Geraadpleegde bron: Meer dan 30 miljoen dieren en planten op waarnemingen.be [De Standaard – Tom Ysebaert]

Tienduizenden Vlamingen registreren hun natuurobservaties op Waarnemingen.be. Burgerwetenschap op zijn best, al 10 jaar lang.

Natuurminnend Vlaanderen is als een blok gevallen voor Waar­nemingen.be.

Iedereen die een plant, een dier, een amfibie of wat dan ook spot in de natuur, kan dat op de website invoeren.

In 10 jaar tijd brachten 28.000 deelnemers uit heel België liefst 31 miljoen waarnemingen van 21.400 soorten bij elkaar. Ze voegden daar 4,8 miljoen foto’s bij. Elke maand komen er 300.000 waarnemingen bij.

Men had nooit verwacht dat de website zo’n vlucht zou nemen, zegt Wouter Vanreusel van Natuurpunt, die de website beheert voor Vlaanderen en Brussel.

De meeste meldingen betreffen vogels, maar de verbreding zet door. Zo zijn er steeds meer mensen die zich toespitsen op nachtvlinders of bijen.

Gemiddelde leeftijd v/d spotters is 48 jaar. Het gros is man; zowat 30 % vrouw.

De digitalisering gaf de website een serieuze boost.

Vroeger werden vogelobservaties gemeld via de telefoon en opgenomen op een bandje.

Zo konden ze ook worden beluisterd. Wie geen enkele speciale melding wou missen, liep met een beeper rond.

Vandaag gooi je een waarneming via een app meteen online.

Het duizelingwekkend hoge aantal waarnemingen is voor een stuk te danken aan ‘allesmelders’, die ook de banaalste vogel signaleren. Dat mag gek lijken maar toch is dat interessant. Door de meldingen zo nauwgezet te volgen, kon men bv de achteruitgang v/d merel documenteren.

Overigens worden de waarnemingen door steeds meer onderzoeksinstellingen en overheden gebruikt. Voor wetenschappelijke ­research, beschermingsprojecten, natuurtoetsen bij infrastructuurwerken, de opmaak van lijsten met bedreigde soorten enz.

De kwaliteitscontrole gebeurt door 120 experts – zelf ook vrijwilligers – die de meldingen van bepaalde soortengroepen in de gaten houden. Foto’s geven vaak de doorslag bij twijfel over de juistheid v/d melding.

Aanvankelijk bestond er scepsis over de betrouwbaarheid v/d waarnemingen.

Maar vergelijkingen met wetenschappelijke studies tonen dat de site zeer geloofwaardig is. Bovendien werkt dit registratiesysteem sneller dan officiële publicaties, die jaren in beslag nemen.

Zo kun je op de site meteen zien hoe de dagpauwoog zich dit jaar heeft gedragen.

Normaal heeft zo’n vlinder een piek van waarnemingen in het najaar. Dit jaar blijft die uit.

Dat is wellicht aan de droge, hete zomer te wijten. Veel planten waarop de vlinder en zijn rups voedsel zoeken, raakten verdord.

Op de site zijn trends over de jaren heen te visualiseren. De opgang v/d uitheemse buxusmot, waarvan de rups lelijk huisgehouden heeft in de Vlaamse tuinen, is mooi af te lezen v/d kaarten. Je ziet de ‘vlek’ zich uitspreiden v/d 2 haarden in Oost-Vlaanderen en Antwerpen naar de rest van Vlaanderen.

De waarnemingen maken ook de klimaatverandering zichtbaar.

Er worden steeds meer Zuid-Europese libellen en sprinkhanen gespot, de braamparelmoervlinder schuift noordwaarts op, de van oorsprong mediterrane bijeneter broedt nu ook bij ons.

Waarnemingen.be kan zo een v/d meest succesvolle vb. van citizen science in ons land worden genoemd. Dat zijn burgeronderzoeken die steunen op gegevens van inwoners, zoals CurieuzeNeuzen, die de luchtkwaliteit in kaart bracht.

Waarnemingen.be wordt overigens nog gebruiksvriendelijker, kondigt Vanreusel aan.

De volgende versie zal meer vanuit foto’s werken. De software zal je de naam v/e soort suggereren en er de graad van waarschijnlijkheid bijzetten.

17-03-2019 om 20:01 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron:

Er moet meer toegankelijk groen komen in de buurt van onze woonkernen, schrijft Steven Vanonckelen, bestuurder bij BOS+, zodat we niet langer de auto hoeven te nemen om te gaan recreëren in kwetsbaar natuurgebied.

De krokusvakantie en het wielerseizoen zijn begonnen; tijd om de fiets van stal te halen en met de hond te gaan wandelen in het groen. De natuur biedt daarbij een moment van rust, een gezonde dosis beweging en een gevoel van vrijheid. Dat vrijheidsgevoel draagt bij aan een perceptie dat in de natuur alles mag en alles van iedereen is.

Maar verstoren al die vormen van recreatie het broze evenwicht in onze natuur niet?

De natuur en het bos in Vlaanderen staan onder druk.

Volgens het recentste rapport (uit 2013) verkeert het grootste deel van de diersoorten in een ongunstige tot zeer ongunstige staat van instandhouding.

De grote, aaneengesloten natuurgebieden in Vlaanderen zijn beperkt tot de Kalmthoutse Heide, het Zoniënwoud, het Nationaal Park Hoge Kempen en Bosland in Limburg.

De reden daarvoor is eenvoudig: Vlaanderen kent een erg hoge bevolkingsdichtheid en de hoogste graad van landschapsversnippering in Europa.

Recreatieve activiteiten

De hoge bevolkingsdichtheid heeft er mee toe geleid dat onze ­natuur- en bosgebieden een dicht netwerk aan wandel-, paarden-, fiets- en mountainbikeroutes bevatten.

Daarnaast snijden een hoog aantal autowegen dwars door die gebieden heen en is er een stijgend aanbod aan recreatieve activiteiten in het groen.

Sinds juni 2018 is de wetgeving ‘omgekeerde toegankelijkheid’ van kracht in bossen en natuurgebieden die eigendom zijn van de Vlaamse overheid en waarvoor geen toegankelijkheidsreglement werd opgesteld.

Dit houdt in dat wandelaars en lopers de paden mogen verlaten in deze gebieden.

Wandelaars met een hond, fietsers, mountainbikers en andere recreanten moeten daaren­tegen op de paden blijven die voor hen voorzien zijn.

In privébossen en in bossen en natuurgebieden van de overheid waarvoor wel een toegankelijkheidsreglement werd opgesteld, gelden dan weer andere regels. Ingewikkeld en er wordt sterk vanuit een menselijk standpunt geredeneerd.

Misschien redeneren we te weinig vanuit het standpunt van de natuur

Het ene bos is het andere niet: sommige bostypes zijn robuust genoeg om geregeld bezoek van ravottende kinderen aan te kunnen, andere bestaan uit kwetsbare biotopen die dat absoluut niet verdragen. Bovendien gaat dit alleen over de draagkracht van de vegetatie, terwijl fauna veel gevoeliger is voor verstoring.

Een bekend vb. van een plek waar men een evenwicht probeert te zoeken tussen recreatie en bescherming van het natuurlijk erfgoed is het Hallerbos.

Enerzijds hebben de duizenden toeristen, die het bos jaarlijks bezoeken, een grote impact op de fauna en flora.

Anderzijds worden zware inspanningen gedaan om te vermijden dat de wilde hyacinten platgelopen worden en profiteert de lokale horeca mee door in te spelen op deze massa.

Het Nationaal Park Hoge Kempen in Limburg ontwikkelde een inter­nationaal gelauwerd model om de draagkracht van de natuur te bewaren én mensen welkom te heten.

Alle toegangspoorten van het nationaal park werden doelbewust buiten het nationaal park gelokaliseerd en zijn een natuurattractie op zich. Men voegt er de facto een extra natuur­belevingsruimte aan toe om het nationaal park te bufferen. Het kan soms eenvoudig: meer ruimte en een goede zonering kunnen de druk op de natuur verlagen en de natuurbeleving verhogen.

Menselijke verstoring indijken

Het Vlaamse biodiversiteitsbeleid richt zich in hoge mate, sommigen zouden zeggen bijna exclusief, op ­Europees bedreigd natuur- en bos­gebied. 

Daar wordt veel energie en geld aan besteed. De vraag rijst of er niet meer middelen moeten gaan naar natuur- en bosgebied dat níét door Europa wordt beschermd. Ook in die gebieden is menselijke verstoring bijna permanent aanwezig vanwege de beperkte oppervlakte, sterke versnippering door allerlei wegen en hoge recreatiedruk.

Zo valt de impact van loslopende honden op wilde dieren niet te onderschatten.

En wat met de recente evoluties van draagbare luidsprekers en zoemende drones die je overal hoort?

Studies tonen aan dat zelfs een wandelpad door een bos tot lagere broedaantallen leidt.

