1 oktober, de herfst eist schoorvoetend zijn plek op : de blaadjes van de berkebomen die eerst verkleuren, de varens die al afwisselen in groen en bruin, de kastanjes aan onze voeten en de appeltjes die willen geplukt worden. Toch laat de zomer zich hier niet zomaar verdringen, de laatste week genoten we volop van het sint-michaelsnazomertje dat Begonia ons voorspeld had. Ook onze laatste week zullen we nog kunnen rekenen op 22-24 graden, enkel zondag en maandag is er kans op wat onweer. Ik keek gisteren voor het eerst naar het weerbericht, want Geoffrey vreest dat er in Gallicië meer regen valt. Gisteravond lag ik vroeg in bed na enkele broodjes met camembert, ik had niet ingeschreven voor het menu, omdat die nogal laat opgediend werd en het een portugees onderonsje zou worden tussen de brazilianen. Rond halftien kwam Monika me enthousiast uit mijn bed halen voor het speciale moment : in een gietijzeren ketel werd alcohol in brand gestoken en toen volgde een soort welkomsceremonie met de pollepel. Met de blauwhete lepel schepte hij de vloeistof naar omhoog, zodat de vlammen hoog oplaaiden en ondertussen heette hij alle soorten pelgrims luidroepend welkom : aan de pelgrims met gps, aan de pelgrims die soms de taxi bellen,...het publiek moest dan antwoorden en was uitgelaten, vooral voor de brazilianen was dit een van de hoogtepunten van de camino. Villafranca was een aantrekkelijk stadje met wel 6 kerken, allemaal vrij toegankelijk, en op de top een typisch middeleeuwse burcht met 4 hoekbastions, van ver zichtbaar. Op het einde werd er suiker bijgedaan, ook nog wijn, plots geblust en mochten we allemaal proeven. Geoffrey had hiervoor, zoals voorzien, totaal geen belangstelling. We nemen al 3 dagen Danieli mee, een 27-jarige landgenote van Monika. Adelheid en Albrecht lopen ondertussen vooruit op ons en sturen ons elke dag een berichtje. Dagelijks lopen we ook de andere braziliaanse meisjes tegen het lijf : Bernadette, die nu al spijt heeft dat het over een week afgelopen is, Gracia, die een maand lang geen contact neemt met het thuisfront en Claudia, een dierenarts en momenteel zonder werk. Claudia vertrok in Frankrijk, al 2 weken vroeger dan wij, en wacht na aankomst in Santiago haar vriend op, om met hem nog eens 2 weken een stuk van de route over te doen ! De eerste helft van de dag liepen we als in de Ardennen, in de vlakte van El Bierzo, een grillige, luid kabbelende rivier volgend met erachter heel groene weiden. Het geklingel van de zachtbruine koeien deed me aan de alpenweiden van onze vertrekdag in de Pyreneeën denken. Onze laatste 2u was het een steile helling, grotendeels onder de bomen, en op een rotsige weg. Het leek me de lastigste klim tot nogtoe, de eerste dag niet meegerekend, maar het uitzicht was de inspanning zeer de moeite waard. Geoffrey was vooruitgelopen en ik bleef bij de meisjes, een goede beslissing. Tijdens een moeilijk stuk bleef Monika plots staan, stak de handen in de lucht en riep luidkeels : This is my dream, I am in Europe, Santiago wait for me ! Dat gaf ons meteen een boost, ook iets later, toen we zwijgend verder klommen, kwam ze met een andere versie van Fly me to the moon op haar i-pod, een jazzy variant met veel trompet, door een ondertussen overleden zanger van Rio de Janeiro. Dat zijn echt de mooie momenten onderweg. Toen we boven kwamen, voelde ik voor het eerst zoveel energie door me stromen en waren we zo uitgelaten over het panorama van groene heuvels, die onder ons lagen, dat we zingend en lachend en Monika huppelend het dorp binnenkwamen en iedereen ons nakeek. Cebreiro is een dorp dat ons doet denken aan dat van Asterix en Obelix, prachtig gerestaureerd, op de top met rondom de heuvels zover we kunnen zien. Nu zijn we in de provincie Lugo, we hebben Leon achter ons gelaten en zijn met het klimmen de poort van Castilië naar Galicië doorgestapt. Hier kosten de gemeentelijke herbergen 3, staat er een markering om de halve kilometer met de afstand tot Santiago, nog 150 km. Elke dag vraagt Monika wat de titel van mijn blog zal worden en waarom en geven er elk onze eigen mening over. Vandaag had ze het over de inhoud van haar presentatie in november : de confrontatie met de grenzen van het lichaam, eens je die kent en het juiste ritme vindt, de vastberaden stap, die je sterk maakt en overtuigt dat je de eindstreep zal halen, het teamwerk, het niet alleen zijn, maar met anderen die in je geloven en je een duwtje in de rug geven. Ook hebben we hier meermaals ondervonden dat je vooral niet op het uiterlijke van iemand mag afgaan. En als laatste : dat de helden van de camino, die ze hier wou ontmoeten (Felisa, Marcelino, Pater Jose Maria -die in Santo Domingo elke dag knoflooksoep aan de pelgrims aanbood - en Jesus Arias), dat die helden ook oud worden en ooit sterven. De allerbelangrijkste les van de camino is voor haar : dat we de leider van ons eigen leven moeten zijn. Ze komt vooral naar hier om te laten zien dat ze een onafhankelijke vrouw is, ze heeft een eigen appartement en een goed inkomen, besliste geen kinderen te hebben. In Brazilië zorgen de vrouwen alleen voor de kroost, Monika's moeder stuurde haar met haar zus op 18 jaar naar Londen en Italië om er te studeren en er ook een andere wereld te leren kennen. Dankzij haar moeder kent ze nu, behalve portugees, ook vloeiend engels, italiaans en voldoende spaans om zich uit de slag te trekken.
Ponferrada is de belangrijkste stad van de regio El Bierzo en heeft een heel mooi oud centrum. Het gebouw dat er de meeste aandacht trekt, is het castillo del temple, een indrukwekkend fort, dat de tempelridders bouwden om vandaaruit de pelgrims te beschermen. Het is gebouwd als een stenen cryptogram, vol tekens en symbolen die verwijzen naar de astronomie. In het voorbijgaan merkten we ook op dat er vernuftige verdedigingssystemen ingebouwd werden. Enkel Albrecht heeft het fort bezocht, wij bleven na de lange bergetappe zitten in de gezellige tuin. Naar de mis gaan was er ook niet meer bij, nochtans had de herberg een kapel met bijzondere fresco's waar elke avond een gebedsdienst plaatsvindt. Van onze groep ging enkel de braziliaanse Gracia ging er naar toe omdat ze er ook wat door zat en sterkte wou vragen. We wilden dus wat uitrusten en niet meer de stad in trekken. Monika had nog een onverwachte meevaller, ze stond net aan de ingang van de herberg, toen men vanuit een aanpalend restaurant een schotel paëlla bracht voor hongerige pelgrims. We konden ook nog de andere braziliaanse vrouwen uitnodigen, die heel blij waren dat ze ook niet meer hoefden te koken of eten te zoeken. Het werd er vlug een portugees onderonsje en Geoffrey en ik gingen wat babbelen met een zweed die er heel alleen zat. Hij had zijn vriendin onderweg moeten achterlaten, en die probeerde nu door trage wandelingen, afgewisseld met busritten op dezelfde dag in Santiago aan te komen. Het werd een aangename avond met vele blikjes bier uit de automaat, Monika was uitgelaten dat er een dubbelganger van Brad Pitt rondliep. Nochtans is ze anders aangetrokken tot de spanjaarden en italianen, vooral degenen in nauw aansluitend fietstenue en met gladde gespierde benen. Dat zijn de "cats", in brazilië bedoelen ze daarmee aantrekkelijke jongens die je zo zou opeten (uitleg Monika); Dan rolt ze met haar ogen naar de kant dat ik moet opkijken. Nu zie ik het al aan haar blik als ik onopvallend moet rondzien naar het landschap. Ofwel als ze "rigato" zegt. Vanmorgen trokken we de vallei in van El Bierzo, die zo'n 60 km lang is en tussen het Cantabrisch gebergte, de bergen van Galicië en de bergen van Leon ligt. Hierdoor is er een soort microklimaat en we hadden dan ook al 17 graden om 8u 's morgens. Het was bewolkt en wat drukkend, en het regende wat druppels toen we de hele dag door de wijngaarden liepen, na de middag kwam de zon er weer door en maakt onze laatste kilometers wat lastiger. We overnachten in Villafranca del Bierzo, op aanvraag van Monika niet in de gemeentelijke herberg, maar in deze van Jesus Arias, een heel bekende figuur op de camino en dus ook in Brazilië. Het is een vriend van schrijver Paulo Coelho, die hier ook een 4-tal jaar een refugio openhield en zo veel brazilianen en portugezen aantrok. Ondertussen hoorden we van de zuidkoreanen dat ook zij hier zijn door de boeken van Coelho. Monika zag op tv ook enkele keren het interview dat de schrijver hier had met deze Jesus Arias. Arias heeft al zijn hele leven een herberg gehad voor opvang van de pelgrims, is dichter, artiest en zowat andere dingen en doet af en toe een speciaal ritueel met sterke drank. Omdat er vandaag een 8-tal braziliaanse vrouwen overnachten, wil hij het vanavond wel eens doen, ik ben benieuwd !
Gisteravond gingen Adelheid, Albrecht en Geoffrey naar het restaurant en oversliepen zich deze morgen door enkele glazen wijn te veel. Ik en Monika hadden niet zo veel honger en aten iets eenvoudigs in de herberg, het was er heel gezellig en zo kon ze met haar braziliaanse vrienden nog wat portugees spreken. Wij lagen al om 21u in ons bed, op tijd op en vertrokken dan maar met 2, de anderen zouden ons wel terugvinden. Vertrekken met zonsopgang is zoveel plezieriger dan pas om 9u. Vanuit Foncebadon was het slechts 2 km tot het Cruz de Hierro, een ijzeren kruis op een hoge houten staakm op het hoogste punt van de camino, 1500m. Het is een van de bekendste punten, de voet van het kruis zit ondertussen in een hoge stapel stenen. Vroeger gooide men een steen bij om bescherming te vragen op hun reis, sommigen brengen ook een steen mee van huis en laten die achter als een last, als symbool van hun zorgen. Albrecht bracht er ook een mee voor een vriend die al enkele kankerbehandelingen achter de rug heeft. We klimmen de stapel stenen op tot het kruis, dat vol hangt met foto's, briefjes, lintjes en vragen bescherming en kracht voor onze familie en vrienden. Het kruis is op de camino een magische verbinding tussen hemel en aarde en ieder beleeft hier een emotioneel moment van stilte. Nog 2 km verder stoppen we in Manjarin, een verlaten dorpje waar enkel een hut te vinden is van Tomas, een "laatste vertegenwoordiger van de tempeliers", Monika hoopt hem te ontmoeten in de traditionele kledij en hem te kunnen spreken. Geoffrey is er niet enthousiast over, en bekijkt deze zonderling als iemand die op deze manier iets hoopt te verdienen. Tot onze spijt is Tomas op reis en we drinken er een koffie. Ik had er naar uitgekeken om opnieuw in de bergen te zijn en deze dag is inderdaag bijna zo mooi als onze vertrekdag in de Pyreneeën. We klimmen en dalen, af en toe halt houdend om te genieten, en onderweg kunnen we nog enkele dorpjes doorlopen die ons doen denken aan ardense, de huizen in de typische rotsblokken gebouwd met de daken in zwarte leisteen. Monika loopt gemakkelijk vandaag, ze heeft "Happy feet", zoals ze dan lachend zegt. "Happy fee" zal ook de titel zijn van de presentatie die ze wil maken. In haar stad wordt maandelijks iets anders georganiseerd door de bewoners zelf : een film, speciaal etentje of proeverij, een voordracht,... Voor ze vertrok, werd haar gevraagd om ook zo'n avond te organiseren over haar belevenissen hier. De titel verwijst naar de tekenfilm over de pinguins, die ook een lange tocht moeten doen en ondertussen het probleem van de opwarming van de aarde en de milieuproblemen bespreken. Ikzelf heb Monika en Geoffrey belooft een fotoboek te maken. Ze moeten nu altijd lachen als ik achtergrondfoto's neem, zoals mijn vriendin Petra me leerde : varens, bloemen, rozebottels, mooie grassen,...Ik zeg hen dan heel ernstig dat dit mijn voorgrondfoto's worden en zij de achtergrond mogen vullen. Vanavond slapen we in Ponferrada, een stadje genoemd naar de ijzeren brug die al honderden jaren de houten vervangt. We logeren hier in een donativo (vrije bijdrage) van de parochie, met een mooie binnentuin en een eigen kapel, waar om 20u een gebedsdienst wordt gehouden: We werden hier heel vriendelijk opgevangen met een drankje en een rondleiding door ...een amerikaanse, een heel lieve mevrouw uit Texas, ik moet mijn mening over de amerikanen dus herzien.
Gisteren vergat ik nog een verhaal te vertellen. Enkele dagen geleden toen we bij de norse amerikanen logeerden, zaten we gezellig samen een spaghetti te eten aan een lange tafel. Aan het andere einde van de tafel zat een man, een 70tiger met een baard, alleen te eten. We hadden al gehoord dat hij moeilijk sprak. Na het eten sprak ik hem aan, het bleek een spanjaard met een gat in de keel. Ik ken weinig spaans en toch begreep ik, met wat handgebaren van 2 kanten, dat hij ook de volledige camino deed, al 19 jaar lang. Hij was 20 jaar geleden geopereerd, en sindsdien doet hij elk jaar de tocht vanaf 4 september, de dag van zijn operatie, om God te danken voor elk jaar dat hij nog bijkrijgt. Ik zag dat hij heel blij was dat iemand hem had aangesproken, zo'n mensen raken gemakkelijk geïsoleerd, omdat de meesten er zich ongemakkelijk bij voelen. Enkele tijd geleden leerde ik ook een nieuwe buurvrouw kennen, Jacky, door de bibliotheek, de avondschool en het lopen. Ze vertelde me dat ze haar man leerde kennen op de camino tijdens een groepsreis met Anders Reizen. Ze deden toen een deel van de pelgrimstocht en willen hem later met z'n tweeën volledig overdoen. Ik mocht het fotoalbum van toen inzien enkele dagen voor ik vertrok. Gisteravond in Astorga ben ik met Geoffrey naar de mis geweest, het was een poosje geleden en ik wilde ook een kaarsje doen branden voor onze laatste 10 dagen. Nadien het zeer gezellige stadje bezocht, we mochten in de gemeentelijke herberg in een oud klooster uitzonderlijk nog binnen tot 23u. Het oude stadsdeel is voorbehouden voor voetgangers, de kathdraal, het stadhuis, het bisschoppelijk paleis ontworpen door Gaudi liggen op heel korte afstand van elkaar, op het vierkante marktplein vol terrasjes bleven we eten. Tot mijn verrassing bestelden mijn vrienden voor mijn zondag een martini voor me. We gingen naar huis onder de halve maan en jupiter en zongen samen "Fly me to the moon", een van mijn lievelingsliedjes. Monika kende de volledige tekst van buiten, want heeft ook de film gezien waarin het liedje regelmatig terugkomt. Deze morgen sprong ze uit bed, zette haar i-pod aan mijn oren en ik werd wakker met Frank Sinatra, het liedje zat tussen haar 6000 songs ! Gisteren op zondag werd er onderweg ook gezongen door onze duitse vrienden en Geoffrey, klassieke en kerkliedjes in verschillende stemmen, ik liep er achter en hoorde op de achtergrond Monika in duet met Bob Marley. Vanaf Astorga lieten we deze morgen de vlakte achter ons en liepen naar de montes de Leon. Hoewel ze ons morgen naar het hoogste punt van de camino brengen op 1500m, waren ze heel gemakkelijk te beklimmen. We volgden stenige paden tussen een groen landschap afgewisseld met okergele, fel oranjerode en roestbruine stroken aarde. In een bosje met eikenbomen - de spaanse zijn wel volledig anders dan onze eiken - zagen we in de ijzeren afrastering honderden kruisen geweven met dunne en dikke takken. Monika vond het maar niks, ik zei dat dat kwam omdat ze hier zonder verdriet of zorgen gekomen is. De kruisen die onze voorgangers hier achterlieten, laten zien dat je niet alleen bent, dat iedereen hier met zijn grote of kleine zorgen of verdriet voorbijkomt en troost evenzeer als de honderden stapeltjes van keien en de cirkels van keien die anderen geduldig samenstelden als aanmoediging. Onderweg vertelde Monika plots dat ze vandaag van de weg begint te genieten. Ik was me er niet bewust van, maar ik heb hetzelfde gevoel. Voordien zagen we enkel onze tussendoelen en het overnachtingspunt van de dag, nu zijn we niet meer bezig met kilometers en het berekenen ervan. Monika had vandaag zelfs wat spijt dat we er al waren. Ik denk dat het hierom draait : niet de eindbestemming is het hoofddoel, maar de tocht zelf ! De aankomst in Santiago zal enkel de bekroning zijn. Deze namiddag stopten we in Foncebadon, jarenlang een spookdorp. Dat is nog te zien aan de vele vervallen huisjes. Door de camino is het, zoals vele andere in de streek, nieuw leven ingeblazen met herbergen, een bar of een winkeltje.
Vandaag werd een lange dag op het einde beloond met 1 van de mooiste vergezichten van de voorbije weken : vanaf de alto de Santo Toribio, met een prachtig stenen kruisbeeld op de top kregen we zicht in de diepte op de kathedraal van Astorga met de bergen en de wolken erboven als achtergrond. Hier hebben we dan ook nog even halt gehouden voor de afdaling naar de stad te beginnen. De laatste kilometers loop je dan recht naar de kathedraal toe die op het einde in de hoogte opsteekt. Sinds we met 5 lopen, komen we pas om 18u en later op onze bestemming : we vertrekken later, houden meer en langere tussenstops: Het is wel relaxer, maar het worden zowel lange dagen en er blijft minder tijd over om 's avonds nog op verkenning te gaan. Ik denk dat we betere en striktere afspraken moeten maken. Nu moeten we snel douchen, want we willen nog de zondagsmis meemaken en dan de stad in om de kathedraal binnen te lopen en te eten. We willen onze dag afsluiten met een glas sangria en de typische spaanse keuken uitproberen. De hele dag was vol afwisseling : eerst het laatste stuk van de paramo, de hoogvlakte na de stad Leon, met honderden sprinkhanen die een blauwe kleur krijgen tijdens hun sprong, vele velden mais, kanaaltjes, droge stenige stukken, ook een eikenbosje door, velden met hopstaken, al een eerste helling en als bekroning het zicht op Astorga. De hele dag hadden we ook de bergen in zicht, waar we morgen over moeten, we klimmen dan van 800-900 m naar 1200m. Ook iets om een halve dag naar uit te kijken was de beroemde romeinse brug over de rivier de Orbigo, in het dorpje hielden we nog een lange onderbreking. We hoorden het gezang uit de kerk, terwijl we op de banken zaten uit te rusten. Hier zit de kerk nog vol, we zagen de spanjaarden naar buiten komen in hun beste pak. Nadien trekken de mannen naar de cafes. We hebben het vandaag nog gehad over de vele verhalen en redenen van mensen die we onderweg tegenkwamen. Monika telde onderweg al zo'n 25 brazilianen, de camino is heel bekend in brazilië en het is er een droomreis, voor wie tijd en geld vindt, wordt het de eerste en vaak ook de enige kennismaking met Europa. De jonge braziliaan Henato komt niet uit religieuze redenen, maar zijn voorouders zijn afkomstig uit dit deel van Spanje en hij wil nu hun cultuur en de geschiedenis van de streek leren kennen. De nederlander Jaak wou op zijn 70ste en na 2 hartoperaties voor zichzelf bewijzen dat hij dit nog aankon. Begonia, een jonge spaanse, werkte in een bank, kreeg een soort burnout, geeft nu yogales en wil hier nadenken over haar toekomst. Geoffrey wil zich hier herbronnen voor hij naar de kloostergemeenschap van Postel gaat en wil ook zoals honderdduizenden voor hem de weg naar het graf van Sint-Jakob lopen. Arno, een jonge brusselaar en acteur, was werkloos en wat gedemotiveerd, vertrok in Frankrijk op weg en kreeg er onverwachts een aanbieding om als acteur in een project te stappen met gehandicapte kinderen. Hape Kerkeling vertrok nogal plots en zonder iedereen op de hoogte te brengen om even te ontsnappen uit een heel stresserend leven. Het mooiste antwoord kreeg ik toch van Adelheid, toen ik vroeg waarom ze hier waren : " Gewoon, we zijn 60 jaar geworden en willen zo God bedanken voor het mooie leven dat we tot hiertoe mochten leiden."
Gisteren begreep ik hoe het komt dat Adelheid en Albrecht, juist op pensioen, altijd zo lang mogelijk in bed blijven en zich geen zorgen maken als laatsten te vertrekken. Eens ze weg zijn, lopen ze aan 6 km per uur, we hebben ze gisteren de hele dag gevolgd. Onderweg werd er tussen Adelheid en Geoffrey druk gediscussieerd over de kerk, de evangelische kerk, het priesterschap, enz. Ik aanhoorde het met flarden op enkele meters. Deze morgen vertrokken we nog eens vroeg, om 6u uit de veren en voor 7u stonden we buiten in het donker, nog even zoekend naar de grote en de kleine beer, de poolster en Orion in de heldere sterrenhemel. Venus schitterde nog lang nadat alle sterren verdwenen na zonsopgang. Ook Adelheid en Albrecht waren mee opgestaan, want we wilden genoeg tijd hebben voor een bezoek aan Leon, een van de grootste steden van Spanje. We vertrokken ook extra vroeg om de hele voorstad met de industrieterreinen in het donker door te lopen, na 2u kwamen we in Leon aan, waar we ons ontbijt namen en de kathedraal bezochten, de mooiste gotische kerk die Geoffrey ooit gezien heeft. Vooral indrukwekkend zijn de 1800 vierkante meter gebrandschilderde ramen. We liepen nadien ook de basiliek van San Isodoro binnen. We hadden 2u nodig om de stad volledig achter ons te laten. Het werd een lange dag, want we wilden opnieuw 30 km lopen. Monika had weer een blaar, zei dat ze geen last had, maar ik had aan het stappen gezien dat die voet altijd haperde. Op een uur van de aankomst ging ze plots zitten en begon te snikken. De vermoeidheid en de aanslepende pijn werden haar opeens te veel. Ik had het de 9de dag al eens meegemaakt : het hoofd wil wel verder, maar het lichaam blokkeert en dat is even moeilijk. Na 3 minuten stond ze op : Kom, we gaan verder. Pas rond 18u zijn we in onze herberg aangekomen en nu is Geoffrey aan het koken. Gisteren vroeg Adelheid me tijdens de wandeling hoe ik op de gedachte was gekomen de camino te doen. Goede vrienden van ons, Charly en Denise, die in Laken wonen, hebben de tocht al verschillende malen gelopen, alleen en met vrienden en hadden er ons al meermaals over verteld. Ik zag er toen vooral een sportieve uitdaging in. Ondertussen las ik er ook een paar artikels over en enkele boeken, o.m. het boek van Hape Kerkeling : "Ik ben er even niet", een boek dat in Duitsland in 2006 tot boek van het jaar uitgeroepen werd. Hans-Peter Kerkeling, de duitse Paul De Leeuw, vertelt hoe hij de camino ging doen om even te ontsnappen aan een te stresserend leven. Hij verhaalt met veel humor over die tocht, hoe hij dikwijls niet uit bed kon, soms eens een dag oversloeg of de bus nam en regelmatig in een rustig hotelletje de nacht doorbracht ipv tussen de pelgrims. De titel verwijst naar de boodschap die hij achterliet op zijn voicemail. Ik las dit jaar ook het boek van Sigiswald en Marleen Kuijken, "Pelgrimeren onderweg", die de tocht als een grote innerlijke zoektocht naar zichzelf en God beschrijven en het relaas ervan verweven met het verhaal van hun leven. Ik was dus al langer geïnteresseerd om de tocht 'ooit' te doen, en vond het dit jaar een goede gelegenheid : ik had geen zin om de 2 geplande vakanties met Jos in augustus en september alleen te doen, had ze afgezegd en dat verlof gespaard voor de camino. Ik vond het goed om eens een poosje alleen te zijn, om dat voor de winter te doen en om mezelf te bewijzen dat ik zoiets ook alleen aandurfde. De blog van Paul Geeraerts, schepen in Affligem - die de camino deed in mei-juni - nam mijn laatste twijfels weg. Enkele dagen geleden zagen we onderweg een graffiti met een knipoog : Santo Hape, bitte für uns !
Gisteravond in El Burgo overnachtten we in een refugio gerund door Amerikanen, die ons behandelden als kinderen. Ze deden dit blijkbaar niet echt met hun hart, en waren voortdurend aan het vitten om de afgesproken uren te respecteren. Een half u vooraf kwamen ze ons 2 keer zeggen dat de lichten om 22u uit gingen. Adelheid en Albrecht hadden ons teruggevonden en we hadden voor hen spaghetti en dessert bijgemaakt. Achteraf dronken we nog een flesje rose. 's Morgens maakten we voor de 3de keer havermoutpap met honing erbij, het stokbrood en de toast komen ons stilaan de oren uit en dit is echt een gezond en licht ontbijt, dat heel de ochtend door energie geeft. Bij het vertrek heeft niemand van de gasten de Amerikaanse vrouwen bedankt. Hun gezichten waren trouwens opnieuw betrokken omdat het kwart over 8 was en iedereen om 8u de deur uit moest. Albrecht en Adelheid, 61 en 62 jaar, bleven de hele dag bij ons en hopen van de rest van de tocht nog samen te blijven. We liepen in de voormiddag de provincie Leon binnen, we bleven nog de lange rechte wandelweg met de platanen volgen, in de namiddag moesten we al lange stukken naast de autosnelweg lopen, wat niet zo aangenaam was. Rond 15u hebben we uitgebreid de tijd genomen om ergens een dagschotel te eten, en nadien deden we nog 4 km tot een dorpje, 8 km voor de provinciehoofdstad Leon. Morgen doen we daar onze eerste koffiestop en bezoeken er de kathedraal, die nog indrukwekkender is dan die van Burgos. Er werd me de voorbije weken regelmatig gevraagd of ik doorreis naar Finisterre. Ik had in de bibliotheek 1 reisgids uitgekozen die het hele traject netjes in 30 dagen verdeelde, ik zou deze planning volgen. We doen dat grotendeels, maar de gids schotelt ons soms een tocht voor van 37 km, de volgende dag kan het 19 km zijn. Dan herverdelen we de afstand ietwat gelijkmatiger. Ik bekijk de etappes steeds de dag ervoor. Voor de rest had ik er wel wat over gelezen en gehoord vooraf, maar doorgaan naar Finisterre had ik dus niet gepland. De reden dat vele pelgrims erheen gaan, is de volgdende. De apostel Jakobus werd in het jaar 42 in Palestina onthoofd, zijn metgezellen namen zijn lichaam in een kist per boot mee. Ze strandden in Finisterre - het einde van de wereld - en de restanten van Jakobus werden begraven, waar nu de kathedraal van Santiago de Compostela staat. In 840 begonnen de eerste pelgrims naar Santiago te trekken. In de jaren tachtig werden pas de markeringen en de gele pijlen aangebracht. Nadien kwam er een heropleving en nu staat het record op 180.000 in het laatste heilig jaar, 2004. De echte pelgrim trekt na aankomst in Compostela door naar Finisterre aan de kust, om er de schelp terug te geven aan de natuur en er zijn schoenen of een shirt te verbranden als teken van het achterlaten van de oude ik en het terugkeren als een nieuw mens. Enkele jaren terug stond in de krant dat een pelgrim op deze manier een bosbrand had veroorzaakt. Albrecht en Adelheid hebben een aantal dagen meer dan ik, zij zullen de 80 km nog in 4 dagen doorstappen, Monika en Geoffrey nemen misschien de bus. Ik had mijn aankomst gepland op 7 oktober, want heb een vliegticket voor donderdag 8 oktober. Ik wil zeker terugzijn op het werk voor de verwendag zaterdag de 10de die in alle Vlaamse bibliotheken georganiseerd wordt voor de klanten. Toen Jaak, onze gezel van de eerste dagen dat allemaal aanhoorde, orakelde hij tegen ons : niet jullie beslissen wanneer je in Santiago aankomt, de camino zelf beslist dat !
Monika was gisteren verrast dat Geoffrey tekenen vertoonde van een "human being", het was zijn beurt om ziek te zijn : ook verstoorde maag en koorts. Hij dacht dat het van het eten de avond voordien was, ik en Monika hadden allerlei dingen klaargemaakt. In de keuken van de Arme Klaren waren totaal geen voorzieningen : geen kookpotten en bestek, geen kruiden, zout en olie,... niks. Bij navraag zeiden ze dat de pelgrims dingen meenamen, ik heb nog niemand een kookpot in zijn rugzak zien wegstoppen ! We konden enkel gebruik maken van een microgolf, dus gingen we naar de supermarkt en kochten eten dat we gemakkelijk konden opwarmen : bockworsten, gevulde flensjes, lasagne en tortilla en maakten daar op de borden een mix van, vandaar... Monika heeft een heel andere uitleg voor onze dag ziekte : doordat we dagenlang met onze ogen naar de grond kijken en te veel met onze gedachten bezig zijn, zorgt dat voor een zodanige spanning in het lichaam dat het reageert met koorts, typisch voor een pelgrim, heeft ze ergens gelezen. Geoffrey doet dat af als bijgeloof, maar sindsdien loop ik meestal met mijn kin in een hoek van 90 graden, recht vooruit- of rondom mij kijkend, behalve wanneer het voor ongelukken zou zorgen. Monika is heel gelovig, maar gelooft evenzeer in deze theorieen. Het is misschien wel zo dat je niet teveel met jezelf mag bezig zijn, en hier ook moet leren van aandacht te hebben voor de omgeving en de anderen. Op die manier ga je gaandeweg wandelen zonder gedachten en dat is bijzonder rustgevend. Ondertussen zijn we onafscheidelijk. Als we iets kopen, is het in 3 stuks of in grote verpakking, we koken voor mekaar of gaan samen eten. Dat we zo gehecht zijn aan mekaar, zorgt soms voor een dilemma. Toen Monika en ik naar Punta La Reina stapten, had ze erge pijn aan de voeten. Onderweg hadden we tegen een Zweed gezegd dat we de herberg met het zwembad zouden kiezen, omdat ik erg graag zwem. We kozen echter voor een andere, de eerste, omdat Monika niet meer verder kon. Terwijl ze rustte, verkende ik het dorp en kwam opnieuzw de zweed tegen, die me vroeg waarom we niet in de herberg met zwembad logeerden. Toen ik antwoordde dat dat omwille van Monika was, zei hij dat pelgrims egoistisch moeten zijn, dat we hier niet zijn voor de anderen, maar voor onszelf en om te leren kiezen voor onszelf. Ik kon er toen niets op antwoorden en heb het er later met de anderen over gehad. Niemand kan er een pasklaar antwoord op geven. In elk geval, had ik toen voor het zwembad gekozen en Monika achter gelaten, dan had ik het volgende niet meegemaakt : ik kwam terug in de herberg en Monika had een verzorging van de voeten en een massage besteld. De man was even weg om wat te halen en Monika, boven op het stapelbed, vroeg me om in de kamer te blijven, want ze was er niet gerust in. Ik legde me onder in het stapelbed, de man kwam terug en begon te masseren, ik zag enkel zijn broek vlak voor me. Om mijn lach te onderdrukken, begon ik ijverig een zakje chips te eten en te doen alsof ik mijn reisgids las. Het duurde en bleef duren, tot Monika met besliste stem vroeg om te stoppen. Ik denk dat de man de deurknop nog in de handen had, toen we alletwee heel hard begonnen te lachen. Het heeft minuten geduurd. In Ledigos en de rest van de dag zagen we opvallend veel lemen huizen. Het dorpje heeft 1 herberg met een bar erbij en een winkeltje, heel rustig. De etappe is niet zo aantrekkelijk, we zijn momenteel 3 dagen op de "meseta", een hoogvlakte op 800-900 m, met zicht in de verte op de bergen. Een vrij eentonige en rechte wandelweg, zo'n 3 meter van de autoweg. Truckers en chauffeurs zwaaien af en toe naar ons of toeteren enthousiast. We zien veel brem onderweg en ook een soort strobloemen die goud oplichten in de zon, verder is alles verdroogd. Het is vrij warm en de honderden aangeplante platanen zijn nog te jong om ons veel schaduw te bieden. We zien nu minder treurwilgen, bomen die Monika nog niet gezien had - ook notelaars niet. We kunnen ook geen bramen, druiven, walnoten, amandelnoten en vijgen meer plukken, zoals in de eerste 2 weken. En we ontdekken ook niet zo veel ooievaarsnesten meer op de kerktorens, Albrecht beweert dat de enorme nesten tot een ton kunnen wegen. We hebben het niet zo uitgesproken, maar we willen Santiago samen binnenstappen. Ook Geoffrey zei onlangs dat hij zijn tempo geminderd heeft en dat hij liever een week langer op de camino blijft, dan thuis te zijn. We hebben mekaars adressen en e-mail al uitgewisseld, na 30 dagen dag en nacht samen, zullen we vrienden voor het leven blijven.
Bijzondere dag vandaag. Monika had het gisteren al over de "donkere kant" van de camino : we hebben elke dag bij momenten nog altijd het vakantiegevoel, maar af en toe staan we alleen of in onze gesprekken ook stil bij ziekte en dood, en steken we soms een kaars aan voor familie en vrienden. Ik zag al dagen op tegen de etappe van vandaag : het langste stuk op de Jacobsroute zonder enig dorp of variatie in het landschap, 17 kilometer lang, een rechte wandelweg vol keien en vervelende vliegen onder een brandende zon. Er waren veel pelgrims onderweg en iedereen liep in stilte en alleen. Er was vandaag een echte pelgrimssfeer : er werd niet gebabbeld en gezongen, maar 3u30 in stilte altijd rechtdoor, met enkel het monotone geluid van de voetstappen. We doen momenteel een tussenstop om wat te eten en dan hebben we nog 9,5 km voor de boeg. Bij het wakker worden had ik besloten om vandaag volledig alleen te stappen, en bracht de anderen daarvan op de hoogte, ik wilde vandaag in mijn gedachten de laatste weken van Jos, zijn overlijden en de begrafenis volledig opnieuw herbeleven. 15 dagen heb ik erover gedaan om plots te weten dat ik hier tijd en ruimte heb om de confrontatie aan te gaan met al mijn rouw-, schuld- en angstgevoelens die ik tot hiertoe verdrukt heb. Soms komen ze dan onverwacht en in flarden boven en geven een beklemmend gevoel. Bij het vertrek heb ik me gedwongen om alle sloten van mijn gedachten en gevoelens open te breken en alles opnieuw voor me te zien, de tranen de vrije loop te laten, alles wat te ordenen. De tocht van uren begon heel verdrietig, want ik haalde alles opnieuw boven : het begin van de ziekte, de 9 volgende jaren met de 2 operaties en de uiteindelijke behandeling met stralen, waarvan de bijwerkingen een jaar later tot de fatale afloop zouden leiden. De laatste moeizame weken, de laatste avond onder vrienden, het onverwachte overlijden van Jos op paaszondag, de dag dat Stijn terugkwam van 2 weken Ecuador en Galapagoseilanden in gezelschap van mijn zus en schoonbroer. Op het moment dat ik Jos wilde verwittigen dat ik Stijn ging ophalen, vond ik hem. Ik probeerde hem nog terug te roepen, maar hij was onherroepelijk aan de overkant. Jos is weggegaan op zijn manier : op een bijzondere en niet op een gewone dag, paaszondag, een dag van hoop, licht, nieuw leven, de lente en zonder iemand ermee lastig te vallen. Hij heeft nog genoten van de avond voordien, bij een feestje onder vrienden en was zoals altijd toch nog de laatste die wou naar huis gaan, hij heeft 's nachts nog wat tv gekeken en ondertussen een laatste glas wijn gedronken, heel alleen en is dan 's morgens heel stil vertrokken. Daarom paste het liedje van Will Tura, dat zijn oudste broer Bob had uitgekozen, heel goed op de begrafenis : Alleen gaan. De hele tekst ervan was zo passend : Jos is zijn laatste stuk alleen gegaan, het hoofd rechtop, nooit klagend of iemand erover aansprekend. Ik heb in een jaar tijd zo 3 mannen met heel veel moed hun laatste stuk zien gaan : Broeder Maurice, Hans en Jos. Vandaag ben ik van de ene helft van de camino de andere helft ingelopen. Het is alsof ik 15 dagen nodig had om te beseffen dat ik de confrontatie met die periode nog eens moest aangaan en dat ik nu nog 15 dagen kan verdergaan met een lichtere rugzak en lichtere voetstappen. Mijn vrienden zagen me alleen stappen, ik niet, ik had de hele dag het gevoel dat Jos naast me stapte, niet verzwakt door zijn ziekte, niet hijgend, zwetend en voorovergebogen zoals in de laatste weken, maar sterk en lachend. Op het einde van mijn tocht toen ik alle verdrietige gevoels had vrijgelaten, kwam er ruimte voor de goede herinneringen en ik ben hier met gevoelens van dankbaarheid gestopt. Mijn ouders hebben op hun rouwkrans de 10 jaren met Jos samengevat in 2 woorden : Bedankt, Jos ! Na de twijfels, vooral in de eerste week, weet ik nu dat ik Santiago zal bereiken.
Vandaag de maag nog niet 100%, maar ik voelde me niet meer ziek en dat is het belangrijkste, het andere is een ongemak en met nog wat medicijnen komt dat in orde. Misschien kwam de maag in opstand, omdat we hier nogal wat suikerbommen opeten om vermoeidheid te voorkomen : donuts, fruitsap, bananen, chocoladekoeken, zoetigheden die ik niet zo gewend ben. Ik ben nu nog soberder gaan eten, en dat leer je hier ook : genieten van wat kippensoep en pasta met tomatensaus,...brood met wat pate en kaas. Ik heb van de dag echt genoten : ik voelde me beter, de zon in een blauwe lucht en een licht windje, ideaal voor het wandelen. Gisteravond niet zo vroeg naar bed, Adelheid en Albrecht waren in een andere refugio binnengestapt, en zochten ons op om nog een flesje wijn te drinken. Misschien het laatste, want we kwamen ze net in het centum van Carrion de los Condes opnieuw tegen, en Adelheid heeft een serieuze kwetsuur aan de hiel. Ook Monika heeft gisteren 3 teennagels verwijderd, maar dat geeft geen grote problemen. Toen we deze morgen vertrokken uit Boadilla, pas rond 9u, want we waren in de herberg van Adelheid en Albrecht gaan ontbijten, was er metten een meevaller. We mochten het Canal de Castilla - in totaal ongeveer 200 km - volgen gedurende meer dan een uur en dat maakte mijn dag al goed. In tegenstelling tot de verdorde bermen tot nu toe, groeien hier volop riet, mooie grassen, bloeiende waterplanten en nog enkele wilde bloemen. In het voorjaar moet de hele camino mooi zijn met de bermplanten, maar het weer is dan minder stabiel dan in september. De enige activiteit die we nu van de boeren zien onderweg, is het opruimen van de bijna zwart verdroogde zonnebloemen. De rest van de dag liepen we parallel aan de autoweg, maar dat vond ik niet zo erg, het was vlak en vlot beloopbaar en we zagen onderweg in Fromista een mooi romaans kerkje en in Villalcazar een uitzonderlijk voorbeeld van een laatromaanse kerk met binnenin koningsgraven. Deze kerk werd al in de hoogte opgetrokken volgens de gotische stijl. We leren hier wel wat bij van Geoffrey : over de verschillende stijlkenmerken, de kloosterorden en de heiligenbeelden. We zien in de kerken bijvoorbeeld Jakobus afgebeeld als apostel, als pelgrim en strijdend met een zwaard in de lucht en steeds op een wit paard ten strijde trekkend tegen de Moren. In Santiago de Compostela zullen we uitkomen bij zijn graf in de kathedraal. Hier in Carrion de los Condes, de belangrijkste plaats van de camino in de provincie Palencia, hadden we de keuze tussen 3 kloosters om te overnachten, alle 3 gerund door zusters : de arme klaren, de augustinessen en de zusters van barmhartigheid. We kozen voor het eerste, dat Geoffrey van ver herkende door de tralies. Onze overnachtingsplaats kiezen we altijd de avond ervoor of de dag zelf in mijn reisgids, daarin staan alle voorzieningen en de prijs per adres, we kiezen dan in de eerste plaats voor warme douches, een keuken en internet. Als er geen internet is, zoeken we de bibliotheek, daar moet je nooit betalen en is het mogelijk foto's door te sturen. Voor we rond 15u het stadje inliepen, zagen we een pelgrimspaar liften, ze kwamen uit Normandië en moesten opgeven door kwetsuren. Volgend jaar komen ze zeker terug om het tweede deel te lopen. Vandaag hebben we 15 dagen gelopen, net in de helft.
(Boadilla del Camino - Carrion de los Condos : 25,2 km)
Gisteren lag onze aankomstplaats Hontanas volledig in een put, we zagen de laatste kilometers geen teken van mensen of huizen, en pas op en100 meter van het stadje zagen we het volledig in de diepte liggen, zelfs de toren van het kerkje stak niet uit boven de vlakte.Hier was ook veel gerestaureerd, zoals in vele andere dorpjes, de camino heeft ze nieuw leven ingeblazen. We zijn deze morgen op tijd vertrokken en 28 km gedaan. Ik voelde me nochtans niet best : deze morgen met moeite 1 van de boterhammen in driehoekjes kunnen opeten, die Geoffrey voor ons belegd had met kaas, confituur en honing. De rest van de dag niet gegeten, al het water dat ik onderweg dronk weer overgegeven, enkel 2 cola's kon ik binnenhouden.Ook kou en last in de darmen, bij aankomst rond 15u direkt mijn bed in met de nodige medicamenten en de vrienden riepen me enkele uren later wakker, Geoffrey had soep en een lekkere rijstschotel gemaakt, rekening houdend met mijn toestand. Straks op tijd mijn bed in en morgen hopen dat het voorbij is. Ook Monika heeft een paar moeilijke dagen, ze mist haar familie en vriend, haar 2 hondjes, het strand van Bahia en de 30 graden. Ze loopt hier meestal met kou rond en 's nachts ligt ze soms ingepakt in haar slaapzak als was ze op de noordpool. Ik mis ook vooral mijn zoon, die als student in het 2de jaar hogeschool dierenzorg, vandaag met zijn stagemaand begint bij Bjorn Geeroms. Vandaag liepen we over eindeloze bleke vlakten, 1 col moesten we nog over. Onderweg ook de schitterende Fiterobrug overgelopen en de restanten van de klooster van San Anton gepasseerd. We zagen ook 3 herders met hun kudden. We overnachten nu in Boadilla Del Camino, een refugio met slechts 16 plaatsen, een mooie binnentuin, een ruime keuken en ruime douches. Hij wordt gerund door 2 jongemannen, die net de kachel deden branden. Het doet me wel eens goed om een maand zonder tv en auto door te brengen. De overstromingen in Spanje waar we enkele dagen geleden over hoorden, doen ons beseffen dat we volledig van het nieuws afgesneden zijn. Internet en gsm kunnen we minder missen. Als er 2 dagen geen internet mogelijk is doordat we overnachten in een piepklein dorpje of een klooster, worden we al onrustig. Monika zegt ook dat ze de mooie dingen die ze hier beleeft, graag met haar vrienden deelt. Voor mij is de blog een dagboek, een reisverslag voor nadien en ook een middel om op een gemakkelijke manier iedereen op de hoogte te houden. De vriend van Monika dacht haar ook een gps mee te geven, maar verloren lopen is hier onmogelijk. In Frankrijk zijn de aanduidingen van de camino niet zo goed en ook in Vlaanderen is er nog heel wat werk aan de winkel. Monika zou hier zonder i-pod verloren zijn, onderweg of in bed als ze moeilijk kan slapen, luistert ze de hele tijd liedjes of bekijkt filmpjes van haar favoriete zangers of foto's van haar familie en honden. Ik kan best zonder en voel me beter bij de stilte van de natuur. Zo zijn we met onze i-pod, gsm en internet zeker niet de pelgrim van vroeger, die vertok zonder contact met het thuisfront en zich volledig van de wereld terugtrok.
Eergisteren vertrokken we bij de brazilianen en kregen een armbandje in geel-groen om de arm, tijdens het omknopen mochten we 3 wensen doen. Ik heb er geen onmogelijke gevraagd, zodat ik het hopelijk niet te lang moet omhouden. We vertrokken in het domker in de regen, en het duurde meer dan 2u voor het over was. Het kon niet blijven duren. We liepen nu de hele dag door donkere naaldbossen, afgezoomd met braamstruiken en varens. 's Avonds overnachtten we in een oud klooster, waar geen internet was. Op de binnenkoer speelde zachtjes het Ave Maria. We hadden onderweg daarvan al een braziliaanse versie gehoord met mandolines, op de i-pod van Monika, heel grappig. Het dorpje, San Juan was heel klein en genoemd naar een tijdsgenoot van Santo Domingo. Beiden zetten zich hun hele leven in voor de camino en de pelgrims. Gisteren liepen we naar Burgos, ook vertrokken in de regen en het hield ook na ongeveer 2u op. De weg naar Burgos wa niet de mooiste, want we moesten een lange tijd door de voorstad met vooral industrieterrein. We waren voordien wel een heuvel overgelopen, bezaaid ñet keien, waartussen honderden donkerroze herfstkrokussen bloeiden. Zo zien we altijd tijdens de inspanningen andere mooie dingen. En als Geoffrey merkt dat we moe zijn, leidt hij ons af en wijst naar opvallende bomen, vogels, bloemen of vergezichten. Burgos is echter de moeite waard van een lang bezoek, want een uitzonderlijk mooie kathedraal. De geschiedenis ervan is verweven met die van El Cid, die streed tegen de Moren. Bij het binnenkomen van de stad stond zijn standbeeld, in de kathedraal zijn koffer en grafzerk. We overnachtten in Burgos in een parochieklooster van Emmaüs, heel mooi en een warme ontvangst door Almudena. Ze is van Madrid afkomstig en is van Burgos enorm gaan houden, vooral door de "zingende rivier", die vlak voor de stadspoort langsloopt. Almudena zorgde voor een heel bijzonder bezinningsmoment, waarbij ieder in zijn taal een stukje voorleest en nadien mocht ieder zijn beweegredenen voor de camino aan de anderen toevertrouwen. Een heel emotionele bijeenkomst. Monika weende toen ze vertelde dat ze van plan was de camino alleen te doen en het eigenlijk onmogelijk is om hier alleen te blijven. Ze is zo gelukkig dat ze hier is. Deze morgen zijn we er vertrokken op z'n zondags : heel lazy zoals de britse zusjes meestal doen. We vergezelden Adelheid en Albrecht die gisteren met ons meestapten tot aan de kathedraal, waar ze de ochtendmis gingen bijwonen. Pas omhalftien vertrokken, kwamen we laat toe in Hontanas. De eerste refugio was daardoor al volzet, in de tweede installeerden we ons pas om kwart over 6. Vandaag het verschil ondervonden tussen een gewone wandelvakantie en een pelgrimstocht. Heel moe van 7u stappen, nadien een koude douche en bij overmaat van ramp bij de handwa ook mijn portefeuille meegewassen. We hebben een pelgrimsmenu gegeten, het was te laat om nog zelf te koken. Morgen neemt Geoffrey dat op zich. De tocht is heel afwisselend : of we lopen alle 3 in gedachten afzonderlijk enkele meters na mekaar, of we maken grappen of we bespreken met mekaar serieuzere zaken. Vandaag opperden we dat de wereldleiders eigenlijk ook samen de camino moesten stappen, er zouden misschien beter afspraken, begrip uit volgen. En we stelden ons Obama en collega's voor naast mekaar in slaapzakken, onderweg druk alles besprekend en in de refugio's mekaars shampo en oordopjes delend. Vandaag in alle geval droog gebleven en een halve dag gezelschap gehad van een brit uit Wales, Jeremy, die in Burgos woont, er engels doceert en zich blijkbaar op zondag verveelde. We ontmoetten hem bij David, een brit uit Bath die onderweg met een bestelbusje een oase van rust schept en gratis koffie, thee, gebakjes en chocolade uitdeelt. We zijn er even blijven rusten en Jeremy stapte van daaraf met zijn koersfiets in de han met ons mee. Het was voor mij een welkome afleiding, want ik had, net als Monika een moeilijke dag. Nochtans liepen we al een dag of 3 vlotter, vanaf de 10de dag. Ik had de eerste week wat lichte pijn in de rechterkuit, maar maakte me geen zorgen, iedereen heeft ergens anders wel last. Het lichaam heeft minstens een week nodig om zich aan te passen aan de inspanningen. Het betekent dus niet dat je nadien pijnloos en zonder mindere dagen de tocht volbrengt. Genoeg nachtrust en morgen kan het weer veel vlotter gaan. Het landschap is ondertussen veel schraler en al iets ruiger. We lopen nu door het ruwere Castillië, schrale akkers met aan de weg stapels kalkstenen die de boeren uit hun velden halen na het ploegen. Vandaag zagen we talloze roofvogels boven onze hoofden cirkelen, we dachten dat het adelaars waren, of minstens buizerds, ik had er 45 geteld. Jeremy vertelde ons dat het gieren waren, en dat er in deze streek door de herders ook enkele wolven gesignaleerd werden. Ik neem me in elk geval voor om dapper bij mijn gezelschap te blijven. Morgen verlaten we de provincie Burgos al en lopen Palencia binnen.
(Belorado - San Juan de Ortega : 24,0 km) (San Juan de Ortega - Burgos : 29,3 km) (Burgos - Hontanas : 29,5 km)
Eergisteren in Ciruena heel vermoeid toegekomen en dan toch 2 mooie momenten beleefd. Ik was het laatste kwartier afgehaakt, kon geen meter meer verder, gebrek aan water of door de reserves ? Ik zette me op een muurtje en at wat noten en dronk wat water. De anderen waren doorgegaan om bedden te zoeken. Een half uur later kwam Geoffrey vanachter het hoekje om me mee te nemen, hij stelde nog voor om mijn rugzak te dragen, maar dat kon in geen geval. Monika en ik hebben gezworen onze rugzak elke meter zelf te dragen en nooit de bus te nemen. Iemand vertelde dat hij de rugzak een eind had laten transporteren en voelde zich hierover nadien zo slecht, dat hij het hele traject overdeed ! We logeerden bij Pedro, een spaanse vrijgezel. Terwijl we op het bed lagen te rusten, hoorden we dat hij in de keuken ernaast begon voor ons te koken. Ondertussen zong hij luidkeels passionele braziliaanse liedjes mee, op die momemten ben je de vermoeidheid vlug vergeten. Pedro opende voor ons de kerk om even binnen te kijken en een dankgebed te zeggen voor alweer een wondermooie dag. Nadien ging ik alleen nog eens tot in de bar om op internet te gaan. In het teruglopen liep ik even verkeerd in de grillige straatjes van het dorpje. Ik keerde naar de bar terug om er de weg te vragen naar het huis van Pedro. Ik vond dan vlot de weg terug. De dag nadien wist het halve dorp dat in de bar een vrouw naar de vrijgezel gevraagd had. Nochtans leek het ons dat Pedro vooral in mannen geïnteresseerd was. De volgende morgen verwonderde Monika zich dat ik ook aan het zingen was, de eerste keer in tien dagen. Ook Geoffrey zingt af en toe in de kerk, en dan komen de aanwezigen hem achteraf of zelfs de dag nadien bedanken omdat het zingen het bezinningsmoment zoveel intenser maakt. Bij Pedro logeerden we met 8 : wij 3, de jonge japanse Di-E, de duitsers Adelheid en Albrecht, die we de volgende dagen nog zouden terugzien en de brazilianen Rita en Hugo, die hun eerste kindje binnen 6 maanden verwachten. Als het een jongen is, zal hij Santiago heten. Gisteren zijn we na 5 km in Santo Domingo de la Calzada toegekomen en hebben er de kathedraal bezocht. Bijzonder is er het mausoleum van Santo Domingo en het hok met de levende hanen, dat te maken heeft met het meest bekende wonder van deze heilige. Monika zorgde weer voor veel animo door iedereen te vragen een haan na te doen in hun taal. Monika kocht er nieuwe en betere sandalen, want de plastieken waren volledig scheefgelopen. Santo Domingo deed veel voor de camino . hij zorgde voor ontbossing van de wegen, voor de bouw van bruggen, voor de opvang van de pelgrims,... We zijn later ook zijn geboortedorp voorbijgelopen. Gisteren lieten we La Rioja met zijn laatste wijngaarden achter ons en liepen de provincie Burgos binnen. We wilden in Belorado overnachten in een vroeger theater, maar dat was al volzet. We vonden nog plaats bij een braziliaan en zagen er Emily en de britse zusjes Isobel en Gwennan weer. Echt veel plezier gehad toen Fernando ons ontving. Aan de balie hangt hier ook de spreuk : de toerist eist, de pelgrim is dankbaar. Fernando maakt een lekkere maaltijd klaar tegen een vrije bijdrage : pasta, salade, gebraden kip en dessert. Obrigada, Fernando ! Emily nam de volgende ochtend afscheid met de tranen in de ogen. Ze had een nieuwe job in de ambassade van Parijs en werd opgeroepen. Wevermoeden dat Emily de tocht eerder vroeg dan laat volledig zal overdoen. We horen dat hier dikwijls : eens je begint erover te denken, laat het je niet meer los tot je uiteindelijk vertrekt.
De andere gasten kwamen gisteren in de keuken op de geur af, de meesten maken stokbrood klaar of wat pasta. Ik had voor 4 personen voorzien. De jonge Emily uit Toulouse had gisteren een off-day, anders is ze altijd over-enthousiast, nu was ze vermoeid en haar vriendinnen, 2 britse zusjes, waren al doorgelopen. We hebben haar onderweg op sleeptouw genomen, ik heb haar mijn laatste energiereep gegeven en 's avonds wilde ik haar uitnodigen voor de maaltijd, maar we zagen haar niet meer terug. Waarschijnlijk vond ze het toch te vroeg om al te stoppen. Vlug afgewassen en dan naar de mis in de zeer opvallende roccocco-kerk, de pastoor vernoemde de aanwezigheid van een belgische seminarist op het einde. We lagen vroeg in bed, we wilden extra vroeg opstaan, om 5u30 om zeker te zijn van slaapplaatsen in het piepkleine dorpje dat we wilden bereiken. De Vlaamse uitbaters deze week vertelden dat ze in de eerste week van september nog verschillende passanten moesten doorsturen. Dat zijn dan spijtig genoeg altijd de zwaksten. Een oudere man wond zich erg op, een groepje jongeren die de route blijkbaar als toeristen volgden, was vlak voor de herberg uit de bus gestapt met de (verplichte) rugzak en namen de laatste bedden in, zodat hij vermoeid diende door te stappen naar het volgende dorp. Deze morgen dus al om 6u30 op pad, de eerste anderhalf u in de regen. Geoffrey had vlug een engels ontbijt gemaakt, met gebakken banaan achteraf, typisch zuidafrikaans. Onderweg werd er niet veel gezegd en we moesten heel goed opletten om de markeringen in het donker niet te missen. Voordeel is dat we goed doorstapten en het belette Monika niet te zingen : I 'm walking on sunshine... Een paar koppen chocolademelk en capuccino konden er na een tijdje opnieuw de stemming in brengen. De zweedse Sven was opgelucht met ons te kunnen meelopen en haakte af in het voorlaatste dorp. Rond halfvier zijn we op onze bestemming beland, na 33 km, ik kon niet meer verder. Ik moest vandaag dan ook met bewondering denken aan de 4 mannen van wandelclub de Veter-anen. Zij legden onlangs samen een 100 km af in de Hoge Venen in een organisatie voor het goede doel. Een ferme prestatie ! We hebben onze achterstand op het schema kunnen beperken tot 5 km. Soms denk ik echt dat mijn 2 reisgenoten niet echt bestaan, dat het 2 engelen zijn die me helpen mijn einddoel te bereiken. Het is af en toe echt op de tanden bijten, en dan is Geoffrey er om ons op iets moois te wijzen onderweg. Ik heb bewondering voor Monika, die ondertussen de rest van onze reis aflegt op plastieken sandalen. Eergisteren had ze pijn aan beide voeten en toen voorbijgangers vroegen hoe het ging, antwoordde ze met de armen omhoog : Wonderfull ! Anderen die haar naam vroegen, antwoordden : O, ben jij de Monika ? Velen kennen haar al of hoorden over haar spreken. We noemen haar "El sol del camino". Elke dag komen we ook het groepje brazilianen tegen, waarvan 1 van de vrouwen bij aankomst in Madrid haar volledige bagage kwijt was. Iedereen van haar gezelschap heeft haar toen iets gegeven en ze is vertrokken op de sportschoenen die ze droeg bij vertrek. De brazilianen zullen niet gauw opgeven, ze hebben er ongeveer 3.300 euro voor over : vliegtickets, uitrusting en verblijfskosten.
De Vlaamse uitbaters, Annemie en Georges vertellen dat het hard werken is. Ze doen dit 15 dagen voor het Vlaams Genootschap, iedereen die de camino deed, kan zich opgeven als vrijwilliger, voorwaarde is dat je spaans en nog een andere taal spreekt. Het is zeker geen gratis vakantie, om 6u staan ze op, staan ter beschikking en als iedereen buiten is rond half 8, maken ze de keuken proper, nemen de lakens van de 70 bedden, wassen ze de hele voormiddag en verschonen de bedden. Vanaf de middag beginnen de pelgrims opnieuw binnen te lopen en beginnen de inschrijvingen, het geven van inlichtingen,... Soms nemen ze hun middageten pas om 17u. Je kan het 2 weken volhouden. Ik heb er de verstandige beslissing genomen spullen achter te laten. Monika begreep niet dat ik een rugzak kon meezeulen van 10 kg. In Brazilië geldt de regel . 10 % van je lichaamsgewicht, bij ons raadt men 15% aan. Omgekeerd begreep ik niet hoe zij het op 6 kg kon houden. Eergisteren voelde ik pijn tussen de schouders en dan is de beslissing snel genomen : met pijn in het hart liet ik mijn favoriete badpak, een truitje, toiletzak,... en kon 's morgens 2 kg lichter vertrekken. De canadezen zeiden ons dat we de spullen per post konden opsturen naar Santiago of naar huis, maar we hebben geen tijd om te wachten op die openingsuren en lieten alles achter in de refugio. Daar wordt alles gewassen en 1 keer per maand opgehaald en uitgedeeld aan armen. Dat maakt het afstand doen al veel gemakkelijker. Gisteren 30 km gedaan en had een moeilijke dag. De kilometers zijn niet erg, maar er komt de warmte bij, de hobbelige weggetjes bezaaid met keien, waardoor je moeizaam vordert, de rugzak Het is niet meer zo heet als de eerste dagen. Het landschap is nu veel weidser en goudgeel, de lappen rode grond blijven achterwege, het blijft wel nog heel heuvelachtig. Ik wa vermoeid gisteren en bestelde een massage voor de rug en de benen. De spaanse kinesist was zeer goed - alle pijn bleek de dag nadien volledig uit de benen - en hij verwittigde me dat ik te weinig water dronk, vandaar de inzinking. Gisteravond stopten we in Logrono, de hoofstad van de Rioja. Voor het binnenlopen van de stad, stopten we aan het huisje van senora Felisa, een vrouw die in 2002 op hoge leeftijd overleed en tijdens haar leven de pelgrims opwachtte met water, vijgen en hartelijkheid. Ze telde ook het aantal pelgrims. Nu stempelt haar dochter Maria onder de vijgenboom de paspoorten en probeert door het verkopen van drankblikjes iets bij te verdienen. Voor het eerst stonden we in Logrono voor een volle refugio, een oplossing bleek het klooster, waar pater Angel ons opving. We konden er slapen op matrasjes op de grond, kregen een avondmaal en een ontbijt aangeboden en dat alles in ruil voor een vrije bijdrage. Er was geen internet, het eten was sober, maar we hebben er veel plezier gehad. We woonden de mis bij in de kathedraal en werden voor het altaar opnieuw gezegend voor onze tocht. ' s Morgens in het mooie stadspark, hielden we halt bij het standje van Marcelino el Peregrino, een oudere man met lang haar en baard in pelgrimskledij. Hij geeft de passanten een speciale stempel, koekjes en appels en weigert hiervoor geld. Hij is een bekende figuur op de camino en heeft lang geleden, samen met zijn vrienden, de weg voorzien van de eerste markeringen. Vandaag had ik opnieuw heel veel energie en Monika had nu een slechte dag. We moesten onze planning wijzigen. De refugio van het stadje waar we naartoe wilden, is enkele dagen gesloten en in het volgende dorpje zouden de schaarse bedden bezet zijn. Het was een moeilijke keuze : tot 34 km doorlopen met het risico dat ook daar geen plaats was, of al stoppen na 14 km. We kozen voor het laatste en zullen dus de komende dagen kilometers moeten inhalen. Geoffrey bestudeert de mogelijkheden, om me gerust te stellen. Het voordeel is dat we vandaag een rustdag hebben en dat ik tijd genoeg heb om te koken vanavond : toast champignons, courgettesoep en asperges op Vlaamse wijze. Mijn reisgenoten eten niet veel vlees. Monika beloofde al om ook eens braziliaans te koken.
We hebben al 135 km gedaan van de 775. De aankomst gisteren in het dorpje van onze eerste 100 km, Ciraqui, hebben we mekaar al gelukgewenst. Gisteren in Estella een heel fijne avond doorgebracht. We lagen in de refugio wel in een slaapkamer met 30, zoals gewoonlijk op stapelbedden, ik en Monika naast of boven mekaar. We moesten er gisteren om lachen dat we alle 2 de eerste keer naast een priester geslapen hebben, in het andere stapelbed natuurlijk. Soms is het niet gemakkelijk en een vrouw kloeg gisteren over een snurker. Geoffrey antwoordde dat dat er bij hoort, anders ga je naar een hotel en betaal je, vanaf 35 euro voor een eenpersoonskamer. Ik was vooraf van plan om dat af en toe eens te doen, maar nu willen we niet meer. Je ziet hier altijd bekende gezichten en hebt meer tijd om eens iets te zeggen. Wat soms heel enerverend is, dat men voor 6u al in de rugzak vanalles begint te zoeken in de plastieken zakjes. Maar regel is dat je voor 6u en na 22u geen lawaai maakt, de deur gaat vast om kwart voor 22u en om 22u gaat het licht uit. Als we toekomen, volgen we altijd hetzelfde ritueel : een bed kiezen, een douche nemen, onze spullen wassen of gezamenlijk de wasmachine gebruiken, wat rusten, op internet gaan, eten, soms een kleine stadsverkenning en onze reisgids bestuderen voor de volgende dag. Er zijn altijd 2-3 refugio's om te kiezen : vandaag eentje opengehouden door Vlaamse vrijwilligers : Annemie en Georges. Er zijn op dit moment altijd plaatsen vrij in de refugio's, juli en augustus zijn drukker. in een gewoon jaar zijn er zo'n 100.000 pelgrims, in de heilige jaren 1999 en 2004 150.000 en 180.000. Als de naamdag van St-Jakob, 25 juli, op een zondag valt is het een heilig jaar. De volgende zijn 2010 en 2021. Dat er dan bijna 2 keer zoveel pelgrims komen, ligt aan een besluit van de paus : wie in een heilig jaar de camino doet, verdient een volle aflaat, dat wil zeggen, is vrij van al zijn zonden. In Estella gisteren, een stadje met enkele mooie marktjes, waren winkels in overvloed. Monika en ik hadden Geoffrey uitgenodigd voor een etentje en zouden de kosten delen. De avond zelf was ze uitgelaten : de kocht de kleurigste hoed van de markt, en ze stond erop het etentje volledig te betalen, want we hadden haar "gered" die dag : we waren de hele dag bij haar gebleven en ze had mijn sandalen mogen gebruiken. Haar wandelschoenen wil ze voor de rest van de dag niet meer dragen, ze kocht op de markt zelf sandalen en doet daar haar wandelsokken in. Na het etentje, een pelgrimsmenu in Spanje, in een italiaans restaurant, een belgische steak friet, in het gezelschap van een braziliaanse, we vonden dat amusant. We maakten nadien een korte stadswandeling, bij de kerk bleek er om 20u een concert door een fins barok orkest, we kochten 3 kaartjes en het optreden was heel mooi. We zetten ons achteraan in de kerk, want iedereen wa sjiek uitgedost. Geoffrey zei ons dat het uitzonderlijk is dat er op 2 klavecimbels gelijktijdig gespeeld wordt. We waren net op tijd terug in de refugio. Deze morgen moesten we ontbijten tussen 6 en 7 en om kwart over 7 de refugio verlaten. Na een half u al bereikten we de enige fontein ter wereld waar wijn uitkomt. De ontgoocheling was groot toen bleek dat er zondags niemand was om ze te bedienen. Het landschap verandert : van de Pyereneeën, naar de bossen en sinds gisteren tussen de akkers met huizenhoog gestapelde balen stro, vijgebomen en olijfboomgaarden in een glooiend landschap en we lopen sinds gisteren tussen de eerste wijngaarden, morgen lopen we van Navarra La Rioja binnen. Vandaag wat moe, deze morgen vertokken met 2 beschuiten als ontbijt, om 6u heb ik nog niet veel honger, en toen bleek dat onderweg alles gesloten was. We liepen ook te lang zonder pauzeren, soms 3u aan stuk. Terwijl we douchten, heeft Geoffrey boodschappen gedaan in Los Arcos en ons broodjes klaargemaakt met pate en sardines, en een dessert. Als hij terugkomt in België mag hij kiezen of hij als norbertijn parochiepriester wordt of in de kloostergemeenschap zal leven: Hij zal waarschijnlijk het laatste kiezen. Hij is zo rustgevend en zorgzaam . hij haalt ons 's morgens koffie, plukt onderweg bramen en druivetrossen, en stippelt kleine stadswandelingen uit: Vanavond wil hij ons verrassen en voor ons koken in de refugio, dan moeten we vandaag niet meer buiten.
(Estella - Los Arcos : 21,3 km) (Los Arcos - Logrono : 27,9 km)
Terwijl ik thuis mijn blog aan het aanmaken was, liet ik de titel vrij om er nadien even over na te denken. Een minuutje later reikte mijn zoon me een papiertje aan met een spaanse zin : valor para caminar - moed om te wandelen, als een laatste aanmoediging voor me. Hij was de maanden na mijn beslissing ongeveer de enige die niet probeerde me van mijn idee af te brengen, die niet hoofdschudde - wat is ze nu van plan - en me niet probeerde te verleiden tot een andere vakantie. Hij begrijpt blijkbaar heel goed hoe belangrijk dit voor me zal zijn. Ik kreeg ook voor mijn vertrek al kaartjes, sms-jes en mails als steun en ook nu in het gastenboek en de reacties wordt altijd vol bewondering over mijn moed gesproken. Na enkele dagen hier vind ik niet dat ik moed heb om te stappen, wel om toch te vertrekken. De moed behoort hier toe aan de ouderen die hier piepend de bergen op komen, degenen die recent een operatie ondergingen en deze uitdaging aangaan -je ziet ze regelmatig stoppen om niet in het rood te gaan-, de vrouw die ik met de voet in een plastieken houder aan een slakkengang zag stappen, de jongen die de hele dag op slippers voortstapt omdat zijn voeten vol blaren zitten. Ikzelf ben gezond en in goede conditie, ik heb bijvoorbeeld geen blaren omdat mijn voeten door het regelmatige lopen gewend zijn aan de wrijving van de sportschoenen. Het stappen valt me voorlopig mee. Maar misschien wordt mijn moed later nog op de proef gesteld. En soms is die moed niet voldoende om er te geraken : we zagen op die enkele dagen al enkele gedenktekens van pelgrims die het niet haalden, zoals een kruis met foto voor de belg Frans Koks, boven op de Perdonpas, een van de mooiste plekken van de camino. We houden dan altijd even stil en bekijken het filosofisch : elke weg of afslag kan de laatste zijn, niet alleen hier. Ik dacht gisteren dan ook aan de laatste rustplaats van Jos, in Wambeek, het dorp dat hij niet meer wou verlaten en met zicht op de kerk van Ternat, het dorp van zijn jeugd.
Ik was gisteravond ongerust in Monika, ze heeft ook heel wat blaren en heeft vandaag mijn sandalen gedragen. Gisteravond Punta La Reina verkend, tot over de mooie romaanse brug die eeuwen geleden door de koningin geschonken werd voor de overtocht van de pelgrims over de rivier de Agra. Een heel mooi oud stadje, we zijn er met ons tweeën iets gaan eten. In Punta La Reina kocht ik een kleine souvenir voor ons beiden en bewaar het voor het moment dat we mekaar misschien moeten loslaten. Nu zijn we na een trage dag in Estella, door de pelgrims vroeger al Estella la Bella genoemd door de mooie kerk, het paleis van de koningen van Navarone en het klooster op de top. We hebben vanavond Geoffrey, de jonge priester die half november naar Postel gaat en tot dan vrij is - uitgenodigd iets te gaan eten. Hij stapte ongeveer de hele dag met ons mee. Hij had het er onderweg over dat het goed is om in ons drukke leven elke avond en ochtend 10 minuten te voorzien om even te mediteren en dat je daar de hele dag profijt van hebt : even stil zijn, denken aan een mooi beeld of herinnering en, zoals zijn moeder hem leerde : counting your blessings, terugdenken aan de mooie dingen die je die dag meegemaakt hebt.
Vandaag een hele mooie etappe van Pamplona naar Punta la Reina, een klein stadje ontstaan door de camino, want alles situeert zich rond de hoofdstraat, straks eens doorwandelen, want hier wel de oude pelgrimssfeer, wordt gezegd en ook de mooiste brug van de camino. We moesten vandaag over de Perdonpas, een 1000 m hoog, met een lastige klim de laatste 3 kwartier, maar we werden boven beloond met het pelgrimsmonument, een groepje ijzeren silhouetten en een zicht op het landschap waar we al 4 dagen doorlopen tot aan de Pyreneeën. Voor mij zeker zo mooi als de eerste dag. Bij die vergezichten moet ik dan altijd denken aan Guido, een van de beste vrienden van Jos. Op zo'n momenten zij hij altijd : Kijk, dat is allemaal van ons. Wij vonden dat altijd zo grappig, maar begrepen hem wel heel goed. Niemand kan grond bezitten, je krijgt het alleen even in bruikleen. Van toen af zeiden we het ook altijd als we ergens ontroerd werden door het landschap. Ik denk dan ook soms aan mijn neef Mark, die op 34 totaal onverwacht en heel plots overleed aan een hersentumor, op het moment dat hij 3 jonge zoontjes had. Dan denk ik aan de kansen die ik nog heb en anderen niet of niet meer en besef dan heel goed mijn geluk. Onvergetelijk vandaag : de zingende Monika terwijl we de berg weer afdalen met 2 grote gele bloemen in haar vlechten. Met Guido en Juliette, Wally en Sonja, Roger en Maria hadden we deze zomer nog een fietsvakantie gepland. Vanaf de oorsprong van de Rijn in Zwitserland, wilden we de rivier in enkele jaren volledig volgen. Zonder Jos wilde dit jaar niemand vertrekken. Bedankt jullie voor de mooie herinneringen aan onze fietsvakanties aan de Moezel, de elfstedentocht, het Canal du Midi, de Donau en aan onze eigen kust : het zullen altijd hoogtepunten blijven in onze 10 jaar samen.
U kan op de foto klikken... zeker doen
. (Monica en Stijn hielpen met de foto's)
