Lange tijd heeft de wetenschap het universum en de processen die zich daarin afspelen proberen te begrijpen met lineaire modellen: modellen waar bepaalde oorzaken bepaalde effecten hebben. Het universum werd beschouwd als een machine, en als je de machine zou opdelen in onderdelen, en de onderdelen zou begrijpen, dan zou je ook de gehele machine begrijpen. De onderdelen zelf kon je ook weer als machines beschouwen. Men was ervan overtuigd, dat als je diep genoeg graaft, en voldoende rekenkracht had, dat ons gehele universum te begrijpen en te voorspellen was.

Hoe hard men het ook probeerde, vele systemen zoals het weer, economie, eco-systemen, samenleving bleken zich keer op keer onvoorspelbaar te gedragen. Voor deze systemen was dat geen complete verrassing, maar toen bleek dat dezelfde onvoorspelbaarheid zich voordeed op het gebeid van quantum fysica en astronomie werd duidelijk dat lineaire modellen niet voldeden.

Complexe adaptieve systemen zijn systemen waarin een aantal factoren niet alleen invloed hebben op het totaal, maar ook op elkaar. In modellen wordt een weergave van een systeem geisoleerd van zijn omgeving om te besturen hoe dit gemodelleerde systeem zich gedraagt. Het probleem van deze benadering is dat er (vrijwel) geen gesloten systemen bestaan: een systeem interacteert altijd met de omgeving, en de omgeving heeft daarom ook invloed op het systeem. Een ander probleem met complexe adaptieve systemen is dat we nooit in staat zijn en zullen zijn om de exacte invloed die factoren op elkaar hebben te bepalen. Dit houdt in dat we de effecten van die factoren met een bepaalde mate van betrouwbaarheid kunnen berekenen, maar dat de foutenmarge er voor zorgt dat die betrouwbaarheid sterk afneemt met de afstand van de voorspelling. Ter illustratie: we zijn redelijk goed in staat het weer voor de komende uren te voorspellen, maar we zijn totaal niet in staat om het weer over drie weken te voorspellen.

Complexe adaptieve systemen vragen een andere benadering. Wie dit begrijpt, begrijpt ook dat de berekeningen van de politieke plannen van de verschillende politieke partijen door het Centraal Plan Buro slechts anecdotische waarde hebben. Die begrijpt ook dat de berekeningen van het IPCC over klimaatsverandering doelloos zijn. Dat de plannen van Natuurbeheer en Natuurbehoud niet zullen opleveren wat ervan verwacht wordt. Dat de huidige economische crisis een mooi voorbeeld is van onvoorspelbaar gedrag in een complex adaptief systeem. (to be continued . . .)