De lectuur van Ray’s boek houdt hem bezig. Hij ondervindt dat het lezen niet meer zo vlot gaat, des te meer omdat het in het Duits geschreven staat en ook, hij is schrijver geworden en terwijl hij leest loopt zijn schrijven - onvermijdelijk - verder. Het nieuwe ent zich op wat er al staat, als hij in de velden wandelt langs de rozenvelden en de rijen jonge fruitbomen, als hij aan de vijver is, als hij in de straten van Gent loopt, vooral als hij staan blijft voor de boekenwinkels en rondloopt tussen de rijen oude, verlaten boeken in de kamers van ‘de Slegte’. Verwondering is er zijn deel als hij de werken ziet, sommige van eeuwen terug, als werken van de peinzende mens, vrij in al zijn uitingen: het boek dat hij leest is er een groot voorbeeld van. Want het handelt over een wereld die ver achter ons ligt, eigenlijk totaal vervreemd als een Paaseiland in de tijd. En toch zijn er die er naar toe varen en gaan napluizen wat er daar toen aan de orde van de dagen was, alsof het gebeurtenissen waren die pas enkele uren geleden plaats gevonden hebben en waarover de media niet raakt uitgepraat: een Sophocles die verhaalt over het huwelijk van een koningin-weduwe met haar zoon, Oedipus. Beiden niet wetende dat ze moeder en zoon zijn, en er tegenover, een man Immanuel Velikovsky, die opduikt en ons vertelt dat dit het verhaal is van een Egyptische Farao, Akhnaton die huwde met zijn moeder, koningin Teje. Wel dit is wat hij nu aan het lezen is.

We hebben nog altijd oog voor de Oedipus van Sophocles, maar de geschiedenis van Akhnaton, de ‘zonaanbidder’ wie spreekt er nog over behalve dan een Robert De Telder* die er onlangs een boek over schreef, zeker, geïnspireerd door Velikovsky, maar gedragen door voldoende elementen, opdat de overeenstemming van Oedipus met Akhnaton zou bewezen zijn.

Natuurlijk zullen er onmiddellijk in de media, tegenstrijdige elementen opduiken omdat Akhnaton gesitueerd wordt in de XIII^de eeuw, volgens de ‘heilige’ Egyptische Chronologie, terwijl Sophocles schreef in de IV^de eeuw voor Chr. en het veld tussen beide data te ruim is opdat er sprake zou kunnen zijn van enige overeenkomst. Waarbij de media, de logica inroepende, gelijk zouden krijgen, maar, er is een grote ‘maar’ zeggen én Velikovsky én De Telder: de vader van Akhnaton, Amenhotep III, opvolger van Hatsjepsoet - deze door hen geïdentificeerd als de Queen of Sheba, min X^de eeuw - plunderde de tempel van Salomon en liet de buit als bewijs achter, gebeiteld op de muren van zijn tempel in Karnak. Deze afbeeldingen komen letterlijk en figuurlijk overeen met de beschrijving ervan in de boeken, ‘Chronijken’ en ‘Koningen’ van de Bijbel. Er is hier dus, wat de tijd van Akhnaton betreft, en spijt voor wie het benijdt, geen weerlegging mogelijk, hij leefde in de VIII^ste eeuw en niet in de XIII^de. 

Achteraf, als alles geschreven staat, weet Ugo dat hij zich, voor de zoveelste maal, heeft laten gaan door zijn lectuur omdat hij, eens te meer bij de keel gegrepen wordt door het vele dat hij de laatste dagen hierover las en dacht. Het is dus, de zoveelste ontmoeting, na deze met Ray en John, na deze met Larissa, die plaats vindt in zijn leven. Hij wordt niet gespaard de laatste tijd.

Thans vraagt hij zich af of dergelijke historische gegevens wel passen in zijn boek. Anderzijds schijnt het hem toch belangrijk toe te weten of Sophocles, een van de grote schrijvers uit het Griekse literair patrimonium, zijn ‘Oedipus’ niet gehaald zou hebben uit het Egyptische Thebe. Dit zijn gedachten die hem bezighouden, of ze nu belangrijk zijn of niet, ze zijn er, ze duiken op en verdwijnen.

En wat de Bijbel betreft, en hij hoeft maar De Telder** te lezen, de feiten in de Bijbel vermeld en de namen die er in opduiken, verwijzen naar reële gebeurtenissen, beschreven door de auteurs van toen, die, zoals hij nu, een doel hadden, een reden hadden om te schrijven wat ze schreven en hun bedenkingen erbij. Hij, Ugo, heeft niet het recht er ook maar een jota van te wijzigen of wat ook erin, te bekritiseren en zeker niet, zoals er hier rondlopen, het meest opvallende erin, het voor ons nu meest verwerpelijke erin, aan de kaak te stellen.

Het Oude Testament is het verhaal van een volk, geschreven door diegenen die uit dit volk zijn opgestaan en literatuur hebben bedreven, een verhaal dat vertelde over de geschiedenis en de handelingen van een volk en zijn verhouding tot een Opperwezen, een God, een Jahweh.

Wij, die vandaag dat verhaal lezen, weten waaraan ons te houden, aanvaarden met dank dat het ooit geschreven werd, zoals de geschriften van Shakespeare er zijn, zoals deze van T.S.Eliot er zijn, deze van Maurice Gilliams, zoals deze van Cervantes. En dit omdat het Oude Testament, in zijn alles omvattende totaliteit, van Genesis tot Numeri, tot Psalmen, in de eerste en voornaamste plaats een groot menselijke, tijdsgebonden document is en, wat velen niet (willen) aanvaarden een tijdsgebonden document blijft.