Het is dan ook geen toeval dat de Vlaamse wolven zich terugtrekken in de militaire domeinen. ­Afgezien van tactische oefeningen in bepaalde zones zijn dat nog relatief onverstoorde gebieden. Dat er al één wolf werd doodgereden en er heel wat commotie bestaat over de dieren, bewijst dat we opnieuw moeten leren omgaan met deze nieuwe – of oude – wilde natuur.

Betonstop

Er is een groot tekort aan toegankelijk en veilig bereikbaar groen in Vlaanderen en er zijn veel parallellen met de discussie over onze ruimtelijke planning.

Er mag geen bijkomend beslag meer worden gelegd op onze open ruimte. Elke slecht gelegen kavel die in de komende jaren wordt bebouwd, hypothekeert de kansen voor de biodiversiteit in Vlaanderen.

Net daarom moeten we meer toegankelijk groen inrichten dicht bij onze steden en dorpskernen, snel bereikbaar voor scholen en jeugd­verenigingen.

En voor de toegankelijkheid van bossen en natuurgebieden is er ook nog zoiets als gezond verstand: soms wel opengesteld en soms beter niet. 

Daarin moeten keuzes worden gemaakt, zodat onze meest kwetsbare gebieden zich in de toekomst kunnen herstellen.

Het is duidelijk dat meer mensen van de natuur willen genieten. Dat betekent niet dat we meer mensen moeten toelaten in de al beperkte ­natuurruimte, we moeten net ­natuurruimte bijmaken. Bovendien zijn bossen en andere natuur een efficiënte en duurzame oplossing voor de gevolgen van de klimaatverandering. Natuur moet weer een inherent en belangrijk onderdeel worden van ons landschap, onze steden en gemeenten, zodat we niet langer de auto moeten nemen op zoek naar wat groen om ons gezond en gelukkig te voelen. De boswachters, bosbrossers én hyacinten van het Hallerbos zullen ons eeuwig dankbaar zijn.

05-03-2019 om 18:32 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Aviornis

De Carolina eend was in het begin van de 20^ste eeuw bijna uitgestorven doordat er teveel op werd gejaagd. Gelukkig is de populatie weer aangegroeid in het oorspronkelijk leefgebied, zuidelijk Canada en Noord-Amerika (oostelijke helft van de VS tot en met Cuba / vanaf British Columbia tot zuidelijk California).

De Carolina eend treft men maar heel zelden aan in West-Europa doordat hij allicht is ontsnapt uit watervogelcollecties.

Vogelbescherming pleit voor een goede monitoring van alle exoten om te kunnen beoordelen of er geen negatieve effecten optreden voor inheemse soorten.

Exoten zijn vogels die buiten het gebied voorkomen waar ze van nature zich voordoen en daar niet zouden worden aangetroffen zonder directe of indirecte introductie door de mens.

Vogelbescherming is geen voorstander van het houden van sierwatervogels in gevangenschap.

De Carolina eend is een nauwe verwant familielid van de Aziatische Mandarijneend, die ook een heel kleurig verenpak heeft en ook vaak in gevangenschap wordt gehouden.

Desondanks kunnen ze onderling geen nakomelingen krijgen. Dit komt omdat de Mandarijneend een van de weinige watervogels is met een afwijkend aantal chromosomenparen.

Eventuele bevruchte eieren van gemengde paren zullen zich nooit ontwikkelen en sterven in een vroeg stadium in het ei al af.

Het zijn beide roestende of pronkeenden die vaak in bomen rusten (roesten) op de grote takken van oude loofbomen; het zijn dus echte bosbewoners.

De Carolina eend vertoeft graag in de schaduw bij rustige poelen, meren en rivieren. Af en toe ziet men de eenden in brak water zoals aan riviermondingen, maar nooit in zout water.

De voorkeur gaat naar ondiep water in loofbossen.

Vandaar dat hij in de VS ‘boseend’ (Wood duck) wordt genoemd. Carolina-eenden zitten graag hoog in bomen, meestal in paren of kleine groepjes. Zij kunnen behendig tussen de bomen door vliegen.

De woerd in broedkleed is zeer contrastrijk van kleur.

Opvallend zijn de helmvormige kop met een lange kuif in de nek. De kleuren zijn een mengeling van metaalglanzend groen, blauw en violet.

Een witte streep loopt vanaf de witte keel en splitst in een witte streep omhoog naar de zijkant van de wang en onder langs de kaak naar de nek.

Een andere witte streep loopt vanachter het oog door langs de zijkant van de kuif naar de nek. Het bovenste deel van de borst is purperkleurig tot kastanjebruin; de onderkant van de borst en buik zijn wit.

De flanken zijn geelbruin. De vleugels zijn metaalkleurig blauw, groen tot zwart. De stuit is violet. De staart is zwart met een metaalkleurige weerschijn.

De snavel begint scharlaken rood met een geel bandje aan de snavelbasis, gaat vervolgens over van geel naar wit en weer naar geel met een zwarte snaveltip. De poten zijn helder okergeel.

Tijdens de ruiperiode in de zomer draagt het mannetje een eclipskleed, waarbij zijn helm en kuifveren op de kop verdwijnen.

Hij lijkt dan wat op het vrouwtje, maar vooral de witte wang- en kaakstreep en licht getinte kop en rozerode snavel blijven onderscheidend.

Het vrouwtje is overwegend grijs met tinten van olijfgroen tot bronskleurig. De borst is licht gestreept en de zijden zijn licht gevlekt op een grijs tot bruine ondergrond. Een witte ring rond de ogen loopt in een lijntje iets naar achter uit, maar het lijntje is veel korter en de witte oogring wat dikker dan bij het vrouwtje van de Mandarijneend.

De snavel is grijsachtig met een zwarte snaveltip en een wit lijntje aan de snavelbasis. De poten zijn gelig van kleur.

In hun natuurlijke omgeving gaan de Carolina eenden in de wintermaanden op eendentrek.

Ze overwinteren vaak in het zuidelijke deel van Noord-Amerika en in Mexico.

In Europa komen ze amper voor in het wild, maar gaan ze ook niet op eendentrek.

Carolina eenden zijn winterhard en kunnen goed tegen de kou in Europese gebieden.

Tijdens het zwemmen beweegt de kop met rukkende bewegingen voor- en achterwaarts.

Het mannetje heeft een fluitende, in toonhoogte stijgende roep; het vrouwtje roept bij verstoring ‘whoe-iek’.

De soort foerageert op water en op land en benut insecten, zaden (eikels, beukennootjes) en groene delen van water- en landplanten (eendenkroos); de kleine waterdiertjes die hierin leven, vormen een belangrijke eiwitbron.

De lichaamslengte varieert tussen 43 en 51 cm; de spanwijdte wissel tussen 65 en 75 cm; het lichaamsgewicht schommelt tussen 540 en 680 g.

Na de rui in het najaar zullen de Carolina eenden paren vormen om samen de jonge eenden groot te brengen. Carolina eenden zijn holenbroeders en leggen dan ook hun eieren in een beschutte plek zoals een boomholte (verlaten holen van spechten) maar ook in een nestkastje, zowel dicht bij het water als verder weg.

Soms nestelen de Carolina eenden zich ook in een ingegraven ton met toegangsbuis.

De eileg start begin april tot half juni.

Het legsel bestaat uit 9 tot 15 roomkleurige eieren. De broedtijd duurt 28 tot 32 dagen, waarin alleen het vrouwtje op de eieren zit.

Na 32 dagen komen de jongen uit. Deze zijn vaak donkerbruin van kleur met witte / gele aftekeningen op de buik.

In het wild springen de kuikens zonder vrees uit het nest (bomen van 12 tot 15 m hoog) zonder zich te bezeren en komen dan ook niet meer teug naar het nest; ze kunnen namelijk nog niet vliegen. Na ongeveer 60 tot 70 dagen kunnen ze pas vliegen en kunnen ze zich zonder hulp van hun ouders behelpen.

In de onderstaande fotoreeks van Wim Dekelver zie je een vrouwtje naast de mannelijke Carolina eend stoeien. Dit is niet zijn partner, maar wel die van de Mandarijneend die op een bepaald moment agressief wordt verjaagd. Al kunnen ze geen nakomelingen hebben, toch kunnen de Carolina mannetjeseend en het Mandarijn-vrouwtje een boontje hebben voor elkaar …

19-02-2019 om 20:45 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: De levende natuur – Nederlandse huiszwaluwtillen Monitoring, hoe is de stand?

Om in Nederland huiszwaluwen aan extra nestgelegenheid te helpen worden er al zo’n 10 jaar huiszwaluwentillen geplaatst. De eerste til werd in 2008 in Biddinghuizen (dorp in oostelijk Flevoland) geplaatst en was het jaar daarop al bezet.

In 2015 stonden er 141 tillen verspreid in Nederland.

Maar in welke mate worden deze tillen door de huiszwaluw gebruikt?

Ten opzichte van 1970 is het aantal broedparen van de huiszwaluw met ruim 80% afgenomen. De achteruitgang vond vooral plaats vóór de jaren ’80. In de periode van forse afname werden de steden grotendeels verlaten en werd de huiszwaluw vooral een soort van het buitengebied (grond buiten de bebouwde kommen van steden en dorpen).

Immers, in stedelijk gebied geraken huiszwaluwen nog nauwelijks aan modderklompjes (nestmateriaal).

Maar daarnaast spelen verminderde beschikbaarheid van nestmateriaal door erfverharding, aanbrengen van beschoeiing (constructies die een oever of waterkant tegen afkalven door golfkrachten of stromingen beschermt), dempen van sloten, verlaging van het waterpeil en nestgelegenheid (renovatie, beter geïsoleerde bouwwijze) een rol.

Naast verminderde beschikbaarheid van nestgelegenheid worden huiszwaluwnesten vanwege overlast door uitwerpselen geregeld afgestoken of wordt de nestbouw op allerlei manieren verhinderd (aanbrengen van gaas of een glad oppervlak op de gevel waardoor de modder niet kan hechten).

De landelijke afname werd echter waarschijnlijk vooral veroorzaakt door afnemend voedselaanbod (vliegende insecten) als gevolg van landbouwintensivering (pesticidengebruik, ontwatering).

Massale insectensterfte

Heel wat recente onderzoeken hebben aangetoond dat er een dramatische afname is van insecten. En dat is erg, want het is een grote aanslag op de kringloop van het leven.

Insecten zorgen voor een gezonde bodem, zodat planten kunnen groeien, bestuiven bloemen, bomen en gewassen en zijn onmisbaar als voedsel voor vogels en andere dieren.

Uit Duits onderzoek blijkt dat zo’n 75 % van de insecten in de afgelopen 27 jaar is verdwenen. In Frankrijk zijn vogelsoorten die insecten eten sinds 2000 met 33 % afgenomen.

De landbouw is een van de belangrijkste beheerders van ons buitengebied en de onderzoeken tonen aan dat de neergang van het aantal insecten het grootst is in gebieden waar  de landbouw het sterkst intensiveerde (mechanisering en ongeremd gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen en bestrijdingsmiddelen) en dat de insectengroep met de grootste afname die van de zwarte vliegen is. Naast muggen en bladluizen vormen deze het belangrijkste onderdeel van het dieet van de huiszwaluw. 

Nederlandse onderzoekers toonden aan dat op plaatsen met een hoge concentratie van ‘imidacloprid’ – de meest gebruikte insecticide ter wereld behorend tot de schadelijke neonicotinoïden die de massale bijensterfte veroorzaakt – vogelpopulaties aanzienlijk uitdunnen.

Huiszwaluwtil

Een standaard zeskantige huiszwaluwtil gemonteerd op een paal bestaat uit een soort dak-oversteek die 2 tot 3 verdiepingen telt, waar kunstnesten op geplaatst zijn,. Daarnaast is er ruimte op de tillen voor de huiszwaluwen om nog zelf nesten bij te metselen.

De kost verbonden aan professioneel gebouwde tillen schommelt tussen de 4 500 en 6 000 euro. Het kan goedkoper als handige zwaluwliefhebbers aan de hand van een eigen bouwtekening met medewerking van technische scholen de handen uit de mouwen steken (2 500 euro).

Van belang is dat een til goed vrij staat en voldoende aanvliegmogelijkheden heeft.

Het idee komt oorspronkelijk uit Duitsland, waar deze manier van extra nestgelegenheid creëren succesvol is gebleken (bezettingspercentage tussen 20 – 30%).

De meeste tillen in Nederland zijn geplaatst op initiatief van lokale IVN- (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid), vogel- en natuurwerkgroepen, vaak financieel ondersteund door gemeenten.

Ook Vogelbescherming Nederland blijft het plaatsen van huiszwaluwtillen aanmoedigen.

Effect van lokgeluid niet duidelijk

Waarom laten huiszwaluwen zich verleiden een til te betrekken?

Zwaluwtillen wijken namelijk nogal af van de gebruikelijke nestplaatsen aan woningen, boerderijen en andere bouwsels. Wellicht zijn het vooral de kunstnesten en de geschikte oversteken die de aandacht trekken. Vlak in de buurt van verscheidene tillen wordt vaak ook met modderpoelen geprobeerd het aantrekkelijk te maken voor de huiszwaluwen.

Het gebruik van lokgeluid lijkt ook een logische manier om de aandacht te trekken.

Rond een huiszwaluwkolonie is er altijd wel het nodige gekwetter dat passerende zwaluwen zullen herkennen en nieuwsgierig maken.

Toch lijkt uit talrijke proefopstellingen het geluid geen of weinig invloed te hebben op de aantrekkingskracht. Lokgeluid bij kunstnesten die verder dan bestaande kolonies af liggen, zou vooral kans maken van juli tot half september. De jonge vogels vliegen dan rond en kunnen zo verder weg gelegen nestplaatsen opmerken om daar dan volgend jaar te broeden.

Monitoring van huiszwaluwtillen

Deze bijdrage beschrijft de resultaten van een analyse van de bezetting van huiszwaluwtillen in Nederland tijdens de periode 2009 – 2015. Men verkent hierbij in hoeverre de bezetting te verklaren is door omgevingsvariabelen en andere factoren, zoals de nabijheid van kolonies van huiszwaluwen.

Van 139 tillen werden de coördinaten van de locatie van de til gecentraliseerd.

Met een GIS-analyse en topografische ondergronden zijn de omgevingsvariabelen binnen een actieradius van 500 m van elke til berekend, de afstand waarbinnen huiszwaluwen doorgaans vanaf de nestplek foerageren. Bovendien werd de drassige vegetatie binnen een straal van 2 km meegenomen.

Met name tijdens slecht weer zijn boven poelen en plassen nog voldoende insecten te vinden en vliegen huiszwaluwen grotere afstanden om deze plekken te bereiken.

Naast de omgevingsvariabelen speelde ook een achterliggende reden een rol: namelijk of deze zwaluwtil als ‘extra’ nestgelegenheid werd geplaatst of als ‘compensatie’.

In het geval van compensatie (13 %) is in de directe nabijheid van de til een nestlocatie verdwenen en diende de til als vervangende nestgelegenheid.

In 47 % van de gevallen betrof het verschaffing van extra nestgelegenheid bedoeld als steun in de rug (hier ging geen nestgelegenheid verloren in de buurt).

Voor het resterend deel van de tillen (40 %) kon de reden van plaatsing niet worden achterhaald.

De onderzoekers verwachtten dat de aanwezigheid van broedparen van huiszwaluwen in de nabije omgeving een positieve invloed zou genereren op de bezetting van een til.

Daartoe werd per til ook het aantal huiszwaluwnesten binnen een straal van 2 km secuur geïnventariseerd. Tenslotte werd ook de leeftijd van de til (het aantal jaren na de plaatsing) meegenomen als mogelijke verklarende variabele.

Het aantal huiszwaluwtillen in Nederland is sinds de eerste geplaatste til in 2008 toegenomen naar 79 in 2012 tot 141 in 2015. In 2015 waren ze redelijk gelijkmatig over het land verdeeld.

Het totaal aantal bezette nesten op tillen is van 8 jaar in 2009 (op een totaal van 11 tillen) toegenomen naar 188 in 2015 (met 141 tillen).

Naarmate een til langer staat, neemt het bezettingspercentage toe als die bewoond is.

Het gemiddelde jaarlijkse bezettingspercentage landelijk is tussen 2009 en 2015 toegenomen van 3 % naar 15 %

Er blijken 2 variabelen die het grootste deel van de variatie in het aantal bezette nesten per til verklaren.

De reden voor de plaatsing en de grondsoort.

Bij compensatie – wat betekent dat de oorspronkelijke nestlocatie is verdwenen of onbereikbaar is gemaakt – geeft dat een aantal bezette nesten per til dat ruim 2 keer groter is dan bij de andere gevallen.

Bij tillen geplaatst op zandgrond is het aantal bezette nesten per til ruim anderhalve keer groter dan op kleigrond en heeft een grotere slootlengte een negatief effect op de bezetting.

Het nut afwegen

De afweging om al dan niet een huiszwaluwtil te plaatsen, hangt grotendeels af van het aantal bezette nesten op de til. Een onbewoonde huiszwaluwtil ervaart iedereen als een afknapper.

Dat heeft mogelijk te maken met de hoge mate van de plaats-trouw (honkvastheid) bij huiszwaluwen.

Bij zowel volwassen als eerstejaars vogels is de kans groot dat zij in opeenvolgende jaren terugkeren naar dezelfde nestlocatie of nabije omgeving.

Wanneer de vogels na terugkomst uit de overwinteringsgebieden in Afrika worden geconfronteerd met een nestgelegenheid die verdwenen is en een alternatief moeten zoeken dan aanvaarden zij blijkbaar sneller tillen in de buurt van hun oude broedplek.

