|
Frankrijk, officieel de Franse Republiek (Frans: République française), is een land in West-Europa en qua oppervlakte het op twee na grootste Europese land. Frankrijk ligt tussen het Kanaal, de Atlantische Oceaan en de Golf van Biskaje (in het westen), België en Luxemburg (in het noorden), Duitsland, Zwitserland en Italië (in het oosten) en Spanje, Andorra, de Middellandse Zee en Monaco (in het zuiden). Ook het eiland Corsica in de Middellandse Zee behoort tot Frankrijk, alsook vele overzeese gebieden.
Inclusief overzeese gebieden heeft het land een oppervlakte van
674.843 km² en een bevolkingsaantal van ongeveer 65,4 miljoen inwoners
(januari 2010).[5] Frankrijk, vanwege de zeshoekige vorm ook wel l'Hexagone genoemd, is naar oppervlakte het grootste land binnen de Europese Unie. De hoofdstad is Parijs, dat ook verreweg de grootste stad van het land is.
Sinds het Verdrag van Verdun in 843 kent Frankrijk, dat zijn naam dankt aan de Franken, in zijn geschiedenis
enige continuïteit als bestuurlijke en culturele eenheid. Frankrijk is
daarmee de oudste nog bestaande geopolitieke factor in de Europese
machtsverhoudingen. De Franse culturele identiteit kan als ruim 2000
jaar oud beschouwd worden, omdat de Romeinse invloed zo beslissend is
geweest. De landsgrenzen liggen sinds de Vrede van Nijmegen in 1678 redelijk vast en vallen voor een groot deel samen met natuurlijke grenzen.
Tegenwoordig is Frankrijk een eenheidsstaat en een democratische semi-presidentiële republiek. Het land is lid van grote en belangrijke internationale organisaties zoals de Europese Unie, de Verenigde Naties, de Veiligheidsraad (permanent, met vetorecht), de NAVO, de G8, de OESO en de WTO. Frankrijk was een van de initiatiefnemers van de Economische en Monetaire Unie, die in 2002 leidde tot de invoering van de euro als wettig betaalmiddel in een groot aantal lidstaten van de Europese Unie, waaronder Frankrijk. In 1960 werd Frankrijk na de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en het Verenigd Koninkrijk de vierde mogendheid met kernwapens. Frankrijk behoort tot de 20 meest ontwikkelde landen ter wereld.
Geschiedenis
Frankrijks culturele identiteit werd rond 50 v.Chr. bepaald door de verovering van het Keltische Gallië door Romeinse legers onder bevel van Julius Caesar. De Latijnse cultuur overleefde de val van het Romeinse Rijk, al ontstond er een door Germanen gedomineerd Frankisch Rijk. Frankrijk kent sinds de deling in 843 van dit rijk en het ontstaan van West-Francië enige bestuurlijke continuïteit met Parijs als machtscentrum en is daarmee de oudste geopolitieke entiteit in Europa. Sinds de Vroege Middeleeuwen
is het door de omvang van het grondgebied en van de bevolking altijd
een factor van belang geweest in de Europese machtsverhoudingen. De
landsgrenzen kregen bij de Vrede van Nijmegen
in 1678 ongeveer de vorm die ze sinds 1945 weer hebben en vallen
grotendeels samen met natuurlijke grenzen. In de 17e, 18e en begin 19e
eeuw was Frankrijk de grootste mogendheid op het Europese continent.
Onder het bewind van Napoleon
ging dit gepaard met spectaculaire veroveringen, die echter tussen 1812
en 1815 weer geheel verloren gingen. Frankrijk heeft zich sinds
ongeveer 1300 uitdrukkelijker dan andere West-Europese landen ontwikkeld
tot een centralistische natiestaat, die in de 19e eeuw tot volle wasdom kwam. Vandaag de dag hebben de 92 departementen waarin het moederland is verdeeld, erg weinig autonomie ten opzichte van de regering in Parijs. Vanaf de Vroegmoderne Tijd heeft het land ook grote internationale culturele invloed, al is die in de afgelopen decennia wat verminderd.
In de loop van de 19e eeuw werd Frankrijk overvleugeld door het Britse Rijk
als grootste koloniale en maritieme mogendheid en bleef nogal achter in
industriële ontwikkeling en bevolkingsgroei bij oude en nieuwe rivalen:
de Britten, de Duitsers en de Amerikanen, maar deed vooral vanaf de Conferentie van Berlijn in 1885 wel volop mee in de Europese wedijver in koloniale expansie.
Zowel economische, culturele als ook raciale motieven speelden hierin
een rol. Tegelijkertijd ontwikkelde Frankrijk zich, net als andere
landen in West-Europa, tot een parlementaire democratie,
met algemeen stemrecht. Hierbij werd in de loop van de 19e eeuw wel
herhaaldelijk van staatsvorm gewisseld tussen keizerrijk, koninkrijk en
republiek. Sinds 1871 is het een republiek gebleven. In de 20e eeuw werd Frankrijk ten gevolge van twee wereldoorlogen, die voor Frankrijk uitliepen op Pyrrusoverwinningen, genoodzaakt vanaf 1945 tussen de twee supermachten
een nieuwe rol te zoeken als middelgrote moderne Europese mogendheid
zonder koloniale ambities. Dit ging gepaard met aanzienlijke industriële
ontwikkeling, een eigen nucleaire afschrikkingsmacht, een leidende rol in het naoorlogse Europese integratieproject met behoud van een zelfstandige militaire rol, zowel in de eigen postkoloniale invloedssfeer als binnen de NAVO.
Van de NAVO was Frankrijk vanaf 1966 alleen nog maar politiek lid, dat
wil zeggen zonder dat de Franse strijdkrachten deel uitmaakten van de
geïntegreerde commandostructuur. In maart 2009 besloot Frankrijk daarin
weer terug te keren. Het verlies van wereldwijde culturele invloed,
vooral ten gevolge van het 'Angelsaksische overwicht', is een bron van nationale zorg.
Geografie
Ruimtelijke indeling
Satellietfoto van Frankrijk
De historisch gegroeide 39 provincies van Frankrijk werden na de Franse Revolutie afgeschaft, waarvoor in het Europese deel van Frankrijk 95 departementen in de plaats kwamen. De departementen zijn later gegroepeerd in 22 regio's
(zie verderop). Deze provincies weerspiegelen de natuurlijke
fysisch-geografische structuur van Frankrijk en behouden ondanks moderne
bestuurlijke centralisatie hun traditionele culturele diversiteit.
Het hart van Noord-Frankrijk is de provincie Île-de-France. Het gebied wordt omringd door de provincies Champagne en Lotharingen (Lorraine) in het oosten; Artesië (Artois), Picardië, Frans-Vlaanderen en Normandië in het noordoosten en het noorden; Bretagne, Maine en Anjou in het westen; en Touraine, Orléanais, Nivernais en Bourgondië (Bourgogne) in het zuiden. Het verdere zuiden bestaat uit Berry en Bourbonnais. Tussen de Vogezen en de Rijn ligt de Elzas.
Het zuidelijk deel van Centraal-Frankrijk wordt gekenmerkt door de ruwe bergen en gedoofde vulkanen van het Centraal Massief, één van de belangrijkste natuurgebieden van het land. Het bestaat uit de provincies Marche, Limousin, Auvergne en Lyonnais. De Rhône scheidt het Centraal Massief van de Alpen. De Alpen vormt de bergketen met de hoogste bergen van het land. Ten oosten van de Rhône liggen Savoie, Dauphiné en de Provence. Een deel van de kust van de Provence vormt de zeer toeristische Franse Rivièra.
Het zuidwestelijke deel van Frankrijk is opgedeeld in 3 regio's: Languedoc-Roussillon, Midi-Pyrénées en Aquitanië. In het zuiden van de regio's liggen de Pyreneeën. Aquitanië en Midi-Pyrénées worden gedomineerd door de stroomgebieden van de grote rivieren Garonne, Dordogne en Adour.
Klimaat
Het klimaat varieert aanzienlijk. Er zijn drie verschillende klimaatzones.
- Vochtig zeeklimaat met vaak frisse zomers, bijvoorbeeld ten westen van de lijn Bayonne-Rijsel
- Semilandklimaat
of tussenliggend klimaat met strenge winters en warme zomers,
bijvoorbeeld in de Elzas, Lotharingen, langs het Rhônedal en in de
gebergten (Alpen, Pyreneeën, Centraal Massief)
- Mediterraan klimaat met zachte winters en hete zomers in het zuiden
Natuur
Frankrijk is na Rusland en Oekraïne
het grootste land van Europa en, naar West-Europese begrippen, tamelijk
dunbevolkt; de bevolkingsdichtheid is ca. 1/4 van die van Nederland. Er
is veel natuurschoon in een enorm afwisselend landschap, met veel
verschillende klimaten en subklimaten. Frankrijk is een geliefd
vakantieland voor de Fransen zelf en voor veel buitenlandse toeristen.
In de Alpen, de Pyreneeën en het Centraal Massief wordt veel geskied.
In bijna alle departementen zijn er diverse natuurgebieden met nationale parken, zoals Armorique, Camargue, Nationaal park Les Écrins, Grands Causses (regionaal natuurpark), Monts d'Ardèche, Nationaal Park Cevennen, Nationaal park Mercantour, Parc National de la Vanoise en Verdon (regionaal natuurpark).
Rivieren
Er zijn in Frankrijk verschillende grote rivieren, zoals de Seine die dwars door Parijs stroomt. De langste rivier is de Loire, die met zijn 1012 km geheel door Frans grondgebied stroomt. Een stuk van de Rijn vormt een natuurlijke grens met Duitsland. De Maas en de Schelde ontspringen in Noord-Frankrijk en monden via België en Nederland uit in de Noordzee. De Moezel ontspringt in de Vogezen en stroomt via de Franse noordgrens naar Duitsland, waar die uitmondt in de Rijn. De Rhône ontspringt in Zwitserland en mondt aan de Côte d'Azur uit in de Middellandse Zee. Verder zijn er talloze kleinere rivieren die geheel op Frans grondgebied liggen: de Garonne, de Dordogne, de Saône, de Ardèche, de Somme, de Drance, de Arve, de Giffre de Lot en vele anderen.
Steden
De grootste steden van Frankrijk zijn na Parijs (2.220.140 inwoners in 2008) respectievelijk Marseille (851.420), Lyon (474.946), Toulouse (439.553) en Nice (344.875). Parijs (12 punten), Lyon (3) en Marseille (1) staan op de wereldstedenlijst.
Onder de tien grootste Franse steden is Nice de enige die geen hoofdstad van een regio is. Reims, met 181.468 inwoners de 12e stad van het land, is de grootste gemeente die ook geen departementshoofdstad (préfecture) is.
De twaalf grootste Franse steden zijn:
Bevolking
Bevolkingsdichtheid in Frankrijk per departement
Tegen het einde van de jaren '90 waren er 40 Franse steden die meer dan 100.000 inwoners hadden, maar slechts Parijs
had er meer dan één miljoen. Ongeveer 75% van de bevolking woont in
stedelijke gebieden. Daarom wordt er in Frankrijk verschil gemaakt
tussen stedelijk gebied, en met name Parijs, en het platteland. Tot het eind van de Tweede Wereldoorlog was de bevolkingsgroei van Frankrijk een van de laagste van Europa, maar in naoorlogse decennia kwam daar verandering in.
Frankrijk heeft net als andere Europese landen door immigratie uit
armere landen een grote etnische diversiteit gekregen. Een grote
toevloed van hoofdzakelijk Noord-Afrikaanse immigranten heeft een groot
effect gehad op diverse Franse steden, in het bijzonder Parijs en Marseille.
Talen
Het Frans
is de nationale taal van Frankrijk, die bij uitsluiting van alle andere
gebruikt wordt voor bestuur en rechtspraak. Er is daarnaast een aantal regionale talen en dialecten,
maar het gebruik daarvan daalt. Sinds 1994 is er echter een
versoepeling opgetreden in het beleid ten aanzien van minderheidstalen,
die wettelijk is vastgelegd in de wet-Toubon.
Elzassisch,
een Duits dialect, wordt gesproken in de Elzas en voor een deel in
Lotharingen. Een klein aantal Fransen in Frans-Vlaanderen spreekt Frans-Vlaams, eigenlijk een variant van het West-Vlaams. In het uiterste westen van Bretagne wordt het Bretons
nog gesproken, maar in het openbare leven speelt het een
verwaarloosbare rol. In het zuiden van Frankrijk worden verschillende
varianten van het Occitaans gesproken. Catalaans wordt gesproken in het oostelijke deel van de Pyreneeën, het Baskisch in het westelijke deel van de Pyreneeën, en Corsicaans wordt gesproken op het eiland Corsica.
Religie
Het katholicisme
is veruit de grootste godsdienst in Frankrijk, dat door 64% van de
bevolking - volgens de website van de Franse Katholieke Kerk - wordt
aangehangen (zie Katholieke Kerk in Frankrijk).
Verder geeft deze website aan dat 5% daadwerkelijk regelmatig naar de
kerk gaat en 50% van de bevolking niet regelmatig gaat maar toch
katholiek is. De op een na grootste groep zijn de niet-gelovigen met
27%.
Na de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 door Lodewijk XIV was het katholicisme staatsgodsdienst. Sinds de scheiding van Kerk en staat in 1905
heeft de staat geen enkele bemoeienis meer met de hiërarchie van de
Kerk in Frankrijk. De Katholieke Kerk heeft in Frankrijk achttien kerkprovincies en in totaal 93 bisdommen.
Ongeveer 2% van de bevolking is protestants. Na de Bartholomeusnacht (1572) was de kracht van het protestantisme in Frankrijk gebroken (zie hugenoten). Door een wet van 1802 werden de protestantse kerken erkend.
Als gevolg van immigratie uit Azië, Turkije en Noord-Afrika in de 20e eeuw heeft Frankrijk daarnaast een grote moslimbevolking gekregen: 3 tot 5 miljoen, ongeveer 10%. Verder is er nog een klein aantal joden.
Politiek
Bestuur
Frankrijk is een democratische republiek. De president van de Franse Republiek wordt sinds 2002 voor vijf jaar gekozen (voorheen was dat zeven jaar). De president heeft sinds de invoering van de Vijfde Republiek in 1958 veel macht vergeleken met andere westerse
democratieën, omdat die regeringen kan benoemen en ontslaan, en de
uitvoerende macht sterk staat tegenover de wetgevende macht. De
president heeft geen vertrouwensvotum van het parlement nodig, want
hij/zij wordt via landelijke verkiezingen direct gekozen en kan zonder
zelf af te treden het parlement een maal voortijdig ontbinden en
vervroegde parlementsverkiezingen uitschrijven.
De president heeft nog altijd, samen met de bisschop van het Catalaanse Urgell, het opperbestuur over Andorra. Uit dien hoofde draagt hij de uit de middeleeuwen daterende titel 'Prins van Andorra'.
De Franse volksvertegenwoordiging bestaat uit de Nationale Vergadering of Assemblée Nationale (577 zetels) en de Senaat.
Sinds 15 mei 2012 is François Hollande president van Frankrijk.
Bestuurlijke indeling
Sinds 2011 is Frankrijk opgedeeld in 27 regio's (waarvan 22 in het Europese deel), die op hun beurt weer zijn onderverdeeld in departementen, arrondissementen, kantons en op het laagste niveau gemeenten, waarvan Frankrijk er 36.796 telt.
Er zijn 5 overzeese departementen (départements d'outre-mer, DOM) die ook elk apart het statuut van een regio hebben: Frans-Guyana, Guadeloupe, Martinique, Mayotte en Réunion (deze zijn op Mayotte na alle afgebeeld op de achterkant van de eurobankbiljetten, onderaan links naast de Canarische Eilanden). Frankrijk bezit ook nog andere overzeese gebieden, die echter geen deel uitmaken van de Europese Unie: Clipperton, Saint-Barthélemy, Saint-Pierre en Miquelon en Sint-Maarten in Noord-Amerika, de Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden in de Indische Oceaan en Frans-Polynesië, Nieuw-Caledonië en Wallis en Futuna in Oceanië. Deze afhankelijke gebieden hebben verschillende officiële statuten en een verschillende hoeveelheid eigen bevoegdheden.
Defensie
De Franse strijdkrachten hebben een zeer lange geschiedenis met grote
invloed op de wereldgeschiedenis. Zij omvatten een landmacht, een
marine, een luchtmacht en een militair politiekorps. De Franse president
is de opperbevelhebber van de strijdkrachten. De belangrijkste
doelstellingen zijn de verdediging van het Franse territorium, de
bescherming van de Franse belangen en de bewaring van mondiale
stabiliteit.
Met 779.450 manschappen in 2006 (259.050 permanent, 419.000
reservisten en 101.400 bij de Rijkswacht), heeft Frankrijk de op een na
grootste strijdmacht van Europa (na Duitsland)
en 20e van de wereld. Ze beschikt ook over het op twee na grootste
budget en heeft de op twee na grootste nucleaire strijdmacht, na de Verenigde Staten en Rusland.
Ook beschikt Frankrijk over het Frans Vreemdelingenlegioen, waarin alleen buitenlanders worden opgenomen. Het vreemdelingenlegioen werd in 1831 onder Lodewijk Filips I van Frankrijk opgericht en heeft ongeveer 5600 soldaten, 1741 onderofficieren en 413 officieren.
President Sarkozy kondigde in 2008 aan dat het Franse leger kleiner
en mobieler moet worden en met beter materieel uitgerust dient te zijn
voor de strijd tegen het terrorisme.
Cultuur
De Franse cultuur doet zich gelden in de literatuur, architectuur, muziek, film, toneel en beeldende kunst. Er zijn veel schouwburgen, musea en bioscopen. Er worden diverse landelijke en plaatselijke evenementen gehouden.
Het propageren van de Franse taal en cultuur in het land zelf en in de wereld is een serieuze staatszaak. Het Institut de France
heeft een coördinerende taak voor alle culturele en wetenschappelijke
activiteiten. Eén van de onderdelen van dit instituut is de Académie française, die al sinds 1635
officieel waakt over de zuiverheid van de Franse taal. De 40 leden van
dit gezelschap worden 'onsterfelijken' genoemd, en hun benoeming door
coöptatie heeft goedkeuring nodig van de President van de Republiek.
Eens in de twee of drie jaar wordt er ergens in de Franstalige wereld
een Sommet de la Francophonie gehouden, waarbij vaak de president
zelf acte de présence geeft. Het begrip 'Franstalige wereld' wordt
hierbij ruim uitgelegd; zo werd de conferentie in 2002 in Roemenië
gehouden en in 1997 in Vietnam.
Daarnaast zijn er Radio France Internationale, het televisiekanaal TV5 Monde, dat in Nederland gedeeltelijk met Nederlandse ondertiteling is te ontvangen, en de satellietnieuwszender France 24. In Amsterdam is daarnaast het Maison Descartes
gevestigd, dat op allerlei manieren de Franse cultuur propageert naar
het Nederlandse publiek. In Frankrijk zelf wordt de eigen cultuur onder
andere belicht in een aantal van de vele musea die het land rijk is.
De wisselwerking tussen cultuur en politiek wordt in Frankrijk vanzelfsprekender gevonden dan in bijvoorbeeld Nederland. Intellectuelen
zijn de afgelopen honderd jaar opgekomen als een serieus genomen
maatschappelijke groepering; voor hen geldt meer dan in Nederland dat ze
in het publieke debat persoonlijk moreel gezag genieten. Toen in 1949
de toneelschrijver en draaideurcrimineel Jean Genet
levenslang dreigde te krijgen, werd hem gratie verleend dankzij een
petitie aan de president van een groot aantal prominente kunstenaars en
schrijvers, op initiatief van Jean Cocteau. Ook wees president De Gaulle eens de suggestie af dat Jean-Paul Sartre gearresteerd moest worden wegens zijn protest tegen de oorlog in Algerije
met het argument: 'Voltaire arresteer je niet'. Intellectuelen kunnen
soms gesprekspartners van gekozen machthebbers zijn, tot de president
toe. Als een prominente schrijver of kunstenaar overlijdt, is het
gebruikelijk dat het staatshoofd daar publiekelijk commentaar op levert;
politici zouden hun prestige ondermijnen als zij zich onwetend of
onverschillig zouden tonen ten aanzien van kunst en cultuur. Het staat
ook erg goed om een boek geschreven te hebben, over politiek, over
geschiedenis of zelfs met literaire pretenties. Toen Jacques Attali, een gunsteling van president Mitterrand in 1990 benoemd werd tot president van de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling, meende hij zich daar te kunnen profileren als schrijver/filosoof, meer dan als financieel expert.
Officiële feestdagen in Frankrijk
Gastronomie
De Franse keuken is wereldwijd bekend en geliefd en draagt ook bij aan het zelfbeeld van de Fransen. Er zijn diverse streekgerechten. Franse gerechten zijn o.a. bouillabaisse en cassoulet. De Franse wijn (uit verschillende wijnstreken) en Franse kaas (wel 400 soorten) zijn erg bekend.
Wetenschap en onderwijs
Het Institut de recherche pour le développement
(IRD) is een Frans onderzoeksinstituut dat onderzoek verricht en
wetenschappelijke programma's aanstuurt met betrekking tot de relatie
tussen de mens en zijn omgeving.
Verplicht onderwijs
is er voor kinderen van 6 tot 16 jaar. Dit bestaat uit het
basisonderwijs (école élémentaire) en voortgezet onderwijs (collège).
Tot het 15e jaar daarna nog minstens één jaar naar school in het
algemeen vormend technisch of beroepsonderwijs. Daarna volgt hoger
onderwijs. Vooral de 'Grandes Ecoles', een soort super-universiteiten,
zijn zeer competitief van aard; deze zijn in de napoleontische tijd
ingesteld met de uitdrukkelijke bedoeling een bestuurlijke elite te
creëren.
Het onderwijsniveau in Frankrijk is hoog. Er zijn universiteiten in
onder andere Parijs, Nantes, Lyon, Toulouse, Marseille, Bordeaux,
Rijsel, Montpellier, Straatsburg, Rennes, Grenoble en Nancy. Onderwijs
in Frankrijk begint bij het kleuteronderwijs (écoles maternelles).
Sport
Frankrijk is op het gebied van wielrennen, voetbal, rugby en pétanque (in Nederland bekend als 'jeu de boules') een gerenommeerd land. Bekende Franse sportwedstrijden zijn het tennistoernooi Roland Garros, de wielerronde Tour de France
11-02-2013 om 21:05
geschreven door ff
|
