Als ik ooit reïncarneer, dan hoop ik dat ik terug op aarde kom zonder geweten. Want wat een last is me dat soms, dat geweten. Waarom ontzeg ik mij dingen, zonder dat ik er zelf beter van wordt, terwijl de mensen om me heen er in slagen door te gaan met onwetend genieten? Hoe heerlijk moet het leven wel niet zijn als je kan vliegen, vlees eten en autorijden zonder schuldgevoel? Vroeger ja, toen werd je aan de hemelpoort nog wel eens afgerekend op een zuiver geweten, maar nu ze de hemel hebben opgedoekt en er niets anders overblijft dan het hier en nu, is een geweten vooral een ongelooflijk nadeel: je zet er jezelf maar mee in de zak.
Eén voorbeeld: vliegtuigreizen. Van het vermelde kwaad is het vliegtuig zonder twijfel het vervelendste. Aan de meeste zaken die je om morele redenen laat, kleeft ergens altijd nog wel een voordeel voor jezelf. Vegetariërs leven langer en autorijden is best duur, terwijl fietsen je in conditie houdt. Niet zo met vliegtuigreizen: weigeren om het vliegtuig te nemen brengt je helemaal niets op. Ik kom graag in andere landen, ik zou eigenlijk de hele wereld wel eens willen zien - maar de trein is nu eenmaal beperkt in bereik en snelheid. Voor mij dus geen weekendje Barcelona noch 14 dagen Latijns-Amerika, ook al zou ik dat heel graag willen. (Niet te negatief doen: met de trein geraak je heus wel in Spanje, alleen niet voor één weekend. En één vliegtuigreis om de 15 jaar is misschien ook nog net verdedigbaar, alleen niet als jaarlijkse gewoonte, en dus zal je moeten kiezen waar je écht het liefste heen wil - en kiezen is verliezen.)
Hoe je het dus ook draait of keert: weigeren om te vliegen komt neer op jezelf iets ontzeggen. En ja, er bestaan heel goede redenen om niet te vliegen: het is bijvoorbeeld rampzalig voor het milieu (allemaal heel bevattelijk gemaakt op http://www.ecopassenger.com, waar je per tripje kan narekenen hoeveel CO2 je de lucht inpompt - maar ik betwijfel of cijfers indruk maken op vliegverslaafden). Ik ken wel de drogredenen om toch te blijven vliegen ("die vliegtuigen vliegen toch", "ze moeten vliegreizen maar duurder maken" , ...), alleen: ik heb nooit het gevoel dat mijn vliegverslaafde vrienden die drogredenen zelf écht geloven(*). Er speelt hier iets van een heel ander niveau: "ignorance is a bliss". Kijk de andere kant uit, negeer vervelende informatie - en check in.
Dus daar sta je dan, als eenzaat (met vir erbij als tweezaat, en sinds ik van mijn schoonbroer iets gelijkaardigs hoorde: driezaat), jezelf iets te ontzeggen terwijl de rest vrolijk doorvliegt, zonder dat het je persoonlijk iets opbrengt (want van dat ietsiepietsie betere milieu waar jij voor zorgt, profiteren zij natuurlijk even goed mee, terwijl jij even veel last hebt van hun vieze lucht).
Daar kan ik soms behoorlijk droef van worden: wat een rotgevoel!
Want waarvoor doe je het dan nog? Omdat ik niets anders kan, omdat ik mijn dochter niet in de ogen zou kunnen kijken en zeggen: daar heeft je papa aan meegedaan? Och, die vliegers zijn vaak heel sympathieke, bezorgde, eerlijke mensen, en die kunnen dat blijkbaar wél! (En dan nog, ooit ga je dood en je dochter en alle andere mensen voor wie je het uiteindelijk zou doen óók, en dan blijft er niets meer over van al dat gedoe over moreel goed en moreel slecht.) Dus waarom kan ik nu niet gewoon doen waar ik zin in hebt, zonder rekening te houden met morele bezwaren? Waarom kan ik niet gewoon mee genieten van het feit dat de zondvloed altijd ná ons komt?
Misschien kunnen jullie, de vliegeraars, carnivoren of automobilisten, het mij wel leren: hoe doen jullie dat? Hoe nemen jullie 1 of 2 keer per jaar het vliegtuig, en voelen jullie daar toch geen schaamte bij? Hoe houden jullie het schuldgevoel op afstand, met een levensstijl waarvan je wéét dat ze anderen / de aarde kapot maakt?
Leer mij vliegen, alsjeblieft. Tips zijn welkom onder "reacties" - of per luchtpost. Misschien dat ik het, dankzij jullie, op een dag ook kan. Dan kunnen we samen, in Mexico, gaan barbeque'en.
Ik trakteer.
(*) Al klopt het natuurlijk dat een groot deel van de oplossing niet individueel is, maar instuitutioneel: de overheid moet vliegtuigreizen (en ander ongewenst gedrag) duurder maken. Alleen is dat geen reden om je persoonlijk gedrag vorlopig maar niet te moeten aanpassen. Stel je voor dat er een weg is waarvan je wéét dat de toegelaten snelheid daar veel te hoog ligt, en dat daar veel kinderen spelen. In principe zou je daar ook kunnen zeggen: het is aan de overheid om de toegelaten snelheid daar lager te leggen, dus zolang die dat niet doet, blijf ik er vlammen, ook al weet ik dat de kans dat er een kind onder mijn wielen komt erg groot is. Naar ik hoop zullen de meeste mensen die redenering immoreel vinden, en zullen ze hun snelheid ook zelf al aanpassen ook al zou een opgelegde snelheidsverlaging efficiënter zijn. Dat vliegen duurder moet worden is waar, maar het is geen excuus omp zelf niets te doen. Andersom focussen politieke partijen soms teveel op individuele gedragsverandering, terwijl ze de structurele zaken die zij net zouden moeten aanpakken te weinig aandacht geven.
Reacties op bericht (14)
20-12-2009
Matig
Ik had een lange reactie geschreven, maar die werd gesaboteerd door bloggen.be. Enfin, de essentie was dat het eigenaardig is dat net mensen die claimen "gematigd" te zijn, zelf elk gevoel voor maat lijken te missen... Want hey, wie ben jij om kritiek te geven op vliegen, als je zelf "met warm water doucht en er geen teiltje onder je voeten staat om meteen ook de afwas te doen".
Elk gevoel voor verhouding ontbreekt daarbij. Uiteraard heeft iederéén een milieu-impact, maar die is niet van iedereen even groot. Iedereen heeft "recht" op 1.5 ton CO2 per jaar, en dat is meer dan genoeg om warme douches te pakken, maar volkomen ontoereikend om jaarlijks te vliegen. Een beetje vliegreis (bv. naar Turkije) komt al snel aan 1 ton CO2 per persoon.
een niet zo onrealistische benadering van het vliegtuigenverhaal ... enthousiasmerend, vriendelijk, gematig, gemotiveerd en hey ! ... zonder zichzelf te straffen !
kon ook bij je laatste blogitem staan maar dat vond ik dan weer te lang om te lezen ...
15-12-2009 om 21:47
geschreven door johnny
08-11-2009
links-rechts: twee-vier?
als mens met geweten tegen alle logica in is het aangeraden het noodzakelijk kwaad in gedachten je voort te planten dat het geen naam heeft
het goede voorbeeld geven gaat minder goed met twee dan met zeven, denk ik dan en voor de zeggingskracht zal het ook wel niet slecht zijn
en voor de rest heb ik dit jaar al vier keer het vliegtuig genomen ... vier !! mijn excuses, ik spoel ondertussen mijn toilet niet meer door en douche maar 1 keer in de week. dat ook nog.
08-11-2009 om 14:09
geschreven door johnny
04-11-2009
Verkeersboetes
Vir, akkoord dat het "in principe" beter zou zijn om te rantsoeneren dan te internaliseren. Maar een heel aantal zaken werken vandaag al inkomensonafhankelijk, verkeersboetes bv. Ik ben blij dat die er zijn, ook al had ik ze liever inkomensafhankelijk gezien. De sociale kwestie wordt eigenlijk vooral misbruikt om nu maar niet te snel te moeten gaan met de internalisering.
Bovendien is er een verschil tussen bv. dure vliegtuigreizen en dure elektriciteit, om maar iets te zeggen. Van dat laatste kan je zeggen dat sociaal-zwakkeren, die meestal in slecht geïsoleerde huizen wonen, (nog) niet de mogelijkheden hebben om hun gedrag aan te passen (hetzelfde gaat min of meer op voor automobilisten in goedkope huisjes ver weg van openbaar vervoer). Internalisering moet daar gepaard gaan met sociale maatregelen om te vermijden dat die mensen met de rug tegen de muur komen te staan. Duurdere vliegreizen lijken me minder felle sociaal problemen te geven.
04-11-2009 om 15:45
geschreven door hersenpoensel
kinderen, internalisering
Over de kinderkwestie: ik ben het er volledig mee eens dat het vanuit mereel oogpunt beter is kinderen te adopteren (uit ontwikkelingslanden, bijvoorbeeld) dan om er zelf op de wereld te zetten. Anderzijds voel ik het krijgen van kinderen eerder aan als een recht dan het nemen van een vliegtuig of het eten van kilo's koteletten. Ik moet hier eens dieper over nadenken waarom ik dat vind. Ik ben het eens met hersenpoensel dat 2 kinderen meer te rechtvaardigen valt dan 3 of meer kinderen omdezelfde reden.
Over de internalisering: ik ben daar geen keiharde voorstander van. De grootverdieners gaan dan met de voordelen lopen. Vanuit sociaal oogpunt is dat te vermijden. Ik vind dat iedereen dezelfde uitstootrechten moet krijgen, ongeacht het inkomen. Anderzijds zie ik ook wel in dat op dit moment het internaliseren van externe kosten een haalbaardere kaart is dan het introduceren van de eco-kaart.
04-11-2009 om 14:35
geschreven door vir
Duur
Een haalbaarder alternatief voor een (nogal omslachtig) systeem van rantsoenering is ongetwijfeld internalisering van de externe kosten: vliegen wordt dat duurder omdat het veel milieuschade met zich meebrengt, en daardoor gaan mensen sowieso hun koolstof rantsoeneren. Over die internaliseruing wordt al decennia gesproken, iedereen is het erover eens dat die er moet komen (zelfs de christen-democraten en ed Europese Commissie), alleen kijkt iedereen de andere kant uit als die praktisch geïmplementeerd moet worden.
04-11-2009 om 13:06
geschreven door hersenpoensel
Rantsoen
Het meest eerlijke lijkt me een systeem van koolstofrantsoenering: iedereen krijgt een zelfde hoeveelheid koolstof (die laag genoeg is om klimaatverandering te beheersen), en die mag iedereen verbruiken op de manier die hij wil. Wie die wil verdoen aan vliegen, gaat z'n gang (al zal er na één vliegreis al niet veel meer van het jaarlijks rantsoen overschieten). Wie zijn auto niet kan missen, of zijn biefstuk: idem. Maar niet alles tegelijkertijd, en ook niet méér dan wat veralgemeenbaar is.
Dat is het cruciale: als onze levensstijl niet veralgemeenbaar is, dan is ze niet eerlijk. Want dan zeggen we eigenlijk: wij doen dingen waarvan we wéten dat het niet uit te houden is als jullie ze ook zouden doen. Onze vrijheid houdt op wanneer we die van anderen daardoord belemmeren.
Enfin, er lijkt me dus geen morele verplichting te bestaan om te streven naar een nuluitstoot, om béter te doen dan dat Eerlijke Aarde Aandeel, maar wél om een veralgemeenbaar niveau te (proberen) benaderen. (Het is natuurlijk ook niet verboden om beter te doen; zolang de gemiddelde emissie ver boven dat niveau ligt, is het zelfs wenselijk. Maar ik zou dat geen morele verplichting noemen, omdat dat nu enkel wenselijk is omdat zovele anderen hun deel niet doen.) Vandaar zeg ik ook in m'n blog dat ik misschien ooit nog wel eens vlieg, maar wel maar zoveel dat het veralgemeenbaar blijft. Hoe ver en hoe vaak dat dat kan zou nog eens moeten worden uitgerekend, maar één ding staat vast: jaarlijks vliegen is dat (nu) zeker niet (ik geloof niet veel van de verhaaltjes achter "schoner vliegen", maar als het ooit zover komt kan je met een zelfde hoeveelheid koolstof natuurlijk vaker en verder op vakantie; maar waar het nu om gaat is natuurlijk met welk toestel je nu vliegt, niet met wat er ooit misschien komt).
Wat met kinderen? Dat is een moeilijke vraag. Op het eerste zich lijken 2 kinderen me veralgemeenbaar: als iedereen er 2 krijgt, blijft de wereldbevolking stabiel. (Misschien is het wel beter om er minder te krijgen, aangezien het wereldgemiddelde hoger is dan 2; maar dat is dan zoals hierboven: wenselijk, maar geen morele verplichting). Sowieso denk ik niet dat de wereld er beter uit zou zien als we geen kinderen meer kregen: dan redden we de planeet wel, maar is er niemand meer waarvoor we dat zouden doen - dus wat is dan de winst?
04-11-2009 om 13:03
geschreven door hersenpoensel
03-11-2009
Beetje verduidelijking
Ik zie dat mijn reactie aanleiding kan geven tot verkeerde interpretatie. Ze was ook een beetje agressief, dat komt met de ergernis...
Ter verduidelijking, vliegen wanneer er eco-vriendelijkere alternatieven zijn praat ik niet goed. En strijden naar een zo laag mogelijke negatieve impact op het milieu is een nobel en noodzakelijk streven. Ik besef dat mijn 'ecologische voetafdruk' momenteel te hoog is. Binnenkort wonen mijn vriendin & ik samen, en zal die weer dalen.
De reden voor mijn reactie is dat ik mij enorm stoor aan iemand die doet alsof al wie vliegt gewetenloos is, terwijl hij zelf nog een hoop 'nutteloze' dingen doet die hij gerust zou kunnen laten om zijn CO2 uitstoot te beperken. Ik merk bijvoorbeeld dat je niet reageert op mijn argument dat een kind veel meer vervuilt dan vliegen. Een beetje gemeen van me, dat besef ik, maar zoals je zelf zegt: wat iemand noodzakelijk vindt verschilt van individu tot individu. Jouw moral high ground vond ik hier dan ook ongepast.
En alhoewel ik zo milieubewust mogelijk probeer te leven, was/is het milieu voor mij geen reden om veganist te zijn. Dat ben ik om louter ethische redenen. Meer argumenten dan de zinloosheid van al dat lijden zou een mens niet nodig moeten hebben. De vervuiling door de bio-industrie kan een argument zijn voor sommigen (velen?), maar persoonlijk vind ik het maar een zwak argument. Er wordt daar naar mijn gevoel de laatste tijd te veel op gefocust.
Jouw vergelijkingen met de boerenbond vind ik ook een beetje mank lopen. De evolutie naar een veganistisch dieet hoort bij een groeiende bewustwording en fijnere ethiek. Net zoals de technologische ontwikkelingen in de transportsector horen bij het streven naar een betere wereld. Een mens wil alsmaar verder, sneller, beter. Dat vind ik mooi. Rassen vermengen zich, mensen leren over andere culturen, grenzen verdwijnen.
Heb je een oplossing of alternatief? Zou je vliegen het liefst zien verdwijnen? Of ieder mens krijgt een aantal mijl per jaar om te vliegen? Of vliegen mag wel als de afstand groot genoeg is & er geen alternatief is?
Het argument dat de vliegtuigsector streeft naar schonere technologie was trouwens om aan te tonen dat de cijfers niet altijd zullen kloppen. Vliegen zal schoner worden, maar nee, het zal nooit verdwijnen.
03-11-2009 om 18:44
geschreven door Tim
In en uit
Een vondst als "de inspanningen die de uitspattingen compenseren": je ziet meteen wie er hier germaanse talen gestudeerd heeft!
En ook daarnaast ben ik het natuurlijk "voor bijna 200%" met je eens.
03-11-2009 om 12:16
geschreven door hersenpoensel
vliegen vs vlees
@Tim
Wat me altijd weer opvalt, is dat mensen alle mogelijke excuses zoeken om hun eigen gedrag goed te praten. Ik neem wel het vliegtuig, maar ik eet tenminste geen vlees. Of: Ik rijd wel met een 4x4, maar ik sorteer tenminste mijn afval. Of: Ik eet wel veel vlees, maar ik heb zonnepanelen.
De enige manier om deze uitzichtloze discussies te beslechten, is op zoek te gaan naar een objectieve manier om na te gaan hoe vervuilend we nu écht zijn. En hoera, hoera, die bestaat al. Met de ecologische voetafdruk (EVA) krijgen we een vrij goed beeld daarvan. (Geen perfect beeld, maar wel een indicatie.) Dan pas zijn vergelijkingen mogelijk. Wel, ik denk dat je met 4 vliegreizen richting Amerika niet goed scoort. Ook al eet je geen vlees, geen melk, geen ei, geen vis en heb je geen auto. Ik zeg dit niet om je te bruuskeren. Dat is gewoon een feit.
Ik weet niet of het echt je bedoeling was, maar als ik je reactie lees, lijkt het erop dat je doet alsof je ecologische voetafdruk niet te hoog is. Dat is ze natuurlijk wel. Met 'te hoog' bedoel ik: hoger dan het eerlijke aarde-aandeel (EAA). Want dat is de enige maatstaf die we kunnen gebruiken als we willen weten of we nog een extra inspanning moeten doen om onze EVA te verminderen of niet.
De mijne is ook te hoog, overigens. Maar ik praat dat niet goed. Ik ben vegetariër, eet weinig zuivel of eieren, neem bijna nooit de auto, eet zoveel mogelijk lokaal geteelde groenten en fruit, neem geen vliegtuig en gebruik herbruikbare luiers voor mijn dochter. En toch is mijn EVA nog altijd hoger dan het EEA. Dat is voor mij een reden om te blijven zoeken naar mogelijkheden om ze te verminderen. Mijn redenening is nog nooit geweest: ha, met al die inspanningen die ik al doe, kan ik me gerust een paar uitspattingen permiteren.
03-11-2009 om 12:11
geschreven door vir
Noodzaak
Wat natuurlijk niet wil zeggen dat er geen redenen kunnen zijn om vliegen toch als iets "noodzakelijks" te beschouwen, individuele situaties verschillen nu eenmaal. Net zoals het voor iemand in Siberië echt niet zo eenvoudig zal zijn om veganist te zijn, kan het voor iemand met een lief in Amerika moelijk zijn om niet te vliegen. Alle begrip daarvoor - maar bedien je dan van de juiste argmenten...
03-11-2009 om 10:25
geschreven door hersenpoensel
Vliegende veganisten
Soms heb ik al spijt dat ik als EVA-vrijwilliger zoveel energie heb gestoken in het bewust maken van mensen van de hoge CO2-uitstoot van vlees eten. Blijkbaar heeft dat als onbedoeld effect gehad dat vegetariërs en veganisten nu vrolijk verder blijven vliegen, want "als autoloze veganistische veelvlieger vervuil ik maar een fractie van waar vleeseters verantwoordelijk voor zijn". (Terwijl het er toch helemaal anders staat hoor, op de site van EVA. 6 dagen geen vlees is gelijk aan een retourtje Moskou. Als veganist spaar je jaarlijks dus welgeteld één vliegreis uit, ietsje verder dan Moskou. 4 keer op en af de VS is nog iets anders. Zie http://www.vegetarisme.be/index.php?view=article&catid=37%3Amilieu&id=337%3Aco2-besparing-door-vleesmatiging&option=com_content&Itemid=87). Maar vooral: het is mij onduidelijk waarom je als je het ene goed doet, je het andere laten zou.
Verder is het vooral interessant om te zien hoe mensen uit verschillende contexten toch steeds dezelfde drogredenen aanhalen. De vliegende veganist (het had een Suske&Wiske kunnen zijn) en de vleesetende vliegweigeraar: ze bedienen zich beide van hetzelfde.
"Het is een beetje een hype onder eco-minded mensen de laatste jaren om de veeteelt van alle kwaad in de wereld te beschuldigen. En sojaburgers? Die vervuilen ook veel hoor."
wordt dan
"Het is een beetje een hype onder eco-minded mensen de laatste jaren om het vliegtuig van alle kwaad in de wereld te beschuldigen. En boten? Die vervuilen ook veel hoor."
"Vlees eten zal niet meer weg gaan. De mens is nu eenmaal van nature omnivoor."
wordt
"Vliegen zal niet meer weg gaan. Het hoort bij een moderne wereld."
"De bio-industrie werkt bovendien hard aan het verminderen van de uitstoot. Gedurende de voorbije 10 jaar was de landbouw trouwens de beste leerling van de klas."
wordt natuurlijk
"De vliegindustrie werkt bovendien hard aan het verminderen van de uitstoot."
En
"Heeft de productie en de consumptie van vlees een impact op het klimaat? Het antwoord is natuurlijk ja, maar dat geldt voor alle menselijke activiteiten."
is parallel aan
"Je moet proberen zo ethisch mogelijk te leven, maar de enige echte manier om niet te vervuilen is jezelf om zeep helpen. Op een eco-vriendelijke manier liefst."
Het is een beetje een hype onder eco-minded mensen de laatste jaren om het vliegtuig van alle kwaad in de wereld te beschuldigen. En boten? Die vervuilen ook veel hoor. En auto's, vrachtwagens, blogs, kinderen, ...
Zelf vlieg ik gemiddeld 4x per jaar naar de VS. Mijn vriendin woont daar, en een alternatief om daar te geraken is er niet.
Hoe praat ik de vervuiling goed? Simpel: dat valt allemaal wel mee. 4% ofzo van de totale CO2 uitstoot. Peanuts in vergelijking met de vleesindustrie of autoverkeer.
Mensen focussen graag op iets dat ze zelf niet doen, dan kunnen ze zonder schuldgevoel naar hartelust die gewetenloze vliegverslaafden verketteren.
Ik ken veel vleeseters die me een schuldgevoel proberen aanpraten omdat ik "vaak" vlieg. Belachelijk natuurlijk, want als autoloze veganistische veelvlieger vervuil ik maar een fractie van waar zij verantwoordelijk voor zijn.
We moeten onze ecologische voetafdruk uiteraard reduceren, maar de CO2 uitstoot naar 0 terugbrengen is utopisch. En moest de hele wereld veganistisch zijn, zou het CO2 probleem al veel minder erg zijn.
Vliegen zal niet meer weg gaan. Het hoort bij een moderne wereld. De industrie werkt bovendien hard aan het verminderen van de uitstoot, al is het maar omdat dat goedkoper is.
Je moet proberen zo ethisch mogelijk te leven, maar de enige echte manier om niet te vervuilen is jezelf om zeep helpen. Op een eco-vriendelijke manier liefst. Als je toch wil blijven leven, maak dan vooral geen kinderen, eet enkel groenten uit je tuin en vruchten uit het bos, en leef in een klein lemen hutje. Al de rest is niet per sé nodig, dus ontzeg het jezelf maar. Alleen zo kan je volledig in het reine met je geweten leven. Veel plezier.
