Vanuit de keuken vertrok een trap naar de kelderkamer waar mijn ouders sliepen én verder naar boven, naar de slaapkamer van de kinderen.

De kinderslaapkamer bestond uit twee delen. Tot als onze Herman naar het seminarie ging, sliep hij in het eerste deel en beschikten onze Jaak, Marc en ik in het tweede deel over twee bedden die wisselend werden gevuld. Onze Miel en Lizette sliepen toen bij meters.

Onze slaapkamer was niet geheel winddicht : via twee kleine dakramen, in elk deel één, kwam er heel wat trok (tocht), zelfs neerslag onder de vorm van regen en sneeuw naar binnen. Het kon op de slaapkamer in de zomer verzengend heet en in de winter bitter koud zijn, maar dan dekten we ons gewoon met een paar sezzen (dekens) meer. Zou het waar zijn (ik heb het niet meegemaakt, maar één van mijn broers vertelde het) dat er ‘s morgens eens een hoopje sneeuw op één van de bedden lag ?

Rechts van het eerste deel was er een deur naar de zolder. Daar stond een pispot, een lege emmer uit de verfwinkel, waarin vroeger zinkwit had gezeten. Het alternatief was : naar beneden gaan en buiten eens gaan plassen. Maar dat was, gezien mijn gigantische angst voor den donkeren, totaal uitgesloten.

Verder bevonden zich op de zolder ook nog twee rieten manden en een houten koffer waarin wat oude boeken en tijdschriften lagen, onder andere Signals van onder de oorlog. Er waren ook twee ramen die uitgaven op de baan.

Rechts in de kamer was er een deur naar onze verfwinkel. Dat was een ruimte, nauwelijks drie op twee meter, die bijna volledig in beslag genomen werd door een grote toog waarop ons moe de verf klaarmaakte.

Op de toog stond een negerbeeldje. Daarin staken gulle klanten af en toe 5 of 10 cent - een verkwister durfde zelfs een kwartje te gebruiken - waarop het zwart mannetje met een knikje bedankte.

Het belangrijkste voorwerp op de toog was natuurlijk de baskuul, een weegschaal, om het gewicht van de verf te meten. Ons moe had daarvoor een ganse reeks gewichten ter beschikking, gaande van 10 gram tot 5 kilogram. Eerst plaatste ze de lege verpakking - vaak een door de klant meegebracht conservenblik - op één van de schalen en woog ze dit door gepaste gewichten te plaatsen in de andere schaal. Elk jaar moest papa met de gewichten op het gemeentehuis naar de ijk om te laten controleren of hun werkelijk gewicht wel overeenstemde met de aangeduide hoeveelheid. En elk jaar ergerde ik mij aan het feit dat er mensen waren die aan de eerlijkheid van papa en ons moe twijfelden.

De verf klaarmaken gebeurde aldus. In de pot mengde mijn moeder een basisproduct –zinkwit -, droogsel, olie en het door de cliënt gekozen kleurpoeder. Dan was het een kwestie van roeren, lang en vermoeiend roeren. Daar mocht ik haar soms bij helpen.

Van heinde en verre kwamen de mensen bij ons deze duurzame zelfgemaakte verf halen; vooral de bloemisten waren er tuk op om met deze verf hun serres te behandelen. Ook de loodmenie (roeë miene zegde men omdat ze rood zag) kwam men bij ons moe kopen om ijzeren waren te behandelen.

Papa en de secretaris van Baardegem, Henri Joostens, waren specialisten in het verzenden van kinderen op verzenderkensdag. Zo kwam op een bepaalde één april mijn vriend Willy van Jefken van Dikken, verzonden door de secretaris, achter blaa roeë miene. Papa wist onmiddellijk van waar de wind kwam en maakt zonder verpinken een potje blauwe verf klaar : ’Ie zè menne joeng en zegt tegen de secretauris dat ’n overschot ve aa es om a velo te schilderen’. Twee dagen later reed Willy rond  op een fietsje met een blauw spieëtbèrre (spatbord).

Een andere één april kwam hij om ne kilo gemaulen glas. Papa vulde gauw een kabas met wat scherven glas en gaf er een slechte schaar bij om verder te versnijden.

