Atoxoplasmose (dikke leverziekte, lankesterella) is de meest verspreide ziekte van kanaries en andere vinkachtigen.

De verwekker is familie van coccidiose, maar de vermenigvuldiging van de parasiet gebeurt gedeeltelijk buiten de darm in verschillende organen (lever, milt, hersenen, bloedbaan,...)

De symptomen van de ziekte zijn niet echt typisch : lusteloosheid, dik zitten, af en toe ademnood met een ademgeluid dat merkbaar wordt bij het in de hand nemen. Bij enkele vogels treden soms zenuwsymptomen op : de diertjes kunnen niet goed meer op hun stok vliegen, tuimelen soms half naar beneden of lijken blind te zijn. Alleen deze laatste ziekteverschijnselen zijn een waardevolle aanduiding, indien ze aanwezig zijn.

Deze verschijnselen worden veroorzaakt door een slechte bloedcirculatie in de hersenen, doordat de kleine bloedvaatjes volgepropt zitten met parasieten.

De vogels zijn meetal redelijk vermagerd. Dikwijls ziet men een donkere zoom doorheen de buikwand schemeren. Deze donkere zoom is de lever die vergroot is, vandaar de naam dikke leverziekte. Diarree kan aanwezig zijn en de cloacastreek kan bevuild zijn. Atoxoplasmose kan ook ademhalingsstoornissen geven en kan verward worden met luchtpijpmijt.

Op lijkschouwing vindt men meestal een vergrote lever en milt, de darm kan ontstoken zijn.

De diagnose wordt bevestigd onder de microscoop, waarbij we de talrijke parasieten terug vinden in de witte bloedcellen in lever, milt en longen.

De vogels kunnen heel lang drager en uitscheider blijven (wellicht levenslang).

De eerste rui is een kritieke periode voor kanarievogels en andere vinkachtigen. De meeste gevallen treden op bij jongen tussen de twee en zes maand oud, maar ook volwassen vogels kunnen hieraan sterven.

Geen enkel medicament kan de ziekte 'genezen'. Wel kan men de ziekte onder controle houden : vogels worden niet meer ziek, maar kunnen drager blijven. Hiervoor moet men wel regelmatig medicatie blijven geven.

 Vroeger gaf men ESB3 0.5gr/l, 5 dagen in de week, tijdens het kweekseizoen tot de vogels door de eerste rui zijn.

Dit medicament is echter niet meer verkrijgbaar, maar er is ondertussen gebleken dat verwante medicatie ook goed preventief werkt.

Bij acute hevige uitbraken houdt de sterfte niet meteen op : vogels waarvan de lever zwaar is aangetast, halen het niet meer. Zieke vogels zijn meestal niet meer te redden. Het is dus belangrijk om zo snel mogelijk een diagnose te stellen (bijvoorbeeld via lijkschouwing) om andere vogels te vrijwaren van ziekte.

FOTO 1 : hier zie je duidelijk de donkere zoom schemeren door de buikwand (vergrote lever : pijlen). Normaal komt de lever nauwelijks voorbij het borstbeen (sterretje).

FOTO 2 : lever werd verwijderd. Een vergrote milt is te zien (pijl)