Van de onderzochte omgevingsfactoren had de grondsoort het sterkste verklarende effect op het aantal bezette nesten op een til.

Dat tillen op zandgronden een betere bezetting hebben ten opzichte van kleigrond zou te maken kunnen hebben met het gebrek aan geschikt nestmateriaal.

Een groter oppervlak grasland binnen de 500 m van de til bleek wel een positieve invloed op de bezetting van de til te hebben. Huiszwaluwen vertonen een duidelijke voorkeur voor het foerageren boven open grond, zoals graslanden, waarschijnlijk omdat hier gemiddeld meer geschikte prooien aan vliegende insecten te vinden zijn.

Dat de hoeveelheid slootlengte in de omgeving van een til een nadelige invloed lijkt te hebben op de bezettingskans, valt minder goed te verklaren. Het tegengestelde zou eerder worden verwacht: sloten leveren immers vliegende insecten op en daarmee foerageermogelijkheden die zeker in periodes van slechte weersomstandigheden door zwaluwen worden benut.

Uit de opgedane ervaringen met huiszwaluwtillen in Nederland in de periode 2009 – 2015 blijkt dat het plaatsen van een til vooral succesvol is, indien het als een vervangende nestgelegenheid wordt ingezet. Als zodanig kunnen tillen dus als compensatiemaatregel dienen, mits ze aan een aantal plaatsingsvoorwaarden voldoen. Uiteraard moet de til, na het verdwijnen van de nestgelegenheid, al voor het daaropvolgende voorjaar beschikbaar zijn.

Uit 14 jaar ervaring met tillen in Duitsland blijkt dat het ontwerp en de grootte van de til geen bepalende factoren zijn.

Ondanks de stijging in bezettingspercentage in de loop der jaren is de kans op succes met gemiddeld 15 % nog steeds laag, zeker in vergelijking met het buitenland. 

De analyse in dit onderzoek biedt dus maar beperkte aanknopingspunten voor het verhogen van de bezettingskans op grond van omgevingsfactoren.

Ondanks alle positieve aandacht voor de huiszwaluw die de plaatsing van een til met zich mee brengt, kan het demotiverend werken als hij na vele jaren nog steeds leeg staat.

In Duitsland geldt daarom het advies om na 6 jaar leegstand de til te verplaatsen, omdat dan klaarblijkelijk de gekozen plek ongeschikt is.

Met de 188 paar die zich in 2015 op tillen vestigden is de effectieve bijdrage van huiszwaluwtillen aan het creëren van nestgelegenheid verwaarloosbaar. Deze aantallen vallen in het niet bij de naar schatting 70 000 – 100 000 huiszwaluwparen in Nederland tijdens de periode 2013 – 2015.

In hoeverre moet men blijven inzetten op huiszwaluwtillen?

Alvorens wordt ingezet op een huiszwaluwtil is het daarom aan te bevelen eerst na te gaan of op de betreffende locatie geen alternatieven voorhanden zijn om de huiszwaluwen te helpen.

Een effectieve en goedkopere manier om huiszwaluwen te beschermen is het geven van voorlichting om de aanvaarding van bestaande zwaluwnesten te bevorderen, inclusief het aandragen van mogelijkheden om overlast zoveel mogelijk te voorkomen.

Daarnaast kunnen maatregelen worden genomen die de beschikbaarheid van ‘natuurlijk’ nestmateriaal en -gelegenheid bevorderen.

Ook het bijplaatsen van kunstnesten blijkt op sommige locaties een effectieve methode om een kolonie te ondersteunen.

Uiteraard kunnen huiszwaluwen alleen overleven als er voldoende voedselaanbod is.

Net als voor andere insecteneters zullen daarom alle maatregelen die insecten ten goede komen, zoals het terugdringen van grootschalig gebruik van landbouwbestrijdingsmiddelen of het opkrikken van de insectenbiodiversiteit in het landelijk gebied, positief uitpakken voor deze soort.

De aanwezigheid van bewoonde huiszwaluwennesten en goede foerageergelegenheid binnen enkele honderden meters is van het grootste belang voor het bezet raken van een til.

Toch lukt dat in totaal identieke omstandigheden niet overal. Dit laat zien hoe huiszwaluwen hardnekkig vasthouden aan de nestplaatsen die ze zelf kiezen en moeilijk te verlokken zijn een nieuwe woonplaats te betrekken, die men – alle goede bedoelingen ten spijt – aanbiedt.

Wanneer een til wordt geplaatst in de nabijheid van nestelende huiszwaluwen dan is de omgeving per definitie geschikt. De huiszwaluwen zitten daar immers omdat de factoren als foerageermogelijkheden en aanwezigheid van modder prima in orde zijn.

In Amel, in Duitstalig België staat sinds 2006 het grootste zwaluwhuis ter wereld (352 kunstnesten, waarvan er 17 waren bezet in 2012).

14-02-2019 om 20:40 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Persbericht Vogelbescherming Vlaanderen

Het stond al op een zeer laag pitje, maar nu is Vogelbescherming Vlaanderen het vertrouwen in haar minister voor Natuur zo goed als helemaal kwijt.

Een minister van de Vlaamse regering die in haar speech op een bijeenkomst van het Algemeen Boerensyndicaat de 10 000 klimaatbetogers en de vele natuurverenigingen met dun duizenden vrijwillige medewerkers schoffeert in de hoop er electoraal voordeel uit te halen, is de naam ‘minister’ niet waardig.

En blijkbaar draait mevrouw Schauvliege er haar hand niet voor om flagrante leugens over de Staatsveiligheid de wereld in te sturen. Het interview met de minister in het Radio 1-programma ‘De Ochtend’ van vandaag was om te wenen. Elke vraag van de wakkere interviewer ontweek ze als een duivel in een wijwatervat. Bijzonder beschamend!

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/02/04/joke-schauvliege-cd-v-ik-weet-wie-achter-de-zondagse-betogin/?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=wie_gelooft_joke_nog&utm_term=2019-02-05

Naast het schabouwelijk beleid dat de minister voert op het vlak van soortenbescherming – ze werd op 10 januari jongstleden nog door de Raad van State teruggefloten in verband met haar beleid rond de bestrijding van bepaalde beschermde vogelsoorten omdat haar maatregelen in strijd zijn met de Europese regelgeving inzake vogelbescherming – gooit ze haar geloofwaardigheid met haar polariserende uitspraken volledig te grabbel. Onvergeeflijk voor een minister!

Vogelbescherming Vlaanderen hoopt enerzijds dat alle generaties blijven opkomen voor een beter en sociaal klimaatbeleid en anderzijds dat een volgende minister gemeend op zoek gaat naar een duurzame samenwerking tussen landbouw en natuur.

05-02-2019 om 18:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: Natuur.oriolus – Vlaams driemaandelijks tijdschrift voor ornithologie en natuurgidsen

Weinig vogels spreken op dezelfde manier tot de verbeelding als de nachtzwaluw: een merkwaardig geluid in de korte zomernachten, een schaduwachtige vorm in de schemering. Hij wordt pas actief tegen zonsondergang en is niet gemakkelijk te zien, hoewel hij soms opmerkelijk nieuwgierig kan zijn. Overdag rust hij roerloos, hetzij op de grond tussen dode bladeren en de stengels van varens, hetzij door op een horizontale tak te zitten. In beide gevallen is hij zo goed als onzichtbaar door zijn perfecte camouflage.

Hij vangt nachtvlinders en grote kevers in de lucht die hij op hapt met zijn brede, van stevige borstels voorziene snavel (in de mondhoeken ter vergroting van de diameter van het vangnet) terwijl hij boven heidevelden, rond struiken en op open plekken in het bos vliegt.

Tijdens de jacht vliegt hij op insecten geruisloos, licht en wendbaar; even stijgend, kort biddend, plots snel glijdend en uit zicht verdwijnend.

Vleugels en staart zijn lang en smal; de kop is groot; hals en poten zijn kort. Het verenkleed heeft een zachte bruine, beigewitte, grijze en zwarte tekening, vaak met opvallende sneeuwwitte signaalvlekken op vleugels en staarthoeken, die tot laat in de schemering te zien zijn.

Het mannetje zingt vanaf een zangpost, met een aangehouden, bijna mechanisch gesnor of geratel, dat soms even van toonhoogte wisselt, als een kikkerachtig sonoor ‘krrruIET’. Doorgaans alleen te horen in broedtijd en van late avondschemering tot ochtendgloren.

Die vérdragende zang is tot 1 km ver hoorbaar, van dichtbij verbazingwekkend ratelend en intens, dat met korte pauzes in twee versnellingen urenlang te horen is.

Hij vliegt met 2 – 3 luide vleugelslagen van zijn post. De vluchtroep is een nasaal ‘goe-ik’.