Achter de winkel was er nog de grote winkel waar wat behangpapier, balatum en de staalboeken lagen. Veel hadden we niet in stock want de klanten kozen hun gewenst papier en eventueeel het bijhorend boordeken of hun balatum uit de staalboeken. Het gewenste papier werd besteld bij het papierfabriek UPL (Usines Peeters-Lacroix) uit Neder-over-Heembeek, de balatum bij Papetiers de Genval. Een paar dagen later werden de bestelde producten door den ijzeren weg (een groene auto van de spoorwegen) thuis geleverd.

Als de staalboeken oudmodisch waren mochten we ze meenemen naar de kleuterschool, waar ze verder nog veel nuttig werk verrichtten.

Rechts in de grote winkel was er een deur die toegang verschafte tot de schier (schuur). Daar was nog een dorsvloer van gestampte klei en stond er een grote tafel, eigenlijk een biljarttafel met een grote plank op, waarop papa glazen sneed. Het glas en de restjes stonden in rekken. Ik herinner mij dat ik een stukje vitroo (gekleurd glas) gebruikte om naar de zon te kijken bij een zonsverduistering.

Links achteraan in de kamer was er een deur die toegang gaf naar het ploitsken, een plaatsje of kamertje dat enkel in de winter werd gebruikt omdat het daar behaaglijk warm kon zijn.

Daar schilderde papa zijn meesterwerken en ik was daar vaak een stilzwijgende, bewonderende getuige van. Eerst spande hij zijn doek op een kader. Die zette hij dan vast in zijn ezel. Dan tekende hij in potlood de contouren van zijn ontwerp en begon het boeiende spel van verf uit de tuben persen, mengen, proberen, verbeteren. En stilaan groeide er iets : een boom, een hoeve, een boomgaard, een kerk. Dan stond hij op van zijn stoel, ging op zo'n drie meter afstand staan, kneep één oog dicht en keek door het andere, met zijn rechterhand als een verrekijker ervoor, kritisch naar zijn werk. Soms was hij dan ontgoocheld, soms triomfantelijk blij. In het eerste geval herbegon hij sip kijkend, in het tweede deed hij monkelend verder.

 


Papa aan het 'werk'.

Een tweede deur in de keuken, met bovenaan beschilderd matglas, gaf toegang naar de kaumer, de kamer of schoon plaats.

Die werd enkel in zeer speciale omstandigheden gebruikt, zoals bijvoorbeeld bij het feest van de eremis van onze Herman.

Het was een kamer met als voornaamste 'voorwerp' een piano, zowat het enige luxevoorwerp in ons huis. De muren hingen vol met de schilderijen van papa.

Soms verzamelden de kameraden en buurjongens ’s morgens vóór ze naar de school vertrokken bij ons in de kamer. Rond de piano waarop Jaak speelde, zongen ze dan kerst- of andere liedjes, zoals ‘Langs berg en dal’, ‘Nachtegaal, nachtegaal’, ‘De wielewaal’, … Soms mocht ik met Jaak alleen eens aan de slag en dan zongen we – ik zo fier als een pauw - in duet van ‘De Heilige stad Jeruzalem’ of ‘Reich mir die Hand mein Leben’. Dan voelde ik in mij een nieuwe Enrico Caruso groeien. 

Naast de nis met de canapé was er een deur die toegang verschafte naar ’t stalleken.

Dat was een donker plaatsje zonder ramen, dat vooral dienst deed als badkamer : er stond een stoel en daarop een kommeken, handdoeken (één voor ons gezicht en één voor van onder), twee washandjes (voor dezelfde lichaamsplaatsen) en zeep in een doos. Water werd door ons moe gehaald uit de pomp die buitenstond. Daarom moest die bij mogelijk vriesweer elke avond afgelaten en elke morgen weer opgetrokken worden. 

Via de achterdeur kwam je rechtstreeks in de keken (de keuken) die tevens dienst deed als eet- en zitkamer en als wachtkamer voor de klanten van onze verfwinkel.

In de keuken stonden een tafel met vier stoelen en een bank, een canapé in een nis naast de lévesse stoof (de Leuvense stoof) en nog één zetel.

  


Papa in keuken (rond 1970)

De tafel werd, als we allemaal tegelijk aten, weggetrokken van tegen de muur onder het raam en na de maaltijd gewoon over de bank teruggeschoven – om plaats te winnen.

Boven de nis was er een hank (schap) waarop ons moe haar enige rijkdommen stonden : allerlei koperen voorwerpen, gaande van een klein kaarsenpannetje tot een koffiepot. Op geregelde tijdstippen (ik denk toch zo elke twee maanden) werden die voorwerpen aan een meer dan grondige poetsbeurt onderworpen. Ons moe zei dan : ik gon ons koper koïssen. Daar maakte ze werkelijk een erezaak van : alles moest blinken als een spiegel.

De Leuvense stoof, die door ons moe elke dag werd opgemaakt met papier en stoofhout, werd, behalve als verwarmingstoestel, ook gebruikt als kookfornuis. De oeille (kolen) stond onder de stoof in een bak met schopje.

De stoof werd afgedekt door een scheil (deksel) dat met een koteraak kon weggenomen worden of door een plaat waar twee haken aanstonden. Die haken dienden uiteraard om de plaat op te nemen, meestal om te zien of er nog genoeg vuur inzat of om bij te vullen met kolen. Ooit, heb ik horen vertellen, is die plaat van de stoof gevallen en bleef ze met één oor aan onze Herman zijn bil plakken. Om de brandwonden te bestrijden heeft papa toen onmiddellijk met kalk, olie en droogsel een soort mastiek gemaakt. Dat was een zeer efficiënt middel tegen brandwonden !

Op de stoof werd alles klaargemaakt : vlees, groenten, aardappelen, soep, pap en nog veel meer. In de oven van de stoof, werd bereid : macaronie-in-den-oven, vlaai, gebakken uitgehaalde appelen, brij en allerlei andere lekkernijen van het zoete en aanverwante genre.

De stoof deed ook dienst als opwarmer van de twee strijkijzers van ons moe. Die werden op de plaat heet gemaakt. Om te zien of ze de gewenste temperatuur hadden bereikt hield ons moe de ijzers efkes verwijderd van haar wang en spuwde ze er lichtjes op. Het strijken zelf gebeurde op de keukentafel waarop een dik deken gelegd werd. Als het eerste strijkijzer te koud geworden was werd het op de stoof teruggezet om te warmen en werd het tweede gebruikt. Dat ging zo beurtelings verder tot de strijk gedaan was. En dat duurde altijd een tijdje !

Soms trok de stoof niet zo goed. Dat kwam omdat er sintels in waren. Bij de gewone, goeie kolen, zaten er soms minderwaardige die niet goed opbrandden en dan een soort steen vormden die aan de rooster plakte. Dat was een sintel. Ons moe wrikte die sintel dan los met de koterhaak en droeg hem dan met een soort grote tang naar buiten. Het plezante was dat ik daar dan mocht op pissen, waardoor er een hevige rook ontstond.

Rechts naast de stoof waren onder mekaar drie nissen in de muur. Ze waren afgewerkt in bruin geschilderd hout. In de bovenste nis lagen de keukenhanddoeken en de schotelvodden, in de middelste stond een doos met wat snoepgerief in (wat bollen, speculaas en andere droge koeken). In de onderste nis stond steevast een kan van zo'n twee liter met zuiver pompwater in en daarnaast een zjat (tas). Wie dorst had hoefde maar eens te tanken.

Naast die twee nissen was er nog een grotere van zo'n twee op één meter maar nauwelijks 20 cm diep, die werd afgesloten door een deur die naar onder scharnierde. Die deur was zeer speciaal : ze bleef dicht, ik denk door een soort tegendruk, ook al was er geen slot noch één of ander sluitingsapparaat te bespeuren. Als ze geopend werd om één of ander product (een tas of een glas, de suikerpot, het zoutvat of de peperbus) te nemen, lieten we de deur gewoon rusten op de zetel die er steeds onderstond. Aldus kon ze nog als een soort bijzettafel gebruikt worden.

In verband met de te tassen had ons moe ons op het hart gedrukt om nooit de blauwe te gebruiken, die waren voor de vreemde mensen : voor de verfwinkelklanten, voor metsers Zjean, voor Fil de zanger... Fil was iemand die op geregelde tijdstippen eens langs kwam en dan ofwel een Onzevader bad ofwel een liedje zong ('Als een kind zijne moeder verliest en de man iene andere verkiest ...'). Hij kreeg dan in ruil een halve frank en een tas koffie of water.

Boven die niskast was er een schap waarop zes bruine potten stonden. De inhoud van al die potten ken ik niet meer maar er was zeker eentje bij met bitter peeën, koffie, en pillen suiker.

De familiefoto’s zijn chronologisch geplaatst. Ze gaan van 1936 tot 1956. 

Ons huis stond alleen, in de Hoogstraat nummer 17 in Baardegem. Langs de straatkant waren een aantal ramen met wauterblauëren of blaffetieren (vensterluiken) en een voordeur. Die heb ik nog nauwelijks weten gebruiken, ze werd later trouwens gewoon geliquideerd. Iedereen – ook een klant van de verfwinkel – kwam langs achter.

Langs de baun kwam je op ons hofgat. De baun was een baan die doodliep voor auto’s maar niet voor voetgangers want langs daar gingen we naar school en kerk. Op het einde ervan stonden twee huizen : het huis van de familie De Bolle en dat van de familie Cornelis.

Tot zowat midden de jaren 50 liep er een gracht langs de zijgevel naar ons hofgat en stonden er twee lage platen tegen de voorgevel langs de Hoogstraat.

Ik bevind mij in het begin van 'de baun'; achter mij ligt de Hoogstraat (1946)

 
Achteraan zie je de tweewoonst van de families Cornelis en De Bolle en de canada's van Carleejes (1956)

Ook ik, Eric, ging naar het Klein College, was de enige die na de humaniora mocht verder studeren, werd leraar Wiskunde en heb altijd ongelooflijk graag les gegeven in Opwijk. 

Mijn doopmeter Colette en ik (1943)

Miel en ik (1944)

Ik in de kleuterklas (1947)

Jaak en ik in het enige speelgoed dat we niet zelf hadden gemaakt : een van mijn meter gekregen autootje (1947)

Ik in de kleuterklas (1947)

Ik in lagere school (1954)

Ik bij mijn goede vriend Urbain (1955)

Marc was vier jaar ouder. Ook hij ging na de lagere school naar het Klein College en werkte later in de Nationale Bank. Hij was een getalenteerde schrijver en vlotte prater. Met hem had ik, niet alleen omdat wij in leeftijd het dichtst bij elkaar waren, het meeste contact. Hij was mijn enige broer-speelkameraad.

Jaak was zeven jaar ouder. Hij ging niet bij de Jezuïeten maar naar het Klein College, het Sint-Martinusinstituut, in Aalst. Op hem ben ik altijd bijzonder fier geweest, want hij was een begenadigde muzikant : hij kon erg goed zingen, leerde al op zijn zesde op het orgel spelen (in een krant werd hij ooit zelfs opgevoerd als een wonderkind) en werd organist in onze parochiekerk. Waarschijnlijk omdat het muziekwezen niet noodzakelijk een succesvolle carrière garandeerde verzeilde hij in het bankwezen, een job waarin hij ook succesvol bleek.

Mijn enige zus Lizette was exact tien jaar ouder dan ik. Toen ons moe het in haar verfwinkel druk had, moest zij over mij waken. Zij moest mij ook – vaak zéér tegen mijn zin – meenemen naar de kleuterschool bij de zusters. Ik heb haar, toen die goesting minimaal was en ze me werkelijk moest meesleuren, vaak verweten van teng. Waar ik dat woord vandaan had weet ik niet, want bij ons thuis werden uitermate weinig schutwoorden gebruikt en geduld. Toch zag ik haar graag en zij mij.

Omdat meisjes goed moesten kunnen koken en naaien, ging ze naar de plaatstelijke vakschool, de coupe, op de Hoogstraat naast de zaal ‘Ons huis’. Ze werd een uitstekende naaister die bij mieësters ( Emma en Margriet Moortgat) ging werken.

Herman was twaalf jaar ouder dan ik en ging, toen ik acht was en na eveneens studies in het Groot College, naar het seminarie. Toen hij voor de eerste keer naar het klein seminarie in Drongen ging – het was een zaterdagmiddag toen hij met zijn valies, papa en ons Lizette naar de statie trok - heb ik mijn moeder voor de eerste keer zien wenen; en ik bleef bij haar en weende mét haar mee.

Kamiel (of Miel) was veertien jaar ouder dan ik en verbleef, omwille van huisvestingsproblemen (wij hadden eigenlijk maar twee slaapkamers), meestal bij meiters rechtover ons. Hij was, vond ik, de braafste van ons allemaal (alhoewel mijn moeder steevast zei dat ík dat was), en heb het daarom altijd zo spijtig gevonden dat hij zo veel ouder was dan ik. Na de plaatselijke pedagogische opleidingen liep hij school bij de Jezuïeten in het Groot College in Aalst. Later werkte hij aan de post en de belastingen.

Hier zijn een paar voorbeelden van papa's meesterwerken

Mijn vader - wij zegden papa - was 43 toen ik aan deze wereld werd toevertrouwd.

Papa werd geboren in 1900 in het huis recht over ons, bij 'meiters'. Zijn vader, peter Miel, was schilder, zijn moeder Antoinette Hendrickx was huismoeder. Hij had twee ongetrouwde broers (onze nonkels Alfons en Eugeen) en een ongetrouwde zuster (onze tante Louise).

Papa had een artistieke opleiding aan de Academie van Aalst genoten, en was dan ook een gewaardeerde kunstschilder. Maar hij was, om den brode, huisschilder, behanger, glazenier geworden. Hij had een aantal ‘specialiteiten’ : imitatiemarmer aanbrengen in de gang van de huizen van de klanten en het tamponneren van trappen.

Papa was een strenge man, met wie het, wat mij betreft, zeer moeilijk converseren was.

Hij had een uitgebreid sociaal leven - hij was toneelacteur, zaalzanger, wipschutter, voorzitter van het kerstfeestcomité en nog veel meer - en liet mij daar soms van meegenieten.

Bijna onopgemerkt maar consequent hebben mijn ouders mij en mijn broers en zus een aantal waarden meegegeven :  respect voor mens en dier, oog hebben voor schoonheid in de kunst en de natuur, betrokkenheid bij het sociale en kerkelijke leven in ons dorp, ontzag voor de meerderen die het verdienen, kritische houding ten opzichte van bepaalde gezagsdragers, solidariteit met armen en sukkelaars, meeleven op het ritme van de seizoenen en van het kerkelijke jaar, zorg voor dingen die je had gekregen of geleend …

Mijn naam is Eric De Bie.

Ik was een braaf kind, zei mijn moeder altijd. Ook zuster Alfreda bevestigde dat. En hoewel ik als jongste van zes hopeloos verwend werd door mijn moeder, sommige broers en zus - mijn vader had wat dat betreft minder compassieuze neigingen - kwam het in mij niet op om thuis of waar dan ook tegen te spreken of onbeleefd te zijn. Ik kan mij niet herinneren dat ik ooit ruzie maakte, tenzij eens - en zeer ten uitzonderlijke titel - met onze Marc omdat hij mij tijdens het spelen had uitgedaagd of mij had geplaagd met één of andere mislukte duik of sprong.

Ik heb een héél gelukkige jeugd gehad en heb héél wat beleefd in die periode. Dat had ik in grote mate te danken aan het feit dat bij ons iedereen welkom was, ook mijn vrienden en die van mijn broers en zus. En ik had véle vrienden met wie ik, wat betreft het bedenken van spelen en activiteiten, zeer creatief omging. Het verhaal van die tijd – zo tussen 1948 en 1956 - heb ik via anekdoten en feiten willen weergeven. Soms heb ik dialectwoorden gebruikt. Ik vind dat ze er op die plaats moeten staan. Waar het moet heb ik tussen haakjes de vertaling gegeven.