In een epílogo bij zijn verhaal schreef Borges:

‘La escritura del dios’ werd genereus beoordeeld; de jaguar verplichtte me kabbalistische of theologische argumenten in de mond van de magiër van de piramide van Qaholon te leggen [1]‘.

Nu Tzinacàn, de magiër, erin geslaagd was de formule van de god te ontcijferen en hij nu overtuigd was dat hij almachtig wordt als hij de woorden ervan luidop zal uitspreken, hoe moet het nu verder met zijn verhaal, want Borges weet dat het uitspreken van de formule zijn verhaal in de verkeerde richting zal sturen?

Wel, Tzinacàn zal de veertig lettergrepen van de veertien woorden niet uitspreken want, hij herinnert zich die Tzinacàn niet meer, hij is nu niets of niemand meer, ese hombre ha sido él, hij is deze mens geweest:

‘Dat het mysterie neergeschreven in de pels van de tijger, sterve met hij die niets of niemand meer is, want wie het Universum heeft aanschouwdin zijn Al, wie de vurige tekenen van het Universum heeft gezien, kan niet meer de mens zijn met zijn triviaal geluk of ongeluk, zelfs al weze hij zelf die mens’.

En dan, welk belang heeft deze andere nog, welk belang heeft het volk van deze andere als hij niemand is.

Het is daarom dat ik die formule niet zal uitspreken. ‘Que me olviden los días acostado en la oscuridad, dat, gelegen in de duisternis, de dagen me vergeten.

Het is het einde dat binnen de grenzen van Borges’ mogelijkheden lag, de Tzinacàn, de magiër, is niet meer, de man in de kerker heeft vergeten wie hij was, is Tzinacàn niet meer, deze is opgelost in de tijd, dus moet er niets meer gered of niets meer gewijzigd worden en blijft alles zoals het was. De kerker, de man erin en de jaguar erin, wachtende op niets, verdwenen voor altijd, overgroeid door bomen en planten, vergeten.

Ikzelf heb het nog niet voldoende begrepen – als er tenminste iets te begrijpen zou zijn - maar heb dan toch de gelegenheid gehad uit te zwermen en te vertellen over dat ongelooflijke verhaal van Borges met zijn gegoochel over goden en eeuwigheid en dingen die er zijn zonder er te zijn.

Maar van Borges – en van de Kabbala - heb ik onthouden dat God en Universum één woord zijn, al zegt hij het zeer wijselijk en zonder er een vraag van te maken: no sé si estas palabras difieren. Ik weet niet of deze woorden verschillen.

Ware er niet het verhaal van Borges dat blijven zal, de eeuwigheid in.

18-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De  schriftuur van de god

Het is José Saramago die de aanleiding was voor mijn leven met een blog; het is Jorge Luis Borges geweest die de aanstoker was voor mijn dagen doorgebracht met Dante.

Alles heeft zijn reden, ons leven wordt beheerst door dergelijke en andere ontmoetingen, alsof psalm 139, over het boek van de Heer, het dan toch bij het rechte eind zou hebben.

En het is vandaag, bij het verzamelen en herwerken van mijn eerste blogs dat ik terechtkom – ook alsof alles zo gepland was – bij een verhaal van Borges, ‘La escritura del dios’, ‘Het schriftuur van de god’.

Een uiterst vreemd en mysterieus verhaal[1] over Tzinacàn, un mago de la piràmide de Qaholom, gevangen gezet door Pedro de Alvarado in een in de diepte gelegen, bijna perfect cirkelvormige cel, middendoor verdeeld door een muur met onderaan een raam beveiligd met staven. In het andere deel van de cel, een jaguar.

De gevangenen zitten in de volledige duisternis, maar op de middag wordt het luik van boven geopend om water en voedsel, naar beneden te laten, dan stroomt het licht binnen en dit is het ogenblik dat Tzinacàn de jaguar kan zien.De magiër heeft geen notie meer van het aantal jaren dat hij opgesloten zit, wachtend op het lot dat de goden hem hebben voorbehouden. Maar om bezig te zijn in de duisternis tracht hij zich te herinneren wat hij zich nog herinneren kan.
Hij weet dat de god, op het ogenblik van de schepping, ergens, maar niemand weet waar, noch in welke lettertekens, een magische zin heeft neergeschreven die in tijden van hoogste nood gelezen kan worden door een uitverkorene. Hij weet dat het einde der tijden nakend is en dat hij, als laatste dienaar van de god, bevoorrecht is om deze zin te ontdekken en te ontcijferen.Hij weet ook dat ‘en el àmbito (binnen) de la tierra hay formas antiguas, incorruptibles y eternas’, dat er op aarde antieke, onaantastbare en eeuwige vormen bestaan en dat in elk van deze oude vormen kan de zin verscholen zijn. Het
kan een berg zijn, een stroom, een sterrenbeeld. Maar hij weet ook dat bergen en stromen zich wijzigen, ook de sterren en de hemelen, dat alles in beweging is
Misschien staat het geschreven in zijn gelaat, misschien is hij zelf het einde van zijn zoektocht. En dan weet hij dat ook de jaguar een van de werktuigen van de god kan geweest zijn.

Ik kan het verhaal hier niet overschrijven, ik zou trouwens in mijn woorden niet de pracht van woord en klank en betekenis van Borges kunnen benaderen, maar als deze gedachte hem overvalt:

‘Entonces mi alma se llenó de piedad’, ‘vulde mijn ziel zich met godsvrucht’, en hij beeldt zich in dat de god zijn boodschap kan toevertrouwd hebben aan de levende pels van de jaguar. En het feit dat in het andere deel van de cel een jaguar opgesloten zit ziet hij als een geheim teken van de god.

¿’Qué tipa de sentencia (me pregunté) construirà una mente absoluta?’ ‘Welke soort zin (vroeg ik me af) zou een absolute geest kunnen bedenken?’
En Tzinacàn, de weinige ogenblikken dat hij de tijger/jaguar kan zien neemt in zich de tekens op die hij verwerkt in de totale duisternis. En teken na teken dat hij gedurende de vele jaren in zich heeft opgenomen, brengt hij samen met de idee dat een god, slechts één woord hoeft te zeggen en dat in dat ene woord de totaliteit, la plenitud , de volheid van alles is. Geen enkele articulatie van hem kan minder zijn dan het universum of minder dan de som der tijden.

En dan, na zovele prachtig geladen zinnen, schrijft Borges, in de moeder van alle verhalen: 

‘Ocurrió lo que no puedo olvidar ni communicar. Ocurrió la unión con la divinidad con el universo (no sé si estas palabras difieren).
‘Gebeurde dat wat niet kan vergeten noch verhaald worden, gebeurde het samengaan van de godheid met het universum (ik weet niet of deze woorden verschillen).

Tzinacàn is in extase, er zijn er die God gezien hebben als een schittering, er zijn er die God gezien hebben in een zwaard, die hem gezien hebben in een roos. ‘Ik zag een immens groot Wiel, niet voor mijn ogen, niet achter mijn ogen, niet op zij, maar overal tezelfdertijd. Dit Wiel was gemaakt van water en ook van vuur en was, (hoewel de boord kon gezien worden), oneindig’.

Hij ziet alles, het universum in zijn totaliteit en de geheime tekenen ervan, ziet de oorsprong van alles waar het Boek van het Volk over handelt. Hij ziet de god zonder gelaat en ontcijfert de tekens van de jaguar.

Een formule van veertien woorden en veertig lettergrepen en het volstaat deze formule luidop uit te spreken om almachtig te worden, para ser todopodorosa.

Het verhaal eindigt à la Borges, maar Ik ga een dag wachten ermee.

17-08-2012, 07:39 geschreven door Ugo d'Oorde  

In memoriam vader.

Vader overleed op 16 augustus van het jaar 1980, in de ouderdom van zesenzeventig jaar.

Zijn eerst klachten kwamen in het begin van de lente. Wat nog op te lossen scheen in de aanvang, toen de huisarts  hem verwees naar een onderzoek in het ziekenhuis in Dendermonde, werd later, - er was nog geen sprake van palliatieve zorgen - doffe ellende, in het Universitair ziekenhuis in Gent, waar een gezwel in de keel, verwijderd werd en zijn spreken ophield.

Zijn laatste maanden, dagen, waren ondraaglijk. Elke dag bezocht hem iemand van ons, maar de problemen van communicatie waren heel groot, hij kon amper schrijven en kon enkel nog fluisterwoorden uitbrengen, onderlijnd met gebaren die we niet begrepen.

Op een dag had ik hem bezocht en had zijn kamer verlaten, toen ik, op weg naar de wagen, plots het gevoel had dat hij me terugriep.

Ik ging terug naar zijn kamer, hij lag blootgewoeld en had de sonde voor de voeding, uitgetrokken. Hij keek naar mij, hulpeloos en tekende met zijn hand een kruis in de lucht. Hij overleed enkele dagen erna.

We stonden omheen zijn bed in die kleine kamer waar men hem afgezonderd had: moeder, mijn broers, Daniël en Georges en ik, wachtende op wat komen ging. We zagen hoe hij langzaam uitdoofde, zoals een houtblok in de haard die nog even blijft na smeulen. We telden onbewust de ruimtes tussen zijn steeds maar trager wordende ademhaling, en terzelfdertijd zijn gelaat dat witter werd en scherper. Tot er een ruimte kwam van tien, twaalf, vijftien tellen tussen elke ademstoot, tot alles stilviel. Het was toen tien voor drie in de namiddag.

Hij lag er in het gedempte licht van de kamer, buiten was het volop zomer. Ik zag hoe zijn gelaat elke vertrouwdheid verloor, Ik vroeg hem, zonder woorden, vadertje, waar ben je nu en voelde hem aanwezig in mij, helder en klaar lijk de klank van een piano. Op het bed de resten van zijn lichaam.

In mijn dagboek van toen:

De morgen is licht, is een wereld van groen met flarden geluiden van zinderend leven. Ik voel me gelouterd, ontdaan van de pijn en het verdriet van de voorbije weken en maanden. Vaders pijnen zijn geleden. Hij is binnen in de ruimte van de geest. Hij is eeuwigheid en licht, het licht dat over zijn armen, zijn handen, zijn haren lag. Hij is het licht dat tussen de bomen hangt, over de velden drijft, over de beemden, over de zeeën van de wereld, hij IS het licht.

*

In de mis werd gelezen uit het boek Wijsheid: 5, 15 en 16, maar weinigen hebben het gehoord zoals het moest gehoord:

    De rechtvaardigen echter leven tot in eeuwigheid

    Zij vinden hun loon bij de Heer

    en de Allerhoogste draagt zorg voor hen.

    Daarom zullen zij de heerlijke kroon

    en de schone diadeem

    uit de hand van de Heer ontvangen. 

Er staan er drie blokjes tekst op de binnenzijde van het dubbel gevouwen doodsprentje. Ik vereeuwig die woorden hier:

Van zijn twaalfde kookte hij voor een gezin.

Als puber was hij al seizoenarbeider.

Hij werkte met zijn handen, een leven lang.

Hij kende ziekte en tegenslag.

Hij was niet geniaal maar positief.

Hij leerde ons de werklust, de vriendschap, de menslievendheid, de wijn, het eten, het veld, het bos, de vruchten, het goede, nooit het kwade.

Hij was mijn man.

Hij was onze vader.

*

En, Vader,

nu je spreekt van ver tot ons:

wat is de dood anders

dan het betreden

van het bos in de lente,

en vlekken licht

en vlekken groen

en zoet de koekoeksroep,

als de roep van de Heer:

In mijn einde

ligt mijn herbeginnen.

*

En wij die zijn wat jij eens waart

en eens zijn zullen wat jij nu bent,

de geest van jou verstrengeld,

met die geest van ons, van allen.

Vervlechtingen

tot in der eeuwigheid.

16-08-2012, 04:24 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het Eedgoed op de grens van Schellebelle en Serskamp (O.Vl.)

In mijn gedachten leeft, van in mijn verre jeugd, een uitgestrekt domein, op kaarten getekend als het ‘eedgoed’[1], met nog een resterende oude hoeve, gelegen in een verwaarloosd park, omgeven door een slotgracht.