Broedgedrag

De nachtzwaluw is een grondbroeder die geen nest maakt, maar zijn eieren (max 2) op de naakte grond legt. Ze komen na 17 – 18 dagen uit. Bij gunstige voedselcondities kan een 2^de, ineengeschoven broedsel plaatsvinden. Hierbij laat het vrouwtje de onvolgroeide jongen (ongeveer 10 dagen oud) uit het 1^ste broedsel over aan het mannetje om elders een nieuw broedsel te starten.

Onderzoek

Sinds 2009 wordt in Limburg onderzoek verricht naar de ecologie van de nachtzwaluw.

Het hoofddoel van dit onderzoek is het in kaart brengen van het ruimtegebruik tijdens het broedseizoen, waardoor men hun leefgebieden beter kan inrichten en de beheermaatregelen optimaliseren. Verder wordt onderzocht waar de nachtzwaluw overwintert. Het onderzoek heeft inmiddels geleid tot nieuwe verrassende inzichten in het leven van deze mysterieuze zomergast. 

In Vlaanderen vindt men broedgebieden van nachtzwaluwen bijna uitsluitend terug op de Kempense zandgronden, waar deze soort wordt geassocieerd met structuurrijke heidevegetaties en landduinen.

Deze heidegebieden besloegen ooit grote oppervlakken van Vlaanderen en creëerden zo ideale leefomgevingen voor gespecialiseerde heidesoorten.

In de laatste 150 jaar zorgden maatschappelijke ontwikkelingen en menselijke activiteit ervoor dat ongeveer 95% van de heidegebieden in Vlaanderen verdwenen.

Ook elders in Europa veroorzaakte de teloorgang van broedgebieden een sterke reductie in de grootte van nachtzwaluwpopulaties.

Al komen er positieve berichten binnen over groeiende populaties, de omvang blijft nog steeds klein in vergelijking met schattingen uit vorige eeuwen.

De oorzaken van de achteruitgang zijn grotendeels onbekend, temeer omdat de soort in de schemer en ’s nachts actief is.

Zo kon de habitatvoorkeur van nachtzwaluwen lange tijd alleen worden onderzocht aan de hand van territoriumkarteringen (de autoclustertool boor broedvogelinventarisatie www.avimap.be) via de zingende mannetjes. Daardoor werd aangenomen dat deze soort zuiver gebonden was aan heidegebieden.

Het foerageergedrag bleef een blinde vlek in de opgedane kennis, die we trachtten in te vullen via het gebruik van radiotelemetrie en GPS-tracking.

Langeafstandstrekker

Nachtzwaluwen zijn trekvogels die van mei tot augustus in Europese broedgebieden verblijven. Bij de aanvang van het onderzoek waren nog geen details over hun trekgedrag bekend. Hervangsten van geringde nachtzwaluwen buiten de broedgebieden zijn bijzonder schaars. Op basis van deze terugvangsten en observaties werd verondersteld dat de overwinteringsgebieden van nachtzwaluwen gelegen waren in Oost-Afrika en in West-Afrika, ten zuiden van de Sahara.

Recent toonde een Britse pilootstudie op basis van data verzameld door middel van geolocators echter aan dat de overwinteringsgebieden van West-Europese nachtzwaluwen zich in de Democratische Republiek Congo bevinden.

Doelstellingen

Het onderzoek naar de ecologie van nachtzwaluwen in Limburg omvat 2 grote aandachtspunten. Vooreerst tracht men zich een duidelijk beeld te vormen van het ruimtegebruik van nachtzwaluwen tijdens het broedseizoen om beheermaatregelen te optimaliseren.

Dit is van belang omdat vandaag heidegebieden – broedgebieden – gesitueerd zijn in een versnipperd landschap omgeven door bossen, landbouw-, stedelijke en industriegebieden. Daarnaast tracht men de migratieroutes, rust- en overwinteringsgebieden van nachtzwaluwen in kaart te brengen om de impact van klimaat- en landschapsveranderingen buiten Europa in te schatten. Dit omdat populaties van trekvogels veel sneller afnemen in vergelijking met verwante niet-migrerende soorten.

Methode (technologie)

Het onderzoek werd uitgevoerd van mei tot augustus (2009 – 2017) in 3 Limburgse gebieden: Bosland, de militaire domeinen van Meeuwen-Gruitrode en Nationaal Park Hoge Kempen.

De gebieden werden geselecteerd om verschillen in ruimtegebruik vast te stellen en werden daartoe geschikt bevonden omwille van dun diversiteit in landschapsconfiguratie.

Radiotelemetrie is een methode waarbij een kleine zender wordt gekleefd op de staartpen van een nachtzwaluw. Elke zender zendt een signaal uit op een unieke frequentie, dat door een ontvanger met antenne kan worden opgepikt.

Er worden bij deze techniek geen GPS-coördinaten uitgezonden. Daarom moet de positie van individuen worden ingeschat door triangulatie (positiebepaling via driehoeksmeting). Radiotelemetrie werd van 2010 – 2014 gebruikt om foerageergedrag te bestuderen. Vandaag wordt het hoofdzakelijk toegepast om broedplaatsen te lokaliseren.

GPS-loggers bieden de mogelijkheid om ruimtegebruik in de broedgebieden met veel hogere precisie en zekerheid in kaart te brengen omdat zij ongeveer 1 500 locaties opslaan in een periode van 10 nachten (ongeveer één observatie elke 3 min van zonsondergang tot zonsopgang).

De GPS-loggers moeten worden gerecupereerd om de data te downloaden en worden op de staart van de nachtzwaluwen bevestigd. 

GPS-loggers die worden ingezet om het migratiegedrag te bestuderen, worden geprogrammeerd om één locatie per nacht op te slaan, waardoor de ganse trekcyclus in kaart kan worden gebracht. De vogels dragen deze GPS-loggers als een soort rugzakje met zich mee. De loggers en het harnas waarmee ze om de vogel worden bevestigd, wegen samen 1.9 g. Dat is circa 2.9 % van het lichaamsgewicht van een nachtzwaluw, vergelijkbaar met een mens van 85 kg die een rugzak van 2.5 kg draagt.

Resultaten

Tijdens het onderzoek werden tot op heden meer dan 600 nachtzwaluwen geringd. Uit deze groep werden 84 territoriale vogels uitgerust met radiozenders. Voor 48 van deze individuen werden meer dan 20 observaties verzameld in één seizoen, voldoende om analyses uit te voeren om de grootte van hun leefgebied te berekenen en habitatselectie te bestuderen.

Er werden tevens 92 vogels uitgerust met GPS-loggers. Voor 63 individuen werden bruikbare observaties verzameld.

Foerageergedrag

Nachtzwaluwen, die in deze studie werden opgevolgd, verlaten ’s nachts de broedgebieden (heide) om te foerageren boven extensief begraasde graslanden. De belangrijkste reden om deze vluchten te ondernemen is het hoger aanbod nacht-actieve insecten dat beschikbaar is in  foerageergebieden vergeleken met de broedgebieden. Tussen broed- en foerageergebieden worden soms grote afstanden afgelegd. Wanneer nachtzwaluwen verder moeten vliegen, zullen zij deze langere vliegtijd compenseren door langer te foerageren.

Trek

De nachtzwaluwen begonnen hun zuidwaartse migratie eind augustus, waarna de vogels hun overwinteringsgebieden bereikten op het einde van oktober. De noordwaartse migratie startte op het einde van februari waarna de vogels de broedgebieden weer bereikten op het einde van april. De hoogste vliegsnelheden werden gemeten boven ecologische barrières zoals de Sahara en Middellandse Zee, waar de vogels ongeveer 500 km/nacht aflegden.

West-Europese nachtzwaluwen migreren vanuit hun broedgebieden via de Middellandse Zee naar Noord-Afrika, Centraal-Afrika om vervolgens de overwinteringsgebieden in de Democratische Republiek Congo, Burundi en Angola te bereiken.

Van hieruit trekken ze via een meer westelijke route terug via Centraal-Afrika, West-Afrika, Noord-Afrika en Europa. Tijdens deze tocht van ongeveer 19 000 km, werden 3 belangrijke rustgebieden vastgelegd waar de vogels tot 3 weken verblijven, zoals in Noord-, Centraal-Afrika (Kameroen, Nigeria) en West-Afrika (Ghana, Ivoorkust, Togo) alvorens de ecologische barrières (Sahara en het Centraal-Afrikaans tropisch regenwoud) over te steken. Overigens leiden nachtzwaluwen tijdens de wintermaanden een sedentair bestaan met een actieradius van slechts 750 m.

Conclusies

Eén van de belangrijkste bevindingen van deze studie is de vaststelling dat nachtzwaluwen broeden en foerageren in complementaire habitats. Broedgebieden bestaan hoofdzakelijk uit heide, daar waar foerageergebieden extensief begraasde percelen omvatten.

De nood aan complementaire habitats is waarschijnlijk een algemene vereiste voor Europese nachtzwaluwen.

Verder suggereert deze studie dat de samenstelling en configuratie van het landschap een impact heeft op de energiehuishouding van nachtzwaluwen omdat lange verplaatsingen tussen broed- en foerageergebieden over ongunstige habitats moeilijker overbrugbaar zijn en meer energie vereisen. Hierdoor wordt waarschijnlijk de overleving van individuen en hun broedsucces gehypothekeerd, met nefaste gevolgen voor de instandhouding van populaties.

De studies hebben aangetoond dat West-Europese nachtzwaluwen overwinteren in de Democratische Republiek Congo en Angola waar zij aangewezen zijn op specifieke overwinteringsgebieden in twee subtropische ecoregio’s: het Zuid-Congolese bos-savanne mozaïek en de Centraal-Zambiaanse Miombo bossen. Beide ecoregio’s blijken van cruciaal belang voor de overwintering van onze nachtzwaluwen.

Verder is vastgesteld dat dat alle getrackte nachtzwaluwen convergeerden in rustgebieden in Noord-, Centraal- en West-Afrika waar zij zich voorbereidden op de oversteek van ecologische barrières, zoals andere Europese trekvogels als gierzwaluwen, grote karekieten en scharrelaars.

Deze waarnemingen tonen niet enkel het belang van deze gebieden aan, maar ook de bijzondere kwetsbaarheid van Europese trekvogels en hun gevoeligheid voor habitatverlies in niet broedgebieden of mogelijke mismatchen in timing door klimaatveranderingen.

03-02-2019 om 11:06 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Persbericht Vogelbescherming Vlaanderen

In de media zijn de voorbije week paniekerige berichten verschenen over mogelijke neveneffecten als gevolg van de vernietiging (door de Raad van State) van het wijzigingsbesluit van 17/06/2016, inmiddels zo’n 10 dagen geleden.

Vogelbescherming Vlaanderen roept op om zich niet te laten afleiden en bij de les te blijven.

De vereniging trok naar de Raad van State om het generieke verdelgingssysteem voor kraai, kauw, spreeuw, ekster, gaai en brandgans te laten vernietigen.

De basis is dat de regeling in strijd was met de regels van de Europese Vogelrichtlijn uit 1979.

Dát is waarover het ging en dat is ook wat Vogelbescherming Vlaanderen steeds heeft geargumenteerd in een zorgvuldig en doordachte conclusie.

Uiteindelijk legde de Raad van State met zijn arrest de vinger precies op de wonde.

De vereniging is dus wel degelijk opgetogen over het uitgevaardigd arrest.

Een verzoek tot vernietiging bij de Raad van State is altijd een laatste redmiddel. Vooraleer de wijzigingen aan het Soortenbesluit van kracht werden, is er een lange procedure aan voorafgegaan. Onder andere was er een advies van de Vlaamse Minaraad (Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen), waarin ook Vogelbescherming Vlaanderen reeds liet opnemen dat de regeling in strijd was met de bepalingen van de Vogelrichtlijn.

Eerder had de vereniging het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) ook al gewaarschuwd voor een juridische clash.

De minister (en het ANB) hadden hier echter geen oren naar en zwichtten onder de druk van de jacht- en landbouwlobby, wat natuurlijk zeer bedroevend is.

De vernietiging van de (overigens zeer bescheiden) positieve effecten van het wijzigingsbesluit (de Raad van State vernietigde immers het hele besluit en niet enkel de door de vereniging geviseerde bepalingen) is dus niet de schuld van Vogelbescherming Vlaanderen. Het huiswerk moet opnieuw worden gemaakt én grondig.

Het is trouwens bijzonder discutabel of de ‘oude regeling’ van het Soortenbesluit van 15/05/2009 zomaar herleeft. Dit is juridisch op zijn minst erg onduidelijk. Deze regeling was immers ook al in strijd met de Vogelrichtlijn.

Minister Schauvlieghe heeft de kans om zich – voor wat betreft de bestrijding van beschermde soorten – in regel te stellen met het kader van de Europese regelgeving. Men zal sowieso verplicht zijn rekening te houden met de recente uitspraak van de Raad van State: een simpele melding van het ANB om kraaien, kauwen, spreeuwen, eksters, gaaien en brandganzen te mogen bestrijden, zal onvoldoende zijn. Het zal moeten gaan om een aanvraag die zorgvuldig wordt afgetoetst door de beoordelende overheid (ANB) met een duidelijke, gemotiveerde ja of neen, zoals het hoort wanneer men beschermde vogels op grote schaal wil doden.

21-01-2019 om 16:05 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: De Standaard [Pieter Van Dooren]

Slim zijn geeft je meer kansen om te overleven en dus om je eigenschappen door te geven aan je nageslacht. Dat geldt des te meer als slim zijn je ook nog eens betere kansen geeft bij de andere sekse.

Volgens de volkswijsheid kijkt een man bij de vrouwen vooral naar het uiterlijk – jong, lenig, elegant, goed voorzien van borsten en billen. Het liefst zijn ze ook intelligent genoeg om zijn redeneringen te kunnen volgen en – vooral – om in bewondering te staan voor zijn superieure intelligentie.

Nog steeds volgens het cliché is het belangrijkste attribuut van een man zijn linker borstzak of preciezer, de portefeuille daarin. Vrouwen willen een rijke man of minstens een met ‘goede vooruitzichten’. Ze hechten bij een man minder aan een strak lijf, maar vinden intelligentie wel van belang, al was het maar omdat die doorgaans voor een dikkere portefeuille zorgt.

Gruwelijk kort door de bocht en het doet beide geslachten onrecht aan – waar zijn empathie, humor, tederheid, eerlijkheid, opgewektheid, standvastigheid? – maar daarom nog niet volledig onjuist. Achter clichés zit nogal eens een grond van waarheid.

Er moet een reden zijn waarom je vaker ouwe kerels in een Porche met een blonde stoot naast zich ziet dan andersom.

Sterke genen

Hoe langer je leeft en hoe meer tegenslagen je overleeft, hoe groter je kans om je genen door te geven aan het nageslacht. We zijn allemaal het eindproduct van duizenden generaties voorouders die hun genen hebben kunnen doorsluizen en dragen dus de eigenschappen mee van die ‘overlevers’. Van de best aangepasten, de fittest, zoals Darwin het uitdrukte.

Ook hun vruchtbaarheid speelde mee: wie meer levensvatbare kinderen op de wereld kreeg, zag zijn/haar genen zwaarder doorwegen in de volgende generatie.

Maar hoe bijdetijds en vruchtbaar je ook bent, je zult ook indruk moeten maken op de andere sekse om nakomelingen te produceren.

Bij mensen is het wat moeilijker te bepalen, maar bij de meeste dieren heeft het vrouwtje het laatste woord. Biologen doen dan ook al lang onderzoek naar de paringsvoorkeuren van vrouwtjes. Naar die van mannetjes ook, want de vrouwtjes kunnen slechts kiezen uit de aanbidders die zich aanbieden.

Maar zeker de jongste decennia, sinds we ons als samenleving bewust zijn geworden van hoe groot de mannelijke dominantie eeuwenlang is geweest, kijken de onderzoekers vooral naar wat vrouwtjes leuk vinden in mannetjes.

Dus onderzochten biologen uit Peking en Leiden hoe het stond bij grasparkieten.

Daar bleken onaantrekkelijke mannetjes door de vrouwtjes plots wel sexy te worden gevonden, zodra ze de kans hadden gekregen om te demonstreren dat ze pienter waren.

Experimentjes

Er waren al eerder indicaties dat vrouwtjes een slim mannetje weten te appreciëren, maar daar kon het ook gaan om een voorkeur voor een pluimage of een liedje die op hogere intelligentie wezen. Deze keer ging het rechtstreeks om het intelligente gedrag.

De onderzoekers vertellen in Science hoe ze het vrouwtje eerst lieten kiezen tussen 2 mannetjes. Dan trainden ze het afgewezen mannetje stiekem om doorschijnende doosjes met vogelzaad te openen. Vervolgens kreeg het vrouwtje herhaaldelijke malen te zien hoe het ‘snuggere’ mannetje de doosjes opende en hoe het ongetrainde mannetje daar niet in slaagde.

Dan mocht het vrouwtje weer kiezen. En jawel, de keuze was snel gemaakt.

De onderzoekers controleerden ook of de vrouwtjes beter – of slechter – gingen opschieten met vrouwtjes die de truc hadden geleerd, maar dat was niet het geval.

Slimheid vonden ze enkel bij mannetjes van belang.

Of ging het om kracht? Misschien dachten de vrouwtjes wel dat je niet slim moet zijn om de doosjes open te krijgen, maar sterk en verkozen ze dus niet een bolleboos, maar een stoere bink.

Dat zal verder onderzoek moeten uitwijzen.

Of mannelijke grasparkieten een voorkeur hebben voor slimme vrouwtjes, hebben de vorsers niet onderzocht. Ze gaan ervan uit van wel: bij deze monogame vogels brengen beide geslachten voedsel aan en zijn slimme vrouwtjes even nuttig als slimme mannetjes.

Maar mailt onderzoeker Carel ten Cate: “Zoiets is niet ‘even’ te onderzoeken. Dit experiment heeft met de controles erbij al zo’n twee jaar geduurd. We hebben dus een keuze moeten maken”.

Wordt dus vervolgd. [PVD]

Bondige Identiteitskaart

De grasparkiet is een gezellige, kleine papegaaiachtige (18 cm) die erg populair is als huisdier. Goed verzorgde grasparkieten kunnen gemakkelijk 15 tot 20 jaar oud worden.

De wildkleur van de grasparkiet is geelgroen. De keel en voorkant van de kop zijn geel, met een violetblauwe vlek op iedere wang en 3 zwarte stippen aan weerskanten van de keel.

Op de achterkant van de kop, bovenkant van de rug en vleugels is iedere veer geelgroen met daarop zwarte banden. Onderrug, stuit en buik zijn groen, de lange staartveren zijn donkerblauw.

De neusdop is het stukje kale huid op de bovensnavel, waarin de neusgaten zitten.

Mannetjes hebben een blauwe neusdop, terwijl ze bij een pop roze tot lichtbeige is. Bij de pop wordt de neusdop bruin als ze in broedstemming is; bij een mannetjes kleurt de neusdop dan naar lichter blauw.

De grasparkiet heeft 2 tenen naar voren en 2 tenen naar achteren gericht in tegenstelling tot de zangvogels die 3 tenen naar voren en één naar achteren hebben. Hierdoor kunnen ze goed klimmen en zich vasthouden.

Grasparkieten komen oorspronkelijk uit Australië en komen daar overal voor behalve in de kustgebieden. Ze bewonen de droge grasvlakten en vliegen daar in enorme zwermen rond.

Het zijn intelligente en sociale dieren. Grasparkieten houden onderling contact door het maken van lokroepen.

In de morgen verzamelen de groepen, die in grootte kunnen variëren van 20 tot wel 25 000 vogels, zich om te drinken en te baden. Ze brengen de ochtend door met voedsel zoeken.

In de natuur leven grasparkieten vooral van graszaden. Tijdens de middag rusten de vogels in de schaduw in de takken van een dicht bebladerde struik en later gaan ze weer foerageren.

’s Avonds zoekt de groep een ‘slaapboom’ op. Het nestelen gebeurt in holten in takken van levende en dode bomen.

15-01-2019 om 10:26 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: NRC Handelsblad: cultuur & wetenschap [Gemma Venhuizen]

Het mannetje van de breedstaartkolibrie laat tijdens de hofmakerij in korte tijd bijna al zijn kunstjes zien. De wijfjes mogen punten geven.

Binnen een oogwenk een vrouw versieren: niet veel mannen kunnen het. Maar mannelijke breedstaartkolibries beheersen de kunst van het vliegensvlug verleiden uitstekend.

In slechts 300 milliseconden (3/10 van één seconde) – de tijd die mensen nodig hebben om eenmaal met de ogen te knipperen – laten ze al hun verleidingskunsten tegelijk zien.

Dan halen ze een topsnelheid tijdens hun U-vormige duikvlucht, produceren ze zoemklanken en bewegen ze ook zodanig dat ze hun beoogde wijfje met hun kleurenpracht optimaal kunnen imponeren.

De twee Amerikaanse biologen Benedict Hogan en Mary Caswell Stoddard gebruiken de Amerikaanse breedstaartkolibrie als voorbeeld van complex dierlijk signaalgedrag tijdens de hofmakerij. Veel diersoorten communiceren net als de breedstaartkolibrie gelijktijdig met geluiden, bewegingen en visuele prikkels als ze een partner voor zich proberen te winnen.

In hoeverre die verschillende signaalvormen synchroon verlopen en op elkaar zijn afgestemd, was tot heden nog niet duidelijk.

Om te zien hoe bewegingen de geluiden en kleuren beïnvloeden, filmden Hogan en Stoddard 48 duikvluchten van in het wild levende kolibries in de Rocky Mountains in Colorado.

Ook maakten ze geluidopnames.

Gemiddeld maken de mannetjes 2 tot 8 duikvluchten per versierpoging. Eén duikvlucht van een kolibrie duurt 6.4 seconden, maar het belangrijkste moment – waarbij de duik overgaat in een terugvlucht lijnrecht omhoog – duurt 300 milliseconden, zo observeerden de onderzoekers.

In die tijd maken de vogels zoemgeluiden met hun staart en vleugels en tonen ze het wijfje, dat van onderaf toekijkt, hun kleurrijke keel. Ook bereiken ze dan hun topsnelheid: ruim 23 m/sec of ongeveer 80 km/u.

Door de paraboolvorm van de vlucht verandert de toonhoogte van het gezoem; tijdens de afdaling stijgt de frequentie met zo’n 6.5%. En juist als het mannetje weer opstijgt, daalt de frequentie met zo’n 4%, als gevolg van het Dopplereffect.

Ook de door het wijfje waargenomen kleuren van de keel van het mannetje veranderen: van rood (tijdens de duik) naar zwart (tijdens het stijgen).

Al met al is de rode kleur zo’n 120 milliseconden zichtbaar.

Beweging en richting zijn heel belangrijk wanneer de dieren elkaar het hof maken, omdat ze in grote mate beïnvloeden hoe een beoogde partner kleuren en geluiden waarneemt.

Waarom het mannetje gelijktijdig met visuele en auditieve signalen probeert te imponeren, weten Hogan en Stoddard nog niet. Wellicht is het gewoon efficiënt zo veel mogelijk uiterlijk vertoon in een zo kort mogelijke tijdspanne of wellicht verraadt de mate van synchroniciteit iets over de kwaliteiten van het mannetje; kijk eens hoe goed ik dit allemaal tegelijk kan.

06-01-2019 om 18:49 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: een mix commentaren van natuurfotografen: Erik Ruitermans – Daan Schoonhoven – René Alblas

Vogels zijn fotogenieke en boeiende wezens om in beeld te brengen. Het is daarom niet vreemd als je de focus graag wil verleggen van vogels kijken naar vogels fotograferen.

Wel is het een gewaagde stap, want vogels fotograferen is niet bepaald makkelijk en dat kan ik – schrijver van dit stuk – volmondig beamen.

Boeken over fotografie zijn er genoeg; het ene boek is al wat praktischer dan het andere, maar allemaal leren ze je keurig om te gaan met je camera. Hoe te belichten, hoe scherp te stellen, welke lenzen te gebruiken en zovoort en zoverder.

Maar zo’n technische boek is niet zaligmakend. Als je liefde voor de schoonheid van de natuur het uitgangspunt is om te fotograferen heb je ook andere informatie nodig.

Leg de lat niet te hoog als je begint, adviseert mijn leermeester natuurfotograaf, Wim Dekelver. Het is vooral van belang dat je ervaring opdoet en routine krijgt in het bedienen van je camera en het beheersen van de instellingen. Eigenlijk moet je blindelings je fototoestel kunnen manoeuvreren en manipuleren.

Bekijk op je computer de resultaten, analyseer waarom sommige foto’s niet scherp zijn of niet goed zijn belicht en pas je instellingen de volgende keer aan. Als je je camera goed kent, ben je in staat snel te anticiperen op wisselende omstandigheden en bv. je belichting aan te passen.

Vogel- en wildlifefotografen vragen het zich iedere keer opnieuw af telkens ze erop uit trekken.

Heb ik wel voldoende millimeters? En eenmaal op de locatie aangekomen altijd nieuwsgierig. 

Waar lopen de anderen mee rond, wie heeft de langste, al kan je nu al kortere en lichtere 500mm-lenzen aankopen bv.

Want iedereen weet het … vogels vliegen echt niet alleen voor de lol of om de zon op te zoeken, maar ook en vooral om bij fotografen uit de buurt te blijven. Dus je moet ze héél voorzichtig benaderen om vervolgens van grote afstand met zoveel mogelijk millimeters een kiekje te kunnen schieten. 

En dan maar hopen dat je het beest er een beetje beeldvullend op krijgt. Vergeet dus vooral je extenders niet!

Je kan natuurlijk ook een fotohut huren. Een dag lang opgevouwen in een ruimte van 3 m² je plas ophouden, terwijl het buiten meer dan 30°C warm is en je dus wel moet drinken.

En alsof dat nog niet erg genoeg is, hebben die fotohutten allemaal hetzelfde mankement.

Direct achter de spiegelruit of het camouflagenetje lig een vijvertje, bedoeld om de vogels te lokken en doorgaans lukt dat ook wel. Met als gevolg dat ze op 2 à 3 m van de fotograaf af gaan zitten. En daar zit je dan met je minimale scherpstelafstand van 4 m.

Toch is het een misvatting dat een vogel groot in beeld moet staan. Meestal wordt een foto mooier als de omgeving ook een rol speelt.

Ook zijn er fotografen die ‘projecten’ uitvoeren. Wekenlange voorbereiding, diverse observatietochten, je onderwerp leren kennen en vooral zorgen dat je dicht bij je onderwerp kan komen. Zo ben je maanden bezig om een toonbaar plaatje te schieten.

Maar dan kan je wel foto’s maken met een groothoeklens. Ook wel leuk maar het vergt zo’n enorme hoop geduld. En als je daar niet over beschikt of gewoon de tijd niet hebt, kan je dat compenseren met millimeters, want dat geeft je meer bewegingsvrijheid ; je kan gaan en staan waar je wil.

Door met andere ervaren vogelfotografen op te trekken, kun je in relatief korte tijd veel leren, want oefening baart kunst.

Toch is er ook een interessant boek ‘Zo fotografeer je de natuur!’ [roots] dat dichtbij de natuurliefhebbende lezer probeert te blijven en zoveel mogelijk inspirerende beelden laat zien. Want het cliché ‘ een beeld zegt meer dan 1 000 woorden’, geldt ook voor het bespreken van natuurfotografie. 

Inspirerende beelden, dienen dan ook beeldopnames te zijn die bereikbaar blijven voor de lezer. Een boek vol met de allermooiste beelden van de allerbeste topfotografen geeft immers nogal een drempel voor een beginnend fotograaf.

Zo werden in dit rijk geïllustreerd boek geschikte voorbeelden gezocht gecombineerd met een praktische kraakheldere tekst. 

Hierdoor ontstond een brede waaier aan onderwerpen die de natuurfotograaf laagdrempelig inspireren. In een aantal hoofdstukken achterin het boek worden de basisregels rond het hanteren van het fototoestel op een eenvoudige wijze toegelicht, want zoals eerder vermeld, dien je toch wel te weten waarvoor alle knopjes aan je toestel dienen.

Dat voor Wim Dekelver vogels een onuitputtelijke inspiratiebron zijn, bewijst hij door heel frequent mij prachtige fotoreeksen aan te leveren van vogels die ik met dit educatief blog onder de aandacht wil brengen.

Al probeer ik wel wat in zijn voetsporen mee te lopen, toch blijft hij de deskundige natuurfotograaf, de expert die met grote passie de schoonheid van die mooie wezens weet te vereeuwigen en daar ben ik hem uiteraard heel dankbaar voor. Dank je Wim!

Zoals elk jaar sluit ik het jaar af met een selectie van Wims pareltjes door mij zelf gekozen. Misschien moet ik in 2019 jullie allen uit een 20-tal pregeselecteerde momentopnames de top-5 laten kiezen. Ik verneem het later wel via dit forum, Facebook of Twitter allicht.

Jullie zien achtereenvolgens (niet in orde van voorkeur): de velduil met oogcontact; de visoverdracht bij een koppel visdiefjes; de mannelijke slobeend in vlucht; de gracieuze glijvlucht van de grote zilverreiger; de krakeend vliegend tegen een lichte, wazige achtergrond.

Beste Vogelliefhebbers en Natuurfans

Ik wens jullie na de schitterende, spetterende en sprankelende jaarwisseling,

een jaar met gezellige en hartverwarmende momenten in en buiten je familiekring,

geluk en succes met jullie ambitieuze en constructieve plannen,

alsook het doorzettingsvermogen om uitdagingen niet te bannen,

maar bovenal een stralende gezondheid en plaats en tijd voor vertedering.

31-12-2018 om 16:46 geschreven door birdy

Dit is de grootste van de 7 soorten zaagbekken. Zaagbekken zijn ‘vreemde eenden in de bijt’: deze eend-achtigen hebben een opvallend lange, smalle snavel met een gekromd uiteinde en een gezaagde binnenkant. Dat laatste geeft ze grip op glibberige visjes, hun belangrijkste voedsel.

In tegenstelling tot de nauw verwante middelste zaagbek wordt zout water door de grote zaagbek gemeden.

Naast de geslacht-specifieke kleuren van het vederpak die ook bij de zaagbek verschillen, heeft het vrouwtje een volle kuif, terwijl het mannetje een apart ‘bol’ achterhoofd heeft.

Het broedseizoen start eind maart, begin april tot uiterlijk augustus. De eend is vrij plaatstrouw en keert terug naar een geschikte broedplaats aan meren en traag stromende waterlopen in bosrijke gebieden.

De grote zaagbek overwintert op grote niet bevroren meren, rivieren en lagunes. De grote zaagbek kan uitstekend duiken en vliegt ondanks zijn vrij, kleine vleugels 100 km/u.

De grote zaagbek eet puur dierlijke kost. Met zijn smalle spitse snavel richt hij zich geheel op de vangst van vis, ongewervelden en soms een amfibie of jong zoogdiertje of kuiken.

Noordelijke populaties van deze soort trekken in februari naar de broedgronden in Scandinavië en Rusland, waar ze omstreeks maart aankomen.

In oktober vliegen ze vervolgens naar de zuidelijk gelegen overwinteringsgebieden op zoek naar een aangenaam klimaat.

Het winterweer heeft invloed op het voorkomen van de soort in ons land. Daarom schommelen getelde aantallen sterk. De afname over een langere periode valt te verklaren door de gemiddeld zachtere winters en de slinkende aantallen beschikbare prooivissen.

Onze noorderburen geven het goede voorbeeld

Maximaal een kwart van de Noordwest-Europese populatie van de grote zaagbek verblijft ’s winters in Nederland. Dat is een fors aantal vogels, die het belang van een goed beheer van zoete wetlands nog eens onderschrijft.

Vogelbescherming Nederland zet zich in voor het behoud van waterrijke gebieden (IJselmeergebied), waarbij de aandacht wordt toegespitst op de waterkwaliteit, de rustgebieden en de beschikbaarheid van voedsel (duurzame visserij opleggen om de overbeviste spiering te sparen).

Verschillende natuurgebieden die door de grote zaagbek worden gebruikt als foerageergebied of als slaapplaats zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. De belangrijkste daarvan zijn Biesbosch, De Wieden, IJselmeer, Ketelmeer & Vossemeer, Markemeer & IJmeer, Veluwerandmeren en Waddenzee.

Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.

Vogels en hun leefgebieden worden in Nederland primair beschermd door de Wet natuurbescherming die op 1 januari in werking trad.

Wie een eerder verschenen artikel wenst te raadplegen kan via de zoekrobot in het archief de bijdrage terugvinden

24 02 2014       De grote zaagbek

26-12-2018 om 22:25 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Natuurpunt: nabeschouwingen symposium 10 jaar Waarnemingen.be

Waarnemingen.be is een steeds groeiende bron van natuurinformatie. Alleen al in 2017 werden meer dan 3 miljoen biodiversiteitsgegevens toegevoegd. Vraag is of deze kwantiteit de kwaliteit in de weg staat.

In dit artikel bespreekt men de noodzaak van validatie en licht men de validatieprocedure toe. Men toont dat er verschillende niveaus van betrouwbaarheid zijn die kunnen worden geselecteerd afhankelijk van de onderzoeksvraag.

Je hoort wel eens kritiek op de kwaliteit van de gegevens in waarnemingen.be.

“Iedereen kan daar zomaar eender wat invullen” of “Het is niet zo moeilijk om daar een fout in te vinden”.

Beide opmerkingen zijn waar, maar hebben enkel betrekking op het eerste deel van het proces, namelijk de invoer van gegevens.

In 2017 werden uit Vlaanderen en Brussel 3,2 miljoen nieuwe waarnemingen gemeld. In 2018 waren er dat in de eerste helft van het jaar al 1.8 miljoen. Dagelijks komen er duizenden gegevens bij (op topdagen tot 24 000 per dag).

Daar zitten bij de invoer natuurlijk ook onjuiste determinaties bij, fouten in de locatie of in andere velden. Maar is waarnemingen.be daarom een mesthoop?

Fouten bij invoer

Waarnemers doen hun best om soorten zo goed mogelijk op naam te brengen. Toch is het onvermijdelijk dat er soms vergissingen gebeuren. Waarnemingen.be is een open systeem, toegankelijk voor iedereen die zich registreert. Het waarnemingspubliek is dan ook heel divers, van beginners tot top-experts. Het systeem heeft ook expliciet het doel om een interactieve leergemeenschap te vormen, waarbij informatie snel wordt gedeeld en waar waarnemers de kans krijgen om fouten te maken en bij te leren van andere gebruikers of validators.

Deze feedback en interactie ligt mee aan de basis van het succes dat het waarnemingen.be dataportaal nu is. Maar het leidt er natuurlijk ook toe dat er fouten worden ingevoerd die door iedereen zichtbaar zijn op de website. 

Validatie noodzakelijk

De ambitie van het team achter de waarnemingen.be is om informatie van de best haalbare kwaliteit te verkrijgen. Hiervoor is het dus belangrijk dat de waarnemingen goed nagekeken en waar nodig worden gecorrigeerd. Daarvoor is er een uitgebreide validatieprocedure voorzien, zodat fouten enerzijds niet lang online blijven staan en anderzijds bij ‘officieel gebruik’ kwaliteitsvolle datasets kunnen worden aangeleverