Of, hoe een dag beginnen kan, hoe je van de eerste opening erin, geconfronteerd wordt met de persoon die je was en die zich nu, terug veruitwendigen wil. Ugo loopt in de woning rond als iemand met een gespleten persoonlijkheid: de man van vroeger, geleund over deze die hij normaal is. Een onverwacht morgen-gebeuren dat zwellen blijft en, als hij neerzit is het de nieuwe man die de pen overneemt. Ugo zit er als een toeschouwer bij, hij reageert niet, denkende dat dit het geval moet zijn bij allen die begaan zijn om iets te bedenken, te maken, te schrijven, te componeren; die beelden oproepen uit het ongerijmde, het voorbije, uit het niet meer of het nog niet bestaande.

Het is dus geen vreemde bedoening als hij het zo stelt. Het betekent dat er naast het leven dat hij leidt, er iemand in meer is opgestaan in hem, die vrij zijn weg wil gaan om te doen wat eigenlijk niet hoeft gedaan, maar dan toch een supplement is, een toegift bij het leven om méér te zijn: een iemand die is opgestaan, die in zich de drang draagt om als schrijver te bestaan en als schrijver herkend te worden. Het wordt de voortzetting van een proces van vroeger dat hij maar al te goed kent, waarbij de dubbelganger hem uit het bed jaagt vóór het licht opkomt. Hij wist zelfs niet meer wat het was eens lang in bed te blijven, uit te slapen, vooral nu als het aan het winteren is. Eens wakker, eens zijn uur gekomen wil de andere naar beneden en Ugo kan niet anders dan hem volgen.

Vandaag, heeft alles zich verscherpt, is die foto er aan te pas gekomen en schijnt het hem ineens toe, dat hij ook die dubbelganger is geworden en dat ze beiden, voor het eerst samen op een belangrijk kruispunt zijn aangekomen, waarop vrije teugel moet gelaten aan wat komt en de weg te volgen, zelfs, al loopt deze langs de hagen van een labyrint, zoals hij er ooit een zag in de tuinen van Queluz, waar hij, was uitgeraakt na heel wat gaan en  keren.

Hij heeft weliswaar dit kruispunten gevoel, al dikwijls gekend maar vanmorgen tekent het zich heel duidelijk af, is de impact ervan overweldigend. Is er een willen opgestaan dat niet alleen van hem is, van de man op de foto, maar ook, en even krachtig, van de wil die oprijst uit de geest die drijft over de dolmen en menhirs van Stonehenge. Iets dat de rijke gedachtenwereld benadert die hij ontmoette, in het VPRO programma van Wim Kayzer:‘Van de Schoonheid en de Troost’[1]. Hij weet en voelt de kracht te hebben, nu te vertrekken om uit te komen, op een glorieus punt, verder in de tijd. De tijd die van nu af van hem is en lopen zal tot waar hij hoopt ooit aan te komen. Eindelijk, denkt hij, sta ik op het precieze kruispunt dat altijd latent in mij aanwezig is geweest, dat lang is blijven sluimeren onder de as van de haard, en zeker vanaf het ogenblik dat ik deze oude, intieme woning betreden heb. Deze ook heeft een grote impact gehad.

Ik kan van hier uit vertrekken nu, de eerst zin, mijn incipit, staat geacteerd. Schrijven wordt nu een obsessie, lezen wordt bijzaak. En, denkt hij nog, als er momenten zijn dat ik niet schrijf – en gelukkig, die zullen er zijn - zelfs dan zal ik bezig zijn met wat ik in meer zou kunnen schrijven. Het heeft dus van nu af aan geen zin meer, de man die me schijnbaar opjaagt te zien als iemand die vreemd is. Ik moet me vermengen met hem, hem volgen en hem bijstaan, ik draag geen gespletenheid, ik ben Ugo en ik wil me gedragen als dusdanig en zeggen wat er te zeggen is. Vertellen wat mijn leven was tot nu en wat het van nu af wordt. Dit is dan wat vele nachten me hebben opgeleverd, gepuurd in dat ene moment dat de foto onder mijn ogen kwam en aldus, de eerste zin ontstond die ik, wellicht jaren al, aan het zoeken was; een zin die kwam en ging, die zich in mijn slaap versplinterde in sprokkelwoorden en moe gedacht ik nu plots geweten heb hoe het kon, toen ik vroeg in de ochtend mijn mail inkeek. 

08-04-2017, 07:08 geschreven door Ugo d'Oorde  

Noch de kracht van het licht, noch het bizarre van de luchten in het oosten, waren een verrassing voor Ugo deze morgen, wel als hij zijn e-mail opende, een foto, hem toegestuurd in herinnering, schreef Dominique, aan haar vader en vooral omdat ze, in wat Stonehenge was, de gevoelens van haar vader voor hem, weerspiegeld zag.

Het was een foto die totaal onbekend was voor Ugo, genomen een kwart eeuw geleden: vooraan rechts, hoofd en schouders van de man die hij al lang vergeten was, met links ernaast, op de achtergrond, de verbrokkelde lijn van dolmen en menhirs, Stonehenge.

De foto was genomen door haar vader, Jef Vaes. Ugo had samen met hem en zijn zoon Francis, een tocht gemaakt door het zuiden van Engeland, en die dag hadden ze de kathedraal van Salisbury bezocht en natuurlijk ook het dichtbije Stonehenge, en zoals hij de foto nu las was het hem duidelijk dat Jef, als veelzijdig kunstenaar, door een sobere conceptie, de sfeer had willen capteren waarin hun reis verlopen was.

Vreemd, uiterst vreemd is het, de dag te beginnen met het beeld van de man die hij was. Het overheerst zijn gedachten, hij komt er niet los van. Als hij terugblikt op de persoon van toen, ziet hij zich vol vuur, een dromer, een intense genieter van het ogenblik daar te zijn. Hij meende toen al tot grote dingen in staat te zijn. Hij hield een dagboek bij en was beginnen tekenen, dit in het spoor van zijn vriend die een groot etser, aquarellist en beeldhouwer was. En hij hoopte dat het schrijven en het tekenen vroeg of laat al het gekende over hem zou overstijgen.

Vandaag echter, de enige merkbare tekenen die overblijven van wie hij vroeger was zijn enkele, eigenaardig opgebouwde tekeningen, naast de dagboeken, die eigenlijk waardeloos zijn want het herlezen ervan, zelfs voor hem, is omwille van de aard van het geschrift, eerder storend dan verrijkend. Dus, alles samen genomen, blijft er heel weinig om fier over te zijn en ver van toereikend om de wereld te verbazen.

Nu de dag amper begonnen is, klampt hij zich vast aan de man op die foto die hij ooit was. Dominique vertelde hem ook dat het haar vader was die de foto zelf ontwikkeld had in zijn ‘obscure’ kamer en er de grijze toon had aan gegeven die hij wenste er aan te geven, zodat, had hij haar gezegd hij een mystieke foto wou van de mystieker die hij zag in die Ugo. Hij las dit en hij herlas het. En hij kon niet nalaten haar te mailen:

Lieve Dominique, je hebt mijn dag gekleurd. Het waren inderdaad grote momenten die ik heb doorgebracht met je vader en je broer Francis. Er was tussen ons een broederband, die niet onder woorden te brengen is. Je vader had me geleerd hoe van een koperen plaat een ets te maken en de eerste die ik tot een goed einde heb gebracht heb ik afgedrukt op de pers van je vader. Hij stond naast mij toen, een moment in het leven dat ik bewaarde, zoals ik ook de foto van Stonehenge niet meer vergeten kan, genomen in de volle dagen van de reizen die we samen hebben gemaakt, in Engeland en vooral in de Highlands. De dagen dat we neerzaten aan de oevers van de Dee, vissend op forel zonder veel succes; Francis uitgezonderd. Hij ving een prachtige zalm die hij de avond van de vangst zou neerleggen, op een steen naast de deur, bij het binnenkomen in het hotel, zoals het daar gebruikelijk was. ik koester de foto omdat hij me herinnert aan zovele goede momenten met je vader en je broer. Je hebt mijn dag niet alleen gekleurd, maar inhoud gegeven aan de gedachten die van uit het verleden blijven binnenstromen. Hoe verwerk ik deze nu ik aangekomen ben waar ik sta?’

07-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij had nochtans, dacht hij, zijn honger naar woorden kunnen stillen en zich tevreden stellen met het lezen en het herkauwen van de woorden van Proust, van Auster, van Hertmans of van zoveel zovele anderen die hij gekend heeft als woordkunstenaars en die zich, in de loop der jaren, lijk de jaarringen in de stam van de ceder in de tuin, omheen de kern die hij is, gewikkeld hebben.

Ringen van woorden, in en met elkaar vergroeid zijnde, zoals de prikkeldraad in de schors van de knotwilg. Maar dit was hem onvoldoende, het was zijn bestemming, het lag in zijn aard, zelf zijn woorden te vinden en er zijn ideeën in te verwerken; soms, als hij sprak als poëet, ze er zelfs in te verbergen.

Duidingen van al wat hij als noemenswaardig ontmoette op zijn pelgrimstocht door het labyrint van dagen naar het ware alsook, zoals het gebeurde, naar het ongerijmde. Halsstarrig, het bewijs leverend dat het woord zijn leven is, de adem van zijn dagen is. Opgeslorpt als hij hierdoor is, ontneemt hij zich de gelegenheid, zijn laatste dagen te slijten in rust en in peis.

En, denkt hij nog: jij, mijn beste vriend, jij die in mij het hoge woord voert, eens je woorden neergezet die je, wellicht onnodig, talrijk wilt en soms - en dit is allesbehalve een winstpunt - zwaar van inhoud, je blijft dus gedoemd, je elke morgen de vraag te stellen welke weg je in de dag nemen zult. Je draagt hoog in je vaandel, dat het op deze wijze is dat je leven op gang is gekomen en ook op deze wijze het zich stilaan aan het sluiten is.

Waar denkt je wel dat je uitkomen zult? En, een andere vraag, deze ook die Francis Jammes[1] zich stelde: wie zal van je houden?

[1] ‘La poésie que j’ai rêvée, gâta toute ma vie. Ah, qui donc m’aimera?’

06-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je kunt niet elke dag verbazen, je kunt niet een palet van mogelijkheden in jou dragen die keer op keer hoogtepunten zijn, je moet je er bij neerleggen dat je van de aarde bent, dat je beperkt bent en dat hoge toppen zeldzame momenten zijn in een leven, zegde me mijn vriend van gisteren; voor jou is elke morgen een uitdaging, en een uitdaging is geen zekerheid op enig succes. Het schrijven, het creatief zijn onder eender welke vorm mag geen verplichting zijn, want verplichting ontbreekt elke spontaneïteit die zo broodnodig is om overeind te komen en er te staan als boom van overvloed.

Je was in de natuur, je keek om je heen, je zag hoe soepel en met welke vreugde de natuur zich aan het openen is. Hoe uit de dorte van de stam knoppen zijn opgestaan die opengebarsten zijn als met een knal. Je was er bij, je hoorde het, je liep er middenin. Je zag hoe de helgele paardenbloem zich opende, hoe het speenkruid, hoe de anemoon, hoe het bosviooltje er stonden in het licht, het immense van het licht. Je zag het eerste groen de rij populieren kleuren, je hoorde het gezang van de wind boven je hoofd. En je wist hoe al wat was van het grote leven je besprenkelde met woorden, met het aroma dat van het eeuwige is, het steeds maar wederkerende alsof, schreef je eens, de aarde nu aan het uitademen was tot alles zijn zou zoals het hoorde te zijn, om bevrucht te worden, en later, in volle weelde vrucht te dragen rijpend in de zon. Wat een aarde het is, hoe we niet telkens overstelpt worden  met kleine wonderen om ons heen die we, hopelijk, ook zien en waarvan we het ingrijpende ervan ondergaan.

De simpelheid waarmede alles gebeurt, de accuraatheid, de nooit aflatende regelmaat en wij die er getuige van zijn, die er de weergalm van voelen tot in de prikkels van ons bloed.

Ik heb vrienden die dit voelen, die de prikkels voelen als golfbewegingen, als opwellingen van de geest, die deze opvangen in kleuren, in lijnen, in vlakken, in vormen die spiegels zijn. Ik heb er zelfs die deze vormen, zeggen ze: ‘naar hun hand zetten met ‘een assortiment van middelen, beitels, vijlen, frezen, slijpschijven, branders’, om een opgewelde idee, na een lang proces in glanzend brons om te zetten.

De natuur die ons enthousiasmeert en wij, stervelingen in een wolk van hoop en creativiteit, die trachten, zonder schroom, haar na te doen, zelfs hoewel oneindig beperkt in middelen. De natuur die ons bezit, die ons dromen laat. Wie of wat aanbidden we?

05-04-2017, 07:42 geschreven door Ugo d'Oorde  

En toch zullen we opstaan / open rukken de geest in ons / om creatief te zijn  in woorden en in beelden 

als van de aarde het grote gebaar, / de meidoorn in één nacht wit geworden / met late sneeuw bedekt, zoals Eliot het zag.

En wij, neerslachtigheid, / plots ondergedompeld erin om ook / meidoorn te zijn en open te barsten, / meeldraad en stamper met  stuifmeel bestoven / klimoprank om de nucleus van het zijn. 

Verbazing echter is geen deel van ons.  

Ik kon even goed  dit niet geschreven hebben. Het ontstond zo maar om later - maar wat of wanneer is later? - te verwerken. Zinnen te verwerpen en andere eraan toe te voegen of met de woorden ervan, nieuwe ideeën te verkondigen. Vergetend misschien, zoals het zo dikwijls gebeurde, dat het hier poëzie betreft en geen filosofische ontboezeming. Maar wat geschreven is en verspreid, blijft geschreven, zelfs al ben ik er nog altijd meester over, kan ik het weghalen met een veeg van de hand of, opschroeven met weinig zeggende woorden. Maar voorlopig is het er en zal het voorlopig zo blijven.

Diep in de morgen ben ik opgestaan om op te tekenen zoals altijd, wat me te binnen valt. Mijn hand totaal onzeker, zoals mijn vooruitzichten wat de komende dagen/weken het zijn. Wat ik wel weet, is dat de tijd is voorbij gehold en, wat even erg, zo niet erger is, want ik kan er niets meer aan wijzigen, dat ik tal van zaken onafgewerkt heb laten liggen, zaken die me nu overwoekeren.

Het leven overgroeit de tuin, maar in mij volgt het leven niet, in mij is er stilte. Wat zin heeft het nog over te nemen hier, wat ik op een vorige dag in mijn leven gemeend heb te mogen schrijven: ‘En toch zullen we opstaan: open rukken de geest in ons’ en dit hier te hernemen, als alles neigt naar rust en afzondering in bezinning.

Ik hoorde in de cantate van Johan Sebastian Bach: ‘Ich freue mich auf meinen Tod’. Bach ook zal, op een gegeven ogenblik in zijn leven, gedacht hebben dat het genoeg was geweest. Maar toch stopte hij niet met componeren. Was er nog altijd iets nieuws dat hij te zeggen had, dat hij nagalmen liet, hoog en vurig, als de gelovigen op zondagen de kerk verlieten en hij, Bach op zijn troon aan het orgel, wolken klanken openschoof over hen, al was het maar, zijn Toccata en Fuga – destijds opgenomen in de film ‘Fantasia’ van Walt Disney – donder en bliksem was het van de man die zich verheugde op zijn dood.

Omdat hij wist, omdat hij geloofde, dat het, het grote ogenblik in zijn leven worden zou: zijn binnenstappen in de eeuwigheid van het zijn, in de eeuwigheid die van de geest is. Hij ons aanmoedigt hem te volgen in deze roes van het overstijgen wat van het leven is: het allerlaatste ogenblik van het zijn, de overgang naar het eeuwige dat enkel, ik schreef het gisteren al, van de geest kan zijn.

Dit is wat ik blijf schrijven, wat ik, ondanks het nakende, ondanks ik het niet kan met de kracht van een Toccata en Fuga, altijd wil blijven schrijven.

04-04-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je moet je krachten sparen, raadde een vriend me onlangs aan, je hoeft niet elke dag van het jaar een blog te schrijven, vond hij. Als aandachtige lezer had hij opgemerkt dat enkele van mijn voorgaande blogs kracht en inspiratie misten. En hij had gelijk, hij had het juist gezien.

Ik weet het, mijn goede vriend, ik weet het dat er leemtes zijn, maar, weet ook dat ik verloren ben als ik ga bladeren in mijn dagboeken en als ik lees, ingekleefd, geknipt uit  L’ Express van 29 juli 1983, onder de titel, ‘Univers - Les nouvelles Frontières’:

‘Jamais dans l’histoire de l’humanité, il n’y a eu autant de savants à l’écoute de l’univers. Et leurs moissons célestes nous confrontent à un cosmos vertigineux, qui aurait peut-être été programmé pour finalement produire l’homme’.

Ik ontwikkelde deze idee al in een van mijn voorgaande blogs, veraf of dichtbij - geschreven weliswaar met een half vraagteken - dat alles erop wees dat de mens; zoals ik het zag het centrum moest zijn van de Kosmos, dat de Kosmos er was omwille van de mens. Maar dat hij amper in het begin van zijn geschiedenis stond; dat de mens van nu slechts een schakel was naar een homo sapiens-sapiens-sapiens, die op komst is. Ik weet; ook dat dit een gewaagde vooropstelling is, maar het leven, zoals het zich ontrolt aan onze ogen, waarbij we dieper en dieper doordringen tot de kern van wat amper nog materie kan genoemd worden, wijst in deze richting.

En, vandaag, gelanceerd, ga ik te rade bij Fritjof Capra’s ‘Tao of Physics’ (ed.Fontana/Collins):

‘In atomic physics we are in fact also confronted with a problem for which no answer can be found because matter at the subatomic level does not react as we are used to. In my very poor (sic) opinion this is only because subatomic matter does not exist but should be called ‘matter-spirit’ – naar aanleiding van het Higgs-deeltje heb ik ook zo iets reeds geschreven in mijn voorgaande blogs - or the matter of the spirit. I think that at the said level spirit becomes visible or observable. And being spirit the particle decides itself (himself) if it will be observable at all or in what form (in wave or particle). I don’t know this for sure and I surely can’t prove it but I only can guess this phenomenon by intuition.  

De idee over de mens, was dus van 1983 af in mij aan het broeden: matter being spirit, of de geest die zichtbaar wordt als materie, en daarenboven ‘zelf’ beslist onder welke vorm Hij of Het of Zij gezien wil worden. Ik kan dit absoluut niet, evenmin als Capra, bewijzen, maar het is een logisch gevolg van wat de New Physics ons leren.

Altijd moet ik dit, zoals Capra, intuïtief hebben aangevoeld als een zekerheid, of ik dit nu al heb neergeschreven of niet. Echter indien deze guess van Capra en van mij  juist zou zijn dan is het ook zo dat dit particle spirit, de kleinste bouwsteen is en dat alles, ook het ontstaan van het Universum, gezien moet worden met als vertrekpunt deze particule geest. En kan ik besluiten dat, herleid tot zijn minimaalste materieel aspect de materie geest is en, verder denkend, dat er in feite enkel geest is en nog verder, dat het ganse Universum één grote massa Geest is.

Als ik dit schrijf op deze zondagmorgen - en het straks inlog voor morgen maandag - ben ik er me van bewust dat ik geen dagbladartikel schrijf, geen tekst om in om het even welke roman op te nemen. Trouwens, weinig talrijk zijn zij die dit lezen zullen en ook, als het je te ver gezocht is, je mag het, met zijn Franse en Engelse citaten gewoonweg overslaan: het is te typerend voor de mens die ik was en gebleven ben.

03-04-2017, 07:33 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat me verbaast – zelfs al is er geen enkele verdedigbare reden – is, dat de dagen blijven opschuiven, beginnend bij 1 en eindigend bij 30/31, om daarna terug te vallen op 1 en opnieuw uit te lopen tot 30/31. Voortdurend, zonder ook maar een verzwakking. Elke dag als ik ermee begin, ben ik ermee geconfronteerd, en ook en vooral, hoe vlug het wel gaat: het spanningsveld dat van de tijd is laat me niet los.

Evenmin laat me los, T.S.Eliot en zijn Bundel ‘Four Quartets’. Hij zit diep in mijn kleren, diep vermengd met alle literatuur die ik ooit las, waaruit hij opduikt om me telkens te verrassen: 

Old men ought to be explorers / Here and there does not matter / We must be still and still moving / Into another intensity / For a further union, a deeper communion[1] 

De bundel, ‘Four Quartets’ dat ik, meer dan een halve eeuw geleden in een Engelse Bookshop op de Adolf Maxlaan in Brussel, uit zijn rek heb genomen op het ogenblik dat iemand zijn arm op mijn arm heeft gelegd, is helemaal losgekomen, de bladen zijn vergeeld, maar de inhoud ervan doorstond ruim de tijd – de eerste druk ervan dateert van 1944; de Faber & Faber uitgave, in mijn bezit, van 1959 – en de auteur blijft me boeien, zijn poëzie is meer dan mijn livre de chevet, ze zit in mij gegroeid.

Een vriend stuurde me onlangs een mail in verband met een van mijn blogs: ‘De kracht van de sterken is dat ze nederig zijn in het denken’. Ik had hem met Eliot kunnen antwoorden: 

The only wisdom we can hope to acquire is humility, / humility is endless. 

Ik weet dat we allen ‘explorer’ zijn. Dat we allen weten dat wat we vinden of zouden kunnen vinden, hoogstens een vleugje is van wat er te vinden is en dat, wat ik elke dag de wereld in stuur, de spiegel is van wat ik, op het hic et nunc ogenblik van het schrijven zelf, heb gemeend te mogen vooropstellen. Het is een monoloog, een gesprek met mezelf en in alle nederigheid wens ik  de inhoud ervan te delen met anderen, die zoals ik, zoekers zijn en wiens bemerkingen of aanvullingen – hoewel dit weinig gebeurt – hoop te kunnen delen. Mijn woorden, een gebed zijnde, wachtende op de echo ervan: 

And what you own is what you do not own / And what you do not know is the only thing you know / And where you are is where you are not.  

Eliot heeft zonder twijfel de Bagavat Gita gelezen, hij heeft er een deel van zijn wijsheid uit gepuurd. En hij weet dat: 

For us there is only the trying, / The rest is not our business. 

Ik volg hem op een zeer respectabele afstand en ik ook, ademend onder de tot leven terugkomende bomen, de bomen van mijn hart, de luchten krachtig en helder over het heuvelende land, met  de kraaien, de afgedreven meeuwen, de speelsheid van de winden: 

I said to my soul, be still, and wait without hope / For hope would be hope for the wrong thing… 

02-04-2017, 07:40 geschreven door Ugo d'Oorde