De plaats waar we wonen is stilte, is rust, is bezinning, maar we waren toch in Arles in 2005 – hoe is het mogelijk, twaalf jaar geleden al – we stonden daar op 28 november voor de etalage van een boekenwinkel, toen mijn oog viel op een dun boekje, met een titel waar velen van dromen: ‘L’Ascension du mont Ventoux’: Petrarque[1]. Ik ben de boekenwinkel binnengegaan en heb, een gelukkig man, het boekje gekocht.

Een droom van een boekje, met bladen die nog los te snijden waren, uiterst verzorgd, het papier, zacht en warm aanvoelend en prachtig van druk. Ik heb de bladen ervan – had eigenlijk twee exemplaren moeten kopen, een om onaangeroerd te laten en een om te lezen - met een scherp mes, met schroom los gemaakt. Ik hoefde het nog juist te lezen om het volledig te bezitten. Maar als boek was het een klein kunstwerk.

Heb er in het begin lange tijd mee gewacht, het lag naast mij als ik las of schreef, Ben het eindelijk dan toch gaan gelezen en heb met zacht potlood de zinnen onderlijnd die ik nu terug ga opzoeken. Het bevat amper 44 pagina’s, 33 ervan zijn beschreven, de onbeschreven overige maken het precies tot wat het is, een juweel van een boek, klein in volume maar groot van inhoud.

Het is het verhaal van een tocht naar de top van de Ventoux in de vorm van een brief, op 26 april[2] gericht van uit Malaucène, een dorpje gelegen aan de voet van de Ventoux, gericht aan zijn professeur de theologie, Dionigi da Borgo San Sepolero:

‘Aujourd’hui mû par le seul désir de voir un lieu réputé par son hauteur, j’ai fait l’ascension d’un mont le plus élevé de la région, nommé non sans raison Ventoux.’

Petrarca verbleef sinds zijn jeugd in le Palais des Papes in Avignon en elke dag, werd hij geconfronteerd - comme tu le sais par ce destin qui règle la vie des hommes -  met het zicht van de Mont Ventoux. De confrontatie met de berg werd zo intens dat hij op een dag besloot de berg te beklimmen met zijn jongere broer, Gherardo, de enige die hem paste als gezel, samen met twee dienaars. De beschrijving van de tocht leert ons niet zoveel over de omstandigheden, alleen dat hij, in tegenstelling tot zijn broer, het lange, maar lichter stijgend pad heeft gekozen, terwijl zijn broer de directe weg naar de top heeft gevolgd.

Maar het is boven op de top, waar ze samen zijn gaan neerzitten, dat Petrarca een klein boekje, un volume minuscule, les Confessions d’Augustin, dat hij altijd op zich droeg willekeurig opent, om luidop te lezen voor zijn broer:

Et les hommes vont admirer les cimes des monts, les vagues de la mer, le vaste cours des fleuves, le Circuit de l’Océan et le mouvement des astres et ils s’oublient eux-mêmes. 

Waarbij hij plots beseft wat hij al lang had moeten weten, zelfs de heidense filosofen wisten het: qu’il n’est rien d’admirable en dehors de l’âme, qu’il n’est rien de grand en dehors de sa grandeur. De tocht van Petrarca wordt een les naar de wijsheid, want: ‘Alors, satisfait jusqu’ à l’ivresse de la vue de cette montagne, je tournais les yeux de l’âme vers moi-même.’

En kwaad op zichzelf voor de bewondering die hij droeg voor de aardse zaken, weigerde hij verder te lezen en verzonk hij in diepe gedachten. De woorden die hij gelezen had waren voor hem geschreven, alleen voor hem. Des te meer omdat hij, precies op het ogenblik dat hij het boekje opende, hij zich de woorden herinnerde die Augustinus had gedacht toen hij het Boek van de Apostel, had geopend en toen had gelezen: 

Ne vivez pas dans les festins, dans les débauches, ni dans  les voluptés impudiques, ni dans la lutte, ni dans l’envie ; mais revêtez-vous de Notre Seigneur Jésus-Christ, et ne faites pas de vos concupiscences une providence charnelle. 

En dat  Antonius ook zoals hij, een identiek gebeuren had meegemaakt toen hij, bij het lezen van de Apostel, gevallen was op de woorden: Si tu veux être parfait, va, vends ce que tu possèdes et donne aux pauvres, viens, suis-moi et tu auras un trésor dans le ciel. En ook Antonius las deze woorden alsof ze voor hem geschreven waren en hij won het Rijk der Hemelen, schreef zijn biograaf Athanase. 

De tocht naar de top van de Ventoux was dus de tocht naar de openbaring voor Petrarca, maar hij zou dit pas zeventien jaar later, in 1353, neerschrijven als zijn tocht naar de verlichting en de verheffing naar God. 

Is voor de vele moedigen die met de fiets de top van de Mont Ventoux bereiken, hun inspanning ook een passage naar de verlichting en de overwinning op ‘les passions qui jaillissent des instincts de la terre’?