Deze grijze roodstaartpapegaai at al twee dagen niet wanneer hij op consultatie werd gepresenteerd. Er werd een röntgenfoto gemaakt in een schoendoos (zonder verdoving) om te kijken of metaalvergiftiging een mogelijke oorzaak was. In plaats daarvan werd een onvolledig doorkalkt ei gevonden in de buik van deze vogel. Doordat dit ei reeds ingedeukt en relatief zacht was (door een te dunne schaal, zie foto) was dit niet als zodanig te voelen. Onder verdoving werd geprobeerd door massage het ei te verwijderen, wat onmogelijk bleek. Tijdens de operatie was duidelijk dat het om een rot ei ging, waarbij de eileider door de ontsteking reeds was geperforeerd en etter reeds in de buikholte was gelopen. In de buik waren reeds de tekenen aanwezig van een 'buikvliesontsteking'. De gevolgen voor deze vogel kan je vergelijken met de gevolgen bij een 'gesprongen appendicitis' bij de mens. Ondanks intensieve zorgen stierf de vogel enkele dagen later. Nogmaals is hier duidelijk dat vroeg ingrijpen bij ziekte bij vogels uiterst belangrijk is. Gouden standaard : een vogel die 24 niet of nauwelijks eet is een noodgeval ! Vogels zijn in de natuur immers prooidieren die zo lang mogelijk proberen te verbergen dat ze ziek zijn.

Op de foto's :

- De röntgenfoto : aan de contouren van het ei is de indeuking te zien. Het ei ziet er ook niet mooi rond uit.

- De vogel tijdens anesthesie na de operatie. De hechtingen zijn duidelijk zichtbaar.

- foto's van het rot ei na verwijderen uit de lekkende eileider. Bij openen van de buik tijdens operatie was aan de geur al duidelijk dat er een heel serieuze infectie aan de gang was. De pijl wijst hier in de richting van etter.

 

Dit najaar was (of is want muggen zijn er nog steeds) er een pokkenepidemie bij zowel kippen als passeriformen (kanaries en vinken).

Vooral goudvinken zijn het slachtoffer.

Pokken worden veroorzaakt door een virus. Het virus dat pokken veroorzaakt is diersoortspecifiek. Dat betekent dat pokken bij kippen door een ander virus wordt veroorzaakt dan pokken bij goudvinken. Vooral muggen of andere bijtende insekten (bijvoorbeeld bloedmijten) zetten het virus over van de ene vogel naar de andere.

Tegen kippenpokken en kanariepokken bestaat een vaccin. Het kippenpokkenvaccin is niet verkrijgbaar op de Belgische markt, maar kan wel ingevoerd worden vanuit bijvoorbeeld Frankrijk. Dit vaccin is in mijn praktijk op voorraad.

Tegen kanariepokken bestaat wel een vaccin op de Belgische markt maar ook hier laat de bevoorrading vanuit de groothandel te wensen over. Daarenboven bescherrmt het kanariepokkenvaccin waarschijnlijk niet tegen pokken bij goudvinken.

Pokken vinden we meestal terug ter hoogte van de oogleden en de tenen. Dus vooral op onbevederde plaatsen. Dat zijn de uitwendige pokken. Er bestaan ook 'inwendige' pokken, die we vooral zien bij kippen. Die komen voor in de bek en noemen we difterie. Bij kanarievogels veroorzaken inwendige pokken acute sterfte en een groot percentage van de vogels kan dan sneuvelen. Bij goudvinken zag ik tot nu toe vooral uitwendige pokken.

Soms nemen die 'pokken' abnormale vormen aan. We noemen dit bloedpokken. Hier vind je enkele foto's van dergelijke bloedpokken.

Op de foto's vind je achtereenvolgens:

- een goudvink met een pok op het bovenste ooglid

- een goudvink met pokken op de tenen

- een goudvink met een pokken en 'bloedpok' op de tenen

- een goudvink met een extreme bloedpok op de tenen

- diezelfde goudvink na operatie van de bloedpok op de tenen : deze werd verwijderd door middel van een combinatie van wegsnijden en

  branden. Deze ingreep is niet zonder gevaar aangezien een kleine vogel zoals een goudvink niet veel bloedverlies kan verdragen, maar

  deze vogel heeft de ingreep doorstaan.

Klik op de foto om dit krantenbericht te vergroten !

Bij baby-ara's (ook soms wel bij baby-kaketoes) gebeurt het wel eens dat er een insnoering ter hoogte van de teentoppen te zien is. Het uiteinde van de tenen zelf is opgezwollen. Je hebt de indruk dat er een draad of touwtje rond de top van de teen de bloedcirculatie afsnoert.

In dit geval is het een aangeboren cirkelvormig peesbandje onder de huid die de bloedcirculatie afsnoert.

De oorzaak is niet echt gekend. Men denkt aan te droge lucht tijdens het uitbroeden of tijdens de incubatie in de broedmachine. Ook een erfelijke achtergrond kan niet uitgesloten worden.

Belangrijk is zo vlug mogelijk te reageren ! Indien vlug genoeg chirurgisch wordt ingegrepen, kunnen de tenen of teentoppen gered worden. In het andere geval zullen ze afsterven.

Vederpikken bij krombekken kan op verschillende plaatsen op het lichaam van de vogel gebeuren. Sommige papegaaien pikken zich ter hoogte van rug en buik en zullen dan vooral de dons-en dekveren beschadigen. Ze krijgen dan een wollig of pluizig uitzicht. Als ze de donsveren effectief uittrekken, dan krijgen ze kale plekken. Door het continu uittrekken van donsveren met 'wortel' en al, kan het 'leven' waaruit de veer groeit, zodanig beschadigd zijn, dat er geen nieuwe donsveren terugkomen !

Een andere vorm van vederplukken of vederpikken is het doorbijten van de slagpennen. Slagpennen kunnen halverwege doorgebeten zijn of net boven de 'wortel', zodanig dat er nog een heel klein stukje van de schacht van de slagpen boven de huid zichtbaar is.

Als de volgende rui inzet, zullen alle slagpennen (of wat er van overblijft) uitvallen en één voor één vervangen worden door nieuwe. Maar...aangezien niet alle slagpennen in één keer vervangen worden, zullen er altijd stompjes prikken in het lichaam als de vogel zijn vleugel naast zijn lichaam plaatst. Het is daarom dat de vogel telkens weer begint te bijten in zijn slagpennen in de hoop het probleem op te lossen. De vogel zit dus in een vicieuze cirkel. Aangezien er naast een nieuw uitgekomen slagpen meestal nog een oude beschadigde zit, zal hij de nieuw uitgekomen slagpen terug beschadigen door zijn bijtgedrag, in de hoop dat het prikken van de beschadigde slagpen zal stoppen.

De oplossing bestaat er in alle beschadigde slagpennen in één keer met 'wortel en al' uit te trekken onder verdoving (want dat is heel pijnlijk). Dat moet op een speciale gecontroleerde manier gebeuren, anders beschadig je het 'leven' waaruit een nieuw veer groeit. Na de verdoving krijgt de vogel nog een spuitje met een pijnstiller en er wordt aangeraden extra eivoer ter beschikking te stellen (Want veren bestaan uit hoogwaardige dierlijke eiwitten !)

Als alle beschadigde slagpennen in één keer zijn uitgetrokken, komen die  na een drietal weken in één keer terug. Na een 8-tal weken heeft zich een 'nieuwe' onbeschadigde vleugel ontwikkeld zonder beschadigde veren. Aangezien er nu geen veren meer prikken in het lichaam van de vogel, zal hij die gerust laten.

Bij vogels die al heel lang met het probleem zitten, kan de 'macht der gewoonte' er echter nog voor zorgen dat ze de nieuw uitgekomen veren toch niet met rust laten.

Op de foto's : de vleugel met enkele afgebeten slagpennen (zwarte pijl) waarvan de schacht 'uitgerafeld' is door het bijtgedrag. Met een speciale tangetje (peantang) wordt de slagpen met 'wortel en al' onder verdoving uitgetrokken. De manier waarop de slagpen wordt uitgetrokken is heel belangrijk om het 'leven' waaruit de slagpen groeit niet te beschadigen.

Kalkpoten bij kippen worden veroorzaakt door mijten. Onder de microscoop zien ze er ongeveer uit als de huisstofmijt. Deze mijt echter graaft zich in de huid van de poten van kippen. Ze legt haar eitjes in de graafgangen en laat daar ook haar ontlasting achter. Dat veroorzaakt een ontstekingsreactie waarbij de poten opzwellen en verdikken. De poten krijgen een ruw uitzicht, de schubben gaan recht staan. Dieren worden mank en kunnen hun eetlust verliezen en verzwakken. Tenen kunnen afsterven. Uiteindelijk kan de kip zelfs sterven.

Besmetting gebeurt via andere kippen en ook door een omgeving die besmet is met mijten.

Het spreekt vanzelf dat je best behandelt vanaf de eerste symptomen.

Door de vele muggen en bloedmijten die het virus overbrengen, is er dit jaar een epidemie van kippenpokken. Sedert enige jaren is er geen kippenpokkenvaccin meer beschikbaar in België. Via een cascadesysteem kan er vanuit het buitenland vaccin ingevoerd worden. Dit vaccin is in mijn praktijk beschikbaar. Het wordt aangeraden dieren preventief te vaccineren. Bij een uitbraak kan men nog niet aangetaste dieren vaccineren in de hoop de ziekte te snel af te zijn. De vaccinatie gebeurt via de vleugelprikmethode. Een naald wordt in een vloeistof gedoopt waarin het verzwakte virus zich bevindt, en er wordt in het vleugelvlies geprikt. Op die plaats ontstaat een 'pok'. Dat is het bewijs van een goede vaccinatie. Het dier is dan beschermd en heeft antistoffen tegen de ziekte opgebouwd.

Door de vele muggen en bloedmijten die het virus overbrengen, is er dit jaar een epidemie van kippenpokken. Sedert enige jaren is er geen kippenpokkenvaccin meer beschikbaar in België. Via een cascadesysteem kan er vanuit het buitenland vaccin ingevoerd worden. Dit vaccin is in mijn praktijk beschikbaar. Het wordt aangeraden dieren preventief te vaccineren. Bij een uitbraak kan men nog niet aangetaste dieren vaccineren in de hoop de ziekte te snel af te zijn. De vaccinatie gebeurt via de vleugelprikmethode. Een naald wordt in een vloeistof gedoopt waarin het verzwakte virus zich bevindt, en er wordt in het vleugelvlies geprikt. Op die plaats ontstaat een 'pok'. Dat is het bewijs van een goede vaccinatie. Het dier is dan beschermd en heeft antistoffen tegen de ziekte opgebouwd.

Een grijze roodstaart, leeftijd 3.5 jaar werd op consultatie aangeboden wegens vederpikken ter hoogte van de staart. De staartpennen werden volgens de eigenaar uitgetrokken. Bij inspectie bleek ter hoogte van de staart een bloederig gezwel te zitten die op het eerste zicht een bol granulatieweefsel ('wild vlees') scheen te zijn, wellicht en gevolge van het chronisch pikken. Eens er een wonde ontstaan is bij papegaaien is het heel lastig voor die vogels om daar af te blijven. Door het chronisch openbijten van de wonde, ontstaat er granulatieweefsel. In dit geval was er een tumorachtig weefsel gegroeid ter hoogte van de staart. Een paar staartveren waren nog aanwezig, maar het was duidelijk dat de 'wortel' van de andere staartveren zodanig beschadigd was dat de vogel nooit meer een normale staart zou kunnen krijgen.

Er werd een bloedstaal genomen om de algemene gezondheidstoestand in te schatten en er  werd een operatie gepland om de 'tumor' te verwijderen. Uit het bloedstaal bleek dat er toch al enige invloed was op de algemene gezondheid zonder dat de vogel dat blijkbaar liet zien. Leverwaarden en ontstekingseiwitten waren licht gestegen. Reden te meer om dit gezwel te verwijderen.

Tijdens gasanesthesie werden het gezwel 'uitgepeld', werden bloedvaten afgebonden en werd de staart ter hoogte van een staartwervel geamputeerd. De vogel kreeg een kraag om en werd gehospitaliseerd voor verdere verzorging van de wonde. Antibiotica en ontstekingsremmers werden per injectie gegeven. De eerste maaltijden werden via een kropsonde gegeven, omdat een kraag bij vogels altijd een zekere aanpassingstijd vergt.

Deze baby-inkakaketoe wordt met de hand opgevoed. Onder de bek bevindt zich een zwelling met harde inhoud. Deze bleek verkaasde etter te bevatten en een kruimelige massa die wel eens handopfokvoeding zou kunnen zijn. Boven het abces bevond zich een kleine opening. Mogelijks heeft de nestgenoot met zijn bek daar een perforerend wondje gemaakt waarlangs handopfokvoeding en bacteriën binnendrongen. Er vormde zich een abces.

Het abces werd geopend, verkaasde etter en andere inhoud werd verwijderd. Het werd gespoeld met een steriele zoutoplossing en een antibioticum. De vogel kreeg nog een 7tal dagen antibiotica toegediend.

Coccidiose is een eencellige parasiet die bij veel vogelsoorten, uitgezonderd krombekken voorkomt.

Er bestaan veel varianten in coccidiose die verschillen naar gelang hun ziekteverwekkend vermogen en de plaats in de darm waar ze zich nestelen. Coccidiose zal dus de darm aantasten. Voedingsstoffen worden minder opgenomen en er kunnen zich bloedingen in de darmen voordoen. De darm wordt doorlaatbaar voor bacteriën die zich in de bloedbaan kunnen bewegen en het dier ziek maken.

Bij kippen is blindedarmcoccidiose een zeer ernstige vorm van coccidiose die sterfte bij hoenders kan veroorzaken en die zich, zoals de naam laat vermoeden, ophoudt in de blinde darm.

Deze zijdehoen werd ter lijkschouwing aangeboden.

Op de eerste foto's zijn duidelijk de twee blinde darmen zichtbaar die rood ontstoken zijn.

Bij microscopisch onderzoek werden duidelijke 'eitjes' van coccidiose teruggevonden. In feite zijn het niet echt eitjes (zoals de eitjes van wormen), maar een soort ingekapselde voorstadia van de parasiet coccidiose. Dit noemt men oöcysten.

De volgende microscopische foto's laten de oöcysten zien. Let op de typische dubbele wand.

Bij controle van de mest werd de aanwezigheid van coccidiose vastgesteld (een eencellige parasiet die darmontsteking veroorzaakt).

Ook werd onder korte algemene anesthesie een röntgenfoto gemaakt. Hierop waren geen afwijkingen te zien.

De vogel werd behandeld tegen coccidiose, kreeg een injectie vitamine ADE en kreeg dwangvoeding door de eigenaar thuis. Omdat de vogel na een paar dagen nog niet uit zichzelf begon te eten, werd hij gehospitaliseerd. Naast ontstekingsremmers, antibiotica, kreeg de sneeuwuil dwangvoeding bestaande uit gemalen eendagskuikens en muizen, gesuplementeerd met calcium. Na een vijftal dagen mocht de vogel terug naar huis.

Er moet op gewezen worden dat een voeding bestaande uit uitsluitend eendagskuikens heel eenzijdig is voor roofvogels. Eendagskuikens bevatten namelijk 'beenderen' die vooral uit kraakbeen dan uit doorkalkt been bestaan. Daarenboven heeft het spierweefsel van een eendagskuiken nog niet 'gewerkt', waardoor het bepaalde mineralen en vitamines mist, die wel in 'doorleefd' vlees terug te vinden zijn zoals bijvoorbeeld muizen, ratten, kwartels, rundshart en duif. In combinatie met een darmstoornis zoals 'coccidiose' zal dit nog vlugger aanleiding geven tot tekorten. Wellicht verklaart dit waarom deze sneeuwuil wat meer tijd nodig had om zijn vroegere vorm terug te winnen.

Vitamine E heeft een anti-oxidatieve werking in het lichaam. Oxideren is een scheikundige term. In het gewone leven spreken we van 'roesten'. Vitamine E zorgt er dus als het ware voor dat onze cellen niet hetzelfde chemisch proces ondergaan als ijzer dat roest.

Meestal is het zo dat het ranzig worden van de vetten in een voedingsmiddel er voor zorgt dat vitamine E verbruikt wordt in het voedingsmiddel. Vitamne E tekort en ranzigheid van vetten gaan dus hand in hand. Vandaar dat ook de bewaring van het voedsel in de gaten moet worden gehouden.

We vinden de ziekte terug onder verschillende termen :

vitamine E tekort, encephalomalacie (letterlijk vertaald : 'week worden van de hersenen'), exudatieve diathese (het uitsijpelen van vloeistof uit de bloedvaten), en spierdystrofie (ontaarding van de spieren).

Encephalomalacie en exudatieve diathese zien we vooral bij jonge vogels van 1-5 weken ouderdom. Spierdystrofie wordt meer gezien bij volwassen dieren.

Bij jonge vogels gaan we dus vooral hersenproblemen zien (omvallen, coördinatiestoornissen, ongecontroleerde bewegingen, verlammingen) en opstapeling van vocht in het lichaam (opzwelling van de buik door vocht, bloeduitstortingen in de vleugels wat groen kan verkleuren).

Bij oudere vogels zien we vooral spierdystrofie : afsterven van delen van spieren, te zien als witte strepen in de spieren.

Bij lijkschouwing vinden we :

gezwollen hersenen

bloeduitstortingen

afsterven van weefsels

bloeduitstortingen met groenverkleuring

ontsteking van vetweefsel

witte strepen in de spieren : zoals op de foto.

Op de foto's zijn duidelijk de necrosehaarden in de borstspieren (vliegspieren) te zien bij deze appenzeller spitskuifhoen als witte strepen.

Meestal is men te laat om het dier zelf te behandelen, maar een goede diagnose maakt het mogelijk de andere dieren preventief te behandelen : toedienen van vitamine E én een goede bewaring van het voeder.

Deze kerkuil werd totaal uitgeput opgevangen in het vogelopvangcentrum te Beernem en was dankzij de goede zorgen van het personeel na enkele weken weer klaar om uitgezet te worden in de natuur. Maar kort voor de vrijlating ging de algemene toestand van het dier terug achteruit. Het dier stierf uiteindelijk en er werd een lijkschouwing op uitgevoerd. De diagnose was 'aspergillose'. 

Vooral bij dieren die onder stress staan of verzwakt zijn door een andere ziekte, kunnen schimmels zich nestelen in het lichaam. Deze schimmels zweven door de lucht onder de vorm van 'sporen', de kiemen waarmee schimmels zich vermenigvuldigen. Deze sporen worden ingeademd en worden normaal gezien door het lichaam opgeruimd, tenzij de weerstand van het dier verzwakt is. Dan beginnen de kiemen als zwammen te groeien op een oude boomstam en zullen hun vernietigend werk doen. In het lichaam van deze kerkuil vraten ze de gezonde cellen aan, waardoor de vogel terug ziek werd. Op de foto's vind je die plaats in het lichaam terug als een massa bestaande uit een soort brokkelige oude kaas. 

Op de foto's vind je volgende afkortingen : M = milt, Asp = aspergillose, E = eierstok (het orgaantje met de kleine blaasjes = follikeltjes die elk kunnen uitgroeien tot de dooier van een ei)

Let op : het zaad dat als voeding aan de vogels wordt gegeven, kan al bij de fabrikant (waar de verpakking gebeurt) door uitwerpselen van muizen besmet zijn. Strikt genomen is de afwezigheid van muizen in de volière geen reden om rodentiose uit te sluiten.

foto's in bijlage tonen een lijkschouwing van een hoornparkiet met rodentiose

foto 1 : hoornparkiet voor lijkschouwing

foto 2 : de pijl wijst naar abcesjes in de lever

foto 3 : K=kliermaag,S= spiermaag, M=milt, L=lever

een geelachtige vloeistof in de buik, een verharde kleine lever met ronde letsels die een centrale indeuking vertoonden.

De dikke darm was verdikt en was bezaaid met zweren.

Onderzoek van mest onder de microscoop bracht eieren van de spoelworm 'heterakis' aan het licht.

De ziekte histomoniasis of 'black head' wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet die een ontsteking van de dikke darm veroorzaakt. De parasiet kan in het bloed terechtkomen en veroorzaakt dan in de lever ronde letsels met een centrale indeuking. Door een chronische ontsteking van de lever sterven de levercellen een voor een af en die plaats wordt ingenomen door bindweefsel ('wild vlees'). Daardoor zien we hier een kleine harde lever, een kapotte lever die nochtans levensnoodzakelijk is. (De lever ontgiftigt, maakt verschillende soorten eiwitten aan, produceert gal voor de vertering van vetten,....)

Deze eencellige parasiet heeft een tussengastheer nodig om zich te verspreiden, namelijk de heterakis-spoelworm die leeft in de dikke darm. Als deze worm zich besmet met histomonas, dan komt de eencellige parasiet in zijn eitjes terecht. Via de mest van de kip worden die eitjes verspreid. Kippen die de wormeitjes binnen krijgen, besmetten zich niet alleen met de worm maar tegelijkertijd ook met histomonas.

De wormeitjes worden ook opgenomen door bijvoorbeeld regenwormen. Als een kip dergelijke regenwormen opeet, treedt dus ook besmetting op van de worm en histomonas. De ontsteking van de dikke darm is zowel het resultaat van de besmetting met heterakis als met histomonas. Wormeieren kunnen in een geschikt milieu zeker een paar jaar in de buitenwereld overleven.

foto's : 

- buikholte gevuld met geelachtig vocht. Reden : het bloed dat afkomstig is van het darmstelsel passeert eerst grotendeels de lever  alvorens het het hart bereikt. Door een verhoogde weerstand in de lever (kleine harde lever) stapelt het bloed zich op in de buikholte, waardoor het serum uit de bloedvaten treedt. Daardoor is de buikholte gevuld met vocht.

- kleine, harde, misvormde lever met ronde letsels, veroorzaakt door de parasiet 'histomonas'. De pijlen geven de letsels aan.

Op een röntgenfoto werd een vergrote kliermaag vastgesteld. 

De mogelijke diagnose van een obstructie of kliermaagdilatatie werd vooropgesteld. Laxeermiddelen waren niet bij machte de darmtransit en mestproductie weer op gang te brengen.

Ondanks alle zorgen, stierf de vogel na enkele dagen. Bij autopsie werd een vezelachtige materie in de spiermaag gevonden. De vogel had de gewoonte het haar van de hond van de eigenaar naar binnen te werken. Dit werd hem jammer genoeg fataal.

Een operatieve ingreep bij een verzwakte vogel van dit formaat, zou wellicht niet haalbaar zijn geweest, wegens het te grote risico op sterfte tijdens de operatie. Vogels kunnen immers maar 1% van hun gewicht aan bloed verliezen op een veilige manier.

Achtereenvolgens te zien op de foto's :

- de röntgenfoto's met de vergrote klier/spiermaag

- de autopsie met de vezelachtige prop in de spiermaag

- deze vogel was mannelijk. Hier zijn de testikels duidelijk te zien

Na een nacht met hevig onweer vindt de verzorgster van de dieren twee kuikens (vrouwelijk) met spreidpoten. Ze supplementeert hun drinkwater met calcium. Eén kuiken staat na 2 dagen spontaan recht. Het andere kuiken krijgt een vit D-injectie en er wordt geprobeerd met elastisch materiaal de poten samen te binden opdat de poten niet telkens zouden openspreiden als het kuiken wil rechtstaan. Om de spieren te activeren, krijgt het kuiken heel regelmatig 'kinesietherapie', waarbij het kuiken geholpen wordt bij het recht staan. Calcium wordt verder gegeven.

Het kuiken schijnt op een bepaald ogenblik haar dieptezicht te verliezen, waardoor ze naast het voeder pikt. Aangezien haar gewicht te laag is, wordt er overgegaan tot dwangvoeding. Met een darmpje dat rechtstreeks in de maag wordt geschoven via de bek, dient Siska een papje toe op basis van granen. Ze krijgt ook ontstekingsremmers toegediend.

In een volgende fase krijgt het kuiken stuiptrekkingen. Een loodvergiftiging kan niet uitgesloten worden en er wordt NaCaEDTA intramusculair (in de spieren) toegediend. NaCaEDTA is een antidoot (tegengif) tegen vergiftiging door zware metalen zoals lood en zink.

Na een periode van trage verbetering (dieptezicht komt terug) en gewichtstoename wordt de vogel op een ochtend dood aangetroffen.

Bij de lijkschouwing werden geen tekenen van inwendige letsels gevonden. Bij röntgenopnames waren 'pathologische' fracturen zichtbaar van de poten en de ruggegraat. Door een te late 'verbening' van het skelet (door bijvoorbeeld calciumtekort) kunnen benen onder het toenemende lichaamsgewicht beginnen buigen of 'inzakken' waardoor er vervormingen en scheefgroei ontstaat. Bruuske bewegingen (zoals schrikreacties bij onweer) kunnen dat uitlokken.

Door druk op de ruggegraat kunnen de weinig verkalkte wervels 'inzakken' met druk op het ruggemerg en gedeeltelijke of volledige verlamming tot gevolg (parese of paralyse).

Mogelijks waren ook de schedelbeenderen op een gelijkaardige manier 'ingedeukt' met druk op de hersenen. Dit zou het verlies van dieptezicht kunnen verklaren. Hiervan werden echter geen röntgenfoto's gemaakt.

Op de foto's : nandoe-kuiken 'Elvis' met gebroken bek voor en na.

                      Röntgenfoto's met pathologische fractuur ter hoogte van knie en ruggewervels.

                      Een van de twee overlevende reeds uit de kluiten gewassen kuikens.