Donderen in Keulen

De trein is voor mij de beste werkplek. ’s Morgensvroeg nog even bekomen in een drukke trein naar Brussel. En dan comfortabel langs de rand van ‘d’Ardennen’ over Aachen naar Keulen: onderweg geen gedonder. Keulenbinnenrijden is inschuiven langs de donkere Keulse dom. Doet me herinneren aan een Amerikaanse veteraan die zoveel jaar later die zware kerk voor het eerst vanop de grond ziet. Hij vroeg zich af hoe het kon dat die bommen NAAST gevallen zijn...

Eerste halte: Museum Ludwig.1

Alexander VON HUMBOLDT: Photografy & Legacy.

‘Het’ begon allemaal met het verschijnen in 2016 van de lijvige biografie “The Invention of Nature2’ over Alexander VON HUMBOLDT3. Meteen daarna waren er de referenties naar diezelfde diplomaat-bioloog tijdens Kassel Documenta 14 in 20174. Zet daar de passie van “l’Homme que voulait classer le monde5” Paul OTLET6 bij. Wat krijg je: een oeverloze zoektocht naar het documenteren van de wereld. Hoeveel planten en welke op één vierkante meter van een Zuid-Amerikaanse gigantische berg, alle foto’s van één bepaalde soort vogel over alle continenten. Opgezocht, geregistreerd, verzameld, geklasseerd en van een lijst-conclusie voorzien. Bron genoeg voor Charles DARWIN om tot vèrstrekkende bewijzen te komen. Alhoewel: Engeland wil het uiteindelijk eerst bij zichzelf ontdekken en: “In the German-speaking world is Alexander von Humboldt to Charles Darwin as Goethe is to Shakespeare.” Bedoelen ze nu evenwaardig en onvergelijkbaar?

1 https://www.museum-ludwig.de
2 https://en.wikipedia.org/wiki/The_Invention_of_Nature
3 https://nl.wikipedia.org/wiki/Alexander_von_Humboldt
4 https://www.documenta14.de/en/artists/13573/michel-auder +https://www.documenta14.de/en/artists/13572/theo-eshetu / https://nl.wikipedia.org/wiki/Ethnologisches_Museum
5 https://lesimpressionsnouvelles.com/catalogue/lhomme-qui-voulait-classer-le-monde/6 https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Otlet

1

Ergens heel hoog en wat afzonderlijk in het Museum Ludwig worden twee fotoboeken getoond die in het bezit waren van VON HUMBOLDT. De boeken dateren van 1844 (William Henry FOX TALBOT7) en 1858 (Paul DE ROSTI8) Beiden opgedragen aan VON HUMBOLDT en via via in dit museum beland. Wanneer je stelt dat fotografie9 ‘pas’ ontstond circa 1830, dan heb je hier foto’s vanop de letterlijke eerste rij. Ontzettend scherp, mooi gecadreerd, en allemaal – op ééntje na, zonder menselijke of dierlijke aanwezigheid. Ja: hier en daar een kleine duistere veeg van een passant? De mens niet zichtbaar in haar/zijn architecturale ingreep.

Hockney/Hamilton: Expanded Graphics10

Museum Ludwig is dus een gigantisch museum voor moderne kunst, pakweg 20ste eeuw en hedendaags. Heel wat referentie naar de grote namen. Vooral Duits en Amerikaans. Ik heb het niet zo voor dat Amerikaans. Waarom? Ik fantaseer dat hun ernst anders is dan de onze. Die Europese ernst die doet vermoeden dat ze veel dieper graven in hun lange geschiedenis. Daar tegenover denk je te weten dat in de Nieuwe Wereld oppervlakkiger kan of mag gedacht worden. Fransen verdrinken in filosofische tractaten en discussies waar aan het einde niemand nog weet waarover het eigenlijk ging. Engelsen zitten zowat tussen tradities en moderniteit en geraken niet uit die zelf-voedende bron. Duitsers hebben nog dat expressieve, dat duidelijke, dat vanzelfsprekende. Allemaal mijn vooroordelen. Mijn voorstelling haalt geen gelijk in een blinde tentoonstelling (waar geen naamkaartjes hangen). Dus hoe moet ik die opdeling dan zien? Laat me gewoon bij de impressie blijven. Ernst en minder ernst, voluit visueel met een engagement en zeer figuratief met een dubbele bodem die zo persoonsgebonden is. Bon: dit was dus een intermezo.

“Get up and work immediately!”

Zeker sedert die superhoge verkoopprijs van ‘Portrait of an Artist’ (Pool with Two Figures - 1972) staat David HOCKNEY11 centraal in de persbelangstelling12. Tijd om synoniemen op te halen: excentriek, old-school- bohemien, anarchist, homo in het Engeland van de sixties waar het openbaar ‘aanhangen’ tot in 2003 verboden was, vrolijk, innemend, drinkt niet maar rookt des te meer. Doet me denken aan die ouderwetse mop: geen enkel nadeel of ’t is

7 https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Fox_Talbot
8 https://earlylatinamerica.wordpress.com/tag/paul-de-rosti/
9 https://nl.wikipedia.org/wiki/Fotografie
10 https://www.museum-ludwig.de/de/ausstellungen/hockneyhamilton.html11 http://www.hockney.com
12 Bron: Zeno De Morgen 02/03/2019, Van Gogh Museum, ...

2

liegen. Bon. Belangrijk is de motor van die mens: doen wat ik wil en wanneer ik wil. Aan de muur van zijn eerste atelier ging deze leuze: “Get up and work immediately.”

Wat daarna ontstaat, wordt geklasseerd onder de titel: eigenzinnig. Dat wil alleen zeggen dat hij zijn visie bouwt en volgt en aan de evolutie van die eigen zin aanpast. Een dynamische ambitieuze vooruitgang met een eigen logica die vaak voor verrassingen zorgt. Waar anderen de realiteit in een minimale en abstracte vorm weergeven, blijft hij bij figuratief, bij ambachtelijk van ernst – alsof het maken het allerbelangrijkste is nà het kort en krachtig concept – met de levendigheid van popart. Portretten en reusachtige kleurrijke natuurstukken.

HOCKNEY laat noteren dat hij “zoals de kunstenaar PIRANESE13, die zich over Rome heeft ontfermd, aan de slag wil met Los Angeles: alles schilderen wat ik zie... Hij gaat ook op zoek naar de bron van één van zijn inspiraties: mooie naakte mannen in klassiek landschap. Blijkt achteraf dat het een ‘knullig ventje is, met Griekse nepbeelden, zwembaden en douches en een fake landschap.”

De titel van zijn eerste expositie is ‘Paintings with People’ diametraal tegenover de abstracte traditie. Later zijn er de aaneengekleefde foto’s voor het ‘Grand Canyon Project’ (polaroid? – Andy WARHOL14?), toneeldecor stukken. De rest is de legendarische en in de media (zeker via zijn zeer duidelijke input) veelvuldig aangekaarte exposities via Fax (1989 – met een der eerste laser toestel 1987), de Camera Lucide in ‘Secret Knowledge’ (2000), de fameuse Multicamera, sedert 2009 de Iphone en 2010 de Ipad uitvergroot tot maximale grootte. Zoveel vanuit zoveel soorten invalshoeken, want: “De wereld is veel meer dan één perspectief.”

Je kan het allemaal snel nalezen in een zeer eenvoudige nog-kleiner-dan-pocket boekje: Comic Biographie, Am Pool mit David Hockney, Keulen 2012, Willi Blöss V erlag.

Een meesterlijke tekenaar dus, des te duidelijker in de reeks ‘Illustrations for fourteen poems by C.P. Cavafy’15 uit 1966, waarin hij onderzoek doet over druktechnieken, de relatie tussen literatuur en visuele kunst en – misschien belangrijker door het engagement dat daaruit voortvloeit – de plaats van de homoseksuele man in een hetero-wereld. “A state in which suppression has been overcome and the taboo long forgotten.”... Alhoewel: zie de actualiteit maar na.

André met Annick

13 https://nl.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Battista_Piranesi
14 https://en.wikipedia.org/wiki/Andy_Warhol
15 https://www.museum-ludwig.de/en/exhibitions/hockneyhamilton.html