Op 11 augustus 1494, in de morgen, overleed in Brugge de grote schilder onder de schilders van zijn tijd, Hans Memling. Maar niet zo maar, niet zonder nog even.

In de nacht was er een regen van sterren gekomen, vluchtlijnen zo verrassend, schichten maar, hij kon het niet zien en ook, weinigen hadden het meegemaakt.

Maar vroeg in de morgen was de lucht een sprankel tederheid die hij nog kende van vroeger, die hij nog kende van toen in de kamer, Maria zat bij het open raam in het opkomend licht, beweeg loos, maar groot levend. Hoe hij haar schilderde toen, een voile amper zichtbaar over het voorhoofd heen, over haar haren met halve punthoed bedekt en tot op haar schouders; haar gelaat zoals ze was, meer gekeerd naar binnen dan naar buiten, haar albasten gelaat, innemend zoals ze was; haar kleed, donker aan de hals, dan wijnrood en wit. Alchemie van de geest in haar.

En de hanger met robijnen en smaragden en het wit van parels tot de zeven ringen, haar handen over elkaar die hij houden mocht, eens, eens haar beide handen, koel.

En de mond die hij schilderde, de niet te malen mond, de lippen op elkaar en toch weer niet, geschilderd om te spreken, om woorden te zeggen die hij horen wou. En de ogen, groot open, kleurloos van beminnen, en toch gesloten op wat er achter lag.

Hij droomde haar nog even.

Lang geleden dat het was, maar wat is dertig jaar, een peulschil maar. Zo, hij schilderde haar in het bed waar hij lag, nog even, nog een paar tellen dat het leven nog in zijn vingers was, zijn handen klaar gelegd om weg te gaan. Om weg te gaan, straks, maar nu nog even niet.

De tijd is niet Maria, voor jou de tijd is niet.

- Ugo d'Oorde -

11-08-2012, 00:22 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het schilderij dat ik verkies boven alle schilderijen, en dat zeker een vergelijking met de Mona Lisa in het Louvre, althans voor mij, kan doorstaan is het portret van Maria Moreel – ook genoemd ‘Sibylla Sambetha’– van Hans Memling (1430(35?)-11 augustus 1494). Ze was een van de elf dochters (er waren ook vijf zonen) van Willem Moreel, afstammeling van de Morelli’s uit de Savoie, en sedert 1336 burger van de stad Brugge, en van Barbara van Vlaenderberghe.

Het portret van Maria is even enigmatisch als de glimlach van de Mona Lisa, maar haar dromerige blik is van een grote innerlijke rust, is een aanvaarden en tezelfdertijd een verwachten naar iets van wat ze weet dat niet komen zal, wat men dan lezen kan in een verholen verbittering op de lippen.

Was er iets meer tussen Hans Memling en Maria Moreel, wisten ze van elkaar dat er een grote liefde brandde tussen hen, een liefde die niet geleefd kon worden. Tussen hij die haar schilderde en zij die geschilderd werd, zij die bezeten werd door zijn blik en hij die zijn liefde verwoordde in de toets van zijn penseel.

Ik heb het immer zo gelezen, van het ogenblik dat ik voor het schilderij stond in het Museum van het Sint-Janshospitaal in Brugge, wist ik, of voelde ik, dat er iets vreemd aan de gang was, dat ik Hans Memling las in de ogen en de mond van Maria, dat dit de essentie was van het schilderij, en dat het om deze reden was dat hij haar uitverkoren had onder de elf dochters Moreels.

Memling schildert haar in een eerder eenvoudig kleed omdat hij, volgens mij, meer de nadruk wilde leggen op de drie alchemistische kleuren van haar kleed: zwart, rood, afgeboord met een driehoekige witte kraag.  En er wellicht ook een betekenis moest worden toegekend aan haar prachtige halsketting met parels, smaragden en robijnen en aan de zeven ringen aan haar handen op elkaar. Alsof elk detail dat geschilderd werd een symbolische betekenis zou hebben.

Een symboliek die me maar één persoon zou kunnen uitleggen, Marc Penninck de Landas, een Bruggeling die me zijn broeder noemde en die ik totaal uit het oog verloren ben en eens moet gaan opzoeken via internet.

Maar op Maria Moreel kom ik terug.

10-08-2012, 00:09 geschreven door Ugo d'Oorde  

Augustus is nog maar pas begonnen en ik schrijf reeds de negende dag. De dagen hollen over me heen en dit – het is de indruk die ik heb - sedert ik een blog schrijf. Ik heb nog maar pas ingelogd of ik moet al aan een volgende dag denken, een dag die eigenlijk met de voorgaande niets te maken heeft en wat de inspiratie betreft  van de hak op de tak springt – hoe rijk onze taal wel is - telkens en telkens opnieuw. Het is niet uit te houden.

