Zijn tafel ligt vol met geschreven en herschreven bladen - hij weigert ook nog iets te scheuren - met boeken die hij uit de rekken haalde, met knipsels en tijdschriften. Pas als de kwaliteit van zijn werk strookt met de tijd die hij er voor nodig had dan is het een winst. Maar gegroeid pagina na pagina, eerst in zijn dagboek, daarna getypt, verwoordt het in vele schakeringen zijn visie op het zijnde en het eeuwige. Thema’s hieruit worden hernomen en herbelicht, worden uitgewerkt zoals de negende van Shostakovich die nu, in sourdine de ruimte van de kamer vult en kleur geeft. En zoals altijd bij Shostakovich komt onvermijdelijk het beeld terug van een meer-dan-ketter die rechtstaande op het podium, de bladen van de partituur ervan de zaal ingooit, schreeuwend dat het de revolutie onwaardig is, de kunst onwaardig, dat het gericht is tegen de grootheid van de staat die hem voedt en hem onderhoudt; worden de bladen van de ‘partituur’ van zijn boek ook zo eens de wereld in gegooid?

Hij wil de kreet van allen, zoals Shostakovich, die onrechtvaardig behandeld worden, die onschuldig worden veroordeeld of die nu wegsterven van honger of ziekte, laten uitdeinen over hem. Wetende dat hij er hulpeloos tegenover staat en vooral, omdat hij beseft dat de zekerheid van heden, geen zekerheid voor het leven is; omdat hij teveel geconfronteerd wordt met de brandende, stukgeschoten huizen van welk oord ook of van welk volk ook; geconfronteerd met de wreedheid die van de mens kan zijn. Het zijn gedachten die hem neerhalen, versterkt door de vraag naar de toekomst toe die hangen blijft, hoe het fundamentalisme, dat meer dan ooit de kop opsteekt, uit de wereld kan worden gelicht; omdat hij niet ziet hoe de opruiende toon van bepaalde moslimleiders, kan worden gedempt en herleid tot normale, hoopgevende woorden.

Dan ook, welk verschil maakt het uit, een boek in meer of een in min, in een wereld waarin zovele op de vlucht zijn, als gevolg van een opkomende, voor een modale mens onbegrepen absurditeit waarbij kerken en moskeeën, musea en bibliotheken, zoals het gebeurt, worden geplunderd of platgebrand. Waarbij mensen worden gedood, verkracht, gemarteld, zo maar, of omdat ze beweren dat de God die is - als Hij is? - het die is van hen en van hen alleen, en er slechts één kan zijn.

En, het toverwoord van allen, ‘bemin uw naaste’, woorden zijn zonder inhoud noch wat de naaste betreft als wat het beminnen aangaat. De media helpen ons opdat we getuige zouden zijn van leed en dood en verwoesting tot in het minste detail, want het meest sensationele is nog niet sterk genoeg.

Men beginne maar met het oudste verhaal dat hij kent, uit ‘Numeri’[1], waar Mozes, de man van Jahweh, niet aarzelt te bevelen aan de legerleiding, die wel de mannen van het overwonnen dorp had afgeslacht maar het gewaagd had de rest van de bevolking, mee te nemen naar het kamp van de Israëlieten en, uit de King James’ versie naast hem:

Kill every male among the little ones, and kill every woman that hath known man by lying with him, maar de meisjes die nog geen gemeenschap met een man hebben gehad, kunt u voor u zelf in leven laten.

Horen we de kreten van de kinderen, van de moeders, horen we nog de kreten van de onschuldigen die gedood werden in welke eeuw en op welke plaats ook; denken we aan de laatste woorden die ze nog zeggen wilden en niet meer zeggen konden en zo ze er nog de tijd toe vonden, het gebed dat niet beantwoord werd? Zien we nog wel de angst en de van pijn verwrongen gezichten van de Katharen die op palen werden gespietst opdat men in hun gezicht de duivel zou zien; de angst van hen die, in welke oorlog ook, werden neergeslagen, gevangen gezet, onthoofd?

Geschreeuw dat de eeuwen scheurt, terwijl hij in vrede zijn dagen slijten kan en werken aan dit boek van hem dat met de jaren ook vergaan zal, zij het niet tot stof dan toch tot vergetelheid, en hij het lot zal kennen van al degenen die het beste van zichzelf hebben rondgestrooid in woorden, nu opgeslorpt door de tijd.

11-03-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat hij gisteren, laat op de avond, aan John had gemaild was duidelijk gewaagd. Vertellen dat het niet de mens is geweest die er zelf heeft voor gezorgd dat hij opgeklommen is tot homo sapiens, maar dat dit gebeurde onder invloed van een soort kosmische Essentie, is een revolutionaire uitspraak.

Is, in een zekere zin inhaken op wat Umberto Eco, wat Hubert Reeves geclaimd hebben, namelijk dat de slinger van Foucault beïnvloed wordt door een bepaald symbolisch punt ergens in de ruimte en niet door de tollende beweging van de aarde om de zon, wat betekenen zou dat de aarde, en tezelfdertijd ook ons zonnestelsel, door dat punt bewogen worden; dat de totaliteit van het Universum er door beïnvloed wordt of, dat het alle punten van het Universum zijn die, samengebald in dat ene punt, de slinger en het Heelal in beweging houden.

Vertel je zo iets in een boek die je een roman noemt of, om het eenvoudiger te houden, een soort draaiboek van wat je doet en denkt; vertel je dit aan John, aan Raoul, aan hen die je ooit lezen zullen?

Wel ja, waarom niet? Komt het tot een discussie op de lunch volgende week, hij weet hoe zich in een beginfase te verdedigen, namelijk dat dit fameuze punt van Eco, ook het centrale punt is van het Allesomvattende. Hij duizelt hierbij, hij heeft de aarde verlaten, hij heeft ons zonnestelsel verlaten, heeft het centrale punt van alle gravitatiegolven bereikt en staat op het punt met deze stellingname over kop te gaan. Het Allesomvattende ligt binnen bereik, maar jij, Ugo, plaatst het in het hart van de Kosmos, van waar het zich uitstrekt naar oost en west, naar zuid en noord én, naar zenit en nadir. Overal even krachtig aanwezig als in dat bepaalde punt dat inwerkt op de slinger, als in elk punt op alle lijnen die er uit vertrekken, wat betekenis geeft aan het magische van dit Allesomvattende, het Universum een hologram zijnde.

Maar waarom, is het nodig een dergelijke vlucht te nemen: what if you are wrong? Wat als je redenering geen steek houdt? Man, forget it, begin met die brief te schrappen uit je boek. 

Hij gaat buiten in de kilte van de namiddag. De zon een zilveren cirkel achter de naakte maar prachtige vertakkingen van de bomen, vooral van die ene boom die er als oudste, duidelijker en krachtiger staat en hem elke morgen bij het ontbijt aanstaart alsof hij hem een goede morgen wensen wou. En thans, de brief waar hij aan denkt, als e-mail versplinterd in snaren van Edward Witten, die niet meer kan worden versnipperd, niet meer geschrapt. Het onheil, zo het er een is, is geschied, hij zal zich moeten verantwoorden.

Want het was niet aan hem om verklaringen af te leggen over het Allesomvattende van Kant of is van het Spinoza, laat dit over aan professoren, aan theologen, filosofen, van hen zal men zo iets aanvaarden, van jou, mijn beste vriend, zal men zeggen dat je bij je leest moet blijven. Schrijf je verhaal en houd het daarbij, wat er al geschreven staat is al zwaar genoeg, je bent inderdaad te elitair, onleesbaar elitair, laat dit elitair-zijn over aan figuren als George Steiner of als Stefan Hertmans van bij ons. Kruip in je schelp en blijf erin verborgen.

En nog, wie denk je wel te zijn, du, kleiner Mann?, Een Mister Chips ben je, blijf op je sofa voor de haard, zet de radio aan en luister naar de muziek van Klara, of kijk naar de programma’s van Brava. Geniet zoals nu, van de muzikale poëzie van ‘Les Tableaux d’une Exposition’ van Moessorgski, orkestratie Ravel, en van wat het leven je nog te bieden heeft, zet je aan het tekenen bijvoorbeeld, maar vooral, vooral, ga geen dingen schrijven die zich afspelen op een kosmisch-religieus niveau, waar je geen vat op hebt, zelfs al zou je denken dat de jaren je hierbij geholpen hebben, ze doen het niet, mijn beste man, de waarheid heb je niet in pacht.

10-03-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Waarde John,

Enkele dagen geleden hadden we het, bij Raoul en zijn Sauternes 1966, over je brief van nu toch al enkele jaren geleden, handelend over de zin van het leven. Mijn antwoord van destijds dat ik terugvond, voldoet me vandaag niet meer. Ook omdat er deze middag na de mis – ja ik ben naar de zondagsmis geweest - staande aan het graf van mijn ouders, een vreemde gedachte, ineens, is opgerezen in mij, namelijk dat het niet de mens is die gezorgd heeft voor zijn evolutie tot homo sapiens, maar dat dit het werk is geweest van de evolutie zelf en dat het niet anders kon dan dat de Neanderthaler die hij was, onvermijdelijk, en zonder enige inbreng van hem zelf, is gegroeid tot homo sapiens. Wat als dan zou inhouden dat hij, even onvermijdelijk, in de toekomst, in een zelfde richting evolueren zal naar homo sapiens, sapiens. Wat een boude idee is, zal je me zeggen, maar als het correct is wat ik vooruit schuif dan is dit niet onmogelijk. De tijd hiervoor nodig kan dan wel even lang zijn als de tijd die nodig was om op te schuiven tot ‘sapiens’.

De betekenis van dit ‘sapiens in het kwadraat’ is te vatten als het steeds maar nader komen tot de Essentie die levend aanwezig is in de background van het Universum. In dit opzicht zijn we weinig meer dan een soort werktuig in de hand van deze Essentie. Wat ons dus te doen staat is, in de eerste plaats beginnen - ik zeg wel beginnen - te begrijpen dat we dit werktuig zijn, niets meer maar ook niets minder en dat het meer dan wenselijk is dat we ons hiervan bewust zijn.

Hieruit volgt, dat de ‘ik’ in ons, vorm geeft aan de ‘ik’ van die Essentie en dat dus de denkende ‘ik’ in ons, noodzakelijk is opdat het Universum, bewust zou worden dat het er ‘is’. Want stel dat er een Universum zou zijn zonder de denkende ‘ik’ van de mens, wat zou dan dit Universum betekenen? Niets, totaal niets. Het zou er zijn, zoals er (misschien) andere Universa zijn, maar niemand, zou er zijn om het te ontleden in al zijn aspecten, om erover te spreken of erover te schrijven. Het zou een Universum zijn dat sterven zou van eenzaamheid.

De ‘ik’ van de mens is en wordt de ‘ik’ van het Universum. Dit gebeurt niet zo maar, dit heeft tijd nodig, dit gebeurt tijdloos, hier en de aarde wellicht niet de enige plaats zijnde waar het gebeurt - de wetten van het Universum een en ondeelbaar zijnde - gebeurt het tijdloos op elke plaats van het Universum waar een ‘ik’ is opgestaan of opstaan zal.

Dit is, my dear John, waar ik aangekomen ben, een deeltje geest in het Universum, dat zien kan, dat nagaan kan hoe het is en wat het is en vooral, hoe het er gekomen is. We weten vandaag dat het een begin heeft gekend, en wat meer is, dat we uit dit begin zijn ontstaan, het is onze moeder, zij heeft ons gebaard, we zijn haar kinderen en zij blijft ons zien als haar kinderen. Wat kan de zin van ons leven dan anders zijn dan ons te gedragen als kinderen van het Universum.

Je vraagt me, hoor ik, of er dan ook een Vader was die de Moeder heeft bevrucht. Wel, ‘de Heer bezat me in het begin van zijn wegen’ leert ons het epistel uit de mis van de Onbevlekte Ontvangenis. Maar dit doet hier niets terzake. We zaten in het Universum verweven van bij de aanvang, we zijn er niet aan toegevoegd, we zaten er in gebakken. Van in den beginne waren we deel van de inhoud, van de structuur ervan, eerst als amoebe, veel, veel later als aap en dan als aap die geleidelijk aan naar de mens overhelde, de mensaap die homo sapiens geworden is.

En ik herhaal – wat nieuw is in al wat ik je al schreef - als we ‘sapiens’ geworden zijn dan is het omdat van in het begin, van in de eerste aanhef van de Big Bang een Universum, ingecalculeerd was, een zoals het er nu al is, en ook het Universum dat onvermijdelijk komende is. En, hierin is versmolten als verweven, de mens die we zijn en deze die onvermijdelijk op komst is.

En, je vraag over de zin van het leven, over de zin van ons bestaan hier op aarde, is te wijzigen in: waarom kon het Universum het niet stellen zonder de ‘homo sapiens’?

De zin van het leven of de rol die we te vervullen hebben, is onbestaande, we kunnen denken dat we er een hebben, we kunnen denken dat we creatief moeten zijn, dat we als kinderen van eenzelfde moeder, onze broeders en zusters moeten lief hebben, zoals ons werd geleerd; dat we elke vorm van leven moeten eerbiedigen, maar verder draagt dit niet; al is het wel wenselijk voor ons zelf en voor onze samenleving, al is het wel wenselijk en nodig dat we honderd procent homo sapiens zijn.

Echter denk ik, maar ik hoorde nog niemand die me hierin volgt, dat, zoals we overgingen van homo, naar homo sapiens, we ooit – en we zijn op weg - het stadium van homo sapiens, sapiens zullen bereiken. En hierbij is tijd onbestaande.

Mijn beste John, wij, homo sapiens hebben dus nog een heel lange weg af te leggen. Misschien hebben we, in dit derde millennium – André Malraux dacht er aan - de grens bereikt die, een stap verder, ons in een lange evolutielijn brengen zal tot de ‘sapiens in het kwadraat’, zoals er de snelheid is van het licht in het kwadraat. Maar ik stel dit niet als een paradigma, eerder als een mogelijkheid die ik aflees in wat er tot hier toe gebeurde.

Hebben we hierin een rol te vervullen? Ja, de rol van bewust te zijn dat we, als mens, in evolutie zijn naar een meer en diepere integratie, en dat we ons, met de inzet ons eigen, inschakelen moeten op deze weg,

Mijn waarde John, ik heb deze tekst herlezen en herlezen, ik zeg misschien tweemaal hetzelfde, maar de rol die we hier op aarde te vervullen hebben is een kosmische rol. Je hoeft me niet te antwoorden. Ik zie je donderdag bij Raoul en Jane, ik stuur hen een kopie van mijn brief. Ik weet dat ik heel ver ben gegaan. Ik ga in alles altijd heel ver. Houd er dus rekening mee, en veroordeel me niet te vlug.

Broederlijk in de geest.

09-03-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

.../...

Bij het ‘ita, missa est’ en,  de geest hoog in zich, ging hij buiten, in vrede met zich zelf en met de mensen om hem heen. In het strakke licht van de beginnende lente, kwam een dame op hem af: ‘Jij bent Ugo, zegde ze, ‘hoe gaat het met je broers Georges en Daniël?

‘Georges stelt het goed, Daniël is al enkele jaren overleden.’

‘Oh, wat spijtig. Weet je nog, Ugo, dat we samen toneel hebben gespeeld, jij was toen Jimmy en Daniël was Tom.’

‘Ja, ik herinner me 'de Regenmaker', ik herinner me Tom die zegde: ‘Lizzie, ik wil eeuwig leven.’

‘Wel ik was die Lizzie. Het was een mooie tijd’ zegde ze.

‘Het was de tijd van ons leven. We hebben er toen het beste van gemaakt, en dat was belangrijk, maar de jaren komen er aan, het is een tijd die voorbij is.’

‘Goed dat de zondag er nog is om buiten te komen en mensen van vroeger te ontmoeten, hoe oud ben je Ugo?

Hij keek weg langsheen de muren van de kerk over de graven: ‘Oud genoeg’ zegde hij, ’maar de jaren zeggen niets, wat telt is hoe je je voelt, en ik voel me goed vandaag. En het is zondag. Maar ik ben ouder dan Georges en Daniël, heel wat ouder’.

Ze glimlachte, ik ben Emma en ik was Lizzie in het stuk’, herhaalde ze: ‘doe mijn groeten aan Georges als je hem ziet.’

‘Dat zal ik zeker doen, Emma.’

Hij dacht: het heiligen van de zondag is het enige dat het westen nog redden kan, maar dit zal niet meer gebeuren, het sacrale is uit de wereld. Misschien is het er nooit geweest, misschien hebben we een verkeerd beeld van wat sacraal betekent?

Hij trok zijn wollen sjerp wat strakker aan en is weggegaan over het kerkhof, langs het graf van zijn ouders – de steen iets weggezakt – en toen hij zich bukte om wat onkruid, een herderstasje, weg te nemen uit de aarde, overviel hem de gedachte, de plotse gedachte dat het niet de mens is die er voor gezorgd heeft dat hij als Neanderthaler opgeklommen is tot homo sapiens maar dat het, het werk is geweest van het evolutieve karakter van het Universum die er voor gezorgd heeft.

Hij schrok ervan. Waarom, dacht hij, heb ik hier niet eerder aan gedacht, waarom valt me dit precies nu te binnen en waarom heb ik dit nog nooit ontmoet in de vele boeken die ik las? Nochtans is dit weliswaar een vreemde, maar correcte gedachte, er is niets tegen in te brengen, en het is ook een kosmisch geladen gedachte die me hier nu overvalt.

Hij stond daar, met de woorden wentelend in zijn aders; hij stond daar met het nog levend herderstasje met die heel fijne witte worteltjes en wat aarde, in zijn hand. Hij vond het zonde wat hij gedaan had en zich bijna verontschuldigend zette hij het zo goed mogelijk terug op de plaats waar hij het genomen had. Maar hij wou naar huis nu, hij wist ineens wat hij schrijven zou aan John, zeker iets totaal anders dan van wat hij hem vroeger geschreven had.

Wandelend via een binnenweg doorheen de velden, dook het beeld op van Victor Strum, de atoomfysicus, uit Vassili Grossman’s ‘Vie et Destin’ die, wandelend in de schemerstraten van zijn stad, plots geraakt werd door een lumineuze gedachte die een oplossing bracht voor een probleem dat hem lange tijd al bezig hield. Thuis zocht hij de passage op in het boek, helder en met inzicht geschreven, heel wat kleurrijker dan de wijze waarop hij zijn vondst had geformuleerd.[1]

08-03-2017, 07:36 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vooraf:

Wat ik niet kon voorzien, maar door velen als een gelukkig toeval kan gezien worden, is de uitzending van zondagavond 5 maart op Canvas over o.m.  Hathsepsut, Amenhotep III, Akhnaton en Toetanchamon. Met het verrassende beeld van Akhnaton met de gezwollen buik, en wellicht gezwollen benen. Noteer dat de naam Oedipus zowel gezwollen voet als gezwollen dij betekent. De maker van het programma had geen nood dit te vermelden omdat hij in de verste verte niet dacht aan Oedipus. De huidige middelen laten toe deze uitzending terug op te roepen met ‘VRT Nu’.

…/…

Hij lag neer op de sofa, eens te meer exhausted, eens te meer totaal leeg - of was het de whisky die hem parten speelde – hij dacht aan het beeld dat hij zo-even had toen hij het boekje van Sophocles in de handen hield en hij Umberto Eco zag – een beeld op tv - die in de bijzondere kamer van zijn immense bibliotheek-appartement, Ulysses van Joyce uit zijn rek nam en zegde, dat het een eerste uitgave was. Misschien, dacht hij, zal dit voor Raoul het beeld zijn van mij als ik er niet meer zal zijn: Ugo de bollenkast met zijn favoriete boeken openend.

*

Ik heb de plicht, dacht hij bij het opstaan, mijn dank te bevestigen, voor het goed vorderen van mijn manuscript. Het is nodig dat ik hier een uitdrukking aan geef. Hij waste en schoor zich, kleedde zich aan op zijn zondags en wandelde naar de kerk van het dorp, de mis was om tien uur. Het was een lange tijd geleden dat hij de mis had bijgewoond; lang geleden ook dat hij ontspannen door de straten had gewandeld. Heel wat dorpelingen schoven langs de huizen naar de kerk toe zoals het vroeger was, in zijn verre jeugd toen hij naar de mis ging in korte broek, knieën bloot, zelfs midden in de winter, en grootmoeder ‘Cele’, als hij langs kwam voor of na de mis: ‘maar ‘ventje’ toch met blote knieën en zo koud!’ Hij hield, als grote knaap, de missaal onder de arm, dacht hij toch. Nu, ouder en hopelijk wijzer, had hij zijn manuscript in het hoofd. Had hij zijn ganse leven in zijn hoofd en hij nam het mee met zich, met elke fractie tijd, soms als een zwaarte, soms als een lichtheid, en vandaag, de morgen was een grote helderheid, was het de vreugde ervan die hij meedroeg.

Van een vriend die, met zijn boeken voor zich, een voordracht gaf, had hij eens geschreven dat hij ze opende en toonde aan zijn publiek zoals een priester de monstrans onder een baldakijn. Vandaag voelde hij ook zo iets, vandaag hield hij de tekst van zijn boek hoog geheven onder het baldakijn van zijn dankwoord. En hij ging ermee de kerk binnen, hij maakte er mee een kruisteken met het gewijde water uit het schelpvormig vat en hij zat neer, rechts in de middenbeuk tussen de mensen van het dorp die opkeken naar hem, hem kenden misschien of andere die zich afvroegen wie die man wel was. Maar hij voelde zich vrij en onbevangen, hij was hier in het huis van God zoals gezegd werd, hij was hier om te danken, hij kleine man, maar lichtend punt van de geest in de kosmos. Hij bad met de priester opdat hij moge gehoord worden in zijn nederig zijn. Al had hij niets te vragen, al had hij niets te zeggen, alleen er te zijn en te tonen dat hij er was zoals hij was, een zondaar. Maar ook iemand die getracht had Hem te vinden in vele zaken en in vele aangelegenheden; die gemeend had Hem soms gevonden te hebben, niet noodzakelijk in de kerk van zijn jonge jaren, maar aan de vijver, in de grote openheid van luchten, van water en aarde en van ondergaande zonnen; of in het bos in zijn samenzijn met de bomen; of overal waar hij geweest was: in het kerkje van Chapaise of dat van Brancion, in de Madeleine van Vézelay of in de collegiale van Saint-Quentin staande op het labyrint in de betegeling of nog, op weg naar Kawkaban in Yemen, vóór de afgrond waar hij haar naam riep die zevenvoudig werd teruggekaatst of. Overal had hij Hem ontmoet zonder Hem te zien of te kennen, alleen te weten dat Hij op al die plaatsen was en, eigenlijk meer dan hier tussen die oude muren van de dorpskerk, waar ook Julie had gestaan, hij achter haar, wachtend op het ogenblik dat ze haar stoel keren zou om een blik te krijgen van haar, een glimlach soms.

God wat een wereld het was geweest. En nu, hoe goed het was om, zoals hij hoorde in het Evangelie, er drie tenten te bouwen voor hem, een om er te zijn, een om te danken en een om te loven.

Hij zuiverde zich, waar hij stond, hij voelde de mensen om zich heen, eilanden van gedachten zoals hij een eiland was, en toch ondergronds verbonden met elkaar als deel van het oneindige dat van het leven is. Hij herbronde zich waar hij stond, om meer nog en beter schrijver te zijn, dichter bij de waarheid van het zijn, dichter bij zijn bestaan als mens onder de mensen, en tevens als lichtende baken. Hij verwierp de troosteloosheid, de eenzaamheid, het gedesillusioneerd zijn; hij verwierp al het negatieve, al het droomloze, al het nodeloze, al het a-sacrale, en in hem kwam een goot gevoel van rust als van het watervlak na een windstoot, effen, de luchten erin weerspiegeld, de tijdloosheid der dingen.

.../...

07-03-2017, 07:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

.../... 

‘Goede God, Ugo, sensatie man, je moet er een voordracht over geven, je moet je theorie bekend maken, je moet deze inbrengen in je boek, je moet het doen.’

‘My dear friend, dit zijn vele ‘moeten’, een het is geen theorie van mij en twee, ik wil eerst kijken hoe mijn boek verder evolueert, alvorens te beslissen of ik deze geschiedenis behoud of niet.’

‘Maar als het zonder belang is voor hem – je gaat nu naar Egypte om aan het zwembad te liggen – kan je lezer toch die passage overslaan.’

‘Ja, hij kan, maar het remt en ik heb liever geen remmende zaken in mijn boek, er zijn er al te veel in opgenomen.’

De thee die hij klaar had gezet was hij vergeten en die was koud geworden. ‘Het is tijd voor iets stevigs’ zegde hij en ging naar de keuken om terug te komen met een klein kruikje water en twee glazen, en uit een barkastje haalde hij een fles Glenmorangie, twelve years old.

‘Ik was ooit met Pierre H., een architect, misschien ken je hem, in deze ‘distillery’, gelegen hoog in het noorden op ‘the whisky trail’. We waren er de dag dat we koningin Elisabeth in haar wagen de korte helling zagen afrijden; ze kwam uit de kapel, om voor onze neus de weg op te rijden naar Balmoral Castle. Een tijd erna waren we in de distillery, een prachtig wit gebouw, en dronken we a Glenmorangie with a drop of water en, wist Pierre te vertellen terwijl hij het glas aan de lippen zette: ‘it was a day never to forget: to-day we greeted the queen of England and afterwards we tasted the queen of whisky’s’.

Hij opende de fles en de sterke geur van whisky vulde een ogenblik de kamer. Uitgeschonken in het deemsterend licht, had hij de glans van goud. ‘Het moet met a drop of water’, zegde hij en hij voegde er een weinig water aan toe. Ze stonden recht en brachten het glas op mondhoogte tegen elkaar. Met een lichte beweging van de hand, klonken ze:

‘Op Akhnaton’, zegde Raoul.

‘Op Œdipus’, zegde Ugo.

Ze dronken, de whisky licht bijtend op de tong en als fluweel lang van nasmaak over de ganse mond.

‘Je hebt nu recht op een toemaatje’ sprak Ugo. Hij stond op en opende de zware kersenhouten bollenkast. Hij zocht even en haalde toen een klein roodbruin boekje uit zijn rek, amper een pocket book groot. Hij kwam terug op zijn plaats zitten, bladerde er even in: ‘Kijk dit is wat de arme blinde Tiresias, na lang, heel lang aandringen, aan Œdipus vertelde, ik lees dit uit een Franse vertaling van Gabriel Boissy, visa de censure 1410, van 25 augustus 1941, Robert Laffont, éditeur: 

Qu’il est de ses enfants et le père et le frère / De la femme dont il naquit et le fils et l’époux / Et de la même femme tour à tour fécondée, / De son père le meurtrier. / Voilà. Maintenant rentre et médite... 

Dit is wat Œdipus te horen kreeg. Maakt het geen verschil als je weten zou dat deze woorden, in plaats van gericht tot een fictieve persoon, gericht werden tot Akhnaton van wie we tal van afbeeldingen bezitten, die deze woorden tot zijn grote verbazing die verdwazing werd moest aanhoren?

De zon brandde een rode gloed tussen de bomen, weerkaatst in hun glazen. Raoul zat er stil en zwijgend bij, in gedachten verzonken. Hij nipte even aan zijn glas: ‘Je bent wel degelijk een vreemde man, Ugo, van af het ogenblik dat ik je voor het eerst ontmoette, je discussieerde toen met Korbee, de consul, over het begrip Tijd, de man heeft er een boek over geschreven, en ik stond er bij, weet je nog, het was in de crypte van de Sint-Pieters abdij, en nu zit je middenin het hart van de Egyptische geschiedenis, Je weet alles, jij.’

‘Je vergist je, mijn beste vriend, ik wist bijvoorbeeld niet dat stenografie onderwezen werd in de vroege middeleeuwen.’

‘Is dit zo?’

‘Ja, ik las er deze morgen iets over op een plaats waar ook Johan Daisne een kleine bibliotheek had staan. En het fenomenale was dat de leraar van toen iets moet mispeuterd hebben want hij werd ter dood veroordeeld en hou je vast, het waren zijn leerlingen die de veroordeling uitvoerden. Ze smeten hun leien naar zijn hoofd en staken spottend hun pennen in hem, hem vragend of de steken wel goed geplaatst waren. Hij werd door de Kerk hiervoor als martelaar aanzien en heilig verklaard. Stel je even voor hoe het er moet aan toe gegaan zijn.’

‘Jij en je boeken, waar houdt het op?

‘Ik heb geen vrouw meer, maar ik heb boeken die vrienden zijn, hen koesteren is heel wat eenvoudiger. Maar, ze zijn ook niet alles, ze zijn ook van een zwijgende eenzaamheid’.

Er was een lange stilte: de whisky en de boeken, het tanend licht, de stilte van de haard.

‘Al wat je leest blijft hier of daar hangen, het vreemde ervan of het essentiële houden we. Wie veel leest, en dat heb ik gedaan mijn leven lang, slorpt veel op en alles komt te gepasten tijde eens terug, en dan wil je het vertellen of het neerschrijven. Het eerste, het vertellen, is het meest voor de hand liggende, het schrijven is niet zo evident.’

‘Wel voor jou, Ugo, jij speelt met de woorden’.

‘Helemaal niet, het is een gevecht dat begint in de morgen en eindigt in de nacht. Rust ken je niet meer. Nog a drop of whisky?

‘Een vingerling dan, maar zonder water’. Raoul dronk in een zwelg zijn glas leeg en stond op om te vertrekken. ‘Ik heb een remedie om je gevecht even te vergeten: Jane en ik nodigen je uit op een lunch, volgende week donderdag, John zal er ook zijn en ook de dochter denk ik, maar dit is nog niet zeker. Past het je en, je hoeft geen boeken of geschriften mee te brengen?’

Ugo keek hem aan: ‘Natuurlijk past het me, het is met groot genoegen dat ik komen zal en ik kijk er nu al naar uit.’

‘Ik bel je nog om zeker te zijn dat je komt.’

‘Hoeft niet, Raoul ik zal er zijn op de middag, zo een uitnodiging vergeet ik niet.’

Ze omhelsden elkaar zoals broeders het doen bij een afscheid. De zon een rode bol, heel laag tussen de bomen, het ovenhuisje licht roze.

06-03-2017, 07:24 geschreven door Ugo d'Oorde  

.../...

'Was er ook Scarlatti als Jane hier was?' 

Ik denk het niet; ik was die dag opgestaan en was beginnen schrijven en ik was bezig toen ze hier in het begin van de namiddag heeft aangebeld. Ik was nog ongeschoren en onverzorgd aangekleed.’

‘Dat heeft ze niet bemerkt, of daar heeft ze me niets van verteld. Ze wist alleen dat ze vond dat je een goed boek aan het schrijven was en dat ze hoopte dat het een succes zou worden. Al vreesde ze, en ik weet niet hoe jij hierover denkt, dat het misschien een te elitair boek zou worden, te weinig verhaal en met te veel moeilijke passages.’

‘Het kan en ik vrees ervoor, maar het is gemakkelijker voor me elitair te zijn dan een gesprek te voeren over alledaagse dingen, dan zwijg ik liever en doe ik of ik aandachtig luister, maar heel wat ontgaat me dan.’

‘Is wat je me nu te vertellen hebt, elitair?’

‘Zeggen we, eerder ongewoon, eerder totaal uit de tijd, maar toch is het meer dan een verhaal over wat er gebeurde in 1302, dan toch voor mij. Hoewel ik het boek nog niet volledig gelezen heb, ken ik nu toch het essentiële en ik beperk me daar toe. Weet je, Velikovsky, een naam die je van mij al moet gehoord hebben, tussen haakjes een naam die niet alleen geschuwd wordt maar ook , in de USA althans, vervloekt werd, tracht in dat fameuze boek te bewijzen dat de geschiedenis van Akhnaton deze zou zijn van Œdipus, en vice versa. Hij tracht dit te bewijzen en volgens mij slaagt hij erin, ware er niet een ‘maar’. Want de geschiedenis van Akhnaton speelt zich volgens de Egyptische Chronologie af in de dertiende eeuw voor Chr. terwijl Sophocles schreef in de min vierde eeuw. Het schijnt me onwaarschijnlijk toe, dat de overlevering bijna een millennium lang de geschiedenis van een Farao zou levend gehouden hebben, daarom is mijn antwoord op de vraag of Akhnaton Oedipus was, in eerste instantie negatief, neen, ik geloof het niet.

En Ugo ging verder: ‘Maar, de ‘maar’ is, dat Velikovsky - een man die wel het lezen waard is, al was het maar voor zijn kennis van de Bijbel - vertelt,  en Robert De Telder in zijn boek, ‘De Tijd der Tijden’ bevestigt dit, dat de tempel van Solomon rond de jaren duizend voor Christus, geplunderd werd door de Shishak vermeld in de Bijbel en, dat de buit, meegenomen naar Egypte, gedetailleerd gebeiteld werd in de muren van de tempel van Tutmosis III in Karnak. Opmerkelijk is dat de erop voorkomende voorwerpen en meubilair exact deze zijn die vermeld staan in het boek ‘2 Kronieken’ van de Bijbel. 

Voor Velikovsky, en De Telder volgt hem hierin, bestaat er niet de minste twijfel, de Shishak van de Bijbel was niemand minder dan Tutmosis III die dus een tijdgenoot moet geweest zijn van koning Solomon. Deze leefde in de tiende eeuw v. Chr., ook Tutmosis III moet dus in die eeuw geleefd hebben en dus niet in de XVde eeuw v. Chr., zoals de officiële Egyptische chronologie het aangeeft.’

‘En de historici geven hier geen gevolg aan, ze blijven bij het oude, is het zo? Overkwam dit Wegener niet die het had over de scheiding van de continenten?

‘Ja, het overkwam hem, maar dit is nu duidelijk vast te stellen en iedereen gelooft dit vandaag. Maar aanvaarden dat er een ‘gap’ is van vijf eeuwen in de Egyptische geschiedenis is heel wat anders.’

‘Maar de afbeeldingen op de tempel vermeld in de Bijbel zijn een evenwaardig bewijs, of niet?’ 

‘Mijn beste Raoul, ik wens er niet verder op in te gaan, maar het resultaat van deze ‘gap’ is dat Akhnaton moet geleefd hebben, niet in de dertiende, zoals we altijd hebben gehoord, maar wel in de achtste eeuw. En dat, en hier komt het, dat Sophocles wel het verhaal van Akhnaton kan gekend hebben; dat hij zich dus gesteund heeft op historische gegevens en dat het heel goed mogelijk is dat zijn Œdipus, kan handelen over het leven van Akhnaton. En dit is het dan, meer valt er niet over te vertellen. En, als het is zoals ik het hier uiteenzet, dan is het, voor allen die zich nog gewagen aan het stuk van Sophocles, een heel interessant gebeuren. Conclusie, mijn beste Raoul, je hebt me een fantastisch cadeau gedaan met het boek, meegebracht uit Keulen.’ 

Ugo stopte, al had hij er nog heel wat kunnen aan toevoegen. En nu hij er met zoveel aandrang over gesproken had, geloofde hij dat Velikovsky het bij het rechte eind had en dat hij, Velikovsky, hiermee een waardevolle ontdekking had gedaan.

‘Ja, uiterst boeiend, Ugo, zoals jij het vertelt, maar in feite wijzigt het niets aan het Œdipus stuk van Sophocles. Of het nu fictie is of een waar gebeurde geschiedenis, de tekst blijft wat hij is.’

‘Dat wel, dat wel, maar, neem bijvoorbeeld het verhaal van Assepoester, of beter, neem het stuk ‘Saint Joan’ van Bernard Shaw, stel dat de ‘Saint Joan’, de Jeanne d’Arc van Shaw over een fictief gekozen persoon zou gaan, waar niemand ooit of te nooit, zoals in het geval Œdipus, iets over gehoord heeft; stel dan dat ineens onomstootbaar bewezen wordt dat die Jeanne d’Arc van Shaw wel heeft bestaan en dat ze, zoals het in het stuk voorkomt, werkelijk levend verbrand werd op de markt, of op welke plaats ook, in Rouen; wat denk je, zou het stuk niet totaal anders worden gespeeld/gelezen?’

Raoul keek hem aan met grote ogen: ‘Ik denk het ja, maar Œdipus is niet Jeanne d’Arc’.

‘Neen, natuurlijk niet, maar denk je niet dat we met andere ogen zouden kijken naar Œdipus, indien het stuk nog gespeeld zou worden – waar ik aan twijfel - denk je niet dat het gezicht van Akhnaton hier of daar zou opduiken in de decors van Œdipus?’

‘Ik denk het ja, het zou een verschil maken’.

‘Hier stop ik, Raoul, verder ga ik niet, het is aan elk van ons om uit te maken of Akhnaton ofwel, min dertiende eeuw is ofwel min achtste eeuw, maar als het min achtste is dan was althans volgens mij, Akhnaton de Œdipus van Sophocles. Er zijn trouwens volgens Robert De Telder, voldoende andere gelijkenissen tussen beide, wat hun familie betreft, maar voor mij is je boek verrijkend, zelfs indien er maar een halve waarheid achter staat.’

.../...

05-03-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde