29 september, 2010: Jean-Pierre Carels, architect van het (vroegere)gebouw van de Nationale Bank van België te Gent. 

Ik word wakker, ver in de nacht nog, vòòr het eerste licht, met de echo van een verwijt in mij. Ik zit neer onder de lamp om te schrijven. Ik verwijt me mijn vrienden te vergeten, in lang niet meer te hebben gebeld met Jean-Pierre Carels, architect van het vernieuwde gebouw van de Bank in het centrum van de Kuip van Gent met wie ik, jarenlang heb samengewerkt, zo op normale uren in de dag als tot late uren in de nacht. Ik kreeg gisteren het e-mailbericht binnen van het overlijden van zijn intiemste vriend, Ivan, afgereisd naar het Eeuwige Oosten waar hij José Saramago is gaan vervoegen. Hij deelde in elk geval diens mening wat God betreft.

Is Ivan, godvervolgend gebleven tot het allerlaatste ogenblik? Is er bij Saramago en Ivan geen sprankeltje licht geweest voor ze de ogen sloten; geen ziertje twijfel tijdens het sluiten; was hun zekerheid zo groot?

Mijn gedachten gaan nu naar Jean-Pierre. Ik ben getuige geweest van zijn enorme inzet en creativiteit, om binnen de oude muren van de Bank, die bewaard moesten blijven, een totaal nieuw gebouw op te trekken. En dit gebeurde helemaal niet vlekkeloos. Plannen werden gemaakt, herdacht, hertekend, muren geveld en heropgebouwd, om na enkele jaren een gebouw te realiseren dat qua veiligheid, ruimte, plaats indeling en lichtinval meer dan voldeed aan de strenge eisen van de Directie van de Bank. Wat er ondertussen gebeurde is, dat met het vorderen van de werken, er tussen ons een vriendschap is gegroeid tot ver na de voltooiing van het nieuwe gebouw.

Hij kende mijn neiging naar het spirituele, hij kende de aard van die kosmische God van mij, terwijl hij meer de visie had van zijn vriend Ivan. Maar deze uiteenlopende gezichtspunten deerden onze vriendschap niet, integendeel. We waren samen op vele plaatsen: we waren samen in het hart van de Pyramide van Cheops, samen in de tempels van Karnak. We keken samen in de Vallei der Koningen, naar de bas-reliëfs in de muren van de tempel van Hatsjepsoet: het beeldverhaal van haar reis, over land en zee, naar het nog steeds niet met zekerheid gelokaliseerde Land van Punt.

We stonden samen op de voorplecht van de boot die de Nijl op voer naar Luxor toe. Hij tekende, hij aquarelleerde, schetsend in enkele lijnen, in enkele kleurvlakken, het ogenblik dat de zon verdween tussen de palmbomen, het moment van het licht dat sterft in een rode gloed, in een lange rilling over het water. Ik stond naast hem terwijl hij tekende, terwijl woorden me overrompelden en ik ook deel was van de gloed in mij. Wat zegde ik toen, dat meer dan woorden waren; wat zegde hij dat meer dan lijnen en kleuren waren.

Laatst waren we samen in Albi, samen bij Toulouse-Lautrec; waren we samen in Moissac. Schetste hij in bruine en blauwe kleuren met een vleugje geel, de westergevel van de abdijkerk, de binnenkoer met kolonnes en de prachtigste kapitelen, terwijl ik een haiku bedacht voor de eeuwenoude ceder waarin nog te horen was, dacht ik, de slag van hamer op de beitel en het krassen van de beitel in de steen.

Laatst waren we in een brasserie in Parijs, na les Fauves te hebben beleefd: een schotel fruits de mer met een Sancerre, en om te sluiten, een oude armagnac, om daarna in een lichte roes te wandelen tot de glazen pyramide van het Louvre.

Ik verwijt me nu hem in lang niet meer te hebben gebeld. Hij die een groot aquarellist was, een zuivere, soepele, lichtende aquarellist, heeft nu problemen met de ogen, kan de lijnen van zijn omgeving niet meer verwerken, kan de kleuren van zijn verfblokjes niet meer onderscheiden, zijn gang is twijfelachtig, zijn hart verzwakt. 