*Robert de Telder: ‘De Zonaanbidder’, 2016, €15.50, verkoop: Bol.com

**Robert De Telder: ‘Tijd en Tijden’, uitg. Bookscout.nl. Soest.

20-10-2018, 06:35 geschreven door Ugo d'Oorde  

De volgende morgen wordt hij geconfronteerd met wat hij geschreven had, er naast ligt het visitekaartje met de naam, als de roep van haar. Maar hij weet niet hoe hij dit teken begrijpen moet: is het als een kennismaking met haar werk of met haar zelf, of is het met beide?

Zo blijft in hem nog altijd de zin in meer die hij had kunnen zeggen. Een zin in meer, een stap in meer die hij niet zetten zal en waarvan hij nimmer weten zal waarheen die stap hem – en dit eens te meer - zou gevoerd hebben. 

Hij denkt aan Marguerite Yourcenar die verwijst naar het verhaal van die arme straatmus, uit Bede’s ‘Ecclesiastical History of the English People’*, die op een stormnacht binnenvloog in de warme, verlichte en rumoerige banketzaal van Koning Edwin en langs de andere zijde buiten vloog, opgeslorpt door de donkerste stormnacht. De vlucht van de straatmus, symbool voor een mensenleven, dat komende uit de duisternis even het licht doorkruist om te verdwijnen in een even grote duisternis.

En, schrijft Yourcenar, getroffen door het verhaal, liet Koning Edwin zich bepraten door Bede, met het gevolg dat de monnik Paulinus, de toelating kreeg de christelijke leer te verkondigen op het grondgebied van Edwin, waaruit dan later voort zouden komen: het klooster van Lindisfarne, de kathedraal van Durham, deze van York, de moord op Thomas van Canterbury en zo de gevolgen van Edwins bekering altijd verder en verder schuivend in de tijd tot waar katholieken en protestanten elkaar, gedurende jaren, zouden uitmoorden in de straten van Belfast.

En Yourcenar schoof een andere gedachte binnen bij hem: het Laatste Avondmaal uit het Evangelie van Johannes en de Jood Judas Ischariot die de homp brood, in de wijn gedrenkt, kreeg toegeschoven, een klein gebeuren met grote gevolgen voor het Joodse volk dat later, veel later, talloze pogroms zou ondergaan en de Shoah zou kennen. Gebeurtenissen die, uit elkaar voortvloeiend, de aanleiding zouden zijn tot de stichting van de staat Israël en de zwerftocht van de Palestijnen verjaagd uit hun vaderland.

Eigenlijk, waarom was er toen een verrader nodig: kon Christus niet voorzien dat zijn keuze, Judas aan te duiden, zware gevolgen zou kennen voor het uitverkoren volk van zijn Vader; was het doorschuiven van het brood maar Judas toe, een opdracht aan Judas, of door Judas gezien als dusdanig; of dan nog, was het niet een vondst van de schrijver van dit evangelie?

En, indien de idee dan toch van Judas zelf zou geweest zijn, ware het voor Jezus niet passender, gezien hij het wist, Judas te overhalen het niet te doen en zichzelf over te geven aan hen die hem zochten, al was het maar opdat Judas niet zou zondigen en wat erger is, zich niet zou zelfmoorden? Althans zo dit de echte feiten zijn die zich hebben voorgedaan, wat we ook nimmer weten zullen.

Zo ook, weet niemand ooit, welke de gevolgen kunnen zijn van een woord of een daad, weet niemand waar een gezette stap je brengen zal, wat er hieruit voortkomen zal, wie je ontmoeten zult op welke plaats ook, het kan zelfs in een berghut op 2.886 meter hoogte zijn.

*Bede: “Ecclesiastical History of the English People”,Penguin classics, ed 1990: 

 ‘Your Majesty, when we compare the present life of man on earth with that time of which we have no knowledge, it seems to me like the swift flight of a single sparrow through the banqueting-hall where you are sitting at dinner on a winter’s day with your thegns and counsellors. In the midst there is a comforting fire to warm the hall; outside, the storms of winter rain or snow are raging. This sparrow flies swiftly in through one door of the hall, and out through another. While he is inside, he is safe from the winter storms; but after a few moments of comfort, he vanishes from sight into the wintry world from which he came. Even so, man appears on earth for a little while; but of what went before this life or of what follows, we know nothing. Therefor if this new teaching has brought any more certain knowledge, it seems only right that we should follow it ...’ pag. 129.

19-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Men zegde me dat je Armeense bent, je kent dus de Araratberg.’

Oui, Arménienne mais Belge aussi, mais le Mont Ararat? Bien sûr que je le connais, ik ben opgegroeid in de schaduw ervan, hij is er altijd geweest en hij is er nog altijd in mijn gedachten. Il est une présence pour moi, une sorte de Dieu, il est là quand je travaille, il m’inspire. Mais, pourquoi cette question ?

‘O’, zegde Ugo, ‘Ik dacht aan een Engelse auteur die ook door de Ararat geïnspireerd werd en er twee korte verhalen over schreef die met elkaar verband houden: Julian Barnes, meer niet.’

Maar ze kende die auteur niet. Ik zoek het op en stuur het u, wou hij zeggen, maar hij had al te veel gezegd. En toen ze hem de vraag stelde wat hem bezighield, heeft hij gesproken over het boek dat nu zijn dagen vulde en dat, zo zegde hij haar, hem gelukkig maakte als hij voelde hoe goed het wel vlotte en hoe miserabel hij was als hij herlas wat hij de vorige dag of nacht geschreven had en vaststelde dat het mooie, het originele dat hij gemeend had erin te hebben gelegd, niet meer terug te vinden was.

‘Moi aussi’, knikte ze, ‘j’ai eu très souvent la même impression quant à mon travail de la veille’.

Maar hij ging verder: ‘Hij wist’, zegde hij, ‘dat hij thans voor het eerst in zijn leven, werkte aan iets blijvends, iets nieuws, iets dat nog niet bestond. Het boek groeide elk ogenblik, zelfs nu terwijl hij sprak met haar en hij plots nieuwe mogelijkheden zag. Bijvoorbeeld, een idee dat een paar ogenblikken in mij is opgekomen, de gotische kathedraal en haar binding met Stonehenge’.

Ze keek hem verbaasd aan en hij dacht, hier ga ik te ver, maar hij was niet meer te stuiten, zelfs al had hij last om in het Frans het precieze woord te vinden en om de juiste intonatie te leggen, maar hij kwam totaal los alsof hij pas nu precies wist waarover zijn boek in essentie handelen zou.

‘Ce sera un livre sur Dieu. Je veux dire ce que ce mot signifie pour moi, surtout, surtout maintenant que je vois apparaître les Barbares à l’horizon, il faut que je le fasse maintenant, plus tard ce ne sera peut-être plus possible.

‘Les Barbares sont déjà parmi nous, pas nécessairement ceux que vous visez, mais il y en a d’autres qui ignorent que l’art est une chose sacrée, une chose qui nous lie au cosmos, probablement au monde de vos cathédrales.’

‘Het is ook voor hen dat ik over God wil schrijven, de God die ik soms denk te kunnen raken met de vingertoppen van de geest maar die op andere dagen onbereikbaar is, je ne pense pas que je puisse m’en approcher davantage’.

‘Et, sais-tu - ze tutoyeerde hem – comment ton livre se terminera ?’

‘Neen, ik weet er niets over, het einde ervan blijft wazig, maar ik heb vertrouwen want het is het boek, dat zichzelf aan het schrijven is. C’est le livre qui s’écrit lui-même, moi je ne suis qu’un intermédiaire.’

Michelangelo, zegde ze, wist dit ook, zijn beeld was af in zijn blok marmer. En het was het beeld in potentie dat zich schiep via Michelangelo. Hij had nog juist het teveel aan marmer weg te kappen. En dit voel ik ook. Er ligt vandaag een groot blok marmer op mijn tafel en ik houd nu mijn beitel terwijl ik spreek met jou – eens zegde een vriend beeldhouwer hem dit ook - klaar om de volgende slag te geven, en lijk in een radiografie is het afgewerkt in mijn geest. Het zijn mijn handen die kappen en er zit muziek in. En na een stilte : ‘je sens en ce moment même, que cela deviendra comme une symphonie, une symphonie de Beethoven’.

Hij zag haar staan met een witte schort, teer, fragiel, hij zag het bewegen van haar handen, hoorde de slag van de beitel op het witte marmer, terwijl het sneeuwen bleef en de muziek en de stemmen zich mengden tot een lichtende opening waar ze samen binnen gleden. Vroeg ze hem toen: ‘Est-ce que tu pries aussi?’

Hij was zelfs niet verrast door de vraag, hij verwachtte die:‘ Mon travail c’est ma prière’ zegde hij, denkend aan wat hij diezelfde morgen in zijn dagboek geschreven had, ‘l’un ne va pas sans l’autre et ce que j’écris me situe tout près de ce que je crois être Dieu’. ‘Het gevoel in God te schrijven omhult me’, zegde hij nog ‘je kunt het natuurlijk niet weten maar ik ben hier binnengekomen met een gedachte en zoals jij naar je blok marmer, moet ik straks terug naar mijn boek toe.’

Verder kwam hij niet, maar hij was heel ver gegaan, de yang had de yin die ze was omhelsd en ze wisten het. Haar vrienden keerden terug. Hij stond nog altijd dicht bij haar. De sfeer van het eiland bleef nog even, lijk een parfum, maar het intieme was opgelost in de lucht. Ook de muziek was uitgespeeld. Ze keek hem aan, haar ogen glanzend: ‘Il faut que je te quitte’, zegde ze,’ mais viens me voir dans mon atelier’ en ze reikte hem haar kaartje: ‘Je veux savoir davantage sur ton livre et, sur ta cathédrale ésotérique’.

En juist voor ze vertrok: ‘Quel est ton nom? Moi je m’appelle Larissa.’

Je m’appelle Ugo, Ugo d’Oorde?

Hij zag haar verdwijnen in de massa, hij zag hoe haar mantel werd aangereikt, een kleine wondere gestalte. De sneeuw bleef vallen over de aarde. 

*

Hij vertrok. Hij reed weg in de sneeuw die in een natte brij op het wegdek lag. Hij droomde: hij had haar voorgesteld om haar naar huis te brengen.

Ze zat naast hem, zijn vrije hand zocht haar hand en ze spraken niet meer. En langs de handen gleden ze binnen in elkaars gedachten. Hij liep mee de trap op naar haar appartement, een vriend beweerde dat dit het beste moment was. Maar hij droomde niet verder, ook omdat er in hem opnieuw krachten waren losgekomen die hij te lang had kunnen stil houden.

Hij stopte in de stad op een parkeerplaats die vrij gebleven was voor hem. Hij wandelde langs de verlaten straten naar dat café in het centrum - het soort café dat volgens George Steiner enkel in Europa gevonden wordt - waar hij ooit enkele woorden met Hugo Claus had gewisseld over de symboliek in Bruegels Icaros, in de hoop iemand te ontmoeten die hem opvangen zou. Hij stond alleen voor het schilderij van de langoureus uitgestrekte dame met weke, bloedrode lippen die hem aankeek met winterogen. Hij dronk een 'Four Roses', een vingerling om de smaak te houden. De bijna kaal geschoren bazin die hem sinds zovele jaren kende, wisselde nu en dan enkele woorden met hem.

Hij voelde dat het leven weggleed uit hem en dat hij het niet tegenhouden kon. Hij reed terug in de donkere nacht naar dat eenzame huis van hem: ‘Intime Briefe’ het strijkkwartet van Janacek op de radio.

18-10-2018, 07:06 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het had die nacht voor het eerst hard gevroren. Hij was naar de vijver gereden. De lucht als van de lente, blauw met witte slierten wolken en laag bij de horizon, minuscul, de bomen en de huizen, strak getekend, alsof in ademnood. Het hek was dicht. Gelukkig, Johan had hem een sleutel gegeven. Hij opende het en reed, langs het sluimerend bosje de oprit op. De kilte overviel hem als hij uitstapte, maar hij had een warmere jas in de wagen die hij aantrok bovenop zijn pullover. De vijver lag volledig dicht gevroren, hij tastte met een stok hoe dik het ijs wel was, maar het weerstond, zelfs aan een steen die met een scherp geluid verder en verder schoof.

Hij wandelde omheen de vijver en aan de draai gekomen zag hij het, dicht bij de oever lag een reiger dood op het ijs, de hals gestrekt, de poten ingetrokken, de glans nog in de veren. Hij stond er verrast bij. Hij dacht, ik kan hem toch niet op het ijs laten liggen, dit is geen plaats om te sterven, ook niet voor een reiger. 

Hij keerde terug naar de ‘kabuze’ - een vroegere werkkeet die de naam ‘kabuze’ had gekregen van Johan - om een schop te halen en haalde de reiger naar de kant. In het ijs lag nu nog duidelijk de afdruk van het lichaam, hij moest dus daar, op het ijs, warm nog, gestorven zijn.

Hij ging, in het berijmde gras de reiger achterlatend, roerloos. Hij dacht, ik had hier ook kunnen liggen, de bomen over mij, de kraaien hoog, krijsend in de toppen, wat er overbleef van mij, uitgestrekt in het wintergras, de wind in mijn haren, het licht als een balsem in mijn dode ogen. Ik zou er lang blijven liggen tot iemand bemerken zou dat het hek open stond, tot men de wagen zou zien en men zich zou afvragen, waar Ugo zou zijn. En men zijn roerloos lichaam vinden zou, zoals hij de reiger heeft gevonden: zijn boek, voor een vierde, een derde geschreven.

Er zou wellicht niemand opdagen die, zoals Rimsky-Korsakov voor Moessorgski dezes half geschreven opera voleindigde om, uit de schetsen die hij achterliet, zijn boek te voltooien.

Hij ging weg, de lucht boven hem vol met witte lijnen, met in het zuiden twee lijnen die zich kruisten. Hij wist - de merel die opvloog uit de struiken - hij wist hoe hij beginnen zou. 

* 

In het westen een roze band licht tussen de bomen voor het venster, de lucht er boven als donkerblauwe inkt. En in zijn rug de warme gloed van de haard. Beeld je nu in alvorens te beginnen, dacht hij, beeld je in dat je je schoeisel hebt afgelegd en blootsvoets bent gaan staan op de gewijde grond met de brandende braamstruik en de stem erin die je inspiratie is.

Beeld je in dat het van hier uit is dat je, je droomwereld binnengaat, met een gevoel van gelukzaligheid om wat je, tot vandaag, al geschreven hebt en met wat je nu gaat schrijven levend in jou; dat je weet wat je weet, en dat je aangekomen bent op de receptie, dat je er staat met een glas champagne in de hand dat je bij het binnenkomen werd aangereikt, en dat je – wat niemand ziet of weet - de kennissen groet in de sfeer van een Hugo Claus op zijn boomgaard die zo pas een gedicht geschreven heeft, licht en gelukkig, overmoedig zelfs. Jij, bevrijdt van elke twijfel, in het vooruitzicht van het boek dat je aan het schrijven bent, het boek, erfenis van het creatieve in het Universum, dat, en waarom niet, de wereld verbazen zal.

En, rondkijkend, luisterend naar het orkestje op een verhoog, denkt daar ook nog de muziek bij die je optilt, de klanken inademend die je openrukken, die je vertederen: de improvisaties van de jonge pianist, lijk parels over de grond, de warmte van de sax, itaar soms met één akkoord, met één noot erboven uitspringend, en het sobere ritme van de drums.

Je stond toen, hoe weet je niet meer, in de kring van enkele bekenden met onder hen een zeer opvallende donkere dame die het centrum scheen te zijn. Iemand had je gezegd dat ze een Armeense was. Haar ogen, zwart bijna, pikzwart bijna, glanzend. Het gesprek liep in het Frans maar het onderwerp was je ontgaan omdat je aandacht genomen was door de muziek dicht bij jou. Iemand maakte een bemerking bij het verlichte marmeren beeld op het grasperk, voor het wijde raam dat uitzicht gaf op de tuin, en pas dan kwam de donkere dame los. De woorden borrelden op, haar handen bewogen alsof ze het beeld betasten kon. De man naast jou zag je interesse en zegde dat ze beeldhouwster was. Ze stond in profiel naar het venster gekeerd. Het was gaan sneeuwen, grote sneeuwvlokken dwarrelden in een bundel licht, langs haar eerder kleine gestalte heen, over het beeld in de tuin. Je zocht haar ogen, je zag het vurige van haar woorden erin, de lijnen om haar mond, het sensuele van haar lippen. Ze straalde, ze kon veertig zijn, ze kon vijftig zijn, je waart geboeid door haar taalvaardigheid en haar licht zangerig accent; getroffen door haar vrouwelijkheid, door de kracht van wat ze vertelde en dan kwam het woord Auguste Rodin over haar lippen. Maar je had de overgang naar Rodin niet gevolgd, want je was aan het dromen gegaan, luisterend naar het orkest dat plots het liedje was gaan spelen waarvan de woorden je waren bijgebleven: ‘ I’ll be seeing you, in all the old familiar places … en je waart met Anja, je liep een ogenblik, haar hand houdend, over het korrelige ijs van de gletsjer: ‘I’ll be seeing you’… 

Je keek naar de dame die het nog steeds over Rodin had, je hoorde haar zeggen: ‘Savez-vous que Rodin a en plus, écrit un livre splendide sur les cathédrales de France?’

Je wist het, maar je zweeg. Ze keek om zich heen en haar blik viel voor het eerst op jou, alsof ze verwachtte dat jij het weten kon. Je knikte van ja. Je herinnerde je zelfs, maar je zegde het niet, het artikel waarin je dit gelezen had. Het was in Le Monde of in The Economist, in een interview met de cellist Tortelier, en toen zegde je dat Paul Tortelier inderdaad beweerd had dat, wat Rodin geschreven had, het beste boek was ooit over de Franse kathedralen geschreven.

Ze keek je aan terwijl je sprak; verbaasd misschien dat iemand het wist en dan nog wel via Paul Tortelier. Het was je lucky day, wasn’t it?

Je wou er nog aan toevoegen hoe je het wist en dat je, dankzij dat artikel - het was wel in de Economist, achteraan - het boek had gekocht. Maar ze sprak al verder over de gotische beeldhouwwerken op de voor- en zijgevels van de kathedralen. Men zocht altijd, zegde ze, een tegenpool te vinden in het Nieuwe Testament voor personages uit het Oude, maar nimmer op de oostergevel want dit is de plaats van de God van het licht, en die hoefde niet gebeeldhouwd te worden, la lumière, c’est Dieu.

Je bent zoals ik dacht hij, jouw gedachten zijn mijn gedachten. En hij kon niet nalaten dichter tot haar te komen indien dit nog nodig was. Je had Rodin gelezen, en je zegde het, maar voegde je er aan toe, je meende dat hij het enkel had over het uiterlijke, het zichtbare van de kathedraal en niet over het innerlijke, het esoterische ervan. Je wou hier verder over spreken, ook over Stonehenge wou je spreken. Maar je zweeg omdat je je plots realiseerde dat je alleen was met haar en dat de anderen zich teruggetrokken hadden omwille van het onderwerp dat alleen jullie beide scheen aan te belangen.

En dan ontdekte je – een idee die plots opdook - dat jullie als op een eiland stonden, omgeven door andere groepjes genodigden die voor hen beiden niet de minste aandacht hadden. Jullie stonden er ontdaan van verleden, ontdaan ook van het komende, de voeten geplant in het meest perfecte ogenblik waarin alles zich afspeelde in het momentum van het ‘nu’: de sneeuw die je, in je verbeelden hoorde vallen, het ritme van de muziek, de stemmen van de genodigden lijk het geluid van de zee, en, je voelde het, je wist het, met in jou nog een groot potentieel aan dingen die je haar, in een opwelling van vertrouwelijkheid, zeggen wou.

Een bekend gevoel groeide. Je keek naar haar en je wist dat ze je blik lezen kon en een zachtheid kwam in haar stem. Wat is er van de yin en de yang, van het vrouwelijke zich beddend in het mannelijke en vice versa? En het was alsof het gesprek zich van dan af voortzette in een dubbele dimensie, een van het hart waarover ze geen enkele controle hadden en waarvan de klank van de woorden die ze spraken het uiterlijke teken was, en een andere dimensie, deze van de geest waarbij kennis en inzicht werden afgetast.

Dit is het gevoel dat je dacht te lezen in haar ogen, een aanzet, een uitnodiging. Maar het kon ook dat het gebeuren dat roerde binnen in jou, zuivere inbeelding was, geprojecteerd op haar, jij, maar al te zeer gevoed door een te lange afwezigheid van vrouwelijke tederheid.

17-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is met deze gedachten nog bewegend in hem dat hij in het begin van de avond is weggereden, uitgenodigd op een receptie in een gerestaureerd kasteel, buiten Gent gelegen, en dat hij aangekomen, bij het uitstappen uit de wagen gezien heeft hoe roerloos de eeuwenoude bomen in het park aanwezig waren, wachtend op de sneeuw die later vallen zou. Hij had vanochtend verkeerd gedacht toen hij meende in de luchten een vaag begin van lente te hebben gesmaakt.

Maar hij zou die avond over heel wat zaken een verkeerd inzicht hebben en beseffen vooral hoe kwetsbaar hij wel was, en in feite altijd geweest is, van het ogenblik dat hij met een dame in een, om zo te noemen, gesloten conversatie komt, waarvan hij nu zou kunnen zeggen dat er naast de woorden die gesproken worden, er ook, en vooral, een gesprek is van lichaam tot lichaam.

Het zichtbare resultaat van de receptie op die bewuste avond, een visitekaartje, ligt nu op de tafel naast hem en, het gebeuren dat eraan  voorafging houdt hem bezig, hij blijft de mogelijkheden die hun ontmoeting creëerde aftasten en blijft er door verward, alleen het verhaal hierover uitschrijven kan hem ervan verlossen. Hij weet het, maar eraan beginnen vergt moed, kan hij nu niet.

Hij stelt het uitschrijven dag na dag uit. Hij weet niet goed hoe te beginnen. Hij tast zijn gedachten af, maar vindt geen opening, geen alles inleidende eerste zin en het verhaal blijft liggen, ergens in zijn onderbewustzijn. Hij is er mee bezig in het midden van de nacht, bij het ontbijt, in de tuin, in het bos of, en deze plaats is totaal nieuw in zijn leven, aan de vijver van Johan S. die hij, dankzij zijn kozijn Geert, op een totaal ongewone als onverwachte dag, Johan en vijver heeft leren kennen: Johan die hij nu, hij weet het, hij voelt het, zijn vriend mag noemen.

Het is de plaats waar hij soms heen rijdt als de lucht, die hij binnen in huis inademt te dof, te gesloten is, en zijn geest de ruimte nodig heeft, de openheid van de velden als hij er heen rijdt. En eens hij aan de vijver uit de wagen stapt, de rust van het watervlak met de bomen, de zwijgende bomen en de luchten erin weerspiegeld. Hij ontmoet er soms, op dagen van regen als van zon, Johan en Geert en Marc. Hij luistert naar hun gesprekken over simpele dingen, telkens terugvallend op de vijver die als een levend iemand deel neemt aan wat er te vertellen valt: het verhaal van de vissen en de aalscholvers, met soms een karper, half opgegeten op de rand van het water in het gras, of van de reiger en hoe die er staat, geduldig wachtend.

Maar vandaag is hij de stilte zelf. Hij denkt aan de woorden van Vittorini die door de regenstraten van Milano loopt met kapotte schoenen en hij denkt, ook in mij is thans het leven lijk een effen vlakte onder donkere luchten. Maar ook die dag gaat voorbij. Op een morgen is er wat hij schreef aan John toen die hem vroeg wat de zin van het leven was. Hij zoekt in zijn dagboeken of hij er een spoor van kan terugvinden – eigenlijk is het een uitvlucht om niet aan zijn verhaal te denken - maar hij geeft het zoeken op, want wat hij toen zal gezegd hebben was wellicht geschreven in een sfeer van overmoed. Hij zal toen te hoog gestegen zijn om hem te zeggen dat het leven wel een zin had, dat we meer dan wie of wat ingeschakeld waren in het grote werk dat van de geest in het Universum is. Waar hij vandaag aan twijfelen zou: het leven niets meer zijnde dan ‘un sordo sogno’ een doffe droom.

En het is zo, hij voelt zich machteloos, hij is een grote leemte, de wanhoop nabij, luisterend naar het minste teken van leven maar steeds terugvallend op die drie woorden, un sogno sordo.

Besluiteloosheid in het schrijven is het ergste dat een man kan overkomen. Niet kunnen beginnen aan iets dat wacht om volbracht te worden, een onooglijk iets, zijnde wat woorden, wat zinnen, wat beelden, wat gevoelens samen brengen op enkele pagina’s, om dan, eens geschreven, te worden achtergelaten als de minste zaak ter wereld, terwijl ze nochtans als belangrijk, tot stand zijn gekomen. Quiete, rust is wat hij nodig heeft nu. Vergeten al wat was geweest op die receptie. Die dame, die kunstenares wou enkel zijn oordeel kennen over haar werk, zoals hij, Ugo, nu verlangt dat iemand hem zeggen zou dat het goed is wat hij schrijft dag aan dag.

Man, zegt hij, besluiteloze man, vergeet dat visitekaartje, vergeet die exotische dame, maar vergeet vooral niet de momenten van jou met Anja op de gletsjer, momenten die heel wat dieper door drongen dan die ontmoeting die niet uit je pen komt.

Hij zou niet ingaan op haar uitnodiging vervat in het naamkaartje. Het had helemaal niets te maken met de gevoelens die hij kende, toen hij met Anja was. Toen er het immense was van de bergen over hen: de geluiden van hun stappen over het korrelige ijs, het grote denderend licht en zij, twee bewegende stippen, zoals ze gezien werden door Gustave en Robert, in de helikopter die hen naar Zinal terugbracht.

En, toen hij met haar, op het einde van de gletsjer, gekomen op de plaats ‘Plan des Lettres’, hij haar vroeg te gaan naar dat stroompje achter een losliggende rots en ze verbaasd terugkwam met een flesje Malvoisie – amper drie glazen, ‘trois décis’ - die Gustave er een paar dagen er voor, toen ze opgingen naar de cabane, had verstopt, maar dat wist ze niet en dat vertelde hij haar ook niet. Hij had het flesje ontkurkt en ze hadden de wijn gedronken uit plastieken bekertjes, tegenover elkaar gezeten, in elkaars ogen kijkend, een blik die een warmte was, een innigheid met nog iets exponentieel in meer erin. En het leven toen heel wat zin had, heel wat betekenis, heel wat beloften inhield, al wist hij nog niet wie ze was en hoe ze was, of ze vrij was of, gebonden aan een vriend of echtgenoot. Ze zegde het niet en hij vroeg het niet omdat er ogenschijnlijk geen reden was om het te weten.

Maar niet de naam van een vrouw, Shakespeare, als ik zo vrij mag zijn je het te zeggen, die naam is de vrouw zelf zoals je haar kende, zoals ze gericht was naar jou en zich vestigde in je bloed, in je adem, in je dromen, een andere naam past haar niet.

16-10-2018, 06:47 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij is altijd bezig, altijd. Hij kan niet anders dan zoeken naar al wat er te vinden is om toch maar verder te kunnen met dat fameuze verhaal dat -  hij schreef het misschien al - zich zelf aan het veropenbaren is.

Zo, op een morgen, heeft hij in een farde documenten en knipsels die overgebleven waren, de met de hand geschreven tekst van ‘Das Lied von der Erde’, teruggevonden, een verre, nu en dan terugkomende herinnering uit, ja waarom niet, een vorig bestaan, en ook een tekst die hij ooit gebruikt had als inleiding op een voordracht over het werk van Immanuel Velikovsky; een inleiding  die kon gezien worden als zijn visie op de Bijbel.

De tekst overlopend heeft hij het gevoel dat wat hij destijds geschreven had hem vraagt om niet te worden achtergelaten, om opgenomen te worden in zijn verhaal en wel, zeggen hem de woorden, omdat die veel betekend zijn voor het beeld dat jij hebt over wat de Bijbel betekent voor jou.

Hij aarzelt eerst, maar de tekst overnemen geeft hem een dag respijt, een etmaal tijd, tijd die hij broodnodig heeft om te weten hoe het verder moet met zijn verhaal over Anja en Ray en John en wie weet nog allemaal.

*

De tekst begint met een vreemde regel uit een brief van Paulus, gericht aan de Romeinen*: ‘Door één mens is de zonde in de wereld gekomen’.

La Bible Osty, merkt hierbij in een voetnoot op, dat het met deze zin is dat de leer van de erfzonde haar intrede doet in de christelijke gedachte: ‘c’est une date dans l’histoire de l’humanité’.

Als hij echter de zin van Paulus heeft aangehaald dan is het enkel om te bekennen dat dankzij één mens, Immanuel Velikovsky, het historisch aspect van de Bijbel, voor hem een belangrijk element is geworden en dan nog, in de zin dat door Velikovsky, het dak boven zijn hoofd, de God van de Bijbel, weggenomen werd. Het is een beeld dat hij haalt bij Pasternak waar Zhivago ergens zegt dat door de revolutie het dak boven Rusland werd weggeschoven.

God was een geborgenheid, een toevlucht, een eindbestemming geweest voor hem, terwijl hij na Velikovsky, meer en meer ervaren heeft, dat de God uit de Bijbel slechts zinsbegoocheling is, een vinding van de mens die gebeurtenissen verhaalt als geënsceneerd door die God.

Waar Immanuel Velikovsky zijn aandacht op vestigde is het feit dat de meest indrukwekkende gebeurtenissen, voorkomend in het Oude Testament: de ‘tien plagen’ van Egypte, de stilstaande zon en maan ten tijde van Jozua, catastrofen waren van een zeer uitzonderlijk karakter die de aarde, in het bijzonder het Oosten, ongeveer vijftienhonderd jaar, vóór onze tijdrekening, moeten geteisterd hebben. Het debat dat hierover kan gevoerd worden is zeer beperkt: ofwel was hier de hand van God in het spel, ofwel was het gebeuren ‘slechts’ een natuurfenomeen.

Zijn besluit is dan ook eenvoudig, het kan niet dat een God, een ‘rustende’ God, dergelijke methodes zou gebruiken om te bereiken wat bereikt werd. Meer wil hij er niet over zeggen. Wie Velikovsky lezen wil kan hem lezen, en of de tien plagen van Egypte het gevolg waren van het voorbij zoeven van een komeet die later Venus zou geworden zijn, is de zaak van Velikovsky - hoewel deze gelijk kan hebben - hijzelf heeft hier geen boodschap aan. Voor hem geldt de vraag of de God van wie men zegt dat het een rechtvaardige, een liefhebbende God is, er behoefte aan heeft, een volk te straffen en een ander als bevoorrecht uit te roepen.

Het is duidelijk dat zijn antwoord hierop negatief is, zoals het hem ook duidelijk is dat velen hem hiervoor met de vinger zullen wijzen. Maar hun probleem is dat ze niet voldoende oog hebben voor het feit dat hun God, eens zijn Universum in beweging, gaan rusten is en hij dus niet meer hoefde bij te sturen, elke bijsturing, elke catastrofe zelfs, inherent zijnde aan zijn begin, of dit nu, schepping was of, een opborrelen, een (plots) ontstaan, uit wat onder een of andere vorm, toen al, in potentie, bestond. 

Het ontgaat hem hierbij niet dat hij ondanks alles, rondloopt met diep in zich het schuldgevoel de Bijbel te hebben onthoofd en zeker nu, op het ogenblik dat hij dit zwart op wit toevertrouwt aan zijn maagdelijk blad papier. Maar zijn respect voor elke zin, voor elk woord ervan, blijft overeind en de mens, die dit alles neerschreef, blijft zijn broeder in de geest, zoekend zoals hij, naar het onvatbare; Elohim aftastend, omschrijvend, niet altijd begrijpend, niet altijd precies benaderend, maar teder en verlangend. 

Er hangt over bepaalde teksten van de Bijbel, het parfum van thymus en laurier, van eucalyptus en engelenwortel, van salie en van absint, een parfum dat zich mengt met het geluid van de zee erover of de stilte van de woestijn, het majestatische van de bergen of het geruis van een vlucht wilde eenden over hem. Hij ook wenst van uit die aanwezigheid van geuren, beelden en geluiden te schrijven over het kosmische gevoel hieraan verbonden, een gevoel dat bij momenten, al zijn deze momenten heel zeldzaam, alles overheerst.

* Brief aan de Romeinen: 5, 12 : ‘Door één mens is de zonde in de wereld gekomen en met de zonde de dood en zo is de dood over alle mensen gekomen, aangezien allen gezondigd hebben.'

15-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er zijn in het leven tal van gebeurtenissen die, hoewel niet spectaculair dan toch ervaren worden als een voorval dat een lang leven beschoren is. Zo is bij Ugo, in de realiteit die van de dagen is,  de afdronk blijven hangen - laat ons stellen de herinnering - verbonden aan die voormiddag, van het openen van de fles Sauternes en het drinken van de wijn. Dat het een bijzonder gebeuren was weet hij, want hij zelf vergat zijn dichtbundel af te geven en Ray heeft hem geen ogenblik gevraagd hoe het stond met de lectuur van ‘Akhnaton und Oedipus’. Er waren te veel thema’s die aan bod zijn gekomen.

Om te beginnen, de herinneringen aan de bergtochten met John, niet alleen in de Valais, van uit St. Luc, maar ook van uit Zermatt, waar  ze, met een Nederlandse vriend van Ugo - een Hugenoot met Franse naam, ‘de Beaufort’ - de beklimming hadden gedaan van de Mettelhorn, om bij de afdaling ervan voortdurend geconfronteerd te worden met het wondere zicht op de Matterhorn.

En dan was er Ray die sprak over zijn, voor de komende maand april geplande reis naar Sicilië met zijn echtgenote; was er John, een fervente Italië liefhebber, die vloeiend Italiaans sprak en Ray aanraadde zeker Taormina te bezoeken. Karel Jonckheere, zegde hij, heeft er in zijn tijd een gedicht over geschreven.

Ugo luisterend eerst naar alles wat bezocht moest worden. Voor hem, zegde hij, eens  aan het woord, was het Sicilië waar hij in de eerste plaats aan dacht als het Italië betrof. Hij was er wel nooit geweest, maar hij had van Elio Vittorini zijn ‘Conversazione in Sicilia’ gelezen - dat geen van beide kende - wat hem de gelegenheid gaf er enkele feiten uit aan te halen; feiten die iemand die naar Sicilië reisde, kennen moest. Hij bezat de Engelse versie ervan en nu ook de Italiaanse die hij gekocht had bij zijn laatste bezoek aan Toscane, in een boekenwinkeltje in het middeleeuwse stadje met de vele torens, San Gimignano, waar ook Dante had gewandeld en wellicht gewerkt aan zijn Divina Commedia.

Het is een feit, en zijn vrienden weten het, dat hij meer herinneringen heeft aan boeken dan aan plaatsen die hij bezocht, wat hem typeert als hij met hen op stap is. Hij loopt rond, met een kleine, o, heel, beperkte bibliotheek in het hoofd, maar dan toch voldoende om hen te verrassen met zijn kennis.

Maar hij hoefde zich niet zo hoog op te stellen, Ray, als germanist wist heel wat meer over de Duitse literatuur dan hij, en John als latinist heel wat meer over Latijnse en Griekse schrijvers, zij ook konden citaten uit hun mouw schudden. Ze waren misschien minder beslagen in zaken die buiten hun vak lagen, maar eens ze zich in hun eigen landschap bewogen, stond hij er bij als een pure leek en luisterde hij met verbazing naar hun uitgebreide kennis.

Wat ook, en zo voelde hij het, alle drie vulden ze elkaar aan op vele plaatsen en zeker, wat de literatuur betrof - dan toch de literatuur tot en met Hugo Claus, Van het Reve, Harry Mulisch, Cees Noteboom -  zodat het beeld van de drie musketiers, dat John of was het Ray, had opgeroepen, hen zeker niet misstond.

14-10-2018, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde