In 2012
schreef Vic Nees in Stemband (het magazine van Koor & Stem) mooie dingen
over het zingen met ouderen:
Net als alle vaardigheden kent het
samenzingen, naast een opgang en een hoogtepunt, ook een periode van decline and fall. Naast de lente en
zomer, ook herfst en winter. Als de Indian Summer overgaat in een troosteloze
herfst verliezen de stemmen hun kleur zoals de bomen hun bladeren. Het volume
is nog net toereikend voor s zondags in de kerk en voor bijeenkomsten van Okra.
Maar er wordt gezongen. Niet voor het artistiek genot maar voor het primaire
genoegen van samen in klanken uit te ademen. De verbeelding vult aan wat de
longen niet meer presteren.
Als de zingende mens zwijgt is het
winter. Wat daar op volgt, wordt verwoord door de dichter Han van der Vegt: Wanneer de stem zeker weet dat de dood is
ingetreden, pelt ze zich los van het strottenhoofd en als een vliesje,
onzichtbaar voor de omfloerste ogen van de rouwenden, stijgt ze op, op de
stuwing van de kaarsenvlammen.
Zingen is in alle levensfasen een
gezonde, zinvolle bezigheid. Artistiek in de eerste plaats, maar zo nodig ook
als troost en therapie.
De
lichamelijke veranderingen leiden bij het ouder worden tot vermindering van
precisie, snelheid, bereik, uithouding, coördinatie, stabiliteit, kracht. Bij
de stem verandert de omvang, hoge tonen zijn moeilijker onder controle te
houden of verdwijnen zelfs geheel; lage tonen breiden uit. Verder wordt de
stemkleur donkerder, de vitaliteit van de stem wordt minder, de glans of
helderheid neemt af en er ontstaat dikwijls meer vibrato. Daarnaast neemt de
longcapaciteit af, het op één adem uitzingen van een regel wordt moeilijker, men
is eerder vermoeid, er kan heesheid ontstaan. De articulatie wordt slapper en
ook kan de stem onvast worden. Verder kan de stem gaan vibreren. Oudere
koorzangers zijn bovendien vaak niet meer in staat langdurig fortissimo te
zingen.
Opvallend is
dat de vrouwenstem eerder last heeft van het ouder worden dan de mannenstem.
Het gebruik van de spreekstem blijkt daarbij van grote invloed te zijn op de
mogelijkheden van de zangstem. Wanneer een sopraan altijd een lage spreekstem
heeft gehad zal ze bij het ouder worden meer moeite hebben met hoog zingen. Een
sopraan met een hogere spreekstem daar en tegen zal gemakkelijker hoog kunnen
blijven zingen. Als gevolg van het verouderingsproces verliest de vrouwenstem
veelal aan hoogte, terwijl de mannenstem dikwijls juist hoog en ijl wordt. We
kunnen dit duidelijk horen aan de spreekstemmen van bejaarde mensen.
Wat betekent
dit voor de praktijk? De gemiddelde leeftijd binnen onze koren neemt steeds
meer toe, maar hoe gaan we daar mee om? Het aanwezige stemmenmateriaal moeten
we immers zo goed mogelijk op peil houden. Dikwijls heeft de oudere stem niet
genoeg aan 'gewone' inzingoefeningen. Dit betekent dat het inzingen nog meer
doelgerichte oefeningen moet bevatten om de conditie van de stem te behouden.
Dat wil zeggen, oefeningen die gericht zijn op:
Meer
aandacht voor een goede houding. Ouderen hebben een natuurlijke neigen om wat
gebogen te gaan lopen en staan; voor zover mogelijk moet dat bij het zingen
voorkomen worden. Oudere koorzangers zullen minder lang achter elkaar kunnen
staan en er zal relatief vaak zittend worden gezongen; aandacht voor een goede
zanghouding bij het zitten is dus ook van belang.
Meer
aandacht voor een natuurlijk ademhaling; vanuit de uitademing wachten op een
nieuwe impuls (niet 'adem halen' maar 'adem laten komen').
Aandacht
voor het spreekgedrag; we zagen al dat het spreekgedrag van grote invloed is op
de (on)mogelijkheden van de zangstem. De spreekstem wordt qua omvang kleiner en
het is van belang dus ook de spreekstem te trainen: afwisselend hoog en laag
spreken. Het middenrif wordt daarbij zo los mogelijk gehouden.
Aandacht
voor de flexibiliteit van de stem; oefeningen die de souplesse van de stem
bevorderen zoals glij-oefeningen vanuit het midden van de stem.
Voor de
praktijk zelf is verder ook van belang:
Zorg
dat tekst en muziek goed leesbaar zijn. Zorg voor vergrotingen voor die zangers
die dat nodig hebben.
Let
op de omvang van de muziek; zeer lage of zeer hoge noten vallen buiten de
mogelijkheden van de oudere stem.
Houd
er rekening mee dat lang aan te houden noten om goede ademsteun vragen, terwijl
dat bij de oudere stem juist een probleem is. Stukken met hoofdzakelijk
lange-noten-passages zijn minder geschikt.
Bouw
in de repetitie voldoende rust in want de oudere stem heeft regelmatige rust
nodig.
Laat
alle koorleden een flesje water meenemen om regelmatig iets te drinken; ook dat
heeft de oudere stem nodig.
Ook voor de
stem geldt het spreekwoord 'rust - roest', dus om zo lang mogelijk te kunnen
blijven zingen is bezig blijven, actief zijn, je stem blijven gebruiken, van
het grootste belang. Blijf dus uitdagingen aanbieden. Zolang iemand zich
prettig voelt, bewust met zijn of haar stem omgaat, zal hij of zij met plezier
in het koor kunnen blijven zingen.
Al sinds tien,
twintig of misschien wel dertigduizend jaar staan mensen stil bij de wisseling
der seizoenen. In onze gebieden waren onze voorouders (van ver voor het begin
van onze jaartelling) bij de overgang naar een jaargetijde gewoon het bestaande
vuur te doven en nieuw vuur te ontsteken. Dat deden ze door hout op hout te
wrijven. Zo ontstond zuiver vuur, het zogeheten noodvuur. Van dit
gebruik stammen de nieuwjaarsvuren en paasvuren of lentevuren.
Uit de verre
oudheid zijn de feesten van midzomer rond 21 juni en van midwinter rond 23
december bekend, maar ook de lente equinox rond 20 maart en de herfstequinox
rond 23 september werden gevierd. In de zuidelijke landen verwijst het
Sint-Jansfeest van 24 juni naar het midzomerfeest. Het midwinterfeest versmolt
vanaf de vierde eeuw tot het kerstfeest, terwijl het voorjaarsfeest Pasen werd.
De herfstfeesten zijn bekend onder de naam van oogstfeesten en wijnfeesten.
De Angelsaksen
vierden in de prehistorie hun lentefeest dat gewijd was aan de lentegodin
Ostaro. Vermoedelijk dat het Duitse Ostern daar nog naar verwijst. Ostaro was
de godin van het licht en stond symbool voor nieuw leven. Ook dat was reden om
vuur te ontsteken: nieuw licht, nieuw leven.
Germanen
verstopten bij het begin van de lente eieren. Ze begroeven die in de grond om
zo hun levenskracht aan de aarde te geven. Ook zwaaiden ze ermee over de grond
om boze geesten te verdrijven en ervoor te zorgen dat er een vruchtbare oogst
kwam. Paaseieren en paastakken lijken als symbolen van lente en nieuw leven
onuitroeibaar. De haas was voor de Germanen een heilig dier vanwege zijn
vruchtbaarheid. Lentefeesten zijn bij uitstek vruchtbaarheidsfeesten, van groei
en bloei en de komst van het nieuwe leven. Volgens de Germanen konden hazen met
open ogen slapen en stonden daardoor in contact met het ontluikende licht.
De Goede
Vrijdagviering waarbij Mgr. Lemmens voorging in de Sint Pieterskerk te Mechelen
werd muzikaal omlijst door het Sint Janskoor. In de homilie was de rode draad
het thema liefde en barmhartigheid. Het koor, lichtjes aangevuld door enkele
leden van Korile, omkaderde op een
stijlvolle manier het geheel. Zij verdienen een welgemeend proficiat.
Sint Jan
neemt nu een weekje rust om dan te beginnen aan de voorbereiding van twee
vieringen: ééntje in de meimaand en één in juni ter gelegenheid van het feest
van Sint Jan, de patroonheilige van hun voorlopig gesloten kerk. De heropstart
van de repetities zou een mooie gelegenheid zijn om de vier onderdelen van het
koor aan te vullen met enkele zangers. De wekelijkse repetitie gaat door in de
Sint Pieterskerk te Mechelen, iedere vrijdag van 19.00 uur tot 20.15 uur.
Ik heb op deze blog al meerdere keren,
al dan niet expliciet, gepleit voor het volgende adagium: Het is niet omdat je
een amateurvereniging bent, dat je de vereniging amateuristisch kan leiden.
Bij de koepels van verenigingen is men zich daarvan maar al te goed bewust. Zij
organiseren regelmatig vormingsmomenten voor bestuursleden die helaas veel te
weinig of niet bijgewoond worden door bestuursleden van de plaatselijke
verenigingen.
Ik heb in mijn bijna 50-jarige praktijk
als dirigent talloze bestuursvergaderingen meegemaakt: besturen die draaien op
enkele goed menende mensen en die zich concentreren op de kleine dagdagelijkse
probleempjes. Nooit (of bijna nooit) vond ik echter de grondregels terug van
een goed management.
Het
formuleren van een heldere doelstelling
Een
doordacht financieel plan met jaarlijkse begrotingen en een lange termijn visie
Een
SWOT-analyse waarin sterktes en zwaktes, kansen en bedreigingen aan bod komen
Een
communicatieplan naar de stakeholders toe
Natuurlijk is er een zekere
intelligentie nodig om een vereniging te besturen. Natuurlijk is er
voluntarisme nodig. Natuurlijk is de grote vijand van dynamiek het vastklampen
aan een bestuurspostje. Maar ook is er de verplichting van elk van de bestuursleden
om zich regelmatig bij te scholen.
Het zou een erezaak moeten zijn om de
opleidingen en bijscholingen te volgen en hiervan in de bestuursvergaderingen concreet
werk te maken. Doen we dit niet dan treedt er in het beste geval sclerose op,
in het slechtste geval zijn we bezig met een langdurig en pijnlijk proces van
stervensbegeleiding. Wat dan weer heel jammer is voor al die leden die iedere
week een stukje vreugde zouden moeten vinden in het samen musiceren.
Ik ben heel benieuwd wie er met de
volgende aankondiging van Koor & Stem iets doet:
Workshops voor koorbesturen en
dirigenten tijdens de Koor- en Dirigentendag op 24 april 2016,
Overpelt → Het
aantrekken van jongere zangers en mannenstemmen is en blijft een bekommernis
van vele koren. Nathalie Winters van Kwadraet vzw geeft je nieuwe
tips en ideeën voor ledenwerving! En dankzij de praktische workshop door
Kristof D'hanens van I Like Media haal je
meer uit je digitale communicatie.
Tot nu toe heb ik gezwegen over de
verschrikkelijke gebeurtenissen in Zaventem en Brussel. De sociale media en de
reguliere berichtgeving overstelpen ons met informatie, opinies,
gevolgtrekkingen. Vandaag wordt er beweerd (op basis van gevonden
videomateriaal) dat de kerncentrales in ons land op de lijst van doelwitten
staan/stonden voor een terroristische aanslag. Dat we hierop niet voorbereid
zijn is algemeen geweten. Denk alleen nog maar aan het totaal gebrek aan
evacuatieplannen en het tekort aan jodiumtabletten. Onderstaande tabel geeft
een indruk over de grootte van het probleem.
Voor wie het
gemist zou hebben op de website van Koor & Stem
Op
Paasmaandag 28 maart (10.00 tot 12.30) organiseert Koorlink Gent i.s.m.
Koor&Stem een workshop o.l.v. de ervaren Duitse topdirigent Jan Schumacher
(Camerata Musica Limburg a.d. Lahn). In de voormiddag oefen je repertoire in (plaats
van het gebeuren: Koninklijk Conservatorium Hoogpoort 64, Gent) , in de
namiddag kan je enkele stukken meezingen op het concert in de Sint-Niklaaskerk
in Gent. Mis dit niet en schrijf je snel in.
Het concert wordt opgedragen aan Monique Lesenne en Gilbert Martens, het onvergetelijke duo
dat de VFJK groot maakte en de Vlaamse koorpraktijk hielp schragen.
Terese
Lesiuk van de universiteit van Miami toonde recent aan dat muziek onze
productiviteit op de werkvloer verbetert. Volgens Lesiuk zijn werknemers die
geen muziek te horen krijgen minder vrolijk en bijgevolg minder nuttig. Zo
werkten mensen tijdens een van haar onderzoeken veel langer aan een taak als er
geen muziek te horen was.
De reden
voor het positieve effect van muziek, menen gedragswetenschappers, is het feit
dat er dopamine vrijkomt bij het luisteren naar muziek. Het beloningshormoon
zorgt voor een geluksgevoel. Het feit dat we sneller en beter werken dankzij
muziek, heeft een puur biologische oorzaak, stelt wetenschapper Amit Sood in The
New York Times. Door muziek verbetert je gemoedstoestand en dat beïnvloedt je
werk, gaat Lesiuk daarop verder. Daardoor kan je sneller werken en kom je ook
met betere ideeën.
Naast een
geluksgevoel zorgt dopamine er ook voor dat we ons veiliger voelen. In dat
geval dient ons brein niet voortdurend de omgeving te scannen voor gevaren en
dus slagen we er in om onze aandacht beter gefocust te houden
Gezellig met
zijn tweetjes een avondje uit en vanuit een gemakkelijke fauteuil dromen dat je
met de jetset Covent Garden bezoekt in Londen, of eventjes een uitgebreid
bezoek brengt aan de pauselijke basilieken in Rome? Maak het je dan niet te
moeilijk en te duur: ga naar Kinepolis
bvb. op één van de volgende avonden:
Zaterdag
2 april 19.00 uur: vanuit de Metropolitan Opera in New York: het onsterfelijke
liefdesdrama van Puccini: Madama Butterfly. Roberto lagna schittert als de
harteloze Pinkerton
Woensdag
6 april20.15 uur: het ballet Gisele,
live vanuit Covent Garden (Londen)
Donderdag
23 juni 20.15: Een unieke film naar aanleiding van het Heilig Jaar dat
werd afgekondigd door paus Franciscus. Het wordt een exclusief bezoek aan de
vier grote basilieken van Rome om de verborgen schatten van de Eeuwige Stad
te ontdekken.
Tijdens de koorrepetitie kreeg ik de
vraag wat resonans nu eigenlijk is.
Binnen de
zangwereld wordt het woord 'resonans' regelmatig gebruikt. Maar wat betekent
het eigenlijk en waarom wordt er altijd op resonans geoefend?
Resonans is
een moeilijk woord voor nagalm, weerklank. Met andere woorden, resonans is het
geluidversterkende effect van een ruimte.
Die ruimte
kan bijvoorbeeld een kathedraal zijn waar geluid seconden lang naklinkt. Maar
ook de klankkast van een gitaar, viool of ander instrument is een ruimte die
resonans produceert.
Ook de
menselijke stem kan gebruik maken van een klankkastje. De ruimte boven de
stembanden, dus een gedeelte van de keel, de mondholte en een stukje van de
neusholte kunnen dienst doen als klankkastje.
De vorm van
het klankkastje bepaalt in hoeverre er resonans ontstaat en het geluid dat je
produceert meer draagkracht krijgt.
Resonans
oefeningen zijn dus eigenlijk oefeningen om de vorm van je klankkastje zo
optimaal mogelijk te maken.
Een open
keel, de positie van het strottenhoofd, de positie van de tong, het zachte
gehemelte en de vorm van de mond hebben allemaal invloed op de vorm van het
klankkastje.
Nicholas Reeves
zorgde met zijn opzienbarende artikel over zijn bevindingen van het graf van
Toetanchamon voor ophef binnen de archeologische wereld . Volgens hem zijn
scheurtjes in het schilderwerk op de muren indicaties van meerdere nog
verborgen kamers. Deze ruimtes zouden het lichaam van Nefertiti herbergen.
Zou het kunnen dat er meer kamers aanwezig zijn in het wereldberoemde graf van
de farao? En: is één van de beroemdste Egyptische vrouwen eindelijk gevonden?
Nefertiti was de vrouw van farao Achnaton, één van de bekendste faraos
uit de Egyptische oudheid. Hij voerde vele hervormingen door, waaronder een
aantal van religieuze aard. Vooral het besluit om één godheid, Aton, te
verheffen boven de andere goden was niet geliefd onder de Egyptenaren.
Vaak werd hij daarom aangemerkt als de ketterse farao. Een ander element dat
hoog in de vaandel stond bij de heerser: familie.
Volgens de verhalen was er sprake van echte liefde tussen
de twee hoogheden en zijn er liefdesverklaringen die dienen als bewijs. Wat
vaststaat, is dat Nefertiti achter haar man stond. Verschillende beelden,
schilderingen en andere archeologische bewijzen suggereren dat zij een
belangrijke positie innam in de regering van haar echtgenoot. Een van de
bekendste afbeeldingen van Achnaton en Nefertiti is een scène waarop zij als
familie getoond worden samen met hun drie dochters. Het zou gebruikt worden als
altaar om de koninklijke familie te eren.
Nefertiti wordt beschreven als het mooiste gezicht van
Egypte, de Mona Lisa in steen. De wereldberoemde buste van Nefertiti werd
gevonden door Ludwig Borchardt in 1912 tijdens opgravingen in Amarna.
Beschrijving zinloos, men moet het zien zo meldt de Duitse Egyptoloog bij
zijn ontdekking op 6 december. De buste vormt één van de bekendste symbolen van
de antieke erfenis van Egypte. Het borstbeeld is vrijwel geheel intact
teruggevonden. Slechts één oor en één oog hebben lichte beschadigingen. Het
wordt gezien als een schoolvoorbeeld van de uitstekende kwaliteiten van de
Egyptische kunstenaars.
Alhoewel vele bewijzen zijn gevonden voor haar bestaan
waaronder de prachtige buste is haar graf nooit gevonden. De blootlegging van
een graf zou belangrijke informatie kunnen onthullen over Nefertiti. Want na
het veertiende regeringsjaar van haar echtgenoot Achnaton verdwijnt ze van het
toneel. Veel wetenschappers speculeren over het verdere leven van de koningin
en haar einde. Hoe kwam zij om het leven? Was het een natuurlijke dood? Enkelen
suggereren dat zij is gestorven aan de pest. Deze vragen zouden wellicht
beantwoord kunnen worden door afbeeldingen en teksten in haar graf. Maar
voorlopig blijven het slechts vragen.
Meezingen in de legendarische 9e
symfonie van Beethoven (met Ode an die Freude) in Vorst Nationaal in mei 2016.
Dat kan je eventueel doen samen met de Chorale, het orkest La Passione, het
Béjart Ballet van Lausanne het geheel o.l.v. Paul Dinneweth. Meer dan 200
uitvoerders zullen op het podium staan (en zitten). Maar voor het zo ver is,
moet je eerst door de auditie geraken: zaterdag 9 april tussen 10 en 13 uur in
Katrinahof, Fromentinstraat 2, 2050 Antwerpen L.O. Volgen daarna 7
koorrepetities en 3 uitvoeringen (20-21-22 mei).
Kort nadat hij is benoemd tot Dictator perpetuus,
dictator voor het leven, wordt Julius Caesar op 15 maart 44 v. Chr.
vermoord in Rome. Het autoritaire gedrag van de heerser werd niet gewaardeerd
door de leden van de Senaat. Een complot leidde tot de dood van wellicht de
beroemdste Romein uit de geschiedenis.
Gaius Cassius Longinus stond aan de basis van het complot
tegen Caesar. Tijdens de burgeroorlog had hij als admiraal onder Pompeius
gediend. Ook Brutus, de zwager van Cassius, werd bij de samenzwering betrokken.
De vader van Brutus was getrouwd met Servilia, de geliefde van Caesar. Hoewel
Caesar hem beschouwde als een zoon, besloot Brutus aan het complot mee te
werken vanwege de affaire. Uiteindelijk waren ongeveer zestig mensen onderdeel
van het complot, dat als doel had terug te keren naar de Republiek.
Volgens de verhalen is Caesar vlak voor zijn dood
gewaarschuwd voor de Idus van maart. In de Romeinse tijd was de Idus de 13e
of 15e dag van de maand. Caesar had echter geen boodschap aan de voorspelling
en wandelde op 15 maart gewoon naar de bijeenkomst van de Senaat. De
vergadering vond plaats in het theater van Pompeius, de Curia Pompei, omdat de
andere gebouwen van de Senaat door brand waren verwoest. Onderweg ontvangt hij
een briefje van een oude leraar Grieks, Artemidorus, waarin het complot werd
verraden. Caesar had echter geen tijd om het bericht te lezen.
Bij binnenkomst gingen de senatoren om Caesar heen staan,
dit was normaal gesproken een teken van respect. Senator Casca trok vervolgens
als eerste zijn dolk en raakte de heerser in zijn rug. Daarna trokken alle
samenzweerders de wapens. Caesar werd 23 keer gestoken en overleed ter plekke.
Volgens de legende riep Caesar vlak voor zijn dood Et tu Brute? (Ook gij,
Brutus?) toen hij zag dat zijn zoon ook tot het complot behoorde. Er zijn
historici die deze lezing van het verhaal naar het rijk der fabelen verwijzen.
Vrijdag mag ik weer even het koor Fiori
Musicali dirigeren.
FIORI MUSICALI, vrij vertaald: Muzikaal Boeket, beoefent
sinds vele jaren een breed palet van goede koormuziek. Het is één van de
vooraanstaande koren in Sint-Niklaas. Het uitgebreide repertorium bevat zowel
oude, als klassieke en moderne muziek, geestelijke werken en musical. het koor
werd opgericht eind 1983 en het telt momenteel z´n 40 musicerende leden.
Ik weet niet zeker waar hun naam vandaan komt. In de
muziekgeschiedenis zien we voor het eerst deze muzikale bloemen opduiken in
1635, wanneer Frescobaldi een bundel liturgische orgelmuziek publiceert met als
titel Fiori musicali. Over heel de wereld zijn er koren, muziekensembles en
verenigingen met dezelfde naam: van Nederland, Frankrijk, Italië, tot in de USA
en Australië. Tijd voor verzustering?!
Ik had
beloofd even op een rijtje te zetten waar er dit jaar interessante uitvoeringen
zijn van de Mattheuspassie van Johan Sebastian Bach. Hier gaan we dan:
Brugge
20 maart om 16.00 uur in het Concertgebouw: de Chorale o.l.v. Paul Dinneweth
m.m.v. In Dulci Jubilo, Thomas Blondel, Hilde Coppé, Rob Cuppens, Joris Derder,
Annelies Meskens en Matthew Zadow.
Antwerpen
22 maart om 20.00 uur in de Singel: zelfde uitvoerders
Antwerpen
24 maart om 20.00 uur in de Singel: zelfde uitvoerders
Leuven
20 maart om 15.00 uur in de Sint Geertruikerk: La Petite Bande o.l.v. Sigiswald
Kuijken
Lier
23 maart om 19.45 uur in het Cultuurcentrum: La Passione en Helicon o.l.v.
Geert Hendrix
Lier
25 maart om 19.45 uur in het Cultuurcentrum: La Passione en Helicon o.l.v.
Geert Hendrix
Brugge
20 maart om 20.00 uur in het Concertgebouw: Collegium Vocale Gent o.l.v.
Philippe Herreweghe m.m.v. Maximilian Schmitt, tenor-evangelist, Florian
Boesch, bas, Christus, Dorothée Miels en Hana Blasikova, sopranen, Damien
Guillon en Robin Blaze, contratenoren, Thomas Hobbs en Sebastian Kohlhepp,
tenoren, Peter Kooij en Stephan MacLeod, bassen.
Gent
13 maart om 15.30 uur in de Heilig Kruiskerk : Altra Voce, Kalliope en The
Baroque Players o.l.v. Sabine Haenebalcke
Brussel
23 maart om 20.00 uur in het Paleis voor Schone kunsten: het Monteverdi Choir en
The English Baroque Soloists o.l.v. John Eliot Gardiner
Als ik het
voor het kiezen had, dan ging ik naar Philippe Herreweghe en/of John Eliot
Gardiner.
Op Goede
Vrijdag 11 april 1727 weerklonk tijdens de vesperdienst in de Thomaskirche in
Leipzig voor het eerst Johan Sebastian Bachs Matthäus-Passion. Dat ook de
componist besefte dat hij met dit werk de muziekgeschiedenis een nooit geziene
wending zou geven, is zonneklaar. Zowel de sterke innerlijke samenhang van de
tekst, de enorme bezetting van drie koren en twee orkesten, de ongelooflijk
rijke variatie aan gangbare stijlen, als de dimensies van dit drie uur durende
muzikale lijdensverhaal waren ongehoord. De emotionele impact van dit
meesterwerk is er na al die tijd niets minder op geworden!
De Choralies
sturen nog maar eens een aankondiging. Ik ben er al vast bij, samen met vier
andere enthousiaste zangers. Heb je ook zin? Laat het mij snel weten!
The Choralies festival will surprise you!
Vaison-la-Romaine
| France | August 3-11 2016
Over 6000
singers will meet in Vaison-la-Romaine, France and sing from morning till
evening.
For the 22nd edition, we are pleased to present choirs and artists from 18
different countries.
More than 2500 participants have already registered in one of the 33 ateliers.
Some are already full, so don´t wait to register!
Wat ik moet missen (koorrepetitie) ,
maar misschien niet een liefhebber van verfijnde kamermuziek:
Het Alfamakwartet dat vandaag
(vrijdag 11/3 om 20.00 uur) in de O.L.Vrouwkerk in Waasmunster een
benefietconcert speelt.
Het Alfama Kwartet
werd tien jaar geleden in Brussel opgericht en is een van de toonaangevende
ensembles van vandaag. Het zet zijn muzikaal parcours verder met repertoire
gaande van klassiek tot hedendaags. Het kwartet volgde masterclasses bij Walter
Levin van het LaSalle Quartet, Rainer Schmidt van het Hagen Quartett, Heime
Muller en Natalia Prischepenko van het Artemis Quartett, Eberhard Feltz en de
leden van het Quatuor Danel. Het Alfama Kwartet treedt op in grote concertzalen
en op diverse festivalpodia: Bozar, Philharmonie Luxembourg, Festival
dAmbronay, Cité de La Musique, Flagey, Musée dOrsay, Festival de Stavelot,
Opéra de Bordeaux, Opéra de Dijon, Festival dAlcobaça, Espinho
Naast de concerten
in kwartetvorm werkt het Alfama Kwartet regelmatig samen met partners als de
celliste Camille Thomas, de pianisten Guillaume Coppola en Nathanaël Gouin, de
klarinetist Florent Heau, de sopraan Jodie Devos en de mezzo-sopraan Albane
Carrère.
John Eliot Gardiner beschreef de introductie van de
Johannespassie als volgt: Het zaallicht
dooft, de dirigent verschijnt, het orkest zit klaar. Er heerst die unieke sfeer
van gespannen afwachting die je alleen aantreft in een duistere theaterzaal, helemaal
aan het begin van een opera, voordat de muziek haar magische web begint te
weven en het drama zich gaat ontspinnen.
Het Klarafestival
kondigt een nieuwe productie zo aan:
In deze nieuwe muziektheaterproductie plaatst
regisseur Pierre Audi Bachs Johannespassiein een sobere scenografie
gebaseerd op beelden van kunstenaar Wim Delvoye. Bachs integrale passie levert
de vertelstof voor een eigentijdse reflectie over de rol van religie en haar
strijdende waarheidsclaims, over identiteit en de daaruit voortvloeiende
conflicten en ten slotte ook over lijden en mede-lijden. Beeldenstormer Delvoye
kijkt in zijn Via
Crucis met röntgenstralen door alles heen en reduceert
religieuze waarheid tot niet meer dan een schamel hoopje botten van niet meer
dan muizen. De Israëlisch-Palestijnse componist Samir Odeh-Tamimi biedt in de
hedendaagse context van polarisering een welkom geluid van verzoening: in zijn
muziek dansen westerse avant-garde en eeuwenoude soefi-klanken om elkaar heen
als in een dubbele helix. Annelies Van Parys, huiscomponist van
Muziektheater Transparant, voorziet de Johannespassie van
een proloog en epiloog. Ze laat Bachs passie ontstaan vanuit stilte,
die ook na de laatste noot oorverdovend nazindert.
Vrijdag 11/3 om 20.30 uur in het Kaaitheater in
Brussel.
Op het
programma van het Sint Janskoor hebben wij van Thomas Tallis zijn If ye love
me gezet.
Thomas Tallis (ook: Tallys) (Kent of Leicestershire,
1505 (?) Greenwich, 23 november 1585), was een Engels componist en organist over
wiens vroegere jaren zeer weinig bekend is. Hij wordt beschouwd als de
grondlegger van de Engelse, anglicaanse kathedraalmuziek. Hoewel hij katholiek
gebleven was, genoot hij een grote waardering aan het hof.
Aanvankelijk was
hij organist aan de Waltham Abbey in Essex. In 1540 werd hij als organist
verbonden aan de kathedraal van Canterbury. Vanaf 1543 was hij in dienst als Gentleman
of the Chapel bij Queen Mary, vanaf 1572 samen met zijn leerling
William Byrd. Queen Mary schonk hem in 1557 het huis Minster in Thanet. Na
haar korte regering ging hij over naar de dienst van koningin Elisabeth die hem
in 1575 tesamen met Byrd het alleenrecht gaf voor het drukken van muziek en
handel in muziekpapier voor een periode van 21 jaar. Als eerste werk brachten
Byrd en Tallis een verzameling Latijnse motetten uit, waarin 16 werken van
Tallis staan. Omdat de verkoop tegenviel, verzochten beide componisten twee
jaar later in plaats daarvan een jaarlijkse toelage, die hun werd gegeven. De
twee Masters waren toen gezamenlijk organist van de Chapel
Royal.
De overgrote
meerderheid van Tallis' werk is in het Latijn, en zijn Engelse
anthems stammen uit de perioden waarin het Anglicaanse beleid Engels
als taal voor kerkzangen oplegde. Tallis is een van de eerste meesters die
Engelse teksten op muziek zetten voor kerkelijk gebruik. Twee van zijn
beroemdste werken zijn de hymnen If ye Love me en Hear
the Voice and Prayer, die in zekere zin in het collectieve geheugen
van de gemiddelde Engelsman gedrukt staan. Een compact en buitengewoon
weldoordacht pareltje uit Tallis' Engelse repertoire is Blessed
are they that be Undefiled, waarin zijn typische strakke,
harmonische eenvoud aan de oppervlakte komt. Daarnaast putte Tallis zich echter
graag uit in het overdonderen met grote koren; het bekendste voorbeeld hiervan
is Spem in alium, een motet voor niet minder dan veertig
stemmen, dat vermoedelijk ter gelegenheid van de veertigste verjaardag van
Elizabeth gecomponeerd werd.
Tallis wordt ook herdacht om
zijn bekende toonzetting van de Lamentationes
van Jeremias.
Al maanden worden we overspoeld met de
schrijnende verhalen van vluchtelingen: Afrika beweegt, Syrië staat in brand,
Irak op zoek naar veiligheid, Afghanistan vergeten land van de terreur. Op de
duur geraak je afgestompt door het zoveelste beeld van een kamp in de modder,
van de zoveelste gekapseisde boot, van de schreiende baby.
En dan opeens bij het bijwerken van
mijn stamboom (één van mijn hobbys) bedenk je :
In 1940 gingen mijn vader en moeder op
de vlucht voor de aanstormende Duitsers en vonden in West-Vlaanderen een opvang
bij de familie De Baeremaeker.
In 1914 vluchtte de grootmoeder van
mijn vrouw naar Nederland, waar ze in een kamp zou bevallen.
In de jaren vijftig kwam er jaar na
jaar een jongetje op vakantie uit een Poolse familie die naar Duitsland
gevlucht was voor de Russische pletwals.
En nooit hebben wij ons afgevraagd of
er geen muren moesten gebouwd worden. Maar ja, het ging dan ook over onszelf.
De Oostenrijkse
dirigent Harnoncourt is op 86-jarige leeftijd overleden
Zijn laatste
cd-opname, met de Symfonieën nrs. 4 en 5 van Beethoven met zijn eigen Concentus
Musicus Wien, ligt net in de winkel. Een prachtige, openbarende uitvoering
is het, vol details die je niet eerder hoorde. Zie daar de hand van de
Oostenrijkse dirigent Nikolaus Harnoncourt, die zelfs op zijn 85ste nog in
staat was een partituur ook die van een overbekend werk - steeds als nieuw
ter hand te nemen, tegen het licht te houden en je als nieuw de oren te openen.
Harnoncourt, die
in december al met een handgeschreven brief aan zijn publiek definitief
afscheid nam van het podium, overleed zaterdag op 86-jarige leeftijd, omringd
door zijn familieleden, onder wie echtgenote en violiste Alice. Met haar
richtte hij in 1953 Concentus Musicus Wien op, dat oude muziek speelde op oude instrumenten.
Daarmee sloeg hij de richting in die hem maakte tot wat hij was: de grootste en
origineelste pionier van de authentieke uitvoeringspraktijk, maar ook in
bredere zin een van de meest invloedrijke denkers en uitvoerenden over en van
muziek van zijn tijd.
Harnoncourt werd
op 6 december 1929 als Johann Nicolaus Graf de la Fontaine und
dHarnoncourt-Unverzagt geboren in Berlijn. Zijn naam verraadt zijn afkomst:
van vaderszijde afstammend van verarmde Luxemburgs-Lotharingse adel (Onze
schoolboterhammen waren belegd zonder boter, met alleen jam. Zeer onesthetisch
vond ik dat, hoe die jam zich zo in het brood zoog, zegt hij in de biografie
Vom Denken des Herzens), van moederszijde verwant aan de Habsburgse aartshertog
Johann (1782 -1859).
Hij studeerde
cello en speelde tussen zijn 23ste en 40ste bij de Wiener Symphoniker, tweede
orkest van de stad. Tegelijkertijd verdiepte hij zich in historische
uitvoeringspraktijk. Met Concentus Musicus Wien realiseerde hij vanaf de jaren
vijftig talrijke zeer succesvolle concertseries en plaatopnamen. Icononisch
werd, veel later, ook zijn samenwerking met het Chamber Orchestra of Europe,
dat op moderne instrumenten speelt, maar door Harnoncourts stijlbewustzijn werd
opgestuwd tot baanbrekende uitvoeringen. Van hun Beethoven-opnames werden een
miljoen exemplaren verkocht. Harnoncourt werd onderscheiden met onder andere de
Erasmusprijs, de Polar Music Prize en de Siemensprijs.
Musik als
Klangrede heet, niet toevallig, Harnoncourts handboek over uitvoeringspraktijk
en Töne sind höhere Worte een bundel gesprekken over romantische muziek. Toen
ik zelf nog orkestmusicus was, inspireerden me vooral de dirigenten die
geïnteresseerd waren in de boodschap van de muziek, zei hij daarover in 2012
in een groot interview. ,,Dat waren er zeer weinig. De meesten legden uit wat
mooi was, hoe we moesten spelen, niet wat de muziek vertelde. Zij die daar wel
een mening over hadden, werden mijn leraren. Nee, ik noem geen namen. Ik ben al
oud, zul je net zien dat ik de belangrijkste vergeet.
Harnoncourts
discografie is met een pessimistische schatting van meer dan driehonderd
opnames (optimisten tellen er 500) groter dan die van enig ander levend
musicus. Daarbij zijn alle historische opnames waarmee hij decennia geleden naam
maakte: de Bach-cantates (1971-1989) in samenwerking met Gustav Leonhardt:
verrassend fris, ook nu nog. Operas van Monteverdi in de vroege jaren
zeventig door Harnoncourt herontdekt. Talloze Mozarts, omstreden door snelle
tempi en felle agogiek. En van daaruit verkende hij ook, langzaam en zeer
selectief, de negentiende en twintigste eeuw.
Veel merkte je tot
zeer recent overigens niet van de hoge leeftijd die Harnoncourt bereikte. Hij
werkte dan ook tot eind 2015 door. Aanvankelijk stond voor komende zomer nog
een Beethoven-cyclus gepland voor op zijn zomerfestival Styriarte in Graz. Tot
hij in december bekend maakte dat hij niet meer zou dirigeren. Toen was
duidelijk dat het einde niet ver meer was.het einde nabij was.
Kerstmis en
de passietijd: twee momenten waarop het concertleven hoogtij viert. Tik even
het woord Mattheüspassie in op Google en de pret kan niet op. Selectiviteit
is dus aan te raden.
Van het
Collegium de Dunis (Brugge) kreeg ik een hoogst interessante uitnodiging
toegestuurd, een concert dat alleszins het overwegen waard is:
Op de avond voor Palmzondag brengt Collegium de Dunis een sfeervol
passieconcert dat een meditatie is op het lijdensverhaal. Driemaal weerklinkt
een bede om vrede in zettingen van H. Howells, A. Pärt en F. Mendelssohn.
Lamentaties uit het Oude Testament, waarin God zijn beklag doet over het volk
dat hem ontrouw is, brengen de luisteraar naar het kruisgebeuren. Dit wordt
geëvoceerd in het 8-stemmige Crucifixus van A. Lotti. Het wondermooie en
indrukwekkende Song for Athene van J. Tavener (gezongen op de uitvaart van
prinses Diana in 1997) vertolkt het verlangen naar eeuwige vrede na het
aardse leven.
Uitvoerders zijn Collegium de Dunis o.l.v. Ignace Thevelein en
Ignace Michiels aan het orgel
Tickets kosten 15 in voorverkoop, 18 aan de deur.
Van Umberto
Eco, de onlangs overleden, professor semioloog, romanschrijver en essayist
verscheen enkele jaren geleden een boek : De schoonheid van lijstjes. Ondertussen krioelt het internet iedere dag
van allerlei lijstjes die je bij de zaak moeten houden (of brengen): 7 dingen
die een man nooit zegt. De 10 gevaarlijkste luchthavens van de wereld. 10 dingen
die je jong houden De onlinekrant
Express Business publiceert er regelmatig. Vandaag hebben ze het over het
verschil tussen interessante en saaie mensen.
Interessante mensen houden van
communicatie, saaie mensen gaan conversatie uit de weg.
Saaie mensen houden te veel van comfort
Saaie mensen hebben één passie,
interessante mensen hebben passies
Interessante mensen zijn op de hoogte
Saaie mensen blijven waar ze zijn,
interessante mensen gaan op verkenning
Interessante mensen houden van het leven
Verandering is spannend
Interessante mensen zijn gedreven,
saaie mensen zijn mietjes
Interessante mensen hebben grote dromen
Interessant
zijn is gemakkelijk als je het zelf wil
Hét
ideaalbeeld wat iedere koordirigent voor ogen zweeft is een koor met een mix
van ervaren goed klinkende stemmen en jeugdige frisheid. Wanneer die dirigenten
de keuze hebben, doen ze ieder jaar een stemtest bij de 60+ en zijn streng
genoeg om er daar van een flink deel te bedanken voor bewezen diensten.
Wellicht komt dit de sound en de kwaliteit in het algemeen ten goede, maar
maakt het heel wat ouderen ongelukkig.
Gelukkig zie
ik ook een andere tendens opduiken. Ik geef twee voorbeelden die mij troffen
bij het rondneuzen op internet, op zoek naar mogelijke zangweken.
A
Coeur Joie (de Franse koorfederatie) organiseert van 24/9 tot 2/10 een zangweek
met gerenommeerde dirigenten in Ronce-les-Bains
met een rijke diversiteit aan polyfonie. Het doelpubliek : 55+
http://www.choralies.org/activite/automnales-0
Heel
interessant lijkt me ook de serie Baroquelive: een reeks concerten die
voorbereid worden gedurende enkele dagen. Zij vinden plaats in Opper-Oostenrijk
en het Oosten van Beieren. De ondertitel van hun boeiende website is : Sing
along concerts for seniors, baroque concerts and culinary experience (njammie).
Chopin werd geboren in het
dorp Żelazowa Wola in het Hertogdom Warschau, als
zoon van een Poolse moeder en een uitgeweken Franse vader. In zijn vroege
levensjaren stond hij bekend als wonderkind op de piano. In november 1830,
twintig jaar oud, vertrok hij naar het buitenland. Als gevolg van de
onderdrukking ten gevolge van de Novemberopstand in Polen (1830-1831) was hij een van de vele
uitgewekenen tijdens de 'Grote
Emigratie'.
In Parijs leefde Chopin een gerieflijk leven als componist en
pianoleraar. Hij gaf weinig concerten. In Frankrijk gebruikte hij de Franse versies van zijn naam en nam
uiteindelijk het Frans staatsburgerschap aan om te voorkomen dat hij
afhankelijk zou zijn van documenten van het Russisch Keizerrijk. Na
een aantal mislukte romantische avonturen met Poolse vrouwen, had hij tussen
1837 en 1847 een stormachtige relatie met de Franse schrijfster George Sand (Aurore Dudevant). Chopins toch al slechte
gezondheid verslechterde uiteindelijk en in 1849 stierf hij in Parijs 39 jaar
oud aan tuberculose.
Zijn oeuvre bestaat bijna
geheel uit composities voor solopiano. Hoewel vele daarvan technisch zeer
veeleisend zijn, karakteriseert zijn stijl zich door het benadrukken van
subtiele nuance en expressieve diepte. Chopin bouwde diverse muzikale vormen
verder uit zoals de ballade en het scherzo en was verantwoordelijk voor diverse innovaties in
vormen zoals de pianosonate, wals, nocturne, etude,
impromptu en prelude. Zijn
composities worden gerekend tot staalkaart van de Romantiek.
Eén keer in
de vier jaar is er een schrikkeljaar. Het jaar telt dan 366 dagen in plaats van
365 dagen. Dit is gedaan omdat anders de seizoenen niet meer kloppen. De lente
zou dan steeds vroeger beginnen. Eens in de vier jaar is er iets bijzonders aan
de hand: na 28 februari komt niet zoals in andere jaren 1 maart, maar 29
februari. Het jaar telt dan geen 365 maar 366 dagen.
Onze
huidige, Gregoriaanse kalender is in 1582 tot stand gekomen, maar is in feite
een bijgestelde versie van de veel oudere, door Julius Caesar ingevoerde
Juliaanse kalender, gebaseerd op de stand van de zon en de maan. Het is een
ingewikkeld rekensommetje: het 'Gregoriaanse jaar' duurt 365,2425 dagen, 26
seconden langer dan de kalender zou zijn als je alleen naar de stand van de zon
en de maan kijkt. Dat zijn 86.400 seconden teveel in 3333 jaar, en dat scheelt
precies een dag. Daarom is het schrikkeljaar ingevoerd. Elk jaartal dat
deelbaar is door 4, duidt een schrikkeljaar van 366 dagen aan. Toch klopt dit
sommetje ook niet helemaal. Per 400 jaar zouden er drie dagen teveel zijn. Hier
hebben ze ook iets slims op bedacht. Alleen de eeuwjaren die je kunt delen door
400 (zoals het jaar 2000) zijn schrikkeljaren en de andere eeuwjaren niet.
Leuk weetje:
In Amerika is er een speciale club waarvan je alleen lid kunt worden als je op
29 februari jarig bent: de Honor Society of Leap Year Day Babies (Eregenootschap
van Schrikkeldag Babys).
Ik ben Carlo (Carlo Claes), geboren op 20 september 1944. Als je goed telt weet je hoe oud / jong ik ben. Enkele jaren geleden gaf ik mijn job als resoc-coördinator van Waas en Dender op om met brugpensioen te gaan. Sindsdien kan ik mij aan mijn echte passie wijden: de koormuziek. Ik dirigeer twee koren: Fiori Musicali uit Sint-Niklaas en het Hanswijkkoor in Mechelen. Zo ontmoet ik iedere week een hoop fijne, lieve mensen. Maar hier is de wereld nog veel groter. Dus kom ik nu ook jou tegen.