In de andere kamer, mijn dagboek dat open ligt met een knipsel uit El País van sàbado 19 de junio de 2010, omdat ik gisterenavond laat, het ‘Testamento ideológico de un maestro literario’, Saramago herlezen had, vooral dan de zin waarmee hij mij het diepst treft:

Me muero e ¿que pasa despuès? Algunos de nosotros sabemos que no pasa nada y punto. Aqui acabó. Digo que la esencia humana es un intermedio entre la nada y la nada.[1]

Is het nog altijd het standpunt van Jean-Pierre nu zijn ogen meer dan half gesloten blijven op het licht, op de kleur van zijn aquarelblokjes, op de kleur van zijn wereld die hij beter zag dat wie ook van ons? Ik hoop op twijfel, ik hoop op een opening in de diepte. Straks bel ik hem in het grijze wondere licht van een nieuwe dag die ik beleven mag met woorden te tekenen, gedachten uit te strooien over wat er was van de vriendschap tussen ons, de avond dat we samen de zon zagen dalen in de Nijl.

Ik wil hem eraan herinneren en hem zeggen te hopen dat de Grote Eeuwige ons als zijn zonen ontvangen moge en ons versplintere in eonen van licht.

De nacht nog steeds effen nacht over tuin en bomen. Wat en hoeveel je schrijven kunt voor het licht opkomt.

* 

PS. Herdacht en herschreven wat was van 29 september 2010. Hij is me op 14 janauari 2015 voorafgegaan, hij, mijn vriend, mijn broeder die hij was. Ik herdenk hem, met warmte in het hart, vandaag 29 april 2017.

29-04-2017, 07:24 geschreven door Ugo d'Oorde  

Op 27 augusttus 2010, stuurde ik volgende e-mail aan: ngsforum@ngm.com

Reading ‘King Tut’s DNA unlocking family Secrets’  by Zahi Hawass in the september edition of the National Geographic Magazine, was a great event for me. Finally is known with accuracy: the mummy of grave KV55 is the mummy of Akhenaten - son of King Amenhotep III and Queen Tiye - and father of Tutankhamen.

The team of Zahi Hawass came also to the conclusion that, in accordance with the DNA analyses, the sister of Akhenaten - his wife - was the mother of Tutankhamon. However, on the basis of these DNA analyses, it seems to me that Queen Tiye also, could have been, instead of her daughter, the mother of Tutankhamen and Akhenaten the father. 

A very strange conclusion for sure, but a very important one, for if by any chance, it is stated that on the basis of the same DNA-analyses, Tiye also could have been the mother, we would come to the even more strange conclusion that Sophocles’ ‘Œdipus’ - the king who killed his father (not knowing it) and married his mother, Jocaste, (not knowing it), and with whom he conceived Etiocle and Polynice (Tuthankamon and Semenkare) - was effectively, the real story of Akhenaten and his mother Tiye.

This is what Immanuel Velikovsky, with only the historical means at his disposition, has tried to prove in his ‘Œdipus and Akhnaton’, published fifty years ago by Doubleday & Company, New-York.

* 

Ik maak me geen illusies wat mijn e-mail aan National Geographic Magazine betreft. Van het ogenblik dat ze de naam Velikovsky hebben zien staan, zullen ze zich sluiten voor elke commentaar. De wereld van de wetenschap, vooral dan van de Egyptologen en de astronomen is allergisch aan Velikovsky. Hij is zodanig vernieuwend geweest dat enkel zij die hem ‘gelezen’ hebben, begrip hebben voor wat hij heeft bijgebracht.

De fout die hij heeft begaan is zijn theorie de wereld te hebben binnengeschoven met als centraal punt, zijn Venus-geschiedenis. Venus, de nieuwgekomene planeet, ontstaan uit een komeet die, ten tijde van de Exodus, rakelings de aarde zou benaderd hebben en later Venus geworden is, wat zeker als betwistbaar kan gezien worden. Maar belangrijker is geweest dat hij aangetoond heeft dat de gebeurtenissen ten tijde van de Exodus, catastrofale gebeurtenissen waren, waar de God van Israël, Yahweh, niet is tussengekomen.

Dit is het belang van Velikovsky, hij heeft de Bijbel uitgepluisd en dit hinderde duidelijk de bijbelfanaten die hem konden aanvallen op zijn zwakste punt, de komeet die Venus zou geworden zijn. Evenwel, als God vandaag de stilte is van en in de Kosmos, dan was Hij dit ook ten tijde van Mozes en Aaron, en eveneens ten tijde van de vele profeten die getuigen waren van de catastrofen die tot en met de  VIIde eeuw vóór Chr., Palestina/Israël en de omliggende landen hebben geteisterd.

Wat ook, hij heeft mijn ogen geopend wat betreft bepaalde verhalen in de Bijbel, hij heeft de God van de Bijbel boven mijn hoofd, weggenomen.

Velen heb ik smalend horen spreken over Velikovsky, hij werd vergeleken met Von Daniken, wat een gekheid is. Ik ben blijven geloven in hem, niet wat de Venus-historie betreft maar deze is voor mij zonder belang. Maar als ik vraag aan hen die hem een ketter noemen of ze Velikovsky gelezen hebben, dan is het van horen zeggen van iemand die hem (volgens mij ook niet) gelezen zou hebben.

Als je Velikovsky leest opent zich een andere wereld. Dit is de enige reden voor mijn e-mail aan de National Geographic Magazine geweest, zelfs al weet ik dat ik weinig kans maak dat ze mijn vraag zullen opnemen in het forum van hun lezers, ik heb geschreven wat ik in geweten wou schrijven. Hun nummer van de eerst volgende maanden zal het me leren.

Hopende ook dat deze tekst van mij ooit onder ogen komt van de kleine groep belangstellenden in Velikovsky, die destijds nu en dan samenkwamen in het huis van de Vlaamse Ingenieurs op de Van Rijswijcklaan te Antwerpen om de pro’s en de contra’s over Velikovsky af te wegen. Onder hen was toen een Robert De Telder die me blijft verbazen met zijn zeer gedetailleerde kennis wat de geschiedenis van de Bijbel en de omliggende landen betreft. Je vindt alles over hem op zijn blog http://www.bloggen.be/robertdetelder.

Wat mijn schrijven naar de NGM betreft. Ik ontving wel een ontvangstmelding, maar meer dan dat heb ik niet gezien noch gehoord. Mijn vraag zal te belachelijk geweest zijn.

28-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

22 augustus 2010: waarom schrijf ik? 

Een gesprek van uren op een zomeravond onder de bomen, bij een maal en een glas wijn, met een Michel en een Maurice die ik wel kende als geburen, maar met wie ik nog niet op een meer vertrouwelijke wijze gesproken had.

Ik ontmoette een hugenoot in een van hen, uit een Bretoense familie, geboren in Indonesië. Ontsnapt aan de dood: een vliegtuig, dat hij normaal nemen zou, maar op het allerlaatste ogenblik, vóór het inschepen, een telefoon die hem terugriep, om later te horen dat het vliegtuig dat hij niet nam, op grote hoogte uiteenspatte waarbij alle passagiers eruit werden geslingerd, zoals de twee hoofdpersonen in de ‘Satanics Verses’,van Salman Rushdie. Een hugenoot die op een dag overgeplaatst wordt naar Genève, en er, omwille van zijn familienaam, door zijn geloofsgenoten met open armen ontvangen wordt.

Zijn geschiedenis, als hugenoot geboren in Indonesië om uit te komen in een dorpje in Vlaanderen vond ik meer dan verbazend. Was ik niet een beetje jaloers op hem? Ik denk het wel. Ik vond dat zijn leven een verhaal droeg dat niet ongeschreven blijven mocht en ik ben het blijven herhalen, tot diep in de nacht, tot het laatste glas dat bijna een glas teveel was en de roep van de uilen me tegemoet kwam toen ik huiswaarts keerde.

Het gebeurt zelden – en dit geldt zeker voor mij - dat je mensen ontmoet met wie je spreken kunt op een wijze en over onderwerpen die de materialiteit van de dagen ruim overstijgen. Het biedt je ineens een mogelijkheid te spreken over het boek dat je leest of de dingen die je bezig houden. Je geest komt los en opent de geest van de anderen, de geest van hen die denken zoals jij. Maar, en dit is het verschil met jou, zij hebben geen behoefte tot schrijven.

Het kan dat hun gedachten dieper gaan dan die van jou, maar hun ideeën staan niet geformuleerd, niet opgetekend, wat bij jou precies wel het geval is. Zij zijn stille denkers, jij bent ‘der Einsame im Herbst[1]’, de eenzame, de kluizenaar van het woord.

Wat gebeurde er met mij opdat ik bezeten zou worden door het schrijven, opdat het schrijven een levensnoodzaak zou worden, een soort ziekte die me distantieert van de niet-schrijver.

Nochtans weet ik dat de woorden die ik achterlaat geen lang leven beschoren zijn. Ze circuleren binnen een zeer (te zeer) beperkte kring, ze worden niet uitgedragen al was het maar binnen het Vlaams taalgebied, want ik ondervond aan den lijve dat geen uitgever bereid is mijn werk(en) te aanvaarden.

Het deert me echter schijnbaar niet want ik blijf schrijven, al weet ik niet waar ik ooit uitkom. Saramago wist het wel, hij wist dat zijn pogingen zouden gepubliceerd worden. Wat hij niet wist is dat hij me, met zijn ‘nadas’, zou wakker schudden om hem een paar stappen na te volgen. 

27-04-2017, 08:11 geschreven door Ugo d'Oorde  

24 augustus 2010: Yehuda Amichai. 

Ik hoorde eens, van de fameuze Geert Hoste, dat hij elke dag iets nieuws vinden moet, wil hij met regelmaat de nodige elementen verzamelen om zijn toespraken op een humoristische (!) wijze te vullen. Ik ook ben nu met een identiek probleem geconfronteerd. Terwijl ik vroeger alleen mijn dagboek bij te houden had - neer te zitten voor de blanke pagina, mijn pen te nemen en op te tekenen wat me te binnen viel – is het vandaag wat meer gecompliceerd, is er elke morgen/avond het zoeken van een onderwerp dat ik voldoende waardig acht om opgenomen te worden als blog.

Vandaag wou ik wil ik het hebben over de Selected Poems van Yehuda Amichai., translated by Chana Bloch. Een bundel die ik – het kasticket is ingekleefd – kocht op 4 november 1993 in ‘World’s greatest bookshop, W&G Foyle ltd, 113-119 Charing Crossroad, London WC2HOEB, voor de prijs van 5.99£.

Is dit detail belangrijk, wel neen, het is alleen typerend voor de man die ik was en gebleven ben, want vandaag, 25 april 2017, schreef me een goede vriend: ‘Als trouwe lezer van je blogs sta ik telkens in bewondering voor de onuitputtelijke bron van variaties die je ontwikkelt rond dezelfde thema’s. Je slaagt erin om telkens een andere invalshoek te vinden en dit is meesterlijk.’ Het zijn, zijn woorden en ik dank hem om de moed die hij me aldus inspreekt.

En ik ga eens te meer zondigen aan het zelfde euvel, spreken over God, ditmaal over deze van de Nobelprijs literatuur winnaar Yehudai Amichai, zoals ik die God ontmoet in zijn verzameld werk. En, met nog altijd die zin van Saramago die van de aarde wil zijn en niet van de sterren, in mijn (achter)hoofd, lees ik waar het openvalt, onvermijdelijk zoals het altijd gebeurt, op de naam God:

And on Sabbath eve they sewed my handkerchief / to the corner of my pants pocket so that I wouldn’t sin by carrying it / on the Sabbath. And on holy-days kohanim[1] blessed me / from inside the white caves of their prayer-shawls, with fingers / twisted like epileptics. I looked at them / and God didn’t thunder: and since then his thunder has grown / more and more remote and become a huge / silence…

God becoming a huge silence, een grote ijzige stilte, geen woord meer dat over Zijn lippen komt, geen hand meer die wordt uitgestoken, ondanks onze schreeuw naar hem, ons uitkijken naar hem tot voorbij de horizon. 

His thunder has grown more and more remote and become a huge silence. De mens en de poëzie van Yehuda Amichai, de spirituele geladenheid van zijn lang gedicht ’Travels of the last Benjamin of Tudela’. En dan vooral de grootheid van de mens in zijn conversatie met de ijzige stilte van God. De poëzie, het gesprek met Zijn stilte, onze wandeling in Zijn stilte. Niet de God’s stilte van Saramago die een negatieve stilte is, maar een stilte die denken we, een belofte inhoudt, al weten we niet welke. Schrijvend over deze belofte, ons wentelend in deze belofte die misschien, misschien zelfs niet is. En Amicha:

Death is not sleep but gaping eyes, the whole body / Gaping with eyes since there is not enough space in the narrow world.

Want wat is in deze wereld is ontoereikend, is maar al te eng opdat we niet zouden uitkijken naar wat is ‘behind this world’; opdat we de grenzen niet verleggen zouden tot deze van de geest: ‘Death is not sleep, but gaping eyes’, ogen die vooruitkijken in verwachting op het gans Andere.

26-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

13 augustus, sonates. 

Ik herinner me een nacht in de Valais – toujours le Valais – het was in augustus, na middernacht, ik lag op mijn rug in een deken gewikkeld op de kleine pelouse voor de chalet en vallende sterren trokken schichten op het laken van de lucht, schichten van lijnen tussen de fonkelende sterren. Ik voelde me zoals ik me nimmer had gevoeld, zo dacht ik toch, klein, heel klein, een mier in het gras, meer was ik niet.

En nu terug nachten met vallende sterren. Ik had een uitzending gevolgd op ‘BBC four’ met Daniel Barenboim in zijn Master Class, wat er nog te verbeteren viel in het voor mij reeds perfecte spel van jonge pianovirtuozen die optraden voor hem en voor een groep toehoorders.

En hij, de grote meester, die alle sonates van Beethoven in zijn vingers heeft, die telkens de sonate ontleedde en een kleine onopvallende wijziging wist aan te brengen aan de speelwijze en interpretatie van de jonge pianisten die zich nochtans de ziel uit hun lichaam hadden gespeeld. De verfijning tot in de zoveelste graad van het interpreteren, van iets dat in Barenboim zit ingemetst tot in zijn genen.

Ik wou kunnen schrijven zoals Beethoven zijn sonates componeerde, ik wou dat ik mijn woorden tot in hun totaliteit bezitten kon, om in de grootste verfijning mijn zinnen op te bouwen. Herinneringen in kleuren en gevoelens oprijzende, uit een of ander gebeuren, uit een of ander oord, uit een of andere droom, en de echo ervan opvangen in woorden, in tekenen die klanken zijn, die sonates zijn.

Zelfs als ik nu schrijven zou over een tocht in de regen, komende van Hull, over York, over Inverness, doorheen de Highlands, om in Oban de laatste boot te halen, een namiddag in de vroege lente en, eens de haven van Oban verlaten, de zeeweg naar the Isle of Mull: dit beeld te toonzetten in pianoklanken.

En als ik schrijven zou: wij vrienden, op de voorplecht, kijkend hoe de boot door het water schuift en lijnen trekt, krijsende meeuwen over ons. Beweging en geluiden in de oneindigheid van luchten. Klanken zich mengend met de schimmen van heuvels in de verte, nauwelijks te onderscheiden.

En in een andere beweging, grijs en donker, de vage vormen van een kasteel van eeuwen her, het Eilean Donan castle, opduikend uit de laaghangende wolken in het westen. Waar ik wonen wou met mijn boeken en mijn gezellin om er, vooral dan ’s morgens en tot de middag, woorden schrijvend alsof het noten waren op de lijnen van mijn blad, alsof ik adem tegen adem de liefde bedreef, en dan stil te vallen, leeg geschreven, leeg gedacht en een momentum lang, in maten van stilte, opgelost.

En nieuwe vormen te verbeelden met de ogen van mijn verlangens, tussen water en luchten, ontdaan en ontgroeid van al wat was, en wat nog komen zal zoals het opgetekend ligt in het Boek.

Hier, te zijn het ogenblik van het ogenblik, zijn en niets meer dan zijn. woorden die klanken zijn, muzieknoten lijk knikkers op de rode keukenvloer in het kasteel van Elias, die herinnering zijn.

En dan Caeiro’s woorden, langs zovele wegen tot bij ons gekomen: ‘Parce que j’ai la taille de ce que je vois / et non pas la taille de ma stature.’[1]

25-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

30 juli 2010: Steinmänner. 

De tijd dat ik lezen of werken kan is beperkt, ik moet er heel vroeg, soms voor dag en dauw aan beginnen om te komen waar ik aankomen wil. Niet alleen zijn er deze Geschriften, maar er is ook mijn dagboek, er zijn ook om gelezen te worden, de vele knipsels en de boeken. Mijn leven naast mijn leven is er een van schrijven en lezen en sommige boeken zijn Steinmänner[1] geworden op de korrelige weg over de gletsjer, dat het leven is.

Zo is er ‘Le Mystère des Cathédrales’[2] van Fulcanelli, over de betekenis van de alchemie in de gotiek, meer in het bijzonder in de ‘Notre Dame’ van Parijs, met zijn schitterende verwijzing naar het capitulum[3] van de mis van de Onbevlekte Ontvangenis op 8 december, en de tekst genomen uit het boek Wijsheid, dat als volgt begint: De Heer bezat me in het begin van zijn wegen, alvorens om het even wat te doen, vanaf het in principio…

Zo is er het boek van Fabre d’Olivet: La Langue Hébraïque restituée [4], met een woord-gebonden letterlijke vertaling van de tien eerste hoofdstukken - hij noemt het ‘de cosmogonie van Mozes’ - uit Genesis. En met zijn schitterende vertaling (die ook deze is van Paul Nothomb) van het vers dat ik niet aanvaarden kan als komende van God, namelijk vers 3, 19: ‘je bent van stof en tot stof keer je terug’. Fabre vertaalde dit vers: ‘que ce n’était ni la poussière des uns, ni la fange des autres, vers laquelle il devait retourner; mais l’élément spirituel, principe de son être.’

Vandaag voeg ik er het boek aan toe van Pierre Alain Bergher[5] die me wegwijs maakt in de wereldse mystiek en geheimdoenerij van de literatuur van de laat XIXde eeuw.

En als ik de Bijbel als boek niet heb vernoemd dan is het omdat het vanzelfsprekend is dat dit, voor het westen dan toch, maar zeker voor mij, het boek der boeken is.

Bergher herinnert er me aan in zijn voetnoot pagina 41 waar hij verwijst naar vers 16 uit Psalm 139, hij haalt daarenboven de tekst ervan, uit de King James’ versie van 1611 en het is met een onverholen vreugde dat ik hier de volledige versregel 16 wens aan te halen:

‘Thine eyes did see my substance, yet being unperfect; and in thy book all my members were written, which in continuance were fashioned, when as yet there was none of them.’

Ook wens aan te halen een deel in de Franse versie van Bergher: ‘Et sur ton livre étaient inscrits tous les jours qui m’étaient réservés, avant qu’un seul de ces jours existât’.

Is er een prachtigere zin: ‘which in continuance were fashioned, when as yet there was none of them’?

Of, alles wat mij betreft, Heer, staat al opgetekend in je boek,  alhoewel alles er nog niet is, alhoewel het nog komen moet, het ligt al opgetekend in je boek. Welk ander boek kan hier bedoeld worden dan het boek dat van elk van ons is. Alleen al met deze vondst – ik moet de psalmen gaan lezen –begeestert Bergher me, il me possède, met zijn boek over Stendhal’s  Chartreuse de Parme.