Of is het misschien omdat ik toelaat dat de tijd me ontglipt, de tijd die niet is; is het niet omdat er maar al te veel momenten zijn dat ik niet weet dat ik leef, dat ik een machine ben en handel als met de automatische piloot ingeschakeld, om dan, gelukkig, nu en dan zelf het leven in de hand te nemen  en goed en wel bewust te kijken naar wat er gebeurt omheen mij – mezelf te zien als toekijkend – al was het maar om vast te stellen hoe de rozen verwelken, hoe de hortensia’s niet alleen hun kleur maar ook hun geur verliezen, maar ook hoe de waterlelies zich elke morgen openen naar de zon, te zien, al was het maar hoe de wolken schuiven, hoe de bomen zijn opgegroeid tot reuzen. 

Al was het maar om te zien hoe de linkerkant van mijn dagboek aan het hogen is en de rechter dunner en dunner wordt en hoe het cijfer van mijn ouderdom aan het wankelen is gegaan. En me voortdurend de vraag te stellen: ben ik wel bezig, en vooral als ik schrijf,  te leven zoals mijn ‘goeroe in de Zen’ het mij geleerd heeft of het me toch heeft willen leren, namelijk o.m. schrijven naar de perfectie toe?

Ik heb nog steeds omgang met mensen die veel jonger zijn dan ik, die me behandelen met eerbied omwille van mijn vele jaren, of, maar zeker ben ik er niet van, omwille van mijn kennis van dit of van dat, al weten zij evenveel en weten ze het beter.

Maar, ik ben er me van bewust, hun eerbied zet me op mijn plaats, ik ben hier nog, ik word nog gedoogd maar ben afgeschreven, ik ben wachtende op Godot.

Augustus is de maand die me nog elke dag herinnert aan Grimentz. Aan zij die overbleven en vooral aan zij die gingen, en er zijn er velen. Samen met Lucien Epinay – hij zal dit niet lezen – moet ik er de oudste zijn. Van ons beiden kan gezegd worden dat we Jean-Baptist Salamin nog hebben gekend, hij was jarenlang de gardien van de cabane de Moiry, een beroep met enorm veel ontzag omwille van zijn functie, het leiden van een destijds, schamel maar o zo welgekomen toevluchtsoord, hoog in de bergen. We hebben ook samen  zijn zonen gekend, Herman, Sylvain, Fernand die er al niet meer zijn. Ik weet met welk respect ik vroeger de ouderlingen van het dorp begroette, weet hoe ze spraken en wat ze vertelden,  over hoe het leven was in hun jeugd, zoals ik nu zo graag uitweid over die jeugd van mij (maar het is niet aan mij om details uit hun leven te vertellen), zo weet ik hoe de mensen daar, mij zouden behandelen moest ik nog, door de smalle straten van het dorp, tussen hun met bloeiende geraniums versierde chalets, wandelen.

Ik weet het en Lucien Epinay weet waar we staan. En eigenlijk, laat de dagen maar hollen. Ze hollen voor elk van ons. John Donne schreef ook iets in die aard. Hemingway plaatste het in het begin van zijn ‘For whom the bell tolls’.

09-08-2012, 00:15 geschreven door Ugo d'Oorde  

In mijn blog van 27 november 2011 schreef ik:

‘Op vrijdag 26 november, heeft de NASA de mobiele marsrobot ‘Curiosity’ gelanceerd die op Mars de bodem zal onderzoeken om uit te maken of er ooit bacterieel leven mogelijk was. De landing op Mars zou plaatsvinden in augustus 2012.
Vandaag weten we dat de lancering van ‘Curiosity’ een groot succes is geworden en dat de robot de morgen van 6 augustus geland is op de Marsbodem, tot immense vreugde van allen die er gedurende meer dan acht jaar hebben aan gewerkt.

Ik verwees vorig jaar – in mijn overmoed - naar een boek van David L. Chandler, met de vreemde titel ‘Life on Mars’. Het dateert van 1979[1] en ik vond het destijds een uiterst bevreemdend boek, gebaseerd op de honderden foto’s genomen door Mariner 9 waaruit kon worden afgeleid dat Mars moet bedekt geweest zijn door een intensief net van kronkelende kanalen die gezien werden als de uitgedroogde beddingen van rivieren die in het verleden alle delen van de Marsoppervlakte bevloeiden.

Chandler verbaasde toen met wat hij las of  dacht te lezen in de foto’s: 

Rising high above the plateau, near the coastline in the Trivium Charontis region of Elysium, stand the most amazing, inexplicable, and mind-boggling structures, yet seen on the surface of Mars : a group of immense three-sided pyramids that dwarf any man-made structure on earth, and whose origins have not yet been plausible explained. The largest of these tetrahedral pyramids are more than half a mile high… How did these colossal structures get there… Could they have been created by the natural play of geological forces?

