‘Exceptionnellement je me suis senti proche de quelque chose d’ineffable, totalement mystérieux mais réel du moins pour moi, une entité qu’à défaut d’un meilleur terme, j’appelle; ‘l’ultime réalité’.

Met deze zin sluit Christian de Duve zijn meesterwerk : ‘A l’écoute du vivant’[1] :

Wat bedoelt de Duve met ’l’Ultime Réalité’? is het, het verste punt in het bestaan van de kosmos, het begin dus, of nog iets dat er was vóór het begin? Is het aldus dat hij de Ultieme Realiteit wil zien? en waagt hij het niet de naam van God te gebruiken, al is het wel in deze richting dat hij denkt als hij schrijft: ‘Als wetenschapper is mijn hele leven doordrongen geweest van de overtuiging dat ik deelnam aan een veel betekende en revelerende benadering van de realiteit’. 

Hij voelde dat er Iets moest zijn, maar hij wou geen beslissing nemen, hij wou er geen naam aan geven. Wat zijn volste recht was, want het vernoemen van de naam van God was voor hem een stap te ver, was een naam, was een levend iemand toevoegen aan de kosmos, een stap die hij niet zetten wou, wellicht omdat het aldus een terugkeer ware geweest naar het beeld uit zijn kinder- en jeugdjaren die hij al lang verlaten had.

Maar als wetenschapper heeft hij altijd geweten dat er ‘Iets’ was waarvoor hij geen naam had - zoals wij allen er geen naam voor hebben - wat ook niet belangrijk is als we maar weten dat er een een Ultieme Realiteit is, wat eigenlijk een zwaar betekenisvol woord is, een woord dat we graag willen toevoegen aan de vele woorden die we kennen om dat Iets te noemen.

Ik denk dat we allen, minstens, met een Ultieme Realiteit in het hoofd rond lopen, een Realiteit die er is en die er was van bij de aanvang. Wie weet, zelfs vóór de aanvang, of dan toch begrepen in de aanvang. En, als het er was in de aanvang dan is het er nog steeds, en dan val ik terug op de God van  Spinoza die binnen het Universum verweven zit. Hij is er ‘binnenin’ zonder er ‘afzonderlijk’ te zijn.

Wat hij ook moge gezegd hebben en welke houding hij ook moge aangenomen hebben op het ogenblik van zijn dood, voor mij was hij een religieus man. Religieus in de zin dat hij voorstander was van een religie ontdaan van alle mythische begrippen, maar vasthoudend aan het sacrale van het leven dat hij ontdekte via de wetenschapper die hij was. Hij was voor mij een van die ongelovige gelovigen. Hij was een Spinozist. 

28-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik voel me goed. Ik heb een doel om naar te schrijven en dit vult mijn dagen en mijn gedachten. Er is geen leegheid meer. Ik kan zijn wie ik ben en vertellen wat ik weet en niet weet, wat ik me inbeeld en me niet inbeeld, wat ik wil en wat ik niet wil.

Ik kan mijn blad vullen met de woorden die ik ontvang van waar ook, die ik schift, verwerp of aanvaard. Kan pagina’s schrappen, en nieuwe pagina’s vullen, kan rozen laten bloeien of verwelken, appelen laten groeien, kan hagen laten snoeien en spijt hebben om de merel die vernederd werd. Ik heb mijn toekomst wel niet in de hand maar ben meester over wat ik achterlaten wil op dit wit blad papier.

Heb me zelden zo vrij gevoeld. Ontdaan van elk beletsel kan ik verhalen schrijven, beelden oproepen, gebeurtenissen vertellen of die er waren of niet waren.

Kan zeggen  van de dagen die ik nu beleef, dat de vijver mijn toeverlaat is, mijn goede haven; dat ik er thuis kom na een lang verblijf in oorden van spanning en van onzekerheden; dat de bomen en de struiken er rond er weerspiegeld staan in het watervlak, peinzend, omfloersd met woorden, wachtend op mijn komst. Ik kan er neer gaan zitten om me  als boom en struik te voelen en hen te zeggen dat ze mijn bescherming zijn, wat ze weten: pluisjes zaaiend - het is hun teken - over mijn handen, me zegenend  met het vertrouwen dat ik nodig heb.

Ik kan zeggen dat de avond niet was zoals andere avonden, dat er woorden werden gesproken in stille kamers, de wanden er bekleed met van verre tijden komende ceremoniën, en de velen, die er waren om er te spreken en te horen, in de ban gekomen van het samenzijn, en, gebalsemd met de geur van rijke oliën, zoals het in psalm 133 geschreven staat er vertrokken zijn. De nacht gekomen met de sterren over hen.

27-05-2016, 18:17 geschreven door Ugo d'Oorde  

Met welke beelden/gedachten ben ik van morgen opgestaan klaar om aan de slag te gaan en mijn blog te schrijven, nu er bijna gelijktijdig drie gedachten zijn opgedoken die te drummen staan om genomen te worden, belangrijk genoeg om ze morgen 26 mei te laten verschijnen op de gebruikelijke wijze.

Een eerste was het gedicht van een goede vriend dat hij me gisteren had voorgelegd. Een teder, zacht gedicht waarvan de diepgang me intrigeerde; een gedicht dat ik gemeend heb te moeten herschikken omdat ik vond dat er te weinig ritme, te weinig Schwung in stak en dat het idee erin verwerkt deze pittigheid nodig had om beter aan bod te komen.  Heb ik er goed aan gedaan, het gedicht van zijn tederheid te ontdoen door de beelden erin te verstrakken en scherper te onderlijnen en, omdat ik vond dat het idee aan de basis,  om een betere precisering vroeg?

Anderzijds welk recht heb ik, te gaan interveniëren in de schepping van iemand anders, vooral als hij een vriend is? Nu er is geschied wat is geschied, ik sta open voor zijn reactie en zijn oordeel.

En ik denk nu aan Paulus die sprak in de naam van Christus, die hij beweerde te kennen omdat God hem aan hem had geopenbaard – hij was hiervoor drie jaren lang in Arabië geweest, waar precies zegt hij niet, maar het kan niet anders dan de plaats geweest zijn van waaruit Christus was opgedoken. Ik ken wel de spirit van mijn vriend maar dit geeft me nog niet het recht de woorden van zijn gedicht te herschikken, integendeel.

Dan was er een tweede gedachte: het beeld van de Zuid-Koreaan Hans H. Suh, de jonge man die gisterenavond (24 mei),  het tweede pianoconcerto van Prokofief op een grandioze, verbluffende wijze heeft gespeeld. Het beginthema erin hangt nog steeds in mijn hoofd, ik neurie de noten terwijl ik schrijf – ik ben niet bij machte de noten in tekens om te zetten - maar de melodie is zo verfijnd, zo zuiver en van een openheid dat het hele concerto er door gedragen wordt en de spanning erin opvoert tot een climax op het einde. Een meesterlijk concerto gespeeld op een meesterlijke wijze. Ik denk dat deze kandidaat het ver zal brengen in de Concours Koningin Elisabeth.

En dan een derde, een tekst die ik klaar had om voor te dragen die ik herleiden moet tot de drie vierden ervan, omdat, na de proef gedaan te hebben, ik gevoeld heb dat de tekst te lang is voor mij, dat ik na vijfentwintig minuten zuurstof gebrek krijg samen met, een vreemd gevoel in mijn linkerlong met misschien een weerslag ervan op de werking van het hart. Ik weet het niet zo zeker, maar ik denk dat het zo is en het is het denken dat zijn invloed heeft op het spreken.

En nu dit alles opgetekend staat, en ik er van verlost schijn te zijn, is er mijn manuscript waaraan ik de laatste hand te leggen heb, in de bijlage (attachment leert Hertmans me) met nota’s en bemerkingen, die het geheel afsluit, wat me nog heel wat tijd vergen zal.

Voilà, mijn blog voor morgen 26 mei staat geschreven. Ik kan van nu af gaan denken aan deze van de dag erna.  

26-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hebt, nu de merel zwijgt, nu zijn gezang voor altijd, je weet het, verdwenen is, resten je nog enkele meesjes die nu en dan een nootje komen halen uit het zakje nootjes dat is overgebleven in de rozelaar. Ze horen erbij zoals het gezang hoorde bij de merel.

Het zijn maar kleine dingen, maar zoals altijd wordt van kleine dingen verwacht dat ze rust, dat ze inzicht brengen, zoals de zeldzame hommel die de vorige dag ‘hommelde’ binnenin de kelk van het vingerhoedskruid dat ik heb zien opschieten uit de wintergrond, en er nu staat, fier en hoog. Maar dit alles zijn andere verhalen uit boeken die we maar niet genoeg kunnen lezen.

In de marge ervan, en voor mij enkel in de marge, zijn er de veelvuldige stakingen, de opgefokte misnoegdheid over alles en nog wat. We hebben, gelukkig, de leeftijd om er de ogen voor te sluiten en zeker niet uit te kijken naar de gekte in de beelden die vanavond zullen circuleren op tv.

Trouwens het is nog altijd het drama dat zich heeft afgespeeld in de tuin dat me bezig houdt, samen met de blog die ik te schrijven heb voor jullie, samen met mijn manuscript dat ik misschien toch als af mag zien, samen met een andere tekst die ik voort te brengen heb, samen met ‘iets’ dat ik schrijven wou over het ‘manneken’ hier, dat al enkele dagen ronddoolt in mijn gedachten.

(En ik specifieer, dat wat dit laatste aangaat, ik naar de reden zoeken wil waarom het leeuwtje, zinnebeeld van de met vlaggen zwaaiende Vlaming, opgeofferd werd aan het ‘Manneken’ in een ongepaste houding dan nog wel: humor of wraakneming? Wie zegt het ons.)

Maar in deze vreemde tijden dat de democratie, waar we zo prat op gaan, met de voeten getreden wordt: zij die betogen hadden toch bij de verkiezing hun stem afgestaan aan hun vertegenwoordigers, als deze niet doen wat ze wensen dat zou gedaan worden, dan hebben ze maar te wachten tot de volgende verkiezing om er andere aan te duiden. Ik had destijds heel wat meer reden dan zij om te staken.

Daarom keer ik terug naar mijn tuin en de Geschichte van het ‘manneken’, een geschiedenis die waard is opgefrist gebracht te worden. De gegevens en de namen gekend zijnde zou het ongepast zijn, deze voor altijd op te bergen en geen poging te doen om de keuze die gedaan werd, het leeuwtje te vervangen door het ‘manneken’, te verantwoorden. Stel je voor dat bij een volgende Ronde van Vlaanderen, vlagjes zouden rondgedeeld worden met een ‘mannekenpis’ erop, in plaats van een klauwend leeuwtje.  

Mijn visie op tuin en de staking van misnoegden, krijgt aldus, ooit, diep op de achtergrond, vergeten en verlaten, het gezelschap van een klein gebeuren dat plaats vond in een van de ‘cleyne steden van Vlaenderen’, niet verder terug dan de XVde eeuw, toen er nog niet in massa werd afgezakt naar Brussel, naar dat andere ‘manneken’ dat er staat opgesteld.

Zeggen we ook nog, dat ondertussen, terwijl de staking loopt, teken van een stagnerende achterlijkheid, er door Europa, een nieuwe satelliet de ruimte wordt in gestuurd die het Amerikaanse gps-systeem vervangen moet.

25-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Bij het snoeien van de haag van de tuin – een grove vergissing wat de tijd van het snoeien betreft - is zijn nest bloot gekomen, zijn de vier eieren in het nest ‘gepikt’ door ekster of kraai, en wat heel erg is, de merel is uit de tuin verdwenen, wellicht sprakeloos van verdriet. Ik ben heel onachtzaam geweest.

Elke morgen, elke namiddag komen mijn schuldgevoelens boven, zeker nu ik erover schrijf. Ik wist nochtans dat hij zijn nest had, ergens in of buiten de tuin: in de ceder of in de haag. Ik had hem in het voorjaar zien springen over het grasperk, had gezien hoe hij rondvloog met strooi of takjes in de bek, hoe hij bezig was in de vochtige aarde, en ik was verheugd dat hij onze tuin had uitverkoren om er te wonen.

Ik wou hem zeker niet storen, sloeg hem niet gade waar hij heen vloog, hij was mijn vriend en ik liet hem begaan. Ik zette zelfs de resten van kaas op een bordje op de tafel voor hem - of voor haar, of voor beide - dat regelmatig werd leeg gegeten. Misschien was dit ook fout van mij want het kan ook dat de kaas opgepikt werd door ekster of kraai en dat op deze wijze de tuin werd ingeschakeld in hun jachtgebied, met de gevolgen achteraf wat de eieren in het nest betrof. Het kan allemaal en dan ben ik dubbel schuldig, driedubbel zelfs.

Ik hoorde dagenlang de vreugde in zijn gezangen, helder en krachtig, zich onophoudend herhalend, vooral in de ochtend bij het eerste licht, op de middag als de zon hoog stond, en dan naar de avond toe: een echt concert van klanken dat hij bracht, hoge en lage, warme en scherpe, weemoedige en hoog trillende. Ik hield ervan, hij was mijn gezet, hij was mijn vriend. Ik kon het hem wel niet zeggen, hij kwam dus niet uit mijn hand eten, maar hij zong lijk een nachtegaal, beter zelfs omdat hij zich goed voelde in onze tuin.

Ik zag hem nooit als hij zong, hij zat hoog in de ceder, verborgen zoals zijn nest verborgen was en ik respecteerde dat, zodat ik nooit ben gaan zoeken waar hij zijn nest had. Wat ook fout was, want als de tuinman begonnen is had ik hem kunnen vragen het deel in de haag door hem betrokken, onaangeroerd te laten. Zo is er gebeurd wat er is gebeurd, kwam het nest met de lichtblauwe eieren, open en onbeschermd, een vernedering voor de merel die met zorg de plaats had uitgekozen en zijn nest lijk een artist had gebouwd. Een paar dagen geleden werd hij bloot gezet, de wijde wereld in gejaagd, ver van de plaats waar hij zo gelukkig is geweest. Want gelukkig was hij, ik weet het zeker. Komt hij nog ooit terug? Ik geloof het niet.

Moraliteit, snoei je haag in de omgeving van de vroegere Sinte-Pietersvuren, 29 juni, zoals het voorheen gebeurde, als de jongen het nest verlaten hebben.

24-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe ik schrijf tracht ik zo goed mogelijk te doen, maar ik ben me ervan bewust dat mijn taal en mijn wijze van uitdrukken verouderd is; ook houd ik soms onnodig rekening met het ritme in mijn zinnen wat verwarrend werken kan. Anderzijds, wat ik schrijf is evenmin de perfectie, mijn onderwerpen zijn ofwel te ver en te diep gezocht, ofwel te voor de hand liggend. Een normale tekst komt er aldus niet uit mijn pen. En aan enige humor durf ik niet denken.

Ik weet slechts van enkele lezers hoe mijn blogs ontvangen worden. Een deel reageert helemaal niet. Ik trek er geen conclusies uit, ik zit nu eenmaal, na vijf jaar, vast in een stramien waar ik zo maar niet van vandaag op morgen uit kan stappen. Al denk ik er wel aan, ik weet nog steeds niet of ik het zou kunnen. Heb er trouwens voor het ogenblik ook geen tijd voor, andere werken krijgen absolute voorrang.

Aan mijn lezers moet ik ook bekennen dat ik het soms zeer moeilijk heb om een onderwerp te vinden en dat het enerverend werkt als ik, zoals vandaag, om 22.00 uur, nog steeds op zoek ben. Heb vandaag prioriteit gegeven aan mijn manuscript en aan een andere tekst die dringend af moest. Ik zeg hiermede dat ik bijna de ganse dag voor mijn klavier gezeten heb, dan toch ruim vijf uren.

Ik weet ook dat belangrijke vrienden me lezen en dat ik me niet kan permitteren hen te ontgoochelen met een verhaaltje. Ik verwacht dus altijd het maximum van mezelf. Het is dus niet altijd, zoals ik soms schrijf, dat mijn woorden zo vlug komen dat ik ze niet bijhouden kan.

Nochtans schrijf ik altijd om de eeuwigheid in te gaan. Het is dus geen schrijven met krijt op een zwart bord, neen, ik wens dat mijn woorden nog lang na mij gelezen worden, al kan het dat er een deel zullen zijn die door het vuur zullen vergaan; dat het ook kan dat ze op zij gelegd zullen worden, vergeten voor een tijd, om dan toch eens weer te worden opgedolven en ontcijferd.

Maar zelfs indien alle tekens ervan tot as zouden vergaan, de gedachten die erin werden neergezet, zullen  blijven hangen lijk een parfum in de luchten omheen de aarde en opgesnoven worden, heromgezet in woorden door anderen na mij. Anderen die denken zoals ik dacht maar het verwoorden zullen op een wijze die meer gangbaar is en beter om te bewaren voor de geslachten na ons. Zo blijft er altijd iets over van wie ik was of wilde dat ik was.

Is het dan verbazend dat ik dan telkens denken moet aan wat  Ovidius schreef over zijn Metamorfosen?

23-05-2016, 08:18 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat doet je met oude boeken die sinds jaren onaangeroerd in hun rek zijn blijven staan. Boeken waar je dag aan dag aan voorbij gaat zonder hen ook maar een blik te gunnen. Nochtans maken ze deel uit van je liefde voor boeken, vooral dan deze uit de tijd toen een boek, als je het las, nog een ontdekking was. Wat je nu nog zelden doet, want het lezen ontneemt je brokken tijd voorbehouden voor het schrijven, tijd die je broodnodig hebt op je leeftijd.

En dan toch op een morgen zoals deze, dat je denkt aan een bepaald boek dat je ooit kocht in Praag, een stad die je waagt metafysisch te noemen, en je haalt uit zijn rek, een boek van, over wie anders als je Praag vernoemt, Franz Kafka[1]. Je ontdekt erin, vertaald uit het Duits, volgende passage: 

Mon très cher Max, ma dernière volonté: tout ce qui se trouve dans ce que je laisse derrière moi - donc dans la bibliothèque, l’armoire à linge, la table de travail, chez moi et au bureau ou bien dans quelque lieu où cela aurait été transporté et tomberait sous tes yeux - tout, qu’il s’agisse de journaux intimes, de manuscrits, de lettres (écrites par moi ou par d’autres) de dessins, etc. doit être totalement brûlé sans être lu. 

En hij, Kafka, gaat verder met zijn instructies aan zijn vriend Max Brod: Alles, totaal alles moet verbrand worden tot zelfs wat anderen aan tekeningen, brieven of geschriften van hem bezitten.

Het was een ijdele hoop van Kafka want, wat denkt je dat er gebeurde na zijn dood, niets werd er verbrand of vernietigd. Gelukkig maar. 

Ik stel me hierbij de vraag of Kafka er niet bewust van was, dat wat hij vroeg aan zijn beste vriend, Max Brod, een onmogelijk te houden verzoek was, maar dat hij, Kafka zijnde, niet anders kon dan deze opdracht geven. Iets dat literair waardevol is, en Brod wist dit, ook Kafka moet het geweten hebben, wordt zo maar niet vernietigd. En ook, indien Kafka het werkelijk wou, waarom heeft hij zelf niet gedaan? 

Ik zal er niet aan denken aan wie ook te vragen alles, zonder te lezen, te verbranden. Haar of zijn nieuwsgierigheid zou er misschien te zeer door geprikkeld zijn. Zo, ik laat het over aan mijn nakomelingen. Trouwens, de dagboeken en andere geschriften zijn geen documenten om lang te bewaren, ze kunnen als familiestuk een tijdje opgeborgen worden, maar hebben absoluut niet de literaire waarde van een geschrift van Kafka. Ik heb hierover dan ook geen eisen of vragen te stellen en ik verwacht niet dat ze bewaard zouden blijven of verspreid als een soort relikwie. Er zal dus niemand verantwoordelijk gesteld worden voor het verbranden of het bewaren van wat ik schreef. Woorden zijn ook maar stof als ze niet gelezen worden, en die van mij zijn niet veel meer dan wat golfjes van de lentewind over het water van de vijver van Johan.

Zoals ik thans sukkel met het voltooien van mijn manuscript alvorens het door te sturen aan een uitgever, is een voldoende bewijs dat ik alle geloof in de waarde ervan aan het verliezen ben. Ik doe er dus best aan, me te concentreren, en dit is al moeilijk genoeg, op het schrijven van de dagelijkse vijfhonderd woorden van mijn blog. Ik eis er zelfs geen auteursrechten voor op. 

22-05-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde