Ik heb geen normaal denkpatroon meer, mijn dagelijkse geschriften hebben me op een pad gebracht dat totaal afwijkt  waar normale gesprekken over gaan. Ik stijg in de hoogte of ik daal in de diepte en het horizontale pad laat ik onbewandeld, wat weet ik over wat er rondom mij gebeurt of hoe ik me gedragen moet onder de mensen, als ik maar blijf filosoferen over leven, over dood, wellicht tot vervelens toe?

Ik ben meer begaan, dacht hij nog, met de wetten van de natuur, met wat er gewordt van een paar accidentele bloesems, dan met de wetten van het volk of, bv met wat er gevonden wordt in het kanaal te Roncquière. Tijd dus om me af te vragen wie ik ben en wat ik beoog.

En hoe staat de lezer er tegenover? Stelt hij zich elke morgen de vraag welke Ugo hij ontmoeten gaat als hij inlogt - logs on - op mijn blog? Is hij even verbaasd over wat hij leest, even verbaasd als Ugo zelf over wat hij geschreven heeft?

Een blog is lijk een tekening uit het ongerijmde. Je begint er aan, je trekt enkele lijnen, schetst enkele vormen en stilaan, groeiend uit het ene ontstaat het andere. Het is zo wat lijk de groei van mossen op de stam van een wilg of een els, of op welke boomstam ook. Het is telkens verwondering dat is wat is. En de rol van de mossen is te verwonderen, is, wat in vele gevallen ook onze rol is, verwondering uitstralen. Voor ons is dit van groot belang en we kijken op naar hen die dit logo in hun wapenschild dragen.

Enkele jaren terug hing er in Gent  een goed zichbare affiche van de RUG met twee woorden erop: 'Leef bewust', het equivalent van wat ik ooit ontmoette in het schild van een kasteel in Cawdor, hoog in het noorden van Schotland: 'Be mindful'. Beide blijven me achtervolgen, nu meer dan vroeger omdat mijn ogenblikken precieuzer zijn geworden, schaarser wat de toekomst betreft. Zo de tijd vliedt sneller en sneller, gebruikt hem weller en weller - als dit 'weller' zou bestaan? - waarin ik ook de verwondering van het 'zijn' inschakelen wil en, vooropstellen wil wat we, als mens onder de mensen, moeten betrachten.

Ik dacht aan een zin die ik ooit hierover noteerde, uit a short story van Isaac Bashevish Singer: 'Because if there is such a thing as truth, it is as intricate (sometimes difficult to understand) and hidden as a crown of feathers.

Verwondering brengen is iemand tooien als met a crown of feathers, iemand een kort ogenblik doen oprijzen uit het dagelijkse van het bestaan; hem doen voelen dat hij even is weg geweest in een ander landschap; dat er iets is dat hem overstijgt maar dat hij niet grijpen kan, niet bepalen kan, en eigenlijk niet hoeft bepaald te worden. Het is wat men noemt, het ogenblik van verwondering. 

28-10-2017, 07:37 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een brief met de hand geschreven, komende uit de nevelen van de tijd - hij was niet gedateerd - heeft je uit je confortzone gehaald, is met jou de nacht ingegaan en is in je slaap blijven hangen. Maar de nacht heeft geen klaarheid gebracht en evenmin de dag maar het is een feit de inhoud ervan laat je niet los.

Je denkt aan de tijd dat je, na de lunch, op en neer wandelde met hem, op het terras van de Bank in het hartje van Brussel, en hij je vertelde, soms tussendoor een concerto van Bach neuriënd, over de boeken die hij las en de concerten die hij bijwoonde. Hij was je meester in die aangelegenheden, je goeroe, en je bewonderde hem om de kennis die hij uitstraalde, maar je herinnert je niet ooit met hem gesproken te hebben over wat het leven was en zeker niet over de dood, die in die dagen nog heel ver af was.

En nu overvalt hij je met een vraag die niet te beantwoorden is dan met geloof of met gissingen.

Gisteren, maar gisteren ligt al heel ver, las hij in zijn manuscript, over de dood van Hugo Claus en wat hij erover zegde, ook 'that we die with the dying', een versregel van wie anders dan van T.S.Eliot. En hij vroeg zich af of het wel zo is, of we sterven met de stervenden, of er een deel van ons verdwijnt als de vriend of de kennis verdwijnt. Ik denk dat dit correct is. Mijn broer is gegaan, veel vrienden, goede, stevige en andere zijn gegaan en ik mis hen. Mijn broer, hij was jonger dan ik, zeker. Het heeft me armer gemaakt, eenzamer, alsof hun dood me in de hoek duwde en ik zelfs dacht, waarom hij en niet ik. Alsof het me beter passen zou te gaan en niet de pijn te voelen van het verlies dat me overkomt.

'We die with the dying: / See, they depart, and we go with them. / We are born with the dead. / See they return, and bring us with them. °

Ze komen en ze gaan, en als ze komen brengen ze de herinnereingen mee met zich, herleven ze in onze gedachten en wij met hen, omdat ze in ons meer dan gestapeld liggen, omdat ze een deel zijn van ons, het deel dat afgestorven overblijft.

Als ik ooit antwoorden zal op de me gestelde vraag, zal ik misschien van hieruit vetrekken om aan te komen waar ik wil aankomen, namelijk dat de dood van ons even belangrijk is als de geboorte van ons, en dat de weg tussen die twee punten een betekenis moet hebben die ons ontgaat omdat we te zeer begaan zijn met die 'ik' van ons, die misschien maar zuiver inbeelding is, en zoals de vriend een deel is van jou, die 'ik' meer een deel is van iets anders dan van jou, een deel van wat het 'ik' van de Kosmos zou kunnen zijn.

En dit wijzigt elk begrip dat we ooit zouden kunnen hebben over de betekenis van het sterven en dan ook, en hierin ligt mijn antwoord verscholen, over de betekenis van het leven.

° Four Quartets: Little Gidding: verzen 228-231

27-10-2017, 07:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik houd het bij de herfst dacht hij, de lente is me te teergevoelig en de zomer te gemoedelijk en de winter ken ik niet, die moet nog komen, maar de herfst is mijn ding, is mijn toeverlaat, mijn ruimte en mijn adem. Vooral nu hij riskeert zeldzamer te worden, mag ik er geen ogenblik van missen: noch van de wind, noch van de regen, noch van het morgenlicht. Niets ervan dat ik mag nalaten in te ademen en op te nemen in mij.

De kleine dingen eerst. Ze overvallen me in hun luttelheid, de laatste gele bloem in de struiken, de mossen in hun glinstering, hun stilte, de witte dovenetel, de zwammen op de holle boomstam, en ik die er sta te kijken, niet wetende wat ik er van denken moet, of ik er aan voorbij kan gaan zonder even stil te staan, te denken dit is van de herfst en van het licht, dit is van de dagen die zich sluiten gaan. Zo houd ik nog steeds de herfst in mijn gedachten als ik weg zal zijn van hier en neer zal zitten in de kamer met een oud boek in de hand.

Niet veel meer ik dan lezen zal en toch: een zeldzaam geworden brief die ik ontving met oude prachtige Belgische frank postzegels erop, van een verre vriend die ik in lang niet meer had gezien, gesproken. Waarvan ik niet wist of hij nog leefde en die het waagt me te schrijven omdat, zegt hij, vernomen heeft dat ik een blog schrijf, elke dag bijna, maar voegt hij eraan toe ik weet niets af van wat een computer is, zo ik weet niet wat een blog is en hoe ik je ooit lezen zou.

'Ik ken je en ik weet dat je heel wat te vertellen hebt over de herfst die van het leven is. Welke rol hadden we hier eigenlijk te vervullen. Ik heb jou leeftijd, ik weet hoe dicht we gekomen zijn en hoeveel tijd er ons nog rest. Maar hoe hebben we geleefd naar dit einde toe. Ik zelf kijk met een zekere angst de toekomst in. Ik weet dat ik nog een heel belangrijke stap te zetten heb, om daarna te verdwijnen, de eeuwigheid binnen. Wat, in godsnaam, wat heb ik hier uitgespookt, of liever welke rol had ik hier te vervullen?

Wat zeg ik hem, hoe ontneem ik hem zijn angst om te sterven en wat zeg ik hem over het leven, aangekomen waar hij staat, ik vermoed zelfs, hem kennende dat hij er pas nu gaan over nadenken is?

En als ik hem antwoord, hoe zal hij me lezen, zal ik voldoende overtuigingskracht hebben om hem tot rust te brengen? Spreek ik hem over het leven van Shostakovitch, over dit van Beethoven, beide gehinderd, de ene door de angst opgepakt te worden in het midden van de nacht, de andere die zelfs zijn muziek niet meer kon beluisteren. Ik dacht er aan wat het betekenen zou voor mij niet meer te kunnen schrijven?

Deze blog is maar een voorbereiding op wat ik hem schrijven zal. Ik zal er niet lichtzinnig over heen gaan, ik heb al eens een dergelijke vraag beantwoord, maar weet niet of dit succesrijk was, of hij de dood gerustgesteld is in gegaan. Ik moet dus mijn woorden wikken en wegen. Beginnen met het onvermijdelijke, eerst mezelf overtuigen dat het maar een gewone zaak is, een zaak zoals het geboren worden. Maar dit is het niet.

Het is ernst, het gaat verder dan wat woorden, het is een wijze van leven met de dood aan het einde. En weinig zijn er die op deze wijze door het leven gaan; Je kunt het zo maar niet in één hap opnemen, zeggen ah, het is maar dat.

Zo, ik weet dat het een opgave is en ik weet dat ik hem antwoorden wil. Maar eerst mezelf overtuigen, al denk ik, zelf reeds overtuigd te zijn. De dood is niet het einde, het is een begin.

Ik schrijf het hem wel met andere woorden.

26-10-2017, 07:28 geschreven door Ugo d'Oorde  

Rimpelloos, een effen zee gelijk, zijn je gedachten soms, opgehouden door de nacht achter het raam zodat er niets te onthouden valt, niets dat je zeggen wilt, nu alles stilte is. Ook, of het regent, of het waait of stormt, je houdt niets, je hoeft niets, je bent de bloesem die zijn blad verloor en wacht op wat er komen gaat.

Niet dat je iets verwacht, een kleinigheid zelfs, niet dat je iets verhoopt, een verbazing, een verwondering over wat is of niet is; niet dat er iets zou kunnen komen dat je helpen zou, vandaag, dit moment van het nu dat als een schaduw is over al wat was, opgesloten, verwelkend zoals, zoals, je durft denken, het bloed in jou.

Je las ooit, maar dit is al een lange tijd geleden, dat elke elektroon van je lichaam, alles weet van wat je weet, wat een geruststelling zou moeten zijn en het is ook, omdat al wat is, een effenheid is van het zijn en het wordende, of je er nu bent of je er niet bent: het zijnde het wordende zijnde. En eens je er was je er altijd zijn zult, jij, getekend in wat na jou komen zal.

Eeuwigheid die van de sterren is, eigent je je toe.

Ook wat van de dag is, is van jou, van het eerste licht af tot de avond valt is van jou, de gang der uren over jou die je niet neemt omdat de tijd zo vluchtig is, zo alles absorberend en je niet weet hoe hem in te dijken, je niet weet wat er komen zal, zelfs al zou het ergens al geschreven staan, zoals het vroeger werd beweerd en het er alle schijn van heeft.

Je hebt maar te volgen, te doen wat je hoort te doen en alles komen zal zoals het komt, zelfs als alles in jou stil en roerloos blijft en je geen voet verzetten zult, geen jota achterlaten zult, de tijd zal schuiven over jou zoals de wolken schuiven naar november toe: zwanger van verlatenheid.

Sta je er nog, is het niet je gebeente, uitgedroogd, verzilt, dat overbleef?

Over vele zaken heb je gemeend zeggingskracht te hebben om er uit te halen wat erin verscholen zat, en zelfs dan, als er niets te vinden was heb je er uit gehaald wat er niet was. Je machteloosheid was je zijn, en je zijn, je verbondenheid met zowel wat was en wat niet was.

Grooitmoedigheid dat je uitstraalde, alsof je een lichtbaken in de handen hield.

Van de luchten ben je, van de wolken die dromen zijn, lichtvoetig opgesteld, amper de grond rakend, reikhalzend om op te stijgen en oorden te betreden waar je al was als waar je nog nimmer was en wellicht nimmer komen zult, je lichtvoetigheid beperkt zijnde, geraakt je niet ver meer.

Vandaag toch niet, te effen alles, te kleurloos. Te eigenzinnig we ademen om boven water te blijven.  

25-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat  de dagen voor mij gemeen hebben is dat ik schrijven moet, dat ik ademen moet al schrijvend, om mijn dag te beginnen. Soms gaat het simpelweg, soms is er een aarzeling die lang blijft. Je denkt dan hoe het geweest is de vele dagen die er zijn aan voorafgegaan en je weet dat je er wel komen zult, al besef je nog niet hoe, ook niet waar je eindigen zult.

Waarom het beeld er is, of van waar het komt weet je evenmin maar, in je herinneren zie je het beeld terug van die bewuste nacht toen je werd binnengeleid in een ruime stofferige kamer met de wand achteraan, vol boeken en nog boeken, gestapeld op een rek of ernaast op een hoop, gestapeld tot in het nok. Wat je nog nooit had gezien en wat je nooit meer vergeten zult. Ook, omdat er van jou toen een foto werd gemaakt met die boekenmassa op de achtergrond, een foto die een vriend van een vriend heeft uitvergroot tot een foto die evengoed een schilderij kon zijn.

Elk boek dat er ligt, in zijn rek of gestapeld is het beeld van de vele dagen dat je begaan bent geweest met het optekenen van je gedachten. En er zijn er heel wat geweest. Je kunt er nog naar terug gaan, vooral dan deze die er staan als blog. Deze in je dagboeken liggen moeilijker, omdat ze met de hand geschreven staan en het beeld van de letters die woorden vormen een rem is voor de lezer ervan. En ook, de inhoud ervan, als je ver terug gaat in de tijd, is meer een pijn dan een vreugde. Je wenst niet herinnerd te worden aan de persoon die je waart en niet aan de omstandigheden van toen. Het liefst zou je alles geborgen willen houden, een gesloten massa, zoals de gestapelde boeken een gesloten massa zijn, want niemand is er om een ervan op te rapen en te openen.

Wat er met de dagboeken gebeuren zal weet ik niet. Zeker niet of iemand van de kinderen zich erover ontfermen zal om deze, bewaard op zolder in wat kisten, generaties ver over te dragen, als ze onontcijferbaar zullen geworden zijn, en misschien enkel nog als een archaïsche rariteit getoond zullen worden, misschien zelfs als kunststukken in een glazen kast uitgestald.

Ikzelf maak er me geen illusies over. Ik heb al lang begrepen, telkens ik het aandurf erin te bladeren dat het heel mager is wat ik erin tegenkom. Weliswaar is het zo dat wat er staat de voedingsbodem is geweest van wat ik vandaag breng en blijf brengen.

Ik ontmoet erin, zelfs als ik dertig jaar terug ga, des bribes d'idées de ce que je raconte maintenant,  jour après jour. Flarden eruit die hernomen werden, beter geschikt en aangevuld met nieuwe gedachten voortvloeiend uit de vorige. Zoals de Ecclesiasticus het al lang geleden wist, er is, wat mij betreft, niets nieuws onder de zon. Ik verkondig nog steeds, wat ik altijd heb gedacht, licht of soms zwaar gewijzigd maar telkens vertrekkende van uit een zelfde bron.

In welke mate verschil ik dan van een vriend schilder, wiens tentoonstelling ik gisteren, of was het eergisteren bezocht om vast te stellen dat hij ook 'vastgeroest' zit in zijn landschap van vroeger, het landschap dat terug gaat naar zijn jonge jaren en dat hem nog altijd bezielt, zoekend naar een nieuwe vorm ervan, een nog meer subtiele vorm ervan. Een subtiliteit die steeds maar verder reikt en riskeert uit te monden in een landschap waar amper nog iets op te merken valt: uiterste soberheid wat de kleuren, en de verf (het kleursel) betreft, uiterste verfijning in het detail van zijn onderwerp. Als hij verder gaat komt hij uit op een doek waarin enkel de kleurenmassa belangrijk wordt.

Zo gebeurt het ook bij mij, ik verfijn en blijf verfijnen wat ik vroeger geschreven heb. Ik volg hem dus, ik ben zijn evenbeeld maar dan met andere middelen.

Het wordt tijd, hoog tijd, ook voor hem, dat we ons smijten.

24-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is het zo, dat een eerste zin voldoende is om hieruit vertrekkende een, wat ik zou durven noemen, kort essay te bouwen dat verbazen kan, dan toch bij enkelen?

is het zo, en is het maar dat?

Het heeft er alle schijn van als ik naga hoe het in het verleden was. Echter, komt hier dan nimmer een einde aan? En, is dit geldig ook voor een componist, een schilder, een beeldhouwer, is die eerste noot, die eerste penseel trek, die eerst beitelslag toereikend om een nieuw werk op te zetten? 

Maar alles kent een begin en uit dit begin groeit wat in het begin nog verscholen was, zo de grond waarin gezaaid werd rijk is aan voedsel, rijk is aan krachten, rijk is aan omstandigheden.

Ik dacht eraan toen ik zag hoe de regen tegen het raam sloeg en het nacht nog was. Alsof er niets anders te vermelden stond: wind in de bomen en regendroppels op het raam, zoals het vroeger was, of, vandaag zoals het nog nimmer is geweest en er geen vergelijk mogelijk is, niet omdat het was zoals het was, maar omdat  jij het anders zag, het anders aanvoelde, en het soort van wind en regen telkens wordt bepaald door het soort mens dat je bent op dat ogenblik.

Een goede vriend schonk je, op een even goed moment in de tijd - hij heeft de bundel gedichten dubbel zegt hij me - de gedichten van Guido Gezelle. Het regende, ik zegde het al, toen ik het in de handen nam vanmorgen en, hoe kon het anders, de bundel zich opende op het meest gelezen gedicht: 'Dien avond en die rooze'.

Je zult het gedicht lezen en herlezen, je zult het nimmer meer vergeten, omdat het een van de mooiste liefdesgedichten is die je ooit las of je je ooit indenken kon.

Gezelle schreef dit, hij was toen 28. Hij ontving dien avond, de man, van wie hij schreef:

Ik misse u waar ik henenvaar / of waar ik henenkeer / den morgenstond, de dagen rond / en de avonden nog meer!'

En, 'dien avond' die grote, onovertroffen, onvergetelijke avond ziet hij hem binnenkomen met een roos in de hand. Een roos, zinnebeeld van de liefde - Rose, reiner Gegenspruch, zegt Rilke: de roos, bloem en dorens, liefde zijnde en liefde pijn soms - en het hart van de jonge Gezelle dat openbloeit als hij Eugène Van Oye ziet. Hoe begroet hij hem? Neemt hij hem in zijn armen, drukt hij hem tegen zich aan, omhelst hij hem? Ik denk het, als ik lees wat hij erna schrijft over het bezoek:

''k Heb menig uur bij u / gesleten en genoten, / en nooit en heeft een uur met u / me een enklen stond verdroten.'

En:

...'k Heb menig menig blom voor u / gelezen (geplukt) en geschonken, / en, lijk een bie, met u, met u, / er honig uit gedronken, / maar nooit een uur zoo droef om u / wanneer ik scheiden moste / als de uur wanneer ik dicht bij u, / dien avond, neêrgezeten, / u spreken hoorde en sprak tot u / wat onze zielen weten...'

Dit schrijf je niet over een vriend die je een bezoek brengt met een roos in de hand, wellicht een rode. Dit gaat veel verder, veel dieper, tot voorbij de gestelde grenzen:

'Ofschoon, zoo wel voor mij als u,/ wie zal dit kwaad genezen?'

Vriendschap is geen kwaad, liefde in zijn geval was het wel en beide wisten het. Maar het heilige vuur brandde in hen en in hun ogen. En zegt Gezelle:

'een uur bij mij, een uur bij u / niet lang een roos mocht wezen, / toch lang bewaart, dit zeg ik u, / 't en ware ik 't al verloze (verloor) / mijn hert drie dierbre beelden: u, / dien avond - en - die rooze.

Waarom ontdek ik pas nu, ouder en rijper geworden, wetende wat er van de wereld is, de ware zin van: die avond en die rooze? 

*

En wat over het gedicht zelf:

Het is de perfectie, een sonate gelijk, zo qua ritme als rijm. Een volgehouden, zacht luisterend ritme en een ongedwongen rijm, zuiver en sober volgehouden. Geen hoogdravende woorden, maar woorden zo uit het gevoel opgerezen. Een gedicht om te koesteren, zoals er heel weinig zijn, zoals er heel weinig nog geschreven worden, zeker vandaag niet. 

Guido Gezelle 1830-1899, Uitgeverij, Het Spectrum, Utrecht, Antwerpen:

'Mocht ik met een dichtje / Uw herte / winnen, 't waar me weerd / genoeg  / dat ik dichtte en dachte / en werkte / 's avonds late en 's morgens / vroeg...'

23-10-2017, 06:59 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben vooral op me zelf aangewezen. Soms, maar dit is uitzonderlijk, komt er uit een of andere hoek een ruggensteun, zoals vandaag dankzij Katrien Steyaert die in de Standaard der Letteren, de woorden overneemt van Christophe Vekeman, woorden die ik hier maar al te graag citeer omdat ze ook die van mij hadden kunnen zijn:

'Eigenlijk zijn God en de dood voor mij vergelijkbaar: van allebei kun je je moeilijk een voorstelling maken, maar je kunt ze ook niet zomaar wegdenken. Ik zie ze als een glorieus mysterie, iets fascinerends en bijzonder machtigs, in het geval van de dood zelfs machtiger dan het leven...'

Ook voor mij zijn God en de dood in elkaar verstrengeld, kun je niet denken aan het ene zonder er het andere, gewild of ongewild bij te betrekken. Het is een eenheid. Het was het bij de geboorte en het is een eenheid gebleven bij het afscheid nemen. Of we die God nu zien als een aanwezigheid of als de Eeuwigheid waaruit we zijn opgestaan, de twee zijn onherroepelijk verbonden en we moeten het ermee stellen.

Liefst, zegt Carl Jung, er bij leven over nadenken, lang over nadenken, en er zich een beeld over vormen om beide in de ogen te kunnen zien als het ogenblik gekomen is. De dood is geen taboe onderwerp geweest voor mij, zoals het er ook geen was voor Vekeman. Hij, als gelovige - hij leest een Onzevader als hij 's nachts niet kan slapen - heeft een voordeelpositie, God is zijn oorsprong en zijn bestemming, hij keert van waar hij kwam. Voor een niet gelovige liggen de zaken anders, schijnbaar dan toch, alles hangt af van de betekenis die we geven aan het woord God, of zoals wellicht voor velen, aan het woord Niets.

Gemakkelijker, dan toch voor mij, is God zien zoals Spinoza God zag: een totaliteit van het Dasein. Al wat is, al wat we kunnen zien,  als al wat onzichtbaar is, is God en wij, mens, zitten verweven in die totaliteit van het 'erzijn'. Een toestand waaraan niemand ontkomen kan, wat we ook denken of wie we ook zijn, verweven zijn we, niet alleen materieel, maar ook spiritueel. Wel zijn er die het spiritueel karakter van die verwevenheid ontkrachten, maar dit is hun zaak, en of ze er aldus aan ontsnappen is een andere zaak, maar erin verweven zitten we, want materie is de zichtbare vorm van geest.

Zo is de dood maar een overgang, een terugkeer naar wat we waren toen we er nog niet waren, toen we nog aan het wachten waren in de nevelen van de tijd die zich geopend hebben op het ogenblik van onze geboorte en, zich op ons terug sluiten zullen op het allerlaatste ogenblik. Een ogenblik dat Vekeman niet graag zou missen, waarmede hij bedoelt dat hij het graag bewust beleven wou.

Ik denk niet dat dit nog van enige waarde zal zijn voor mij. Ik verwacht dat mijn geest zich versplinteren zal in elektronen en eonen. Wat erna komt, 'sera une chose très intéressante', zo denkt George Steiner, en zo denk ik met hem. 

22-10-2017, 07:20 geschreven door Ugo d'Oorde