gevallen in een vogelartsenpraktijk : dierenarts Erwin Louagie
Als dierenarts kleine huisdieren (ook honden en katten) is een groot deel van mijn cliënteel houder van vogels (papegaaien, parkiten,duiven, zangvogels, exoten, roofvogels,...) Aangezien er al zoveel informatie over katten en honden terug te vinden is op het internet, heb ik speciaal voor vogelliefhebbers deze blog aangemaakt.
Mijn gegevens : Louagie Erwin, wijnendalestraat 23, 8820 Torhout
tel 050/216934
Op afspraak
14-06-2016
baby-inkakaketoe met abces ter hoogte van onderbek
Deze baby-inkakaketoe wordt met de hand opgevoed. Onder de bek bevindt zich een zwelling met harde inhoud. Deze bleek verkaasde etter te bevatten en een kruimelige massa die wel eens handopfokvoeding zou kunnen zijn. Boven het abces bevond zich een kleine opening. Mogelijks heeft de nestgenoot met zijn bek daar een perforerend wondje gemaakt waarlangs handopfokvoeding en bacteriën binnendrongen. Er vormde zich een abces.
Het abces werd geopend, verkaasde etter en andere inhoud werd verwijderd. Het werd gespoeld met een steriele zoutoplossing en een antibioticum. De vogel kreeg nog een 7tal dagen antibiotica toegediend.
Coccidiose is een eencellige parasiet die bij veel vogelsoorten, uitgezonderd krombekken voorkomt.
Er bestaan veel varianten in coccidiose die verschillen naar gelang hun ziekteverwekkend vermogen en de plaats in de darm waar ze zich nestelen. Coccidiose zal dus de darm aantasten. Voedingsstoffen worden minder opgenomen en er kunnen zich bloedingen in de darmen voordoen. De darm wordt doorlaatbaar voor bacteriën die zich in de bloedbaan kunnen bewegen en het dier ziek maken.
Bij kippen is blindedarmcoccidiose een zeer ernstige vorm van coccidiose die sterfte bij hoenders kan veroorzaken en die zich, zoals de naam laat vermoeden, ophoudt in de blinde darm.
Deze zijdehoen werd ter lijkschouwing aangeboden.
Op de eerste foto's zijn duidelijk de twee blinde darmen zichtbaar die rood ontstoken zijn.
Bij microscopisch onderzoek werden duidelijke 'eitjes' van coccidiose teruggevonden. In feite zijn het niet echt eitjes (zoals de eitjes van wormen), maar een soort ingekapselde voorstadia van de parasiet coccidiose. Dit noemt men oöcysten.
De volgende microscopische foto's laten de oöcysten zien. Let op de typische dubbele wand.
sneeuwuil met coccidiose en op een eenzijdig dieet
Deze sneeuwuil werd aangeboden omdat hij reeds 200 gram vermagerd was (van 1400 naar 1200 gram). Zijn eetlust was stelselmatig verminderd, tot op het punt waarop hij de laatste 24 uur geen enkel eendagskuiken meer gegeten had. Deze nachtroofvogel stond op een voeding bestaande uit uitsluitend eendagskuikens.
Bij controle van de mest werd de aanwezigheid van coccidiose vastgesteld (een eencellige parasiet die darmontsteking veroorzaakt).
Ook werd onder korte algemene anesthesie een röntgenfoto gemaakt. Hierop waren geen afwijkingen te zien.
De vogel werd behandeld tegen coccidiose, kreeg een injectie vitamine ADE en kreeg dwangvoeding door de eigenaar thuis. Omdat de vogel na een paar dagen nog niet uit zichzelf begon te eten, werd hij gehospitaliseerd. Naast ontstekingsremmers, antibiotica, kreeg de sneeuwuil dwangvoeding bestaande uit gemalen eendagskuikens en muizen, gesuplementeerd met calcium. Na een vijftal dagen mocht de vogel terug naar huis.
Er moet op gewezen worden dat een voeding bestaande uit uitsluitend eendagskuikens heel eenzijdig is voor roofvogels. Eendagskuikens bevatten namelijk 'beenderen' die vooral uit kraakbeen dan uit doorkalkt been bestaan. Daarenboven heeft het spierweefsel van een eendagskuiken nog niet 'gewerkt', waardoor het bepaalde mineralen en vitamines mist, die wel in 'doorleefd' vlees terug te vinden zijn zoals bijvoorbeeld muizen, ratten, kwartels, rundshart en duif. In combinatie met een darmstoornis zoals 'coccidiose' zal dit nog vlugger aanleiding geven tot tekorten. Wellicht verklaart dit waarom deze sneeuwuil wat meer tijd nodig had om zijn vroegere vorm terug te winnen.
Bij kippen, kalkoenen, uitzonderlijk bij jonge eendjes en andere vogels, komt een ziekte voor veroorzaakt door een tekort aan vitamine E.
Vitamine E heeft een anti-oxidatieve werking in het lichaam. Oxideren is een scheikundige term. In het gewone leven spreken we van 'roesten'. Vitamine E zorgt er dus als het ware voor dat onze cellen niet hetzelfde chemisch proces ondergaan als ijzer dat roest.
Meestal is het zo dat het ranzig worden van de vetten in een voedingsmiddel er voor zorgt dat vitamine E verbruikt wordt in het voedingsmiddel. Vitamne E tekort en ranzigheid van vetten gaan dus hand in hand. Vandaar dat ook de bewaring van het voedsel in de gaten moet worden gehouden.
We vinden de ziekte terug onder verschillende termen :
vitamine E tekort, encephalomalacie (letterlijk vertaald : 'week worden van de hersenen'), exudatieve diathese (het uitsijpelen van vloeistof uit de bloedvaten), en spierdystrofie (ontaarding van de spieren).
Encephalomalacie en exudatieve diathese zien we vooral bij jonge vogels van 1-5 weken ouderdom. Spierdystrofie wordt meer gezien bij volwassen dieren.
Bij jonge vogels gaan we dus vooral hersenproblemen zien (omvallen, coördinatiestoornissen, ongecontroleerde bewegingen, verlammingen) en opstapeling van vocht in het lichaam (opzwelling van de buik door vocht, bloeduitstortingen in de vleugels wat groen kan verkleuren).
Bij oudere vogels zien we vooral spierdystrofie : afsterven van delen van spieren, te zien als witte strepen in de spieren.
Bij lijkschouwing vinden we :
gezwollen hersenen
bloeduitstortingen
afsterven van weefsels
bloeduitstortingen met groenverkleuring
ontsteking van vetweefsel
witte strepen in de spieren : zoals op de foto.
Op de foto's zijn duidelijk de necrosehaarden in de borstspieren (vliegspieren) te zien bij deze appenzeller spitskuifhoen als witte strepen.
Meestal is men te laat om het dier zelf te behandelen, maar een goede diagnose maakt het mogelijk de andere dieren preventief te behandelen : toedienen van vitamine E én een goede bewaring van het voeder.
Vergelijk ook eens de gezonde lever van dit dier met de lever van de spitskuifhoen die besmet was met blackhead ! (zie 6/11/2015)
aspergillose bij een kerkuil opgevangen in een vogelopvangcentrum
Aspergillose is een ziekte veroorzaakt door een agressieve schimmel die vooral de ademhalingswegen aantast. In de natuur komen honderdan verschillende soorten schimmels voor, die zich elk op een eigen manier 'voeden'. Er zijn schimmels die oude boomstammen laten wegrotten terwijl ze die langzaam 'opeten'. Er zijn schimmels die groeien op vochtige muren en daar blijkbaar genoeg voedingsstoffen vinden om te leven en zich te vermenigvuldigen. Er zijn huidschimmels (katrienewielen genoemd in de volksmond) die groeien op de huid en bij onze huisdieren (en ook bij de mens) ronde haarloze plekken in de huid veroorzaken. Aspergillose is één van die vele schimmelsoorten die het vooral gemunt heeft op vogels. Vooral papegaaiachtigen, roofvogels en watervogels zijn gevoelig, maar in principe kan iedere vogel het slachtoffer worden.
Deze kerkuil werd totaal uitgeput opgevangen in het vogelopvangcentrum te Beernem en was dankzij de goede zorgen van het personeel na enkele weken weer klaar om uitgezet te worden in de natuur. Maar kort voor de vrijlating ging de algemene toestand van het dier terug achteruit. Het dier stierf uiteindelijk en er werd een lijkschouwing op uitgevoerd. De diagnose was 'aspergillose'.
Vooral bij dieren die onder stress staan of verzwakt zijn door een andere ziekte, kunnen schimmels zich nestelen in het lichaam. Deze schimmels zweven door de lucht onder de vorm van 'sporen', de kiemen waarmee schimmels zich vermenigvuldigen. Deze sporen worden ingeademd en worden normaal gezien door het lichaam opgeruimd, tenzij de weerstand van het dier verzwakt is. Dan beginnen de kiemen als zwammen te groeien op een oude boomstam en zullen hun vernietigend werk doen. In het lichaam van deze kerkuil vraten ze de gezonde cellen aan, waardoor de vogel terug ziek werd. Op de foto's vind je die plaats in het lichaam terug als een massa bestaande uit een soort brokkelige oude kaas.
Op de foto's vind je volgende afkortingen : M = milt, Asp = aspergillose, E = eierstok (het orgaantje met de kleine blaasjes = follikeltjes die elk kunnen uitgroeien tot de dooier van een ei)
rodentiose (pseudotuberculose) bij een swiftparkiet
In deze blog werd rodentiose of pseudotuberculose reeds enkele keren besproken. Dit maal werd de ziekte vastgesteld bij een swiftparkiet. Deze bacteriële ziekte komt vooral tijdens de wintermaanden voor omdat knaagdieren, die dan de volières proberen binnen te raken, de ziekte overdragen. Bij lijkschouwing is vooral de milt en de lever aangetast en in veel gevallen vertonen ze abcessen, te zien als geelachtige knobbeltjes. Ook bij tuberculose (die veel minder voorkomt) kunnen deze organen gelijkaardige knobbels vertonen, vandaar de naam 'pseudotuberculose'.
Let op : het zaad dat als voeding aan de vogels wordt gegeven, kan al bij de fabrikant (waar de verpakking gebeurt) door uitwerpselen van muizen besmet zijn. Strikt genomen is de afwezigheid van muizen in de volière geen reden om rodentiose uit te sluiten.
foto's in bijlage tonen een lijkschouwing van een hoornparkiet met rodentiose
histomoniasis of 'black head' bij een appenzeller spitskuifhoen
In een toom appenzeller spitskuifhoenders werd een sterftegeval vastgesteld. Bij autopsie werden volgende afwijkingen vastgesteld :
een geelachtige vloeistof in de buik, een verharde kleine lever met ronde letsels die een centrale indeuking vertoonden.
De dikke darm was verdikt en was bezaaid met zweren.
Onderzoek van mest onder de microscoop bracht eieren van de spoelworm 'heterakis' aan het licht.
De ziekte histomoniasis of 'black head' wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet die een ontsteking van de dikke darm veroorzaakt. De parasiet kan in het bloed terechtkomen en veroorzaakt dan in de lever ronde letsels met een centrale indeuking. Door een chronische ontsteking van de lever sterven de levercellen een voor een af en die plaats wordt ingenomen door bindweefsel ('wild vlees'). Daardoor zien we hier een kleine harde lever, een kapotte lever die nochtans levensnoodzakelijk is. (De lever ontgiftigt, maakt verschillende soorten eiwitten aan, produceert gal voor de vertering van vetten,....)
Deze eencellige parasiet heeft een tussengastheer nodig om zich te verspreiden, namelijk de heterakis-spoelworm die leeft in de dikke darm. Als deze worm zich besmet met histomonas, dan komt de eencellige parasiet in zijn eitjes terecht. Via de mest van de kip worden die eitjes verspreid. Kippen die de wormeitjes binnen krijgen, besmetten zich niet alleen met de worm maar tegelijkertijd ook met histomonas.
De wormeitjes worden ook opgenomen door bijvoorbeeld regenwormen. Als een kip dergelijke regenwormen opeet, treedt dus ook besmetting op van de worm en histomonas. De ontsteking van de dikke darm is zowel het resultaat van de besmetting met heterakis als met histomonas. Wormeieren kunnen in een geschikt milieu zeker een paar jaar in de buitenwereld overleven.
foto's :
- buikholte gevuld met geelachtig vocht. Reden : het bloed dat afkomstig is van het darmstelsel passeert eerst grotendeels de lever alvorens het het hart bereikt. Door een verhoogde weerstand in de lever (kleine harde lever) stapelt het bloed zich op in de buikholte, waardoor het serum uit de bloedvaten treedt. Daardoor is de buikholte gevuld met vocht.
- kleine, harde, misvormde lever met ronde letsels, veroorzaakt door de parasiet 'histomonas'. De pijlen geven de letsels aan.
Valkparkiet met obstructie/obstipatie/verstopping/vreemd voorwerp in maag
Een valkparkiet werd aangeboden met verminderde eetlust, braken, weinig of geen mestproductie.
Op een röntgenfoto werd een vergrote kliermaag vastgesteld.
De mogelijke diagnose van een obstructie of kliermaagdilatatie werd vooropgesteld. Laxeermiddelen waren niet bij machte de darmtransit en mestproductie weer op gang te brengen.
Ondanks alle zorgen, stierf de vogel na enkele dagen. Bij autopsie werd een vezelachtige materie in de spiermaag gevonden. De vogel had de gewoonte het haar van de hond van de eigenaar naar binnen te werken. Dit werd hem jammer genoeg fataal.
Een operatieve ingreep bij een verzwakte vogel van dit formaat, zou wellicht niet haalbaar zijn geweest, wegens het te grote risico op sterfte tijdens de operatie. Vogels kunnen immers maar 1% van hun gewicht aan bloed verliezen op een veilige manier.
Achtereenvolgens te zien op de foto's :
- de röntgenfoto's met de vergrote klier/spiermaag
- de autopsie met de vezelachtige prop in de spiermaag
- deze vogel was mannelijk. Hier zijn de testikels duidelijk te zien
Situatie : 3 nandoe-kuikens van 3 weken oud worden opgevangen door Siska.Eén kuiken heeft een gebroken onder-en bovenbek die moeilijk te immobiliseren is en die regelmatig beschadigd wordt. Dergelijke fracturen betreffen niet alleen de hoorn van de bek maar ook botjes van de schedel. Dit kuiken is desondanks toch in staat op een normale manier te eten en moet dus niet gedwangvoederd worden. Uiteindelijk groeien de botjes toch aan elkaar in een acceptabele stand van de bek zonder medische interventie.
Na een nacht met hevig onweer vindt de verzorgster van de dieren twee kuikens (vrouwelijk) met spreidpoten. Ze supplementeert hun drinkwater met calcium. Eén kuiken staat na 2 dagen spontaan recht. Het andere kuiken krijgt een vit D-injectie en er wordt geprobeerd met elastisch materiaal de poten samen te binden opdat de poten niet telkens zouden openspreiden als het kuiken wil rechtstaan. Om de spieren te activeren, krijgt het kuiken heel regelmatig 'kinesietherapie', waarbij het kuiken geholpen wordt bij het recht staan. Calcium wordt verder gegeven.
Het kuiken schijnt op een bepaald ogenblik haar dieptezicht te verliezen, waardoor ze naast het voeder pikt. Aangezien haar gewicht te laag is, wordt er overgegaan tot dwangvoeding. Met een darmpje dat rechtstreeks in de maag wordt geschoven via de bek, dient Siska een papje toe op basis van granen. Ze krijgt ook ontstekingsremmers toegediend.
In een volgende fase krijgt het kuiken stuiptrekkingen. Een loodvergiftiging kan niet uitgesloten worden en er wordt NaCaEDTA intramusculair (in de spieren) toegediend. NaCaEDTA is een antidoot (tegengif) tegen vergiftiging door zware metalen zoals lood en zink.
Na een periode van trage verbetering (dieptezicht komt terug) en gewichtstoename wordt de vogel op een ochtend dood aangetroffen.
Bij de lijkschouwing werden geen tekenen van inwendige letsels gevonden. Bij röntgenopnames waren 'pathologische' fracturen zichtbaar van de poten en de ruggegraat. Door een te late 'verbening' van het skelet (door bijvoorbeeld calciumtekort) kunnen benen onder het toenemende lichaamsgewicht beginnen buigen of 'inzakken' waardoor er vervormingen en scheefgroei ontstaat. Bruuske bewegingen (zoals schrikreacties bij onweer) kunnen dat uitlokken.
Door druk op de ruggegraat kunnen de weinig verkalkte wervels 'inzakken' met druk op het ruggemerg en gedeeltelijke of volledige verlamming tot gevolg (parese of paralyse).
Mogelijks waren ook de schedelbeenderen op een gelijkaardige manier 'ingedeukt' met druk op de hersenen. Dit zou het verlies van dieptezicht kunnen verklaren. Hiervan werden echter geen röntgenfoto's gemaakt.
Op de foto's : nandoe-kuiken 'Elvis' met gebroken bek voor en na.
Röntgenfoto's met pathologische fractuur ter hoogte van knie en ruggewervels.
Een van de twee overlevende reeds uit de kluiten gewassen kuikens.
Met dank aan Siska Duchène voor het doorsturen van de foto's én voor haar nooit aflatende inzet bij het verzorgen en dwangvoederen van het nandoe-kuiken. Hier heeft het niet mogen baten, maar in veel gevallen maakt die dosis TLC (tender love and care) het verschil !
Deze twee baby-amazones werden om omgekende redenen in het nest aangevallen door een of beide ouders. De gevolgen waren rampzalig : bij de ene vogel werd de onderbek, bij de andere vogel de bovenbek volledig afgerukt. Verrassend genoeg ging dat niet gepaard met heel veel bloedverlies, wellicht omwille van het feit dat bloedvaten eerder 'afgescheurd' dan wel afgesneden werden.
De algemene conditie was merkwaardig genoeg goed. Beide vogels bedelden om eten bij aankomst op de praktijk.
Met de eigenaars werd overlegd wat de toekomstmogelijkheden voor beide vogels waren. Indien de eigenaars beide vogels met de hand konden opkweken én indien er van uit gegaan werd dat beide vogels wellicht nooit zaden zouden kunnen eten (maar wel zachtvoer), dan kon overwogen worden beide vogels te redden. Of beide vogels en in hoeverre ze opnieuw een boven-en onderbek zouden ontwikkelen (of iets wat er op leek), zou natuurlijk afhangen in hoeverre het 'leven' (de cellen waaruit de hoorn van de bek gevormd wordt) mee afgescheurd was met de bek. Wellicht zou in de toekomst nog correctieve chirurgie nodig zijn (bijvoorbeeld aan de oogleden van de babyamazone op de tweede foto). Maar eerst zou gekeken worden of de vogels de kritieke fase overleven.
De vogels kregen de eerste zorgen toegediend (antibiotica, ontstekingsremmers en vocht);
Aan de eigenaars werd geleerd papvoeding toe te dienen via een sonde, rechtstreeks in de krop, en werd geadviseerd antibiotica en pijnstillers toe te dienen gedurende een bepaalde periode.
Jammer genoeg overleden beide vogels door een technische fout waarbij de temperatuur in de couveuse zodanig opliep dat beide vogels aan oververhitting stierven.
Men kan zich de vraag stellen hoe oudervogels zo'n afwijkend gedrag kunnen vertonen dat ze hun eigen kroost aanvallen. We mogen echter niet vergeten dat we hier te maken hebben met dieren in gevangenschap die NIET gedomesticeerd zijn zoals een hond of kat. Deze laatste twee huisdieren zijn genetisch zo gewijzigd dat ze zich in gevangenschap goed hebben kunnen aanpassen. Deze amzaonepapegaaien zijn echter genetisch nagenoeg nog volledig identiek als hun wilde soortgenoten. We moeten dan ook niet verrast zijn als er zich gedragsstoornissen voordien als deze dieren in gevangenschap worden gehouden.
tumor binnenzijde vleugel tussen elleboog-en schoudergewricht bij een valkparkiet
Een wonde aan de binnenzijde van de vleugel van een valkparkiet die niet wilde genezen, bleek een tumor te zijn. Er werd besloten tot operatieve wegname. Belangrijk was om de bloedingen tijdens de operatie onder controle te houden. Een week na de operatie was de vogel terug in optimale vorm.
tumor binnenzijde vleugel tussen elleboog-en schoudergewricht bij een valkparkiet
Een wonde die niet wilde genezen aan de binnenzijde van de vleugel bij een valkparkiet bleek een tumor te zijn. Er werd besloten deze operatief weg te nemen. Het bleek niet makkelijk de bloedingen onder controle te houden, maar een week na de operatie was de vogel weer in optimale vorm.
Eileiderontsteking komt regelmatig voor bij legkippen en hoenders. Deze kwartel vertoonde al een paar weken tekenen van algemene malaise en werd uiteindelijk dood teruggevonden. Het dier was niet echt mager. Wellicht moet het dier voor het begin van de ziekte dus echt wel obees (te vet) geweest zijn.
Bij autopsie bleek de eileider (het equivalent van de baarmoeder bij zoogdieren) gevuld met twee eivormige structuren die bestonden uit een substantie die te vergelijken is met brokkelige oude kaas. Deze structuren worden regelmatig verward met misvormde eieren, maar het zijn in feite bolvormige etterbrokken. Bij vogels is de etter bij infecties namelijk niet dik vloeibaar (zoals mayonaise bij zoogdieren), maar vast.
Het feit dat de etterbrokken eivomig zijn, heeft te maken met de bewegingen van de eileider die alles wat zich daarin bevindt, boetseert naar de vorm van een ei.
Soms kunnen legkippen deze etterbrokken uitscheiden en dan worden deze meestal aanzien voor misvormde eieren.
Eileideronsteking komt dikwijls voor bij dikke dieren. De reden daarvoor is niet bekend. Soms zijn kwetsuren aan de cloaca oorzaak van infecties die opklimmen naar de eileider. Dit kan door het pikken van andere kippen, maar ook door een ondergrond of strooisel dat kleine wondjes veroorzaakt.
Ademhalingsinfecties zoals infectieuze bronchitis (viraal) kunnen naast snotverschijnselen ook eileiderontsteking veroorzaken. Verder is een uitzaaiing van bacteriën via het bloed of de buikholte naar de eileider ook mogelijk.
Preventief kunnen legkippen ingeënt worden tegen ademhalingsziektes. Een goede hygiëne, een zachte bedding, er voor zorgen dat de dieren niet te dik worden, kan helpen. Meestal wordt de ziekte te laat opgemerkt om op tijd een antibioticum toe te dienen.
Doordat de verhouding calcium/fosfor in zaden slecht is (verhouding minder dan 1) kunnen vogels die uitsluitend een zaadmengsel eten en geen andere calciumbron ter beschikking hebben, osteoporose ontwikkelen. In sommige gevallen kan een bot zelfs door een bruuske beweging breken. Of een klein accidentje dat normaal zonder gevolgen is, zorgt voor een fractuur. Dit was het geval met deze ara die een fractuur had van de tibiotarsus. Met een intramedullaire pin werden de buiging van de twee fragmenten voorkomen. Een uitwendige spalk moest er voor zorgen dat de fragmenten geen rotatie kunnen ondergaan.
Achtereenvolgens op de foto's : fractuur van de tibiotarsus, röntgenfoto's met intramedullaire pin, het dier met de uitwendige spalk na de operatie.
Aspergillose is een schimmelinfectie bij vogels die de ademhalingswegen kan aantasten. Schimmelspores (de kiemen waarmee schimmels zich voortplanten) zijn overal aanwezig en zweven als microscopische deeltjes door de lucht. Dat is ook de reden waarom brood onder bepaalde omstandigheden (vocht, warmte) zal beschimmelen of waarom muren beschimmelen. Er zijn enorm veel soorten schimmels en één soort schimmel 'aspergillus' kan zich in het lichaam van een papegaai beginnen vermenigvuldigen. Ook andere vogels, maar vooral papegaaien, watervogels en roofvogels zijn hiervoor gevoelig. Papegaaien ademen continu schimmelspores in (ook al omdat ze zoveel stof produceren) en in de meeste gevallen is dat geen probleem. Als een vogel een goede weerstand heeft, zal het immuunsysteem die allemaal neutraliseren.
In bepaalde omstandigheden (stress, voedingstekorten) kan de natuurlijke weerstand ondermijnd worden. Dit is vooral gekend bij papegaaien die in hoofdzaak een zaadmengeling eten (zonnepitten, pinda's, mais,....) Deze zaadmengelingen bevatten niet alleen te veel vet, te weinig dierlijke eiwitten, en tekort aan calcium, maar vooral een tekort aan vitamine A. Een tekort aan vitamine A maakt een vogel extra gevoelig voor dergelijke schimmelinfecties.(gewoon fruit zoals appel, citrusvruchten bevatten vooral veel vitamine C).
Aspergillose is een zeer agressieve schimmel : het vreet zich een weg door gezond weefsel zoals de longen en de luchtzakken, maar het kan zich ook nestelen in de neusgangen. De luchtzakken staan in contact met de inwendige organen en van daaruit kunnen die ook aangetast worden. De schimmelspores kunnen zich tenslotte zelfs uitzaaien in het bloed (sepsis) wat de dood tot gevolg kan hebben.
Aspergillose kan chronisch verlopen, waarbij er weinig abnormaals aan de papegaai te zien is, totdat het dier plots doodziek wordt door uitzaaiing in het bloed. Het dier kan ook plots acuut dood gevonden worden, doordat schimmelbrokken (aspergilloma's) de luchtpijp blokkeren en het dier plots stikt.
De meest courante symptomen zijn ademnood, een hese stem, verlies van eetlust, maar de symptomen kunnen wisselen, afhankelijk van waar de schimmel woekert. Soms slaapt een papagaai gewoon veel, maar dat is niet specifiek voor aspergillose. Hou er altijd rekening mee dat een vogel laattijdig zal tonen dat hij ziek is (typisch voor prooidieren) en dat hij altijd zieker is dan hij er uit ziet.
Diagnose wordt gesteld aan de hand van de symptomen, radiologie en bloedonderzoek.
Bij deze papegaai werden röntgenfoto's genomen onder een korte anesthesie en werd bloed afgenomen. De resultaten van beide onderzoeken bevestigden het vermoeden.
De behandeling (indien op tijd ingesteld) is langdurig. Het vernevelen van de gepaste medicijnen (waarbij de medicamenten rechtstreeks ingeademd worden om ter plaatse de schimmel te doden) kan een hulpmiddel zijn bij bepaalde patiënten. In elk geval zal de papegaai gedurende maanden dagelijks een middel tegen schimmels moeten innemen. Het valt moeilijk te zeggen wanneer een papegaai uiteindelijk volledig 'genezen' kan worden verklaard, daarom worden er meestal nog enkele 'vervolgbehandelingen' gegeven.
Op de onderstaande foto's zie je :
1° een röntgenfoto van een papegaai waarvan de longen zijn aangetast : je ziet een 'sluiering' van de hartschaduw, de grenzen zijn niet meer zo duidelijk. Als hulpmiddel heb ik een pijl aangebracht op de plaats waar zich het hart bevindt. De ruimte rond het hart wordt ingenomen door de longen.
2° een röntgenfoto van een papegaai met normale longen. De darmen zijn hier duidelijker te zien, omdat we een contrastmiddel (barium) via de bek hebben toegediend.
3° en 4° : een kijk op de 'vernevelkamer' en het systeem om medicamenten toe te dienen die rechtstreeks ingeademd worden.
chronische pancreatitis (pancreasontsteking) bij een grasparkiet
Pancreatitis of pancreasontsteking komt bij vogels wellicht meer voor dan algemeen gedacht wordt.
De oorzaken zijn niet altijd gemakkelijk te achterhalen maar kunnen virussen (bijvoorbeeld paramyxovirus III) zijn, bacteriën, vergiftiging door zware metalen zoals zink, schimmeltoxines en pancreastumoren,
In de acute fase kan de vogel ziek worden of kan het zijn dat de ziekte niet opgemerkt wordt, omdat een vogel zolang mogelijk instinctief zijn ziekte zal proberen te verbergen. De pancreas bij een vogel produceert enzymes voor de vertering, maar zorgt ook voor de aanmaak van insuline, een hormoon dat de bloedglucosespiegel regelt.
Wanneer de ontsteking chronisch wordt, zullen er te weinig pancreasenzymes gevormd worden, waardoor het voedsel half verteerd terug uitgescheiden wordt. De vogel zal enorm veel gaan eten en toch vermageren. Er zullen grotere volumes mest dan normaal worden geproduceerd. De mest zal er witachtig uitzien en krijtachtig aanvoelen als ze opdroogt. In dat stadium kunnen vogels ook suikerziekte ontwikkelen door een tekort aan insuline.
Het is belangrijk zo vlug mogelijk in te grijpen, wanneer een vogel ziek is. Immers, als er in de acute fase kan behandeld worden, heeft de vogel kans op overleven. Bij een chronische pancreatitis is de schade aan de pancreas niet herstelbaar, en is het soms beter de vogel te laten inslapen, zoals hij is gebeurd bij deze grasparkiet.
Op de foto's (lijkschouwing bij een grasparkiet) : de mest bij chronische pancreatitis, de darmen gevuld met de 'pleister'-achtige mest, de pijl op de foto toont aan waar de pancreas zich bevindt bij een vogel : het is een dun sliertje weefsel dat zich bevindt in een darmlus, tussen twee stukken darm in.
DRASTISCHE OPLOSSING VOOR VERENPLUKKEN EN AUTOMUTILATIE : AMPUTATIE EN BIJKNIPPEN DEEL VAN DE BEK
Zoals reeds vermeld in een vorige bijdrage op deze blog, kent verenplukken tal van oorzaken. In eerste instantie zal de oorzaak moeten weggenomen worden om dit onnatuurlijk gedrag tegen te gaan.
Er zijn echter situaties waarbij, ondanks alle inspanningen van de eigenaar en de dierenarts, er geen goed resultaat kan bereikt worden.
Dit zien we regelmatig bij verenplukkers die reeds geruime tijd verenplukken (soms reeds jaren). In die gevallen is de oorzaak waardoor het verenplukken is begonnen, niet meer aanwezig, en is het verenplukken een soort tick geworden. Of hetgeen men in de volksmond een 'opneemsel' geworden. Verenplukken en automutilatie die 'tussen de oren' zit, is doorgaans moeilijker op te lossen.
Soms kan dit gedrag levensbedreigende vormen aannemen, bijvoorbeeld bij automutilatie of zelfverwonding. Soms is het uitzicht van een geplukte vogel voor de eigenaar ondraaglijk.
Een kraag kan in die gevallen tijdelijk soelaas brengen, maar in sommige gevallen begint de vogel zich opnieuw te verwonden of te verenplukken, zelfs wanneer de vogel de kraag aanhad gedurende een periode van een jaar.
In die gevallen (zeker bij herhaalde en serieuze automutilatie) kan er meer drastisch ingegrepen worden door een gedeeltelijke amputatie van de bovenbek (inclusief een deel van het neusbeen) en door het modelleren van de onderbek, waardoor de vogel zichzelf niet meer kan verwonden of waarbij de vogel nog heel moeilijk een pluim kan vastgrijpen en uittrekken.
Dit gebeurt uiteraard onder algemene narcose waarbij de bloeding goed gecontroleerd moet worden.
Op de eerste foto's : een naaktoogkaketoe voor de operatie. De vogel heeft een kraag aan om een wonde (automutilatie) op de borst te laten genezen.
Op de volgende foto's : kort na de operatie. Uit de opvolging van de vogel bleek dat hij zich niet meer verwondde en nauwelijks nog kon verenplukken. De poging om veren uit te trekken, verminderde trouwens aanzienlijk na de operatie.
Uit de foto's blijkt dat het esthetisch uitzicht acceptabel is. De vogel kan echter (soms tijdelijk) geen zaden meer pellen en zal op zachtvoer moeten overgeschakeld worden (eivoer gecombineerd met gemalen pellets, geweekte pellets, gepelde zonnepitten,...).
Uiteraard zal altijd geprobeerd worden het verenplukken of de automutilatie op een andere manier op te lossen. (verandering van omgevingsfactoren, voeding, opvoeding, gepaste geneesmiddelen indien medisch probleem, psychofarmaca,....)
Soms wordt een vogel aangeboden met een geelachtig gezwel op de buik of op de top van de vleugel. Het oppervlak doet wat denken aan cellullitis.
In veel gevallen gaat het om een opstapeling van vet en cholesterol in de huid. Deze gezwellen infiltreren het gezonde weefsel waardoor ze na verloop van tijd gemakkelijk open gaan, infecteren en bloeden. Zo'n gezwel noemen we een xanthoma. De aandoening : xanthomatose.
De oorzaak van deze geelachtige gezwellen is niet goed gekend, alhoewel het dieet van de vogel (voeding bijna uitsluitend bestaande uit zaden, dus te vet) wellicht een grote rol speelt.
Naast een evenwichtiger dieet (meer fruit en groeten, pelletvoeding) is chirurgie soms de enige optie.
Op de eerste dia : xanthomatose bij een grasparkiet (witte pijl)
Op de tweede foto : ook bij mensen komt xanthomatose voor.
Ook al zijn de oren bij een vogel niet meteen zichtbaar, doordat ze geen oorschelp hebben, toch kun je de uitwendige ooropening tussen de pluimpjes bij vogels terugvinden.
Vogels kunnen net zoals honden (én mensen) een oorontsteking krijgen. Bij deze kip was een grote korst te zien aan de zijkant van de kop. De geelachtige korst was moeilijk te verwijderen van de pluimpjes, maar na verwijderen was duidelijk de uitwendige ooropening te zien. De korst was eigenlijk ontstekingsvocht dat uit het oor liep en de pluimpjes deed samenklitten.
De kip werd behandeld met injecties antibiotica en ontstekingsremmers. In het oor werd door de eigenaar twee maal daags een antibiotica-oorzalf ingebracht.
Op de foto's zie je de kip voor en na het verwijderen van de korst.