Chandler waagde toen het onmogelijke  voorop te stellen, namelijk dat deze ‘piramiden’ gebouwd werden door intelligente wezens. Een fantastische maar ook zeer gevaarlijke theorie. En hij meende zijn boek te mogen besluiten met een verwittiging:

‘When the human exploration of Mars begins, the surprises will be dramatic and they will be many.

Dat er water op Mars heeft gevloeid wordt vandaag wel als een zekerheid aanvaard, maar of er, ondanks de foto van ‘a group of three-sided pyramids’ - die ik nooit bevestigd heb geweten - intelligente wezens in gezwommen zouden hebben, zal wel altijd het droombeeld blijven van Chandler, in 1979, kon er nog gedroomd worden. Vandaag is er ‘Curiosity’ om ons meer te vertellen over de mogelijkheid van leven op Mars.
Al weet men maar nooit. Er zijn er ook geweest die vertelden over een mogelijke botsing – of bijna-botsing - in een ver verleden, tussen Mars en de achtmaal grotere Venus!

08-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De Angst van Mario Draghi.

‘Als aan een hele reeks voorwaarden voldaan is, dan wil de bank eventueel wel een poging ondernemen om de crisis te bezweren’, maar Angst is voor ons geen beweegreden’ 

Dit zou Mario Draghi gezegd hebben, volgens de Standaard van 3 augustus.
Dat de angst geen beweegreden is kan ik begrijpen. Het is niet aan de Voorzitter van de Europese Centrale Bank om angst te hebben, want het is niet de rol van de ECB om geld in omloop te brengen dat uiteindelijk gedekt wordt door risicovolle Griekse, Spaanse, Italiaanse Staatsobligaties. 

Als Europa wil dat de netelige situatie van de Euro en van bepaalde landen, veroorzaakt door het ’schuldig verzuim’ van de HH Barroso en Consoorten, die te lang geaarzeld hebben om de landen die te zwaar in het rood gingen, met de vinger te wijzen, dan moeten ze de klus zelf maar klaren en hun verantwoordelijkheid opnemen, al was het maar door de ECB te dekken voor het risico dat ze zou kunnen lopen door te interveniëren op de kapitaalmarkt van minder goede tot slechte overheidsschulden.

Maar ik herhaal, het is zeker niet aan Mario Draghi om als Voorzitter van de ECB, angst te hebben. Hij kan angst hebben, zoals elk van ons, om het lot dat de Euro zou kunnen beschoren zijn, maar als Centrale Bank is het in de eerste plaats niet zijn probleem. Is het een probleem van de Europarlementariërs en van die landen zelf. 

En over angst gesproken, er ligt wel, wat mij betreft, een deel angst gescholen in het feit  dat ik dagelijks een blog schrijf en dat het me soms moeite kost om het ritme, dat ik me zelf heb opgelegd, vol te houden. Maar dan is die angst van een totaal andere aard, en beperkt hij zich tot het gevoel dat ik meedraag, hier niet mijn schop te willen afkuisen, zonder tenminste, zoals Ovidius, enkele tekenen van mijn bestaan te hebben achtergelaten.

Dit creatieve dat eigen is aan de kosmos, is wat me ingeprent werd in de genen. De levensomstandigheden waarin ik ben opgegroeid, heeft dit creatieve aangewakkerd. Beide factoren hebben ertoe bijgedragen, dat ik al schrijvend, zijnde als creatief mens, hoop te vertrekken.

De dagboeken die ik vol schreef, de etsen en tekeningen die ik maakte zijn er het bewijs van. Ik kan deze samen opsluiten in een ijzeren kist – de kist door de NBB gebruikt voor het vervoer van haar bankbiljetten – en deze kist verzegelen om pas geopend te worden door een van mijn afstammelingen op 7 augustus 2062.

Al zou dit maar al te gek zijn!

07-08-2012, 00:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zondag. Aan tafel, in de zon gezeten blader ik in Le Livre du Thé van Akakuro Kakuzo[1] terwijl nu en dan zaadjes van de dennen over mij, cirkelend naar beneden dwarrelen tot op mijn tafel, herlees ik de eerste regel:
‘Avant de devenir un breuvage, le thé fut d’abord une médecine. Pas in de achtste eeuw kwam de thee binnen in het rijk van de poëzie als een elegante vorm van ontspanning. En in de vijftiende werd de thee in Japan een esthetische religie en ontstond het théisme…’

Maar ik blader verder en zoek naar de vele plaatsen die ik met potlood had onderlijnd:

‘La discipline Zen exige que la moindre action soit accomplie avec une perfection absolue’.

Ik neem deze zin in me op als de zon me overmeestert en ik even ga liggen in de ligstoel en de ogen sluit, het boek open naast mij, de ideeën erin opgenomen als dwarrelende zaden in de luchten over me – Ik denk aan de Japanse poëet die in slaap viel en toen hij wakker werd bedekt was met lentebloesems.

De nacht gekomen denk ik aan wat Zen betekent, denk ik er aan dat Zen eist, dat alles wat je doet, op een perfecte wijze moet worden uitgevoerd dit geldt zo voor de kleine als voor de grote dingen, dus  zeker voor dit, mijn schrijven van elke dag. Deze tekst moet zo volmaakt mogelijk zijn qua vorm en inhoud; een middelmatigheid beantwoordt niet aan de wetten die Zen me stelt. Al ken ik mijn beperkingen, ik moet streven naar het (voor mij) volmaakte.

Zo hoor ik het tijdloze in het Andantino van  Schuberts sonate 959 : beluister ik het thema van de stilte van het zijn en het  niet-meer-zijn, de rode roos tegen een blank gelaat gehouden, de geur van eikenhout, van vuren uitgedoofd, van luchten die voorbijschuiven, geladen met de tekenen van de dood.

En als ik mijn dagboek opensla, als ik de pen neem, hopende dat de woorden die komen zullen en die ik nog niet ken, doordrenkt zullen zijn, zoals in Schuberts sonate 959, waarin zijn geest beweegt en overheerst, waarin hij zijn boodschap brengt: het leven dat in zich het naderen van de dood verbergt.

En voor mij, Schubert in zijn pianoklanken weer tot leven komt, alsof de dood ook leven zou zijn.

Gebogen over het woord, de wereld beperkt tot mijn blad, glijd ik binnen in het onbekende dat ik straks ontdekken zal in de woorden die zullen geschreven staan en die ik een fractie ervoor nog niet kende. Woorden die binnen of buiten mij moeten aanwezig zijn geweest. Keer op keer is het een pogen alles te omvatten, alles te beleven. Te schrijven, te dromen, te denken, te lezen en te leven, een obsessie die niet stilvalt die niet ophoudt maar groeien blijft; het zwellen van een gevoel dat smeekt om in woorden te worden omgezet, opgetekend in kleur, in vlakken en in lijnen, in licht en in donker, neergezet, zoals bij Schubert, in noten op een notenbalk.

Welke waren de gevoelens die leefden in Schubert toen hij zijn Andantino componeerde? Wat bezielde Memlinc toen hij Maria Moreel (Sybila Sambetha) schilderde?

Zo is alles vraag en uitdaging. Pogen en herbeginnen tot de perfectie bekomen wordt van wat voorheen niet zichtbaar was, maar toch reeds aanwezig in potentie, somewhere!

06-08-2012, 00:49 geschreven door Ugo d'Oorde  

Op 6 maart, schreef ik wat  Roland Barthes[1] dacht over de Haiku, dat het zo maar niet een gedicht was van zeventien lettergrepen verdeeld over vijf, zeven en vijf maar, wist hij:

‘La brièveté du haiku n’est pas formelle, le haiku n’est pas une pensée riche réduite à une forme brève, mais un événement bref qui trouve d’un coup sa forme juste’. 

Is, wat ik gisteren schreef en inlogde, dan wel een ‘haiku’ naar de maatstaven van Barthes, namelijk dat het geen rijke gedachte is in een korte vorm uitgedrukt, maar wel een gebeuren die in een ruk zijn juiste vorm vindt?

Tussen de rotsen

kunstwerk geworden: wortel

op Japans papier.

Dit schreef ik. En wat ik heb willen aantonen met deze zeventien lettergrepen, is de historiek van een zaadje, neergedwarreld in de spleet van een rots, dat er ontkiemd is en wortel geschoten heeft.

Na vele, vele seizoenen is de wortel erin geslaagd, in zijn groei, de rots te dwingen zich aan te passen aan zijn groei, hierbij de opening innemend gelaten door de rots, zijnde in een meest grillige vorm, zoals enkel de natuur het vermag. Gekneld gegroeid tussen de rotsen, is de wortel kunstwerk geworden. En het is als een kunstwerk dat ik hem gevonden heb en uit de rots gehaald, nadat zijn plant was weggerukt door een sneeuwlawine.

Jaren heb ik de wortel als een relikwie bewaard, tot ik hem gekleefd heb op Japans papier en ingelijst onder glas in een kader met diepte.

Ik kan hem nu als kunstwerk naast mij ophangen of voor mij opstellen. Het verhaal ervan, als haiku geschreven, is wat van mij is, de rest, het voornaamste, is van de rots en de wortel zelf, hoe hij groeide, en zich zelf beeldhouwde, dankzij wat onzichtbaar is.

05-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde