BRAKEL zoals voorgesteld in de laatste toeristische uitgave van de V(erening)V(oor)V(reemdelingenverkeer) & Toerisme

"Probeer maar eens iets zinnigs over Brakel te beweren, zonder adjectieven  als ‘schilderachtig’ en ‘pittoresk’ in de mond te nemen. Onbegonnen werk. Afhankelijk van de hoek, de heuvel, de bocht van waaruit je kijkt, waan je je in de Dordogne, Toscane of Umbrië.

De golvende landschappen, waarin kleurrijke velden en bossen haast magisch met elkaar afgewisseld worden, zijn doorspekt met kleine en nog kleinere dorpskernen waar het leven van weleer zich niet laat verstoren door de stress die we modern noemen. Brakel is één van die alsmaar zeldzamere gemeenten waar je moet zijn om uit te blazen, om op adem te komen, maar evengoed om je ademhaling te testen.  Want wie zich, zoals de vele renners en wandelaars die de streek verkennen, van deelgemeente naar deelgemeente wil verplaatsen, die zal over een tweede adem moeten beschikken.

De acht deelgemeenten zijn eigenlijk allemaal aanraders, allemaal dorpjes met een eigen charme en een eigen verhaal. Allemaal hebben ze prachtige landerijen, zoals je ze elders nog zelden vindt, heuvels, weiden en akkers met een verscheidenheid in fauna en flora die even gevarieerd en zeldzaam is als de sterk wisselende bodems die je alleen in deze streek aantreft. De naam Brakel zou ontstaan zijn uit de Germaanse termen 'braco' (=varen) en 'lauca' (Germaans voor 'bosje' op hoge zandgrond). Je treft er kleine en grote bospartijen aan. Weiden, akkers en beekoevers zijn vaak afgezoomd met bomen. De natuur is hier nog de baas.Mede daardoor is de grootste troef van Brakel misschien wel de rust.  Niet van het soort rust dat roest verwekt. Want Brakel leeft."

De deelgemeenten voorstellen:

ELST: het geutelingen dorp

Een eigen champetter, gemeentehuis en postkantoor hebben ze in Elst al lang niet meer, maar de geutelingen kan niemand de Elstenaars afnemen.  Tot de jaren ’30 was het bakken van geutelingen een gebruik dat bij de vele huisarbeiders in de Vlaamse Ardennen voorkwam. Rond Maria Lichtmis maakte ieder een ketel deeg en trok ermee naar de dichtstbijzijnde oven alwaar een soort pannenkoeken werden ‘gegoten’ op de gloeiende stenen van een houtoven.  Vervolgens werd het lekkers in gezelschap verorberd.  De kelen werden gespoeld met een fles jenever (Balegemsen).  Met de teloorgang van de huisarbeid verdwenen de geutelingen in de goot. Tot de plaatselijke jeugd in de jaren zeventig de typische pannenkoeken nieuw leven inbliezen. Nog eens tien jaar later werd Het Geutelingencomité opgericht.De zondag na 9 februari worden in Elst tijdens Apolloniakermis steevast de Geutelingenfeesten georganiseerd.

EVERBEEK: het twee kerkendorp

  Dit heel landelijke, bosrijke, heuvelachtige en afgelegen dorp paalt aan Henegouwen en hoorde tot 1963 bij de Waalse provincie.  Maar de naam van het Tweelingendorp heeft het niet aan zijn taalmatige dubbelheid te danken.  Opper-en Neder-Everbeek zijn gewoon twee afgescheiden woonkernen.  De benedenkant is het oorspronkelijke centrum. Het gehucht Everbeek-Boven groeide in de negentiende eeuw heel sterk aan en in 1868 bouwden de inwoners er een eigen kerk. Wie ongerepte natuur en stilte zoekt, kan nergens beter terecht.  Smalle veldweggetjes, kronkelende paadjes en kabbelende beekjes doorsnijden de glooiende landschappen.  Doordat de inwoners van het dorp noch bij Vlaanderen, noch bij Wallonië wilden horen, werd beide centra van Everbeek lange tijd aan hun lot overgelaten en werden er geen industriële activiteiten ontwikkeld. Tegenwoordig is dat natuurlijk een troef.

MICHELBEKE: Het bloemendorp

De eerste Michel die durft te beweren dat Michelbeke naar hem genoemd is, is een leugenaar die zijn geschiedenis niet kent.  Hij heeft buiten de Germanen gerekend.  Zij passeerden veel eerder in deze buurt.  De Romeinen waren nog maar goed verdwenen toen ze de beboste streek rond de Zwalm en de Boembeek aandeden.  Iedere al te mondige Michel zou zich dus beter gedeisd houden.  Of hij zou wel eens lelijk door de modder kunnen worden gesleurd. Blijkt dat Michelbeke afkomstig is van de Germaanse woorden 'migla' en 'beca', die respectievelijk staan voor ‘op urine gelijkende modder’ en ‘beek’. Gelukkig is er niets van de onwelriekende geur aan Michelbeke blijven plakken. Wel integendeel. De Michelbekenaars doen hun best om hun prachtige dorp overvloedig van bloemen te voorzien.  Het is dus vooral een welriekend dorp en daar zal geen enkele modderbeek iets aan kunnen veranderen. 

NEDERBRAKEL: Een centrum met hoogtepunten

Is met zijn 6500 inwoners de grootste kern van de gemeente.  Veel volk dus en waar volk is, zijn er voorzieningen.  Nederbrakel is het administratieve centrum van Brakel, waar mensen niet alleen voor al hun diensten terechtkunnen maar ook op cultureel vlak aan hun trekken komen.  Er zijn winkels en verzorgingscentra, zoals elders in de beschaafde wereld.  Nederbrakel dankt de volkstoeloop natuurlijk aan zijn gunstige ligging op het kruispunt van wegen die leiden naar omliggende steden als Ronse, Oudenaarde, Zottegem en Geraardsbergen.  In 1515 beschikte de gemeente al over een overdekte markt en toen al was er een wekelijkse marktdag.  Maar Nederbrakel moet qua natuurschoon niet onderdoen voor de meer pittoreske deelgemeenten van Brakel. Met zijn twee uitzonderlijke hoge uitzichtpunten, de Valkenberg en de Toepheuvel, kunnen ze daar al eens hoog van de toren blazen.  Op de Toepheuvel bevindt zich het Toepkasteel, het Toeppark, waar de onuitputtelijke bronnen op een hoogte van 100 meter ontspringen. Op die heuvel staat ook de befaamde Toepkapel. 

OPBRAKEL: Waar een weg is…

Het ziet er een liefelijk plattelandsdorp uit vol bekoorlijke uitzichten, maar het is evengoed een dorp met een geschiedenis, waarin de Romeinen figureren en waarvan de naam en de St-Martinuskerk aan het eind van de elfde eeuw al in twee aktes vermeld stonden.  In de eerste eeuw van onze tijdrekening kwam er een Romeinse heerbaan voorbij (Bavai-Gent), in de Middeleeuwen werd Opbrakel een heerlijkheid in handen van de familie Van Brakel en  liep de Brunhildeweg er doorheen om de rivaliserende graafschappen Henegouwen en Vlaanderen met elkaar te verbinden en nog veel later werd de gemeente doorkruist door een inmiddels ook alweer vergane spoorlijn tussen Brakel en Ronse, die nu tot wandelweg is omgevormd. De talrijke bronnen en bovenlopen van de Zwalm, alsook de Molenbeek, waarlangs ooit het riante waterkasteel van de heren van Brakel stond, zorgen ervoor dat er niet alleen te land maar ook te water iets te beleven valt in Opbrakel. De Sint-Martinuskerk is op een hoogte van 56 meter gelegen en prijkt met haar vroeggotische westtoren boven het adembenemende landschap uit.

PARIKE: Het verbrande dorp.

Een dorp met een geurtje aan.  Die faam heeft Parike te danken aan de weerspannige Gentenaars, die in hun strijd tegen de Bourgondische hertog Filips de Goede het dorp in 1453 gewoon in de fik staken.  Hoewel het niet veel meer kan geweest zijn dan een veredelde straat was de nederzetting in 866 al in een document vermeld.  De dorpsnaam zou afkomstig zijn van het Ligurische ‘Parnankom’, wat een door sparren of balken afgescheiden ruimte moet geweest zijn. Parike brandt nog altijd.  Al heeft dat niets met Filips de Goede en de Gentenaars te maken.  Om de traditie van een oud heidens volksfeest in ere te houden, wordt op de Parikeberg ieder jaar het ‘Walmkebrand’ aangestoken, een groot vuur dat de kille winter afsluit en een nieuwe lente verwelkomt. Parike ligt langs de gewestweg Brakel – Geraardsbergen en de verkeersdrukte langs die weg heeft ervoor gezorgd dat het gehucht in de tweede helft van de 20ste eeuw zienderogen is gegroeid.
 

ZEGELSEM : Het kasseidorp.

Warme herinneringen zijn gewoonlijk gekleurd door de gloed of het patina der tijd.  Zo ziet een landelijk dorp uit lang vervlogen tijden er altijd mooier, rustiger, sprookjesachtiger uit dan de werkelijkheid het verdraagt.  Wel, Zegelsem ziet er precies uit zoals een dorp uit lang vervlogen tijden er moet hebben uitgezien, kinderkopjes incluis.  Het is een plek waar de tijd geen vat op lijkt gehad te hebben.  Geen tijd voor realiteit. Schrijver Herman Teirlinck, tegenwoordig vooral nog bekend als stichter van de Antwerpse toneelschool ‘Studio Herman Teirlinck’, waar zoveel bekend Vlaams acteertalent het vak leerde, was als jongeman niet bepaald een gezonde knaap.  Daarom bracht hij veel van zijn jonge dagen door op de buiten, bij zijn grootouders in Zegelsem.  Het was daar dat hij de inspiratie vond voor zijn bekendste roman, ‘Maria Speermalie’. Wie Zegelsem binnenrijdt, rijdt gewoon het jeugdlandschap van Herman Teirlinck in. Zeg maar, het platteland zoals het er aan het eind van de 19de eeuw uitzag. "Ik heb te Zegelsem geleerd te leven van de simpele vruchten van de aarde, want in Zegelsem is alles aarde en water en lucht en groen en ruimte," schreef Teirlinck in zijn aantekeningen. Vandaag zou hij het niet anders zeggen.
 

SINT-MARIA-OUDENHOVE: Een halve gemeente

In 1428 was de naam van de gemeente Sente-Marien-Oudenhove. Nog altijd nemen sommigen in de streek de naam ‘Aunove’ in de mond. Die naam zou afkomstig zijn van ‘het oude hof’ waarrond de toenmalige dorpsgemeenschap is gegroeid. Aanvankelijk was het een heerlijkheid die in handen was van Arnoldus en Ghislenus Lilar.  Zij bewoonden het kasteel van Lilare.  Later behoorde het dorpje toe aan de familie van Egmont.  Die familie verkocht het in 1675 samen met Michelbeke aan Pieter Blondel, die de titel kreeg van baron van Michelbeke, Sint-Maria-Oudenhove en Rye.   Aan het eind van de negentiende eeuw werd de gemeente bekend door de vele thuiswerksters die handschoenen vervaardigden, waardoor er een heuse handschoennijverheid ontstond. In 1975 werd een gedeelte van Sint-Maria-Oudenhove toegevoegd aan Brakel en een gedeelte aan Zottegem. Het is dus een verscheurde gemeente.

Een fotowandeling door Brakel met commentaar