Als jonge knaap droomde ik er te wonen, en het park te kunnen doorkruisen in alle richtingen. Ik droomde zelfs het ooit te kunnen kopen van de oudere bewoners, allen broers en zusters. Ik zou de gebouwen, met de toren boven de inrijpoort in hun vroegere glans herstellen en zou er een boek schrijven in de schemerkamers, voor de open haard gezeten aan een brede tafel. Later na Elias van Maurice Gilliams gelezen te hebben - ik was toen al achttien - zag ik het domein met de vroegere herenwoning als dat van Elias en Aloysius en tante Henriette.

Ik zou het zeker niet omringd hebben met een meterhoge omheining - deze waarvan ik later lezen zou bij Houellebecq omheen zijn bos van 500 Ha - ik zou het park, als onbetreden bos open en bloot laten met alleen de slotgracht die ik zou laten uitdiepen om het brakke water te vervangen door een spiegel voor de bomen erover.

Maar heel wat verwachtingen blijven dromen. Ondertussen is het domein verkocht en niet alleen verbouwd en de grachten uitgediept maar ook zorgvuldig omheind en de hoge omheining begroeid met klimop. Maar mijn droom is gebleven, mijn boek, tot waar ik kwam, draagt er de sporen van. 

Het gebeurt regelmatig dat mijn broer Georges en ik, na het bezoek aan het graf van vader en moeder in Serskamp, een deelgemeente van Schellebelle, er nog eens heen wandelen. Ik kijk dan uit naar het prieeltje binnen het domein, het enige dat nog overblijft van de vroegere herenwoning, dat in het park stond, maar nu verborgen blijft als men geen opening vindt in de klimophaag.

In mijn verre jeugd toen er nog een zekere toegankelijkheid was ben ik ooit eens over de uitgedroogde gracht doorgedrongen tot de muren ervan en toen ik door het stofferige venster keek, ik in de donkere waterogen keek van een vrouw met verwarde haren en een man, naakt over haar gebogen, zodat ik een schreeuw liet en hals over kop weggelopen ben, tot in moeders armen.

Maar dat is lang geleden al. Te lang opdat ik mijn schreeuw van toen nog horen zou als ik er langs kom. Het kan ook best dat het beeld dat ik er van over houd, een deel van mijn droom is geweest en nog is.

15-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik vraag me af waaraan Houellebecq nu aan het werken is. Schrijft hij een nieuwe roman, heeft hij genoeg van romans en wil hij nu iets totaal anders of, misschien bouwt hij een verlengstuk aan zijn ‘La Carte et le Territoire’ en dan vooral wat betreft het 500 Ha groot, omheinde bos waar niemand anders dan hij zelf een voet kan zetten?

Want ik kan niet aannemen dat iemand zoals Houellebecq zou kunnen leven zonder te schrijven, misschien niet de hoeveelheid van een Stendhal die destijds vijf à zes uren schrijven moest opdat zijn dag volledig zou geweest zijn. Maar ik weet dat schrijven voor Houellebecq evenzeer zijn adem is als die van mij.

Alhoewel, alhoewel wat mij aangaat er terug de eerste tekenen zijn van een vertraging wat mijn ademen als schrijver betreft. Diverse redenen hiervoor zou ik kunnen aanhalen. Het mislukken van een blog dat ik schrijven wou over een verhaal van Borges, de inspanning dat het vergen zou, gemeten aan het succes ervan scheen me te groot, une défaite donc; vooral het publiceren van een blog, om een beroep waar ik vertrouwd mee ben te verdedigen, dat ik beter niet had gedaan, wellicht heb ik er iemand mee gekwetst; en ook de indruk die ik heb dat mijn ideeën niet meer komen zoals ik zou willen dat ze kwamen.

Maar ik zal nog wel zulke dagen gekend te hebben, voorlopig gaat het nog. En goed ook want ik heb in de komende dagen twee blogs te schrijven waar ik al een tijdje mee begaan ben. Twee verjaardagen die ik wil herop roepen.

14-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Verhaal à la Borges

Het kon dat je het groot, jaarlijks gebeuren aan jou had laten voorbijgaan. Het kon. Vele zaken kunnen oogluikend voorbij, andere niet.

Maar hier heb je niet gemist wat je niet missen mocht, een ontmoeting met een trouwe lezer van je blogs. Iemand uit de wereld van de literatuur die je dankbaar is en je herhaalt tot tweemaal toe, dat het waardevol is wat hij leest van jou. Hij kan erover oordelen, hij schrijft, hij denkt wat jij denkt en hij leest El Aleph en de Commedia, ook lectuur van jou. Hij weet wat het is te schrijven tegen de sterren op, en hij vermenigvuldigt je met te zeggen dat je hoort onder zij die literatuur bedrijven.

Zoals Vergilius Dante naast Homeros en Horatius, naast Ovidius en Lucanus plaatste onder de poëten in het Voorgeborchte, het Arcadia van Stefan Hertmans[1], zo plaatste hij jou in de Letteren.

Jij, komende van waar ook, ondergedompeld tot ver voorbij wat is van het gewoon gebeuren, waar je vertoeven wil, ingetogen en weten wil wat van de dingen nodig is te weten, en wat niet nodig is. 

Het was een middag in de zon, zo plots dat je het hoorde en als je sprak met hem, hoe ruim het allemaal was, hoe oneindig de wereld van literatuur en schrijvers, hoe verbonden zij die er in verdwalen eerst, om daarna de weg te vinden, de heuvel op, si, che il piè fermo sempre era il più basso[2], lijk Dante. 

Je noemde hem, opgehemeld als je je voelde toen, met de naam van de Dame theosofe, al wist je wel beter, maar verwarring was je deel omwille van zijn woorden, die je geloven wou omdat je het ooit had gedacht, zonder te verwachten dat het ooit vernoemd zou worden. En nu, in jou, die lange echo van zijn woorden, tot in de verste, afgelegen dagen, oceanen wijd.

Je woorden, toegekomen in verre oorden, bekoring voor wie ze leest. Al zijn ze geput, waar wij allen ze putten kunnen, in avondstond of als het licht opkomt, uit de bron die we in gemeenschap delen met velen. 

Gelukkig is hij, die bij vriend, vriendin en broeder in de geest, aankloppen kan met zijn woord en antwoord krijgt.

Allen die schrijven weten dit.

13-08-2012, 00:51 geschreven door Ugo d'Oorde  

El tiempo no es, Maria Moreel, de tijd is helemaal niet. Wat heden is, is reeds verleden en wat toekomst is wordt heden, met jou Maria, de tijd is niet.

Wie je waart toen je poseerde, met de torens en de huizen omgekeerd in de reien en de witte duiven kirrend op de daken; de beiaard die je hoorde soms en soms niet, maar vlekken licht in de kamer, en lichtende vlekken verlangen in je beminnen, als hij je schilderde. Maar nu, Maria, el tiempo no es.

Of bij dagen de sneeuw die in trage vlokken dwarrelde op de roerloze wereld en het gewemel van de vlammen in de haard. Je blanke handen in je gedachten over zijn handen, tot in je ogen: Maria, el tiempo no es.

En niets zal zich nog wijzigen tot in der eeuwigheid, niet het leven dat je houdt, niet je woorden in blik en ogen; dit alles gestold, verhonderdvoudigd. En niet meer te ontcijferen.

Niet te ontcijferen wat van haar en wat van Memling was. Wat van haar in hem en wat van hem in haar, in overgave en verlangen, in tederheid.

Ontcijferen we nimmer het osmose-punt van beiden, effen in lagen verf, molecule in molecule, atoom in atoom, zoals alles was, alles blijft : want voor jou, Maria, de tijd is niet.

Streling van het oog, immer over jou, tot diep in jou. Een fluisterwoord, dat geest en lichaam is, een verrukking, een niet weten wat er van is, gedompeld in een immensiteit van tijd die niet is.

En zo je glimlach soms, het openen van je lippen, even maar, en toch je kleed van brokaat en geruis, geruis in golven van verwachting, openzwaaiend lijk witte zwanen van sierlijkheid. Hoe hebben we liefgehad en wie hebben we bekoord in dit ene ogenblik dat tijd een fractie tijd was en ook niet.

De tijd Maria, Is helemaal niet en je mond Maria, van ogenblik tot ogenblik, je ogen, je eeuwigheid.

Zo het beminnen naar binnen gekeerd en niet naar buiten. Geschreven wat was van jou in hem, wat was van hem in jou. Immer en immer.

Voor jou, Maria, el tiempo no es.


Ugo d'Oorde

12-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde