Buddy Guy with Friends Video

04-01-2011, 12:33 Geschreven door blues  

2011 bijzonder jaar voor de Dutch Blues Foundation

De eerste Dutch Blues Challenge wordt gehouden op zondag 2 oktober 2011.

Er zijn twee categorieën: één voor bands en één voor solo/duo’s. De prijzen voor de winnaars zijn: deelname aan de IBC in Memphis en de EBC in Berlijn en optredens op verschillende festivals in Nederland.
Vanaf 15 februari 2011 kunnen bands, solisten en duo’s zich via de website aanmelden.

Voor dit alles hebben we jouw steun nodig. Word vandaag nog donateur, lid, sponsor of partner en krijg voorrang op de toegangskaarten van deze evenementen.

Ken jij een persoon of een organisatie die in aanmerking komt voor de KBA Award, ga naar 
www.dutchbluesfoundation.com/kba-formulier.

Wil je bij de uitreiking van de Awards zijn, ga dan naar www.dutchbluesfoundation.com/dba-formulier.

04-01-2011, 12:23 Geschreven door blues  

Intro: Piano(F#m D E A  D C#)

F#m                D
The moment I wake up
             E        A
Before I put on my makeup
   D                      C#
I say a little prayer for you
F#m              D 
While combing my hair, now,
                     E       A
And wondering what dress to wear, now,
   D                  C#
I say a little prayer for you

Chorus:
D           E            E          F#m
Forever and ever, you'll stay in my heart
            E
and I will love you
D           E            E        F#m
Forever, forever, we never will part
            E
Oh, how I'll love you
D           E             E        F#m
Together, together, that's how it must be
            E
To live without you
D            E            C#
Would only be heartbreak for me.

Verse:
F#m             D 
I run for the bus, dear,
                E       A
While riding I think of us, dear,
D                         C#
I say a little prayer for you.
F#m            D
At work I just take time
                   E       A
And all through my coffee break-time,
   D                      C#
I say a little prayer for you.

CHORUS:

End Bridge:
F#m            D
My darling believe me,
          E           
For me there is no one
A
But you.
A------>
Answer my Prayer
This is my prayer 

22-04-2011, 21:13 Geschreven door blues  

Met de CD-rom van de Klankenkraker leer je luisteren naar samenklanken.
Op een speelse manier krijg je vat op intervallen: twee tonen die samenklinken. Je leert je oor te richten op de verschillende tonen van een drieklank: de bovenste, de onderste en de middelste.
Hoe gemakkelijker je je oor kunt sturen, hoe meer je in een muziekstuk gaat horen of het nu door een symfonieorkest of door een popband gespeeld wordt.
Je gaat er actief door luisteren.
Als je zelf muziek maakt is het ook erg handig als je goede oren hebt.

03-04-2011, 11:19 Geschreven door blues  

Een drieklank is een samenklank opgebouwd uit drie klanken:
- een grondtoon
- een terts op deze grondtoon en
- een kwint op deze grondtoon
Afhankelijk van de soort drieklank gaat het om een grote of kleine terts en ook afhankelijk van de soort drieklank gaat het om een reine, verminderde of overmatige kwint.

De majeurdrieklank van f is: f a c
f is de grondtoon
a is de grote terts op de f
c is de reine kwint op de f

Elke samenklank die is opgebouwd uit een combinatie van deze drie tonen noemen we de drieklank van f. Zo'n samenklank mag uit meer dan drie klanken bestaan, zolang elke klank maar een f, een a of een c is!
Bijvoorbeeld: f a c f
(de laatste f is de vierde toon, een verdubbeling van de f)

De grondtoon (in dit geval de f) hoeft niet perse de onderste toon van de samenklank te zijn. De terts (in dit geval de a) kan ook de onderste toon zijn. Hetzelfde geldt voor de kwint (in dit geval de c).

Als de onderste toon de grondtoon (in dit geval de f) is spreken we van de grondligging.
Als de onderste toon de terts (in dit geval de a) is spreken we van de eerste omkering.
Als de onderste toon de kwint (in dit geval de c) is spreken we van een tweede omkering.
Hieronder volgen een aantal voorbeelden van samenklanken die allemaal drieklank van f zijn. De klanken zijn van laag naar hoog genoteerd.

Voorbeelden van de f-majeurdrieklank in grondligging zijn:
f a c
f c a
f a c f c
(samenklank van 5 tonen, waarbij toch maar 3 verschillende tonen worden gebruikt, namelijk f, a en c)
f c f a c f

Voorbeelden van de f-majeurdrieklank in eerste omkering zijn:
a c f
a f c
a c c f
a f c a c

Voorbeelden van de f-majeurdrieklank in tweede omkering zijn:
c f a
c a f
c c f a
c f a f c
Vier soorten drieklanken in De Klankenkraker

In De Klankenkraker behandelen we vier soorten drieklanken:
- majeur (of: grote terts)
- mineur (of: kleine terts)
- verminderd en
- overmatig

De majeurdrieklank is opgebouwd uit:
    de grondtoon, een grote terts en een reine kwint.
De mineurdrieklank is opgebouwd uit:
    de grondtoon, een kleine terts en een reine kwint.
De verminderde drieklank is opgebouwd uit:
    de grondtoon, een kleine terts en een verminderde kwint.
De overmatige drieklank is opgebouwd uit:
    de grondtoon, een grote terts en een overmatige kwint.

De drieklanken op c zijn dan:
c   e    g     majeur drieklank op c ( 'c-groot' of 'c-majeur')
c   es   g     mineur drieklank op c ( 'c-klein' of 'c-mineur')
c   es   ges   verminderde drieklank op c ( 'c-verminderd')
c   e    gis    overmatige drieklank op c ( 'c-overmatig')

Omdat de grondtoon in deze ligging de onderste toon is noemen we dit de grondligging.

De eerste omkering - waarbij de terts van de drieklank de onderste toon is - is dan:
e   g   c   c-groot 1e omkering
    (opgebouwd uit een kleine terts en kleine sext)
es  g   c   c-klein 1e omkering
     (opgebouwd uit een grote terts en grote sext)
es ges  c   c-verminderd 1e omkering
    (opgebouwd uit een kleine terts en grote sext)
e  gis   c   c-overmatig 1e omkering
     (opgebouwd uit een grote terts en kleine sext)

De tweede omkering - waarbij de kwint van de drieklank de onderste toon is - is dan:
g   c   e  c-groot 2e omkering
    (opgebouwd uit een reine kwart en een grote sext)
g   c   es  c-klein 2e omkering
    (opgebouwd uit een reine kwart en een kleine sext)
ges c  es  c-verminderd 2e omkering
    (opgebouwd uit een overmatige kwart en een grote sext)
gis   c   e  c-overmatig 2e omkering
    (opgebouwd uit een verminderde kwart en een kleine sext)

De overmatige drieklank
De overmatige drieklank is een geval apart. De intervallen waarmee je de grondligging maakt (grote terts en overmatige kwint) klinken hetzelfde als de intervallen waarmee je de eerste omkering maakt (grote terts en kleine sext) en ook hetzelfde als de intervallen waarmee je de tweede omkering maakt (verminderde kwart en kleine sext). Een grote terts (bv c - e) klinkt hetzelfde als een verminderde kwart (bv c - fes) en een overmatige kwint (bv c - gis) klinkt hetzelfde als een kleine sext (bv c - as). De volgende voorbeelden klinken allemaal hetzelfde, maar zijn in theorie verschillende drieklanken.

c   e   gis   c-overmatig grondligging
c   e   as    as-overmatig 1e omkering
    (grondligging is: as c e)
c  fes   as   fes-overmatig 2e omkering
    (grondligging is: fes as c)

Op het gehoor kun je dus niet nagaan om welke omkering het gaat bij een overmatige drieklank. De ligging kun je alleen bepalen als je weet hoe de klanken heten. Daarom hebben we in de spelletjes alleen de grondligging van de overmatige drieklank gebruikt.

Tips voor het horen van drieklanken en hun omkeringen

Elke soort drieklank is te herkennen aan zijn eigen sfeer.

Majeur (grote terts): vrolijk, opgewekt
Mineur (kleine terts): ernstig, droevig
Verminderd: mineur-achtig, maar onaf, vraagt om een volgend akkoord, klinkt dicht, nauw
Overmatig: majeur-achtig, maar onaf, vraagt om een volgend akkoord, klinkt open, wijd

De ligging is te herkennen aan de intervallen die je op de onderste toon hoort.

Bij de grondligging hoor je een terts en een kwint vanaf de onderste toon.
Voorbeeld: c-majeur grondligging: c e g

Bij de 1e omkering hoor je een terts en een sext vanaf de onderste toon.
Voorbeeld: c-majeur 1e omkering: e g c

Bij de 2e omkering hoor je een kwart en een sext vanaf de onderste toon.
Voorbeeld: c-majeur 2e omkering: g c e


Inhoud van de niveaus in de Klankenkraker

niveau 1   majeur en mineur in grondligging
niveau 2   majeur, mineur en verminderd in grondligging
niveau 3   majeur, mineur, verminderd en overmatig in grondligging
niveau 4   majeur en mineur in grondligging en in 2e omkering
niveau 5   majeur, mineur en verminderd in grondligging
en in 2e omkering
niveau 6   majeur en mineur in grondligging en in 1e omkering
niveau 7   majeur, mineur en verminderd in grondligging
en in 1e omkering
niveau 8   majeur en mineur in grondligging, in 1e omkering
en in 2e omkering
niveau 9   majeur, mineur en verminderd in grondligging,
in 1e omkering en in 2e omkering
niveau 10  majeur, mineur en verminderd in grondligging,
in 1e omkering en in 2e omkering en overmatig in grondligging

03-04-2011, 11:17 Geschreven door blues  

Om iets meer met muziek te kunnen doen is het erg handig om iets van muziektheorie af te weten. Het volgende stukje probeert zoveel informatie te verstrekken dat termen als toonsoort, tonaliteit, mineur, majeur, akkoorden, akkoordenschema's, intervallen, kwintencirkel, een beetje meer inhoud krijgen. Het nu volgende verhaal over toonsoorten, toonladders en akkoorden is verre van compleet; verdergaande informatie kun je vinden in boeken over harmonieleer.

Het muzieknotatieprogramma MusiCAD heeft uitgebreide ondersteuning voor het werken met akkoordsymbolen. Als in een partij akkoordsymbolen zijn opgenomen dan kan MusiCAD op basis van de akkoordsymbolen automatisch een aantal begeleidingspartijen laten horen waarvoor de akkoordsymbolen en de maatsoort de basis vormen.

Muzikale afstanden

Iedere twee tonen hebben een onderlinge relatie die te maken heeft met de verhouding van hun toonhoogten. In de meeste (westerse) muziek is de belangrijkste verhouding het octaaf. Het octaaf is een verhouding waarbij de frequentie van de ene noot precies twee maal zo hoog is als de andere. Op snaarinstrumenten is dit aanschouwelijk te maken door te kijken wat er gebeurt als een snaar met de vingers in twee gelijke delen wordt gedeeld. De toonsafstand tussen de snaar als die in volle lengte klinkt en de snaar als die door een vinger in tweeën is gedeeld is precies een octaaf. Evenzo kan zo'n halve snaar weer in tweeën worden gedeeld, waarmee tussen de halve en de kwart-snaar weer een octaaf zit. Tussen de hele en de kwart-snaar zit dan een relatie van twee octaven ofwel een dubbeloctaaf.

Muzikale afstanden die in octaven zijn uit te drukken klinken voor ons gehoor eenvoudig. Sterker nog, het is soms moeilijk om te horen of twee tonen nu even hoog zijn (ook wel unisono genoemd) of dat ze een octaafse relatie hebben.

De mate waarin het oor een muzikale afstand als aangenaam ervaart wordt vaak aangeduid met de term consonant (samenklinkend), terwijl een toonsafstand die "wringt" wordt aangegeven met de term dissonant (niet-samenklinkend). Vals noemen we intervallen die niet zuiver zijn, d.w.z., geen veelvoud van halve tonen. Onervaren luisteraars zullen dissonant en vals nogal eens verwarren, een interval b-c ofwel een halve toon noemen ze vals terwijl dit alleen zeer dissonant is. In de muziekuitvoering komt een dergelijk interval vaak voor, terwijl een vals interval (hopelijk) nooit voor komt (experimentele muziek even daargelaten).

In de loop der eeuwen is een muzikale toonschaal ontstaan die het octaaf opdeelt in 12 muzikaal even grote stukken, halve tonen genoemd. Een afstand van twee halve tonen wordt een hele toon genoemd.
Om historische redenen waarover straks bij de behandeling van toonladders meer, hebben ook een aantal andere toonsafstanden een eigen benaming gekregen. De naamgeving is terug te vinden op de piano: begin op de centrale C en ga steeds één witte toets naar rechts. De tweede toets heet dan de secunde, de derde heet terts etc. De termen verminderd en klein duiden op een halve toon verlaging terwijl overmatig een halve toon verhoging aangeeft.
Een reeks tonen die steeds een halve noot uiteen liggen wordt een chromatische reeks genoemd (wit en zwart op piano), in tegenstelling tot een diatonische reeks zoals de witte toetsen op de piano.

Naamgeving van tonen

Behalve naamgeving voor toonsafstanden is ook naamgeving van toonhoogte ontstaan. Hier zijn een aantal eeuwen geleden zeven letters voor gekozen: A-G. In tijden dat de computer zijn entree nog niet had gemaakt werden octaven aangeduid met 'groot', 'klein' en 'gestreept'. Om mee te rekenen zijn aanduidingen met een octaaf nummer praktischer. Als referentie dient dan meestal de toon A4, ofwel de A boven de centrale C op de piano. Deze A4, de toonhoogte van de meeste stemvorken, heeft meestal een frequentie van 440 Hz (440 trillingen per seconde). Alle andere tonen worden hiervan afgeleid. Een A6 is dus twee octaven hoger dan een A4. De naamgeving van een chromatische reeks is nu als volgt:

A A#/Bb B C C#/Db D D#/Eb E F F#/Gb G G#/Ab A

Een # achter een letter, en uitgesproken als "ies", wordt een kruis genoemd en geeft aan dat de toon met een halve noot is verhoogd, terwijl een b (vaak gemakshalve als kleine letter b geschreven), uitgesproken als "ès" achter een letter een mol wordt genoemd en aangeeft dat de toon met een halve toon moet worden verlaagd. A# wordt ook wel geschreven als Ais terwijl A^b ook wel als As wordt geschreven. Het valt meteen op dat voor sommige tonen meer dan één benaming wordt gebruikt. Een A^# en een B^b klinken (op piano) hetzelfde maar hebben een verschillende benaming. Het verschil in benaming ontstaat door de functie die een toon binnen een melodie heeft, en wordt enharmonische verwisseling genoemd (op viool hebben ze verschillende hoogte!). Als de toon A^#/B^b fungeert als een verlaagde B, dan wordt deze genoteerd als B^b, en als de functie die van een verhoogde A is dan wordt deze genoteerd als een A^#. Ook de "eenvoudig" genoteerde tonen kunnen een alternatieve notatie krijgen; een B die gebruikt wordt als een verlaagde C kan zo als C^b worden genoteerd, zo ook een als verhoogde B gebruikte C als B^#.

Ook kan het soms voorkomen dat in een melodie de toon G^# bijvoorbeeld als grondtoon voorkomt terwijl som ook een verhoogde G^# voorkomt. Deze verhoogde G^# (dubbelverhoogde G) kan nu geschreven worden als G^## (gisis), en klinkt (op een piano) als een A.

Toonladders

Een toonladder vormt de basis van iedere melodie (a-tonale muziek buiten beschouwing gelaten). Uitgaande van een zich na een octaaf steeds herhalende toonladder delen we het octaaf weer in een aantal stukken. Vanwege de voorkeur van ons oor voor consonante verhoudingen is een reeks van acht noten ontstaan die er als volgt uitziet: Priem, Secunde, Terts, Kwart, Kwint, Sext, Septiem, octaaf, ofwel de namen voor 1e t/m 8e in het Latijn. Een dergelijke reeks tonen wordt een diatonische toonladder genoemd vanwege het ontbreken van een aantal (halve) tonen. Iedere toon van die toonladder heeft zodoende een vaste relatie met de eerste toon van die toonladder, vaak aangegeven met de hiervoor genoemde naam in het Latijn.

Als voorbeeld nemen we de toonladder van C: C-D-E-F-G-A-B-C. Op de piano komt dit neer op 8 naast elkaar liggende witte toetsen vanaf C. Het notenbeeld ziet er uit als in de figuur hierna.

C D E F G A B C

Tot zover tamelijk rechttoe-rechtaan, maar hoe gaat het nu als je niet op de C begint maar op een A? A-B-C-D-E-F-G-A heeft als toonladder een heel ander karakter dan C-D-E-F-G-A-B-C. Het verschil zit hem in de afstanden, hoewel je dat op een notenbalk eigenlijk niet eens ziet:

A B C D E F G A

Steeds zit tussen de B en C resp. E en F een toonsafstand van een halve toon terwijl tussen alle andere een afstand van een hele toon aanwezig is. Niet alle sporten van de ladder zijn even groot!. De eerste toonladder wordt een majeur toonladder genoemd, de tweede een mineur-toonladder. Ook op de andere tonen kan een toonladder worden gebouwd, alleen klinken de meeste ons vreemd in de oren. Wat nu als we het karakter van de toonladder willen behouden, maar alles een hele noot hoger willen laten klinken. Wat er moet gebeuren is het gelijk houden van de afstanden zoals bij de beschreven toonladder van C. Hiervoor moeten de F en C met een halve toon verhoogd worden, en we krijgen nu een toonladder met twee kruisen. In het notenschrift worden deze kruisen vooraan bij iedere regel genoteerd om aan te geven dat ze eigen zijn aan de toonladder in tegenstelling tot noten die in een melodie toevallig verhoogd/verlaagd worden, welke toonladder-vreemd heten.

D E F# G A B C# D

Steeds zal in een majeur toonladder de afstand tussen de 3e en de 4e traptrede van de ladder, en die tussen de 7e en 8e trap een halve toon zijn terwijl die tussen de ander traptreden een hele is.

Laten we nu eens de mineur toonladder van D gaan vergelijken met de majeur toonladder van D:

D E F# G A B C# D : D-groot (majeur)

D E F G A Bb C D : D-klein (mineur)

Het eerste dat opvalt is het verschil in afstand tussen de grondtoon en de derde trap. Voor de majeur toonladder zijn dat twee hele tonen, terwijl dat voor de mineur toonladder een hele plus een halve toon is. Men zegt nu dat de afstand van de eerste tot derde trap een grote terts is voor de majeur- of grote-terts toonladder, terwijl die bij de mineur-toonladder een kleine-terts is, en dus ook wel kleine-terts-toonladder wordt genoemd.

Bij iedere toonladder horen dus een aantal mollen of kruisen; behalve bij de toonladders van C-majeur en A-mineur (Am). De toonladder van A-mineur en C-majeur worden vanwege gelijke voortekens wel elkaars parallel genoemd, A-mineur is dus de parallelle mineur toonladder van C-majeur. Parallelle toonladders worden vaak binnen een melodie door elkaar gebruikt.

Akkoorden

Akkoorden zijn in hun simpelste vorm drieklanken en bestaan dus ook uit minimaal drie noten die tegelijkertijd te horen zijn. Een melodie kan meestal op eenvoudige wijze worden begeleid door akkoorden. Vanuit de akkoorden kan dan weer een bas-partij worden gevonden, tweede stemmen enz.

Majeur

Akkoorden en toonladders hebben een heel directe relatie; uit de gebruikte toonladder volgen vaak meteen de te gebruiken akkoorden en andersom. Als we nog een keer de toonladder van C-majeur ten tonele voeren kunnen we eens kijken hoe drieklanken in die toonladder terug te vinden zijn. Om lekker te klinken in een toonsoort moet een drieklank opgebouwd worden uit tonen die in de toonladder voorkomen ofwel laddereigen zijn. Een tweede beperking die we vinden voor makkelijk in het gehoor liggende akkoorden is dat akkoordnoten niet naast elkaar mogen liggen.

Door op iedere trap(trede) van de toonladder een drieklank te bouwen (steeds één trede overslaan) vinden we 7 drieklanken, die we nu aangeven met een Romeins cijfer voor de trap (-trede van de toonladder) waarop het akkoord is begonnen (relatieve akkoordnotatie ten opzichte van de toonsoort). De gevonden drieklanken hebben echter niet alle hetzelfde karakter: op I IV en V klinken de akkoorden groot (majeur), ze zijn opgebouwd uit een grote terts met daar bovenop gestapeld een kleine terts. Dergelijke majeur akkoorden worden vaak bij muziek genoteerd met hoofdletters: C F en G voor I IV en V in C-groot (akkoorden in letters onafhankelijk van de toonsoort).

Op II III en VI kunnen we drie klein (mineur) akkoorden vinden, een kleine terts met daar bovenop een grote terts. Mineur akkoorden worden genoteerd met de als hoofdletter de grondtoon van het akkoord gevolgd door een kleine letter m. Am, Em en Dm voor resp. VI, III en II in C-groot.

Eén akkoord hoort in geen van beide categorieën: op VII zit een verminderd akkoord, opgebouwd uit twee kleine tertsen. Verminderde akkoorden worden genoteerd met de letter van het akkoord gevolgd door een kleine nulletje iets hoger: B^o of soms ook wel als Bdim. Ze komen veel minder voor dan de mineur en majeur akkoorden en vallen hier even buiten beschouwing.

Het valt na enig koekeloeren naar bovenstaande akkoorden op dat met de drie majeur akkoorden C G en F de hele toonladder als het ware bedekt kan worden. Hetzelfde geldt ook voor de drie mineur akkoorden Am Em en Dm. Het lijkt voor de hand te liggen om melodieën te begeleiden met een set van drie akkoorden zoals hier beschreven.

Behalve uit drie, kunnen akkoorden ook uit vier of meer verschillende noten bestaan (noten die een octaaf uit elkaar liggen beschouwen we hier als "gelijk"). Er is echter maar één zo'n akkoord dat ook nog erg goed in het gehoor ligt. Als we het nog ongebruikte VII akkoord combineren met het V akkoord ontstaat wat men een septiem-akkoord noemt en wordt genoteerd als G₇ omdat de extra F in dit akkoord de (verlaagde) zevende noot uit de toonladder van G is (Verlaagd want in de toonladder van G zit normaliter een F^# en geen F).

Wat is nu de lol van een dergelijk septiem-akkoord? Het blijkt dat zo'n septiem-akkoord als dat ten gehore wordt gebracht "spanning" oproept, een vraag stelt, die kan worden opgelost door een ander akkoord er achteraan te spelen. Het akkoord dat de vraag het best beantwoordt van de ter beschikking staande 7 mogelijkheden is het akkoord op de grondtoon, in dit geval het C-akkoord.

Nog even wat kretologie, de akkoorden op de trappen hebben nog alternatieve veel gebruikte functionele benamingen:

Mineur

Bij mineurtoonladders treedt een complicatie van ons verder toch redelijk eenvoudig modelletje van de harmonieleer waar we in feite mee bezig zijn. Wat is het probleem?

Voor een majeur toonladder hadden we twee akkoorden gevonden die heel sterk met elkaar waren verbonden: het Dominant-septiem akkoord dat als het ware om het Tonica-akkoord vraagt.

Maar waardoor ontstaat dat vraag-effect nu. Het blijkt dat halve-noot-afstanden een sterke aantrekking uitoefenen. In de majeur-toonladder is op de derde en zevende trap een halve-toonsafstand aanwezig. Bij de akkoord overgang van G₇ naar C worden beide halve-toonsafstanden gebruikt; F->E en B->C.

Als we de mineur toonladder er eens bij zetten en ook de akkoorden op I V₇ en IV bewonderen dan vinden we Am, Em₇ en Dm. We zijn nu helaas bij de overgang Em₇ naar Am wel een halve-toons-sprong kwijtgeraakt, terwijl de overgebleven B->C lang zo effectief niet trekt; in C-groot trok die overgang sterk naar de Tonica terwijl dat in A-klein niet het geval is (de noot C is hier immers niet de grondtoon...).

We kunnen hier wel iets aan doen, en daarmee introduceren we meteen een nieuw soort toonladder. Als we in plaats van de "gewone" zevende trap een verhoogde zevende trap in de toonladder nemen (een G^# in plaats van een G) dan creëren we daarmee een extra halve toonsafstand G^# -> A, jawel de "trekker" waar we om verlegen zaten. De prijs die we daarvoor betalen is een toonsafstand van anderhalve toon tussen F en G^#. Dit kan soms wel wat exotisch klinken. De toonladder wordt de harmonisch mineur toonladder genoemd.

Een remedie voor die anderhalve toon is het eveneens verhogen van de 6e trap. Dat zou betekenen dat het Sub-dominant akkoord ook majeur zou worden... De uiteindelijke remedie voor dit dilemma is het verhogen van VI en VII "indien nodig" dus als een overgang E₇-Am plaats vindt: de zo ontstane toonladder wordt meestal aangeduid onder de naam melodische mineur toonladder: stijgend met F^# G^#, dalend met G F.

We zijn tot de majeur en mineur toonladder gekomen door op de witte toetsen van de piano te beginnen op respectievelijk de C en de A, met heel verschillend klinkende toonladders tot gevolg. Een regelmatig voorkomende andere mogelijkheid is de ladder die begint op een D. Ter vergelijking met de eerdere toonladders even naar A getransponeerd levert dat de dorische mineurladder op:

Een heel bekend voorbeeld van een muziekje in een dorische ladder is bijvoorbeeld "the drunken sailor". De cruciale verschillen in karakter tussen de verschillende toonladders worden veroorzaakt door de plaats van de halve toonsafstanden in de ladders.

De kwintencirkel

Met de zogeheten kwintencirkel kunnen een groot aantal muziektheoretische zaken in een handzaam kader geplaatst worden. Leuk, maar wat is dat nou.....

Als je begint bij een C en steeds een kwint (=7 halve tonen) hoger gaat krijg je de volgende reeks: C-G-D-A-E-B-F^#-C^#-G^#-E^b-A^b-F-C

Met de C in het midden krijgen we met erboven het aantal kruisen of mollen dat bij de corresponderende majeur en mineur toonsoorten horen:

Het valt nu meteen op dat bij mineur en majeur toonladders met gelijke grondtoon (C en Cm bijvoorbeeld) drie mollen meer/kruisen minder genoteerd moeten worden.

Omdat de F^# en G^b op piano hetzelfde zijn kan deze reeks ook in de vorm van een cirkel worden getekend: de kwintencirkel.

Als de C bovenin staat, dan staat is iedere stap in klokrichting voor één kruis voor de toonladder erbij of een mol eraf, terwijl ieder stap tegen de klokrichting in staat voor een kruis eraf of een mol erbij. De toonladder van E^b-groot heeft dus 3 mollen, die van B-groot 5 kruisen (enz.)

Akkoorden vinden bij een melodie.

Het vinden van akkoorden bij een melodie vereist enige oefening en vooral goede oren! Hier volgen een paar "hints" om snel akkoorden bij een gegeven melodie te vinden.

1) Achterhaal in welke toonsoort de melodie staat (of moet staan). De meest voor de hand liggende mogelijkheid is de noot waarmee de melodie begint en/of eindigt (75% kans). In geval van een opmaat: kijk naar de eerst noot van de eerste "echte" maat.

2) Bepaal of de melodie een mineur ("droevig") of majeur ("vrolijk") karakter heeft.

3) Als in 1) bijvoorbeeld een G werd gevonden en in 2) "droevig", dan is de toonsoort dus G-mineur (Gm) en heeft dus (zoals te vinden in het voorgaande tabelletje) twee mollen als voorteken. Evenzo A en "vrolijk" geeft A-majeur (A) en dus 3 kruisen vooraan de balk.

4) De toonsoort bepaalt nu voor een groot deel welke akkoorden gebruikt kunnen worden. We hadden al gezien welke akkoorden het meest voor de hand liggen in een toonladder namelijk: I, V₇ en IV. We kunnen deze makkelijk terugvinden met behulp van de kwintencirkel. Kijk op de kwintencirkel naar de tonen die links en rechts van de grondtoon van de toonladder staan. Dit zijn precies het IV, I en V akkoord met het akkoord dat dezelfde naam heeft als de toonladder in het midden. Het meest gebruikte akkoord is het tonica-akkoord ofwel het akkoord dat dezelfde naam heeft als de toonladder zelf. Het tweede belangrijke akkoord is het akkoord dat op de kwintencirkel rechts naast de tonica staat. Dit akkoord wordt dominant akkoord genoemd omdat dit de toonladder domineert. Het dominant-septiem akkoord is ook het enige majeur akkoord dat met septiem laddereigen is. Voor C-groot hebben we zodoende als akkoorden:
C G₇ en F als basis en Am Em Dm en B^o ter afwisseling. In MusiCAD kun je de akkoordassistent gebruiken om te helpen bij het uitzoeken van de begeleidingsakkoorden.

5) Begin het begeleiden van een melodie met het akkoord op de tonica. Als dit niet meer klinkt, probeer dan het dominant (of dominant septiem akkoord). Als ook dit niet klinkt, probeer dan het sub-dominant akkoord (in C-groot worden dit dus resp.: C G₇ en F, of in A-klein Am E₇ en Dm.)

6) Als een I-V₇-IV begeleiding niet voldoet kun je met behulp van de kwintencirkel nog wat extra mogelijke akkoorden vinden; rechts naast het IV-I-V₇ trio staan nog IIm, VIm en IIIm of III₇ ter beschikking. In de afgebeelde kwintencirkel is de tonica (=I) C. De toonladder is op de cirkel gemarkeerd.

Voor andere toonsoorten dan C (resp. Am) kan de inhoud van de kwintencirkel als het ware gedraaid worden om de juiste akkoorden te vinden: zorg dat I bij de toonsoort staat, en alle bij de toonsoort behorende akkoorden zijn af te lezen.

De belangrijkste majeur akkoordenschema's
		IV	I	V7	IIm	VIm	IIIm	VIIo
Es-majeur	bbb	Ab	Eb	Bb7	Fm	Cm	Gm	Do
Bes-majeur	bb	Eb	Bb	F7	Cm	Gm	Dm	Ao
F-majeur	b	Bb	F	C7	Gm	Dm	Am	Eo
C-majeur		F	C	G7	Dm	Am	Em	Bo
G-majeur	#	C	G	D7	Am	Em	Bm	F#o
D-majeur	##	G	D	A7	Em	Bm	F#m	C#o
A-majeur	###	D	A	E7	Bm	F#m	C#m	G#o

De belangrijkste mineur akkoordenschema's
		IVm	Im	V7	II	VI	III	VII
C-mineur	bbb	Fm	Cm	G7	Do	Ab	Eb	Bb7
G-mineur	bb	Cm	Gm	D7	Ao	Eb	Bb	F7
D-mineur	b	Gm	Dm	A7	Eo	Bb	F	C7
A-mineur		Dm	Am	E7	Bo	F	C	G7
E-mineur	#	Am	Em	B7	F#o	C	G	D7
B-mineur	##	Em	Bm	F#7	C#o	G	D	A7
Fis-mineur	###	Bm	F#m	C#7	G#o	D	A	E7

Eén van de belangrijkste dingen om van dit verhaal over toonladders te onthouden is: "halve toonsafstanden trekken". Als je in een melodie (of tweede stem) op de juiste plaatsen halve toonsafstanden gebruikt (en de daarbij behorende akkoorden), trek je de melodie als het ware "vooruit". In de kwintencirkel vind je de halve toonsafstanden steeds terug op de derde en zevende trap van ieder septiemakkoord.

Speel maar eens B₇ - E₇ - A₇ - D₇ - G₇ - C, en je hoort een heel dwingende reeks van steeds halve toonsafstanden. In de onderste balk zijn de trekkende overgangen nog eens genoteerd.

In zo'n reeks septiemakkoorden kun je bij iedere akkoordovergang zelfs een derde halve toonsafstand vinden bijv. bij B₇-E₇ is er behalve d^#-d en a-g^# ook nog d^#-e te beluisteren. In de slotovergang G₇-C laat je nu het septiem (de B^b) weg, waardoor de dwang naar weer een volgend akkoord wegblijft; we zijn weer thuis (in de veronderstelling dat we in C-groot spelen).

Notatie en gebruik van "moeilijke" akkoorden.

Na het voorgaande verhaal zullen veel akkoordpartijen hopelijk wat duidelijker geworden zijn. Als je door bladmuziek waarin akkoorden gebruikt worden bladert, dan zul je merken dat er nogal eens wat ingewikkelder akkoorden gebruikt worden zoals C⁶, C⁹, C⁺, C^sus4, Cm^M7 enz. Als je eenmaal weet hoe de standaard akkoorden opgebouwd zijn, dan is het niet zo moeilijk om te achterhalen hoe de uitgebreide akkoorden in elkaar steken.

In het eerdere verhaal heb je gemerkt dat de nadruk heel sterk heeft gelegen op toonladdereigen akkoorden. Als laddereigen drieklanken heb je drie typen akkoord gezien:

• majeur: grote terts + kleine terts ( C: c-e-g )
• mineur: kleine terts + grote terts ( Cm: c-e^b-g )
• verminderd: twee kleine tertsen: ( C^o of C^dim: c-e^b-g^b )

Als overblijvende mogelijkheid is er nog:

• vermeerderd: twee grote tertsen ( C⁺ of C^aug: c-e-g^# )

Van belang zijn nog een tweetal buitenbeentjes (niet bestaand uit grote of kleine tertsen):

• hardverminderd: grote terts+verlaagde 5 (C- of C^5b C^(-5): c-e-g^b )
• voorhouding: verhoogde 3: (C⁴ of C^sus: c-f-g )

Als je de nu bekende drieklanken gaat uitbreiden met een extra terts krijg je de septiemakkoorden, waarvan de belangrijkste zijn:

uitbreiding met kleine terts

• C₇ c-e-g-b^b C-dominant-septiem
• Cm₇ c-e^b-g-b^b C-mineur-septiem
• C^O₇ c-e^b-g^b-a C-verminderd-septiem

uitbreiding met grote terts

• C^Δ c-e-g-b C-groot-septiem (ook C^M7, C^Maj7)
• Cm^Δ c-e^b-g-b C-mineur-groot-septiem (ook Cm^Maj7, CmM₇)
• C^ø c-e^b-g^b-b^bC-halfverminderd-septiem (ook Cm₇^b5)

Nog een terts erbij geeft de zogenaamde none-akkkoorden:

• C₉ c-e-g-b^b-dC-dominant-none
• Cm₉ c-e^b-g-b^b-d C-mineur-none

Verder doorstapelen van tertsen geeft achtereenvolgens "undecime" (of in gewoon Nederlands "elf") en "tredecime"("dertien") akkoorden, waarvan de meest gebruikelijke zijn:

• Cm₁₁ c-e^b-g-b^b-d-f^# C-mineur-elf
• C₁₃ c-e-g-b^b-d-f^#-a C-dertien

Als je in dit laatste akkoord de extra tertsen behalve de laatste weglaat krijg een akkoord dat meestal aangeduid wordt als sext-akkoord

• C₆ c-e-g-a C-zes

• Cm₆ c-e^b-g-a C-mineur-zes

Deze laatste twee (vaak laddereigen) akkoorden komen vrij veel voor. Ook het weglaten van noten gebeurt veel; een C₉ wordt vaak als c-e-g-d gespeeld.

We hadden al gezien dat gemakshalve losse noten enharmonisch verwisseld kunnen worden. Ook bij akkoorden kan iets dergelijks gebeuren. Met evenveel recht kan een akkoord bestaande uit g#-b-d-f een G^#Oakkoord genoemd worden als een A^bO akkoord ( g^#=a^b ) Bij deze verminderd-septiem akkoorden is nog meer aan de hand. Een B^o akkoord bestaat uit b-d-f-g^# en dus uit dezelfde noten als G^#O. Ook D^O en F^O zijn enharmonische verwisselingen van dit zelfde akkoord.

In feite bestaan er maar drie wezenlijk verschillende verminderd-septiem akkoorden:

• C^o = E^bo = F^#o = A^o ook D^#o resp. G^bo
• C^#o = E^o = G^o = A^#o ook D^bo resp. B^bo
• D^o = F^o = G^#o = B^o ook A^bo

Iets dergelijks kun je aantreffen bij de vermeerderde akkoorden:

• C⁺ = E⁺ = G^#+
• C^#+ = F⁺ = G^#+
• D⁺ = F^#+ = A⁺
• E^b+ = G⁺ = B⁺

Dan zijn er nog akkoorden die in een andere ligging ineens een ander akkoord vormen:

• I⁶ = VIm⁷   C⁶ : c-e-g-a =   Am⁷ : a-c-e-g
• IIm⁶ = VIIm^7(5b)   Dm⁶ : d-f-a-b =   Bm^7(5b): b-d-f-a

Een akkoordenvoorbeeld

Het bovenstaande stukje is hier voorzien van een heleboel akkoorden. Met de regels zoals we die eerder hadden opgezet zouden het er veel minder geworden zijn. C | G7 | G7 | C | C | G7 | G7| C | had ook gekund.

Verminderde akkoorden kun je vaak als "doorgangsakkoord" gebruiken; in het volgende stukje wordt steeds een verminderd akkoord gebruikt om een hele noot in je akkoordlijn omhoog te gaan. Je wilt van C naar Dm, het C^#o akkoord kun je nu als tussenstation gebruiken. G naar Am dito met G^#o, evenals F naar G met het F^#o akkoord eveneens.

In akkoordschema's zoals ze in de praktijk gebruikt worden is de beperking dat akkoorden laddereigen moeten zijn meestal niet van toepassing. Het op de juiste plaats gebruiken van laddervreemde akkoorden kan juist de sfeer oproepen die je nodig hebt bij het arrangeren van een melodie.

Een vermeerderd (ook wel overmatig) akkoord kan in de majeur toonladder nooit laddereigen zijn; geen van de majeur akkoorden is in de toonladder vermeerderd te maken. Bijv. in C groot: C⁺ krijgt een laddervreemde G^#, G⁺ krijgt een D^#, en F⁺ een C^#. Wanneer kun je zo'n vermeerderd akkoord dan gebruiken? Dit kan bijvoorbeeld als vervanging van het dominant-septiemakkoord (mits de melodie e.e.a. toelaat.) Doorgaans gebruik je om van G naar C te gaan het G₇ akkoord met als trekkende noten de b (naar c) en de f (naar e). Met een G+ akkoord kan het ook; de laddervreemde d^# trekt naar de laddereigen e.

Het gebruik van groot-septiem akkoorden heeft vaak als gevolg dat de harmonie als het ware blijft "zweven". De aanwezigheid van zowel een c als een b in bijvoorbeeld een C^Δ lijken elkaars effect op te heffen. De c wil (in de toonladder) naar b. De b naar c. Met andere woorden, ook al wordt aan het verzoek voldaan, dan nog is de spanning niet verdwenen. Merk op dat zowel op I als op IV een laddereigen groot-septiem akkoord te gebruiken is (in C: C^Δ en F^Δ). Mineur groot-septiem akkoorden zijn meestal niet laddereigen; alleen Am^Δ is laddereigen in Am in melodische/harmonische variant. In de oorspronkelijke mineurtoonladder (zonder verhoogde septiem) zijn alle mineur groot-septiem-akkoorden laddervreemd.

Akkoorden kun je in verschillende "ligging" spelen, immers een C-akkoord bestaat uit c-e-g en kun je als c-e-g (grondligging), e-g-c en g-c-e spelen. Met name ingewikkelder akkoorden klinken niet in alle liggingen even bruikbaar; de noten die je wilt laten opvallen kunnen het beste zo hoog mogelijk in het akkoord liggen. C₇ gespeeld als b^b-c-e-g "wringt" meer dan c-e-g-b^b (vanwege de secunde b^b-c) het laatste lost ook nadrukkelijker op naar F: c-f-a beide leidtonen e-f en b^b-a liggen zo hoog mogelijk.

c-e-g-b^b naar f-a-c is veel minder nadrukkelijk.

Als begeleidingspartijen kun je ook (drie of meer) blazers liggende akkoorden laten spelen,.

Veel voorkomende akkoordenschema's

Een paar veel voorkomende akkoordenschema's, alles in C resp. Am:

06-03-2011, 10:43 Geschreven door blues  

piano practice e book pdf

Bijlagen:
Piano Practice Book.pdf (1.4 MB)   

The 50 Greatest Jazz Songs Ever Recorded (*Ahem* Countdown)

22-01-2011, 18:36 Geschreven door blues  

TOP 10 BLUES SONGS

22-01-2011, 18:34 Geschreven door blues  

Johnny Cash - Ghost Riders In The Sky (From "Live At Montreux" DVD)

22-01-2011, 18:32 Geschreven door blues  

Roy Orbison - Pretty Woman (From "Live At Austin City Limits")

22-01-2011, 18:31 Geschreven door blues  

John Lee Hooker: Big legs tight skirt

22-01-2011, 18:29 Geschreven door blues  

John Lee Hooker - Chill Out

22-01-2011, 18:28 Geschreven door blues  

John Lee Hooker - Crawlin' King Snake (Live)

22-01-2011, 18:27 Geschreven door blues  

John Lee Hooker: Boom boom

22-01-2011, 18:26 Geschreven door blues  

Muddy Waters & Sonny Boy Williamson II

22-01-2011, 18:24 Geschreven door blues  

Muddy Waters - Long Distance Call

22-01-2011, 18:22 Geschreven door blues  

Willie Dixon - Bassology

22-01-2011, 18:18 Geschreven door blues  

Old blues

22-01-2011, 18:14 Geschreven door blues  

Booker White - Aberdeen Mississippi Blues HIFI

22-01-2011, 18:12 Geschreven door blues