Ever learning and never able to come to the knowledge of truth (2 Timothy 3,7: King James' Bible)

I

'We waren niet oud, 

We waren niet oud, al waren we van jaren.

De zee zij was van eeuwigheid, onaangeroerd, almachtig, en wij,  bijwijlen erin opgenomen, meegesleurd in overmoed om jong te zijn en intenser te gaan leven. 

We waren niet oud, maar ondefinieerbaar waren we, zoals van de golf het bewegen is. 

We waren in die dagen, van einder tot einder zo ruim, zo onvergankelijk, zo licht om op te stijgen en al te weten wat er geweten moet om niet te vergaan van onbenulligheid. 

Hoe goed het is er neer te zitten, te lezen en te schrijven, van morgenlicht tot avondrood, welke woorden ook, of ze gelezen of ze niet gelezen, ze staan er gebrand, alsof van alle zaken het woorden zullen zijn die blijven. 

We waren niet oud, al waren we van jaren. 

II             

De dag is niet veel. 

De dag is niet veel, als je niets te schrijven hebt, niets te verhalen over wat het uur je bracht, zelfs al was er niets. 

Als je niet bent opgestegen, al was het maar een korte tijd, tot in de hoogste luchten.

Als je niet, zoals Pessoa, wat woorden nagelaten hebt op wat blaadjes en opgeborgen in een plaats waar niemand komen kan, toch niet de eerste jaren. 

Omdat de zee je adem is, doorstroomd, dooraderd met het licht van zon en maan, de zee je antwoord is. 

Omdat de zee verschillend van de aarde is, zich wijzigend steeds en altijd identiek, gekoesterd en bezeten en toch ongetemd gebleven. 

Omdat, als er één plaats je inspiratie is het wel de zee zal wezen. Zo is de dag niet veel als de Muze je niet bezoeken komt om dingen te verkondigen die zee en luchten waardig zijn. 

Als je, je steeds maar weer herhalend, niet bereiken kunt dat vleugje poëzie dat je verheffen zou. 

Want de dag is niet veel als je niets te schrijven weet. 

III

Veel tijd zullen we niet meer kennen.                                                                                          

Veel tijd zullen we niet meer kennen om te herlezen wat we eens geschreven hebben. Omdat het veel is dat we schreven en te kort de tijd die ons nog rest. 

Alsof we, om te kennen wie we zijn nog weten wilden wat werd opgetekend. Teruggaan wilden naar de plaatsen waar we waren om te weten hoe we hebben liefgehad. 

Alsof er lijn noch pijn zou zijn in wat we schreven jarenlang, en blad na blad ons niet gewijzigd had, gevormd wellicht tot waar we aangekomen zijn. 

Zo : ‘Dimmi maestro, dimmi signore’,Zeg me, Dante, wat je heden ons van God vertellen zou, want deze vraag kunnen we niet laten, waarom we weten het niet, het zit geankerd. 

Al komen we er niet verder mee, al trachten we zijn naam te lezen in al wat er te lezen staat, zijn stem te horen in al wat Hij verborgen houdt. 

Alom is stilte en laat het zo, we komen.

26-08-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wie ben je Dante, hoeveel uren heb ik me niet gewenteld, gedraaid en gekeerd in je toch wel moeilijk te lezen verzen, om uiteindelijk binnen te komen en te begrijpen wat je ons vertellen wou?

Wie ben je, schrijvend, begin eeuw de veertiende, eens, zoals je zegde, teruggekomen van je tocht naar Hel en Vagevuur en Paradijs?

De vele vragen die ik je stellen wou maar die je niet beantwoorden zult. Hoe leefde je en hoe je schreef, opdat we vandaag, zeven eeuwen verder, je nog lezen zouden; opdat ik je nog vermelden zou in mijn geschriften, zoals ik het gisteren heb gedaan en eergisteren; alsof je pas onder ons was opgestaan en ons zo begeesterd hebt dat we niet zwijgen kunnen over wat je ons achterliet?

En jij, uitgewezen uit je Firenze – de brandstapel wachtte indien je er keren zou - dolend in vreemde straten, verblijvend in vreemde huizen, in vreemde tuinen, in vreemde landschappen. Hoeveel inspanning kostte het om telkens weer te herbeginnen en vol te houden, tien jaren om te schrijven wat je schreef en in de vorm waarin je je gedachten bouwde?

Gebeurde het ook, zoals ik vandaag, op een windenloze zomerdag, gezeten in de schaduw van de hoge bomen, in het gegons van bijen en de vlucht van vlinders, met dicht bij jou het stille van het spiegelwater en de luchten groot open over de golvende aarde, het licht, tintelend als van een God, erover?

Gebeurde het op slapeloze nachten, bij kaarslicht, in vreemde kamers, aan een wankele tafel waarin de houtworm aan het graven was? Denkend, metend, rekenend, aftastend de juiste klank, het precieze woord, de meest passende metafoor die je ineens te binnen schoot of helemaal niet, helemaal niet. Een volgende dag misschien?

Schrijven dag aan dag of ook, met lange tussenpozen omdat het niet paste, omdat je niet wist hoe het verder moest; niet wist wat of wie te bedenken. Stelde je ook vast hoe enorm bewoond onze geest, wel is. Dat je die openen en sluiten kunt en dat hij, gesloten, verder zoekt en hij verder schrijft in je onderbewustzijn.

Herinneringen die je los kunt laten, anders inkleuren, anders bevolken, een enorme vrijheid die je bezit te goochelen met woorden en gedachten. Te schrijven en te herschrijven, te overschrijven. Keer na keer te herlezen wat je gisteren schreef en te herdenken in functie van wat je in de morgen meende te moeten schrijven. Niet aflatend.

De holte van het nog niet geschrevene binnen. Tot het ogenblik komt dat je beslist om wat er staat te verzegelen. Omdat je moe gedacht en geschreven bent en ook, omdat je meent te weten dat wat geschreven en verzegeld werd, goed geschreven staat en bepaalde passages je bij momenten gelukkig hebben gemaakt omdat het niet beter kon.

En ik, die je bewonder van je eerste aanzet, van je eerste canto af. Jij me niet meer verliet.

En nu, de verzegelde woorden, als een geboetseerde kruik die beschilderd in de oven gaat, de woorden door te sturen, aan je beschermheer, die wist wie hij beschermde.

Alles samen zal je lang, heel lang, tot aan je sterven, geleefd hebben in een wereld van het creatief-zijn. Zal je creativiteit deze van allen, die getracht hebben je hierin te volgen, honderdvoudig overtreffen. Altijd en altijd zoekende naar, en verwervend het precieze woord in het meest perfecte vers gegoten, om aan te komen. Eindelijk, in verrukking, het Licht te aanschouwen en je laatste regel dan geschreven: l’Amor che move il sole e l’altre stelle’.:

25-08-2017, 06:33 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat ik doe is crazy. Het is elke dag een schilderij maken met woorden, een laag naar buiten, zichtbaar, en een laag er onder, onzichtbaar. It kills me slowly, al wil ik het niet bekennen, maar het ritme ervan is, noch min noch meer, adembenemend. Ik zeg het maar zoals ik het voel deze morgen.

Vroeger, zegge, nu bijna ver in de tijd, ging ik elke zondagmorgen met vrienden joggen. Het was een verpozing, het ritme van de dagen werd er door gebroken, des temeer omdat we na het lopen samen zaten, een hele tijd, in een Arcadische sfeer, hetzij buiten in de zon, in een gewild verwilderde tuin, hetzij binnen in een grote ruimte met doeken van Brusselmans, van Gust De Smet, van Rik Slabbinck, van Jan Burssens, een  vleugelpiano en een open haard; met cd’s, stapels boeken en tijdschriften, en dit bij een thee of een glas wijn. Grote momenten waren het, opgenomen als we waren in een cirkel van gemoedelijkheid, van kameraadschap. Echter wat ik nu doe is zeven dagen op zeven, een marathon lopen.

Ik mis die momenten. Ik mis dit Arcadische. Ik mis het zo dat ik bijna zou gaan verlangen naar, waar ik gisteren mijn blog met afsloot, in dat ‘locus amoenus’[1], een oord dat Hertmans vergeleek met het beeld van ‘il Limbo de Alighieri Dante’: in alle rust, tijdloos te kouten, vertellen, woorden zaaien, luisteren naar de vrienden; er simpelweg zijn en niet meer dan dat. Maar, niet het optekenen van gedachten, niet dat voortdurend gesprek met jezelf of met die dubbelganger in jou, en dit neer te schrijven voor wat je denkt van je eeuwigheid te zullen zijn.

Hoewel je geen Ovidius bent, je denkt er aan, je hoopt dat er nog iets van resteren zal als je vergaan zult zijn tot as en uitgestrooid, je hoopt dat je geest blijven zal, versplinterd in vierhonderd soorten Feynmans deeltjes, maar samen een schim vormend, zoals Dante dat oord zag als hij er wandelde met Vergilius, als hij de stroom er omheen, op het water lopend, overstak om er zijn geliefde schrijvers te ontmoeten.

Een heerlijk man, die Dante, een uitgestotene uit zijn stad Firenze, reizend en schrijvend in de vele plaatsen waar hij kwam. Iemand, Frans Van Dooren[2], zocht al die plaatsen op en schreef er een boek over waarmede hij – weet hij het nu hij overleden is? - een onsterfelijkheid verwierf voor de vele Dante-liefhebbers hier. Hij vertaalde ook de Divina Commedia, hij maakte er een soort roman van. Hij verliet de versvorm en hij schreef het werk uit, in lange vloeiende volzinnen, zonder al te veel - heel weinig zelfs - af te wijken van het Italiaans van Dante. Maar dit is een ander verhaal, ik kom hiermede terecht op een terrein waar ik, toen ik begonnen ben deze morgen, niet dacht aan te komen.

Zo is deze blog elke dag een ceremonieel gebeuren, een neerzitten en een schrijven, los uit de hand, los uit de geest, lijk het stromen van een lijntje water uit een bron, zoals ik er een weet in la plaine de la Lé in Zinal, niet overweldigend maar niet te stelpen, dagen na elkaar, nacht en morgen, water gefilterd door rots en aarde, door de tijdloosheid van de tijd.

Gestadig, stil vloeiend, zoals soms mijn woorden. 

24-08-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een van de vele prachtige passages in ‘De Hel’, het ‘Inferno’ van Dante is ‘il Limbo’, het Voorgeborchte van de Hel; de plaats van de ongedoopten; sinds kort door Rome gezien als niet bestaande, alsof iemand het ter plaatse zou vastgesteld hebben. Als Dante  met Vergilius aankomt in de Limbus, ziet hij er vier schimmen naar zich ziet toe komen, het zijn Homerus, Horatius, Ovidius en Lucanus. En, zegt Dante: ‘ ze lieten mij toe in hun gezelschap, zodat ik de zesde was midden al die wijsheid.

Hierop volgt dan die schitterende Dante-zin: ‘En zo wandelden we verder tot aan het licht, terwijl we onderweg spraken over dingen waar van het goed is dat ik er hier over zwijg zoals het goed was dat we er daar over spraken[1]. Een van de mooie passages waarmee Dante zeggen wou dat ze ginds (in de Limbus) over de poëzie spraken terwijl er hier (op aarde) over spreken uit de toon zou vallen.

Het Voorgeborchte van de Hel bij Dante is een plaats van klaarte en grote rust. Er staat een kasteel dat door zeven muren omringd is en op zijn beurt omgeven is door een lieftallige rivier die hij met Vergilius kon doorwaden alsof het vaste grond was en aan de overkant kwamen ze, door zeven poorten aan op een frisgroene weide. Er bevonden zich daar mensen die rustig spraken met weinig woorden en met zachte stem. De personen die hij daar zag maakten hem gelukkig, en hij noemt ze allen van Electra tot Hector en Aeneas en ook Socrates en Plato, Diogenes, Euclides en Ptolemaeus, Avicenna en Averroës. Maar zegt Dante alle namen kan ik hier niet vermelden omdat ik te zeer word opgejaagd om verder te werken aan mijn gedicht. .[2] 

Het Voorgeborchte is een soort Arcadia, een plaats waar het goed is te zijn. Stefan Hertmans heeft zijn bundel essays van 2011[3] gewijd aan het Arcadië, hij noemt het een ‘Locus amoenus, een mooi maar bedreigd plekje’ en hij weet er alles over, vertrekkende van de Utopia van Thomas Moore. Het is in elk geval een plaats waar het goed is te vertoeven. Ik ken heel wat dergelijke plaatsen, dichtbij en ver af. Eigenlijk volstaat het op een plaats samen te zijn met vrienden onder elkaar en er rustig en gemoedelijk te kunnen spreken over kunst en literatuur, over het creatief zijn en over het genieten van het mooie; een plaats waar er over grote dingen van het leven gekout wordt en waar je je met de mensen om je heen goed en gelukkig voelt.

Het is de plaats, na deze hier, waar ik op de frisgroene weide, in de schaduw van het kasteel, alle vrienden wil ontmoeten die ik het geluk had te kennen. Zij die er al zijn en zij die er na mij, nog moeten komen, om er samen, kalm, tijdloos en in alle peis te vertellen over, zoals Dante het zegt, waar je op de plaatsen hier beter zwijgt.

23-08-2017, 07:21 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zo zul je nimmer vooraf weten wat je hand zal schrijven als je zitten gaat en de galm er van een oude Bijbel op de tafel is, ook van de stenen die je raapte in de bergen, door weer en wind gehouwen, door de tijd, na Leibnitz gelezen. 

En zo vlug de morgen weggeschoven, de deemstering, de nacht gekomen en in Jobs vergeelde woorden er vernomen dat de adem van d’Almachtige ons het leven gaf. 

Al zegt ons niets of niemand met enige zekerheid wie die Almachtige is, een immanentie toch, een bron van spetterend licht, waar we wonen, zelfs al zien we het niet: 

Een oorsprong die bestemming is, maar zo geweten dat ons de eeuwigheid is toegemeten.

Als dit zo is, en zo zijn zal het zeker: kap dan, zoals je netels kapt, het stupide vers: ‘je bent uit stof en tot stof keer je terug’, uit Genesis weg,

Want dit hoefde niet, voldoende is geweten dat dit lichaam van atomen is, van quarks, en ook dat er gelezen moet, zo leerden Fabre en Nothomb en dit geloven we: 

‘Je bent uit geest en tot geest keer je terug’. 

De ene zin die zinnig is. 

* 

Verantwoording: 

Al wat ik schreef en nog schrijven zal is hier van doordrongen, het is mijn geloof in de geest die van het Universum is. Leibnitz wist dit maar al te goed en in dit verband citeer ik Eugene Ionesco[1], die in zijn ‘Fragments of a Journal’ volgende tekst tussen haakjes plaatste, ergens in of omheen zijn toneelstuk ‘Le Roi se meurt’:

(Is there a universal consciousness? Is consciousness all pervading? Is there a dormant consciousness in stone, as I believe Leibnitz thought? Neither Planck, nor Heisenberg, nor Einstein, nor de Broglie wholly rejects the idea of a universal, cosmic consciousness. There may be some plan, some intention. If there is an intention, there is consciousness. These thinkers do not exclude the idea of a God who would be that consciousness)’.

Een ‘kosmisch bewustzijn’ aanwezig in de steen van Leibnitz, zoals dit aanwezig moet zijn in de vierhonderd mini-minimale deeltjes van Feynman (blog van 21 aug.), misschien zelfs, zijn deze deeltjes geest en zijn wij méér geest dan materie. Of, als er een bewustzijn aanwezig is in het Universum, dan is een deeltje van dat bewustzijn ook aanwezig in de mens. Misschien is dit Bewustzijn het Universum zelf?

En dan, wat ik hoger zegde, luister ik naar de vertaling van Paul Nothomb in zijn ‘L'Homme immortel’ van 1984, en ver voor hem, deze van Fabre d'Olivet in zijn ‘La Langue hébraïque restituée’ van 1824, die een totaal andere gedachte vooruit schuiven. Beide schrijvers zijn van oordeel dat onze oorsprong geest is en niet stof en dat we keren zullen naar die geest: 

Dat ik enkel en alleen van stof zou zijn, geloof ik niet. Ik zal blijven geloven dat ik van geest ben. Het zal in dit geloof zijn dat ik dit oord verlaten zal. 

22-08-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik had het onlangs over ‘Bereshit bara elohim’, de drie eerste woorden van de Bijbel, waaruit wat het westen betreft, alles is ontstaan; ik had het over de Elohim die hemel en aarde geschapen had, dus ook en dan zeker, de kern van het atoom, waar Richard P. Feynman over uitweidt in zijn boek over QED[1]: 

To find out more about what holds the nuclei together, many experiments were made in which protons with higher and higher energies were smashed into nuclei. It was expected that only protons and neutrons would come out. But when the energies were sufficiently large, new particles came out… It soon became clear that the number of particles in the world was open-ended, and depended on the amount of energy to break apart the nucleus. There are over four hundred such particles at present. We can’t accept four hundred particles; that’s too complicated!

Feynman, in de eerste plaats, was begaan met wat er is van het wezenlijke: zijnde atomen en subatomaire deeltjes, zijnde het materiële aspect ervan,  maar wat belangrijker is, dan toch voor mij,  is te weten wat er aanwezig is aan ‘kennis’ binnenin elk van die vier honderd verschillende soorten deeltjes – en er zijn er misschien meer - om te zijn en te doen wat moet gedaan. Pas daar begint mijn probleem.

Aldus, als ik hierover schrijf, en Feynman was vandaag mijn aanleiding, dan is het over wat er binnenin het atoom, binnenin de quark, binnenin het minimaalste deeltje, gaande is. En, nimmer heb ik ontkend dat het leven erin, de energie erin, de kennis erin, dat het dit is dat me bezig houdt, het element of de factor die ik God zou kunnen noemen, maar dan een God die geen nood heeft aan enige ceremonie of gebed. Hij Is wat is, Hij is het Zijnde!

Eigenlijk zou ik wijzer moeten zijn. Eigenlijk zou het voldoende moeten zijn - zoals dit voor velen het geval is - te zeggen dat er iets is binnenin het atoom, en aldus die God, die voor velen dood is, uit de weg te gaan, atheïst te zijn en het te houden bij ‘iets-dat- onzichtbaar-is’. Echter, en dat zeg ik tot allen die zich atheïst noemen of zich voordoen als dusdanig, als het Onzichtbare er IS, dan is het er, en dan wil ik een poging doen het te benaderen al was het maar door het te noemen. Zo, ik blijf me situeren dag in dag uit, in het domein van het Onzichtbare, het domein van ‘le dedans des choses’ waaruit alles is ontstaan en alles blijft ontstaan. Door dringen tot wat onzichtbaar is, is een blijvende noodzaak voor mij omdat het, het begin van alles is, omdat het mijn begin is en vooral, omdat het ook mijn einde zal zijn. Ik kan me in geen betere handen bevinden.

Ik zeg je nog, dat ik gelukkig ben dit geschreven te hebben, zelfs al is het een herhaling in andere woorden, van wat ik reeds ettelijke malen geschreven heb.

21-08-2017, 07:12 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het valt me op dat er lezers zijn die hun dag schijnbaar beginnen met me te lezen. Ze lezen me en dit op het ogenblik dat ik aan de tekst aan het werken ben die ze de dag erna zullen lezen. Er is dus tussen hen die er zo vroeg zijn en mezelf, een band die dieper gaat, alsof ik via hen mijn inspiratie opdoe; alsof ik inga op en gebruik maak van de reactie die mijn blog bij hen heeft opgewekt. Het geeft me bijna een zekerheid dat ik, zo lang ik gelezen word, niet zal stil vallen. Het is dus na al die jaren zo ver gekomen, dat ik je, als lezer, als vriend meer en meer nodig heb want jullie zijn het die me wakker houden, tot laat in de nacht, en me wekken, vroeg in de morgen, meestal voor het licht opkomt.

Ik schrijf dan terwijl stilaan de dag zich opent, de planten kleur en leven krijgen, de geluiden van de straat duidelijker worden en al wat ik zie of hoor woorden zijn die ik maar te nemen heb; woorden die lijk bladeren zijn, die vóór de herfst – hij is er vroeg dit jaar - naar beneden dwarrelen een zerpe geur aan losgekomen sappen die ons niet meer verrast, zoals van mijn woorden.

Aldus wordt elke dag begonnen en ingekleurd met jullie allen als bron; is het zo ver gekomen dat ik niet meer schrijf om te schrijven, maar in een zekere mate om me een te voelen met elk van jullie afzonderlijk; om er te zijn als het centrum van jullie allen die me omringen met hun belangstelling, en ik er, wat ik hoop, sta als een verre vriend, een warmte, als iets dat een bijzondere inhoud geeft aan je dag. Dit is het gevoel dat ik ken en meedraag mijn dagen in. Ik stel me dikwijls de vraag hoe grote schrijvers zich voelen als ze aan het werk zijn, of ze, naast aan wat ze schrijven ook denken aan hun lezers, hoe deze hen lezen zullen. Ik zelf denk er voortdurend aan, ik heb langzaamaan een beeld van velen onder jullie. Ik schrijf met dit beeld in mij en voor mij. Ik zie je bezig als je me opzoekt, als je me leest en weet dat ik jullie zeker niet ontgoochelen mag, dat ik jullie verbazen moet, al was het maar door mijn standvastigheid er elke dag te zijn voor jullie.

Er naast, of er boven op, zijn er de mails die ik ontvang nu en dan,  zijn er ook hun blogs; ben ik verbaasd, dan toch van een onder jullie, over de lengte ervan, over de jarenlange studie die het gevergd moet hebben, handelend over een onderwerp dat me aan het hart gelegen heeft en nog ligt: de band Akhnaton - Oedipus, die ik ook ooit al in het breed behandeld heb, hoewel ik niet wist/weet of hiervoor de dag van vandaag nog enige interesse bestaat.

Anderzijds maak ik geen opmerkingen aan een vriend die me schrijft dat hij op een namiddag twee emmers weidepaddenstoelen geplukt heeft, wat eigenlijk vreemd overkomt want het is niet in de namiddag dat je op zoek moet naar paddenstoelen, maar vroeg in de morgen, het liefst heel vroeg als ze zich nog niet geopend hebben en ze aldus hun wilde parfum nog voluit bezitten. Hij doet er eigenlijk goed aan dit onderwerp gedekt te houden voor mij, er zijn morgens genoeg geweest dat ik, als knaap, met vader, de weiden afliep, een spoor achterlatend in het bedauwde gras om dan plots de zon te zien opkomen boven de horizon, een brede band licht, het gras besprenkeld met kleine diamanten.

Beter dus, gezien mijn vele jaren, niets meer te vertellen over het aflopen van de weiden op zoek naar paddenstoelen. Het voorbije weegt al zwaar genoeg. 

20-08-2017, 07:17 geschreven door Ugo d'Oorde