Het is om er duizelig bij te worden, wat een wereld er al beschreven staat in de boeken waarin we ons wentelen kunnen. En wat heb ik er nog aan toe te voegen, niets in meer, ik kan enkel herhalen, kan enkel het bestaande verhalen op een andere wijze, een betere of een minder goede. Dit is het enige dat ik vermag. Hernemen is een noodzaak voor mij, hernemen en herkleuren, herschikken in andere verbanden. Dit is mijn leven, het woord is mijn adem, is mijn bloed.

* 

PS. Recentelijk dook het cijfer 139 op, als tattoo op de bovenarm – of was het ergens anders – van een blonde domineesdochter, gemerkt als ‘139: 1-3’, wat betekent dat wat ze ook denkt of doet, waar ze ook verblijft, God haar in het vizier heeft. Ik wil jullie de tekst ervan niet onthouden, in het bijzonder niet aan de lezer die beslagen is in het Spaans. Zo, de tekst genomen uit de Biblia de Jerusalen: 'Yahweh, tù me escrutas y conoces; sabes cuàndo me siento y cuàndo me levanto, mi pensamiento calas desde lejos ; esté yo en camino o acostado, tù lo adviertes, familares te son todas mis sendas.

 [1] Steinmann: een hoop op elkaar gestapelde stenen om de juiste weg aan te duiden over de gletsjer of plaatsen in de bergen.

24-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

17 juli 2010: Gustave Mahler. 

Wat schrijf ik over de uitvoering van Gustav Mahler’s 8^ste symfonie die ik gisteren volgen kon op de BBC. Wat zeg ik over dit massale werk, deze ‘Symfonie van de duizenden’. Overdonderd was ik én door de bezetting, én door de uitvoering. Een klankenmassa, een stortvloed als van een aanrollende oceaan die alles overspoelt.

Wie schreef deze muziek, noot na noot, instrument op instrument ingespeeld, en in welke geestestoestand werden alle elementen van de compositie in elkaar geschoven, gemengd, gebogen tot één grote, wondere osmose. Eens de idee opgevat, gegroeid, hoe wordt deze idee uitgewerkt in tekens die klanken zijn. En daarna eens alles opgetekend, hoe waagt men het, deze tekens te gaan interpreteren en om te zetten in ritme en klanken die ontstonden daar waar Mahler deze is gaan halen, ergens in de Kosmos.

Een onvoorstelbare ademtocht van gezang, van klanken, uitgestrooid met volle hand over de hoofden en gedragen door de inhoud van de woorden op het scherm geprojecteerd.

Geloven: geloven in wie of wat, de Maagd die Moeder werd of de Moeder die Maagd geworden is, of woorden die reiken tot de goden in een niet te bereiken hemel, die reiken tot in het begin van de wereld. Klanken komende uit het geruis van het donkere woud van Dantes Inferno tot het hemelse van zijn Paradiso; massaal, overdonderend doorgedrongen in een lange golfbeweging, tot de engte van de huiskamer.

Dan de nacht erover, de klanken amper dovend om te blijven hangen, om terug te komen. De klanken van Mahler in de tonen van het eerste licht, werelden ver, komende van uit de oergrond van alle tijden en uitzwermend naar de tijden die nog komen.

Gustave Mahler, de mens die des mensen is en een deeltje God wou zijn en het ook was. Het godsdeeltje in de mens die Mahler was en gebleven is als al het andere vergaan is tot stof, of de onsterfelijkheid die hem en met hem de mens omkranst. 

Ik blader in de ‘Mahler’ uit de componistenreeks[1], en lees wat hij schrijft over zijn 8^ste symfonie aan de dirigent Willem Mengelberg: 

‘Het is het grootste wat ik tot nu toe heb gemaakt. Stelt u zich voor dat het Universum klanken, trillingen voort gaat brengen. Het zijn geen menselijke stemmen meer maar planeten en zonnen die roteren’. 

Achteraf mag ik schrijven dat het suizen van de planeten, zich slingerend door de ruimte, dat ik, geïnspireerd door Mahler, moet gehoord hebben. Maar ik heb aan de God van Spinoza gedacht, Mahler ook misschien. 

23-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde