Ze hebben vele levens achter de rug. Verhalen voor honderd jaar. Over al hun omzwervingen, vanuit hun thuislanden Koeweit, Algerije en Egypte. Maar hun blik staat op oneindig, achter de horizon ligt immers het beloofde land: Groot-Brittannië.
10 uur
Centrum Algemeen Welzijnswerk Oostende
Halverwege de smalle Sint-Sebastiaanstraat bevindt zich de enige plek aan de Belgische kust waar illegalen welkom zijn. De voordeur staat open.
Een lange, smalle gang leidt naar een binnenkoer, waar de rokers de laatste nieuwtjes uitwisselen. Ze vragen zich af hoe het gaat met de jonge Algerijn die hoopte uit de handen van de politie te blijven door uit de derde verdieping van een verlaten pand te springen, met een meervoudige armbreuk en kwetsuren aan de rug tot gevolg. De man logeert nu bij landgenoten in de stad.
Meewarig schudden de omstanders het hoofd. "Straks gaat er hier nog iemand dood", mompelt een gedrongen man, terwijl hij nijdig een peuk uitduwt.
In de ontmoetingsruimte voorbij de douches en de op volle toeren draaiende wasmachines werken een paar mannen de enige warme maaltijd van de dag naar binnen. Anderen drinken koffie, spelen tafelvoetbal of schuiven aan bij de rij computers tegen de muur.
Achter het verste scherm zit Ali (35), een corpulente versie van George Clooney die in een gele kamerjas wacht tot hij zijn kleren weer kan aantrekken. Met behulp van Google Earth keert hij virtueel naar huis terug, naar het Koeweit van zijn geliefde.
"Honden hebben daar een beter leven dan wij", schampert hij, verwijzend naar het meer dan 100.000 zielen tellende bedoeïenenvolk dat in de kleine oliestaat van alle rechten verstoken blijft. Tal van mensenrechtenrapporten ten spijt zijn ze tweederangsburgers die geen paspoorten, geboorte- of overlijdensaktes krijgen en aan wie het recht op overheidsbanen en gratis onderwijs wordt ontzegd.
"Je kunt je niet voorstellen hoe het voelt om niemand te zijn, in het land waar je vader en grootvader zijn geboren. En wie daartegen protesteert, kan op keiharde repressie rekenen. Een van mijn beste vrienden ondervond het vorig jaar. Hij wilde een paspoort om naar het buitenland te vertrekken en kreeg alleen slaag en acht maanden opsluiting, zonder enige vorm van proces.
"Zo gaat het al tijden in Koeweit. Maar toen we in de buurlanden de Arabische Lente zagen aanbreken, gingen ook wij bedoeïenen vol goede moed de straat op. We hadden beter moeten weten. Mijn broer werd half maart opgepakt en zit nog altijd vast."
Ali vreesde dat ook hij zou worden gearresteerd en is op 20 maart clandestien uit Koeweit gevlucht, via Syrië, Turkije en Griekenland naar België. Het einddoel van deze 2.000 euro kostende trip is Groot-Brittannië, waar een grote boedoeïenengemeenschap leeft.
"Ik herinner me de zondagochtend van mijn vertrek nog precies. Mijn vader zei dat er niets anders op zat, mijn moeder huilde stilletjes. Toen we wegreden, voelde ik me als een bloem die uit de grond wordt gerukt."
Ali verbergt zijn hoofd in zijn handen. Even later tast hij onhandig naar de kruk onder zijn stoel. "Drie maanden al probeer ik naar de overkant te komen in de buik van een vrachtwagen. Ik had nooit gedacht dat het zo moeilijk was. Opgejaagd door de politie, niet weten waar je zult slapen, voor de regen schuilen in een winderig bushokje.
"En nu dit: bijna drie weken geleden heb ik mijn voet ernstig bezeerd bij een vluchtpoging. Ik smeer er zalf op, maar de zwelling blijft. En toch moet ik het zo gauw mogelijk weer proberen."
Verzwegen drama
Voor bedoeïenen is er in Koeweit geen plaats en voor een man als Ali geldt dat dubbel. Onder zijn verhaal van politieke uitsluiting schuilt immers nog een ander, verzwegen drama. Een holebi-versie van Romeo en Julia, die zowel in zijn geboorteland als in deze wereld van voornamelijk etnisch Arabische transitillegalen volstrekt taboe is.
Onlangs ondervond een jonge Algerijn het aan den lijve. Toen zijn seksuele identiteit uitlekte, werd de man door andere transitmigranten afgerost.
Als Ali zeker is dat niemand hem kan horen, vertelt hij dat hij en zijn vriend elkaar zes jaar geleden hebben leren kennen. Ze probeerden hun liefde verborgen te houden maar de machtige verwanten van zijn partner kregen er toch lucht van. Sindsdien wordt Ali bedreigd. "Op het einde zagen we maar één uitweg: ik zou als eerste naar Londen reizen, hij beloofde me zo snel mogelijk te volgen. Dat is nog steeds het plan. We dromen van een eenkamerflat in Londen. Klein en simpel, maar voor altijd de onze.
"Ik vraag me af of dat ooit zal lukken. Het enige wat me op de been houdt, zijn de Skypegesprekken met hem, op de sociale dienst voor vreemdelingen, een paar straten hier vandaan. Hij luistert naar me en spreekt me moed in. Zodat ik weer verder kan.
"Als ik in Koeweit was gebleven, was ik onderhand dood. Vermoord door de politie of door zijn familie. Misschien was dat be@ter, want hier sterf ik elke dag opnieuw."
16 uur
Bushokje tussen station en Maria Hendrikapark
Hamid (25) pulkt lusteloos aan het traliewerk van de bank. Op zijn voorhoofd zit een dikke rimpel, waardoor hij veel ouder lijkt dan hij is. "Mijn hoofd is moe, zo moe", zegt hij met een stille zucht. Beschut tegen de harde wind wacht de Algerijn hier met een paar vrienden op het donker. De voedselpakketten die Papa Noel elke dag aan de ingang van het park uitdeelt, zijn soldaat gemaakt. De jongemannen zijn klaar om hun kans te wagen. Misschien komen ze vannacht naar de overkant van de zee.
"Tal van vrienden zijn al vertrokken. Mij is het bijna gelukt, tot twee keer toe. Maar we werden in het laadruim van de vrachtwagen ontdekt door de Britse politie, die ons prompt terugstuurde. Pas de chance, quoi.
"Het is een kwestie van volhouden, ik moet de oversteek maken. Mijn zus woont al een jaar of tien in Londen, zie je. We bellen elke week, ze garandeert me dat haar man een job voor me zal vinden in een of andere garage. Ik ben een ervaren automecanicien."
Zijn vriend Ahmed port hem lachend in de zij. "Werken, geld verdienen, de familie thuis onderhouden. Iemand zijn, dat kan toch niet te veel zijn gevraagd?" Hamid buigt het hoofd. Hij vertelt dat hij het slachtoffer werd van de economische crisis in Spanje. "Twee jaar lang heb ik in Barcelona gewerkt, tot de garage op de fles ging en we de huur van onze kamer niet meer konden betalen.
"Barcelona is het beste wat me in mijn leven is overkomen. Ik begrijp niet waarom het Spaanse systeem geen navolging vindt in de rest van Europa. Je hoeft er niet op sociale zekerheid of uitkeringen te rekenen, maar wie een job vindt en in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien, mag werken en blijven. Zo scheid je meteen het kaf van het koren."
Van Spanje is Hamid naar Brussel getrokken. Een oude vriend vertelde hem dat er vast een baantje te ritselen viel. "Zes maanden heb ik bij de Naamsepoort in Brussel gewoond. Met twee landgenoten in een kelderkamer, voor 450 euro per maand. We werkten in een garage in Molenbeek. Het loon was laag, maar dat deerde me niet."
Aan Hamids Brusselse leven is door de arbeidsinspectie een einde gekomen. "De baas zei dat ik het moest begrijpen, hem werd een gigantische boete opgelegd. Maar als ik wilde, kon ik over een maand of twee weer bij hem aan de slag. Alleen, hoe moest ik die tijd overbruggen?"
Een week of vier geleden is de jonge Algerijn naar Oostende gekomen. "Het valt me ontzettend zwaar. Ik voel me uitgespuwd, nagekeken en verwenst, als was ik een straatboef.
"Alle dagen hier zijn donker, de ene nog meer dan de andere. Laatst hoorde ik over die onfortuinlijke landgenoot van ons, die een jaar of wat geleden even verderop van de brug sprong. Hij kwam terecht op het dak van de vrachtwagen die eronder stond, maar wankelde en viel bij het zien van een naderende politiecombi. In comateuze toestand werd hij naar het ziekenhuis gebracht, waar hij maandenlang verbleef. Naar verluidt is hij blijvend verlamd. Het verhaal heeft zich in me vastgehaakt. Hoe moet het verder met hem, en met ons? Alleen de wetenschap dat er thuis geen toekomst wacht, doet me volhouden. Londen, Londen, alsjeblief vannacht nog."
18 uur
Maria Hendrikapark
In een ander leven zou Hassan (29) een vlotte verkoper van dameskledij kunnen zijn, een kerel die met succes dure horloges aan de man brengt of een populaire kelner in een hip restaurant. De jonge Algerijn heeft er de looks voor en maakte van zijn lichaamsverzorging en outfit zijn corebusiness. Zorgvuldig geschoren kin en wangen, leuke jeans, gympjes in een gedurfde kleur en een shirt dat zijn aantrekkelijke lijf goed doet uitkomen. Een absolute prestatie voor een man zonder vast adres.
Hassan parkeert zijn geleende fiets tegen een boom. Een week of twee geleden heeft hij hem op de kop getikt, op aanraden van lotgenoten, die zeiden dat de politie scherpere acties plande en dat het zaak was snel te kunnen ontkomen.
"Ik heb beslist om hier te blijven", zegt hij via zijn vriend, die voor hem vertaalt. Hassans kennis van het Frans is minimaal, zijn Engelse woordenschat beperkt zich tot een zin of drie en zijn Nederlands bestaat voorlopig alleen uit tussenwerpsels à la 'amai' en 'jaja'.
"Al te lang was ik onderweg. Naar nergens", zegt hij met een verlegen glimlach. De jongeman vertrok uit Algerije toen hij vijfentwintig was en plukte in Spanje anderhalf jaar lang citrusvruchten, tot de economische malaise hem naar het noorden dreef. Na een korte stop in Brussel en een verblijf van enige weken in Oostende arriveerde hij op het beloofde eiland. Lang heeft hij het er evenwel niet uitgezongen. Na enkele maanden kreeg hij een enkeltje naar zijn geboorteland.
"Terug naar af, ja. Maar slechts voor even. Een dikke maand na mijn thuiskomst ben ik andermaal vertrokken. Naar Europa, naar de toekomst. Aanvankelijk was het plan om weer naar Groot-Brittannië te gaan. Dat voornemen heb ik onderhand laten varen. Daar is niet beter dan hier, waarom zou ik mijn leven opnieuw riskeren om de zee over te komen?"
Hassan heeft andere plannen. Hij wil een vrouw zoeken, trouwen en een gezin stichten. "Eerst dacht ik dat een stad als Brussel de beste plek was om een geschikte partner te vinden. Maar dat is niet zo. Je kunt beter opteren voor een oord als Brugge of Oostende. Die steden zijn kleiner, er is minder concurrentie, je kunt er makkelijker mensen ontmoeten. In een Brugse dancing heb ik verschillende leuke vrouwen leren kennen. Ze zijn doorgaans iets ouder dan ik, maar dat is geen probleem. Eerst was ik met een Poolse. Zij was lief, maar iets te veeleisend. Een Belgische zou geschikter zijn, vrouwen van hier zijn zelfstandiger. Ze verwachten veel minder dat je alles voor ze regelt."
Boy meets girl als overlevingsstrategie. Hassan is er fysiek perfect voor uitgerust maar zijn linguïstische talenten zijn ondermaats. "De taal die hij het beste spreekt", meent zijn vertaler, "is die van de liefde. Een vrouw versieren is voor hem een koud kunstje." Of dat talent binnen afzienbare tijd ook naar de trouwzaal van een Belgisch gemeentehuis zal leiden, valt nog te bezien. "Misschien lukt het wel", beweert zijn kompaan. "En als hij een vriendin heeft, hoeft Hassan zich geen zorgen meer te maken over onderdak en eten. Dat is een goed begin. Wie weet kan hij hier en daar klusjes opknappen of een taalcursus volgen. En aldus..."
Hassan speelt met zijn mobieltje en knikt instemmend. "Ik geloof dat het me zal lukken. En ik ben niet gehaast."
20 uur
Verlaten scheepswerf in het havengebied
Een plek met boten die voorlopig nergens heen gaan, dat is de tijdelijke woonst van jongens als Mohannad (22). Vier hoog slaapt hij, in een klein, donker kamertje boven aan de ijzeren trappen. "Niet geweldig, maar best oké", zegt de jonge Egyptenaar schouderophalend. "Of tenminste, tot eergisteren was het acceptabel. Toen de politie in het holst van de nacht binnenviel, vernielden ze de oude ijskast die we hadden weten aan te sluiten. De spiegel ging aan diggelen en mijn zaklampje werd kapotgetrapt. Waarom eigenlijk?"
Vijf jaar al is de jongen uit Mansoura onderweg, sinds zijn vader overleed en hij als oudste zoon moest helpen om in het levensonderhoud van zijn moeder en broertjes en zusjes te voorzien. "We hoorden van vrienden dat ze goed verdienden in Groot-Brittannië. Als ik kwam, mocht ik met hen in het restaurant werken. Dat vond mijn moeder een goed plan."
Mohannad ging via Libië naar het Italiaanse Lampedusa, en zette vandaar zijn reis voort naar Sengatte. Hij stak het kanaal over en zwoegde twee jaar lang in de keuken van een restaurant in Cambridge. "Eenvoudig was het niet maar ik kon geregeld geld naar huis sturen. Dat gaf me een geweldig gevoel. Ik herinner me mijn moeder aan de telefoon nadat ze de eerste centen had ontvangen. Die trots en dankbaarheid in haar stem.. Bij het afscheid zei ze dat ik in Europa een man zou worden. Ik wist niet goed wat ze bedoelde, maar onderhand besef ik dat ze helemaal gelijk had."
En toch. De verantwoordelijke oudste zoon doubleerde bij wijlen als onbezonnen jongeling. Toen een paar Algerijnen hem op een avond in het station van Cambridge beledigden, ging hij zonder aarzelen met hen op de vuist. De knokpartij had verstrekkende gevolgen. "De politie kwam tussenbeide, achterhaalde dat ik illegaal in het land was en een maand later werd ik in een vliegtuig naar Rome gezet", zegt Mohannad grinnikend. "Sindsdien heb ik in zekere zin aan toerisme gedaan. Helemaal gratis. Dat is niet voor iedereen weggelegd, toch?"
Van de Italiaanse hoofdstad ging het naar Amsterdam, waar zijn oom al een jaar of tien van een uitkering leefde. Toen hij enige tijd later aangeschoten door de straten zwierf, werd hij door de politie opgepakt. "Tweede gratis vliegtuigreisje, andermaal met bestemming Rome."
Zeven dagen lang doolde de jongen rond op de luchthaven. Hij ontdekte dat de vluchten uit Zwitserland veel chic volk aan boord hadden en besloot daar zijn kans te wagen. "Ik had gauw door dat je daar beter asiel kunt aanvragen. Als Palestijn bijvoorbeeld. En aldus kreeg ik een flat voor zes maanden en een bescheiden uitkering. Je kon er niet van leven maar in een stad als Zürich kun je makkelijk je inkomen bijspijkeren met de verkoop van hasj. Alleen wist ik dat dit niet kon blijven duren."
De maanden die volgen, werden getekend door instabiliteit en negatieve ontmoetingen met de overheid. Mohannad ritselde hier en daar wat en besloot op een bepaald moment dat de vakantie lang genoeg had geduurd. "Het is welletjes geweest. Ik moest maar eens terugkeren naar mijn baantje in Groot-Brittannië. Daarom ben ik nu hier en ik hoop de overtocht binnen twee weken te kunnen maken. Het wordt immers al flink koud. De nachten buiten of in oorden als dit doorbrengen is geen pretje."
Mohannads toekomst ligt thuis, daar is hij van overtuigd. Hij zegt nog maximaal twee jaar in Groot-Brittannië te willen werken. Er moet zo'n 5.000 euro worden gespaard, als startkapitaal voor een nieuw leven. "Misschien open ik een eigen zaak in Mansoura, ik zie wel. Mijn moeder heeft vast ook ideeën. Wat zal het fijn zijn om mijn familie terug te zien.
"Ik hoorde overigens dat de Internationale Organisatie voor Migratie in Groot-Brittannië een veel hogere startpremie verstrekt aan mensen die vrijwillig naar hun land terugkeren dan hier. Het gaat om enige duizenden euro's, plus een vliegtuigticket natuurlijk. Dat zou mooi zijn."
5 uur 's morgens, dezelfde verlaten scheepswerf
Ali schrikt wakker, hij ziet mannen rennen met zaklampen en hoort luide stappen op de trappen van het verlaten complex. Politie. Ontsnappen is geen optie. Waar moet een man met een gekwetst been heen?
Hij en vier anderen worden door de agenten meegenomen naar het politiebureau en twaalf uur lang vast gehouden. Ze krijgen eten en drinken, maar Ali krijgt geen hap door zijn keel. Hij denkt aan Londen en aan zijn geliefde, aan dingen die nu verder af lijken dan ooit.
"Ach, het gaat wel. Ze hebben ons laten gaan. Voorlopig toch. Maar waar zullen we voortaan slapen? Hoe lang duurt het vooraleer we opnieuw opgepakt worden? Ik bid dat we vandaag nog kunnen de oversteek maken. Dat is het enige waaraan ik nog denk."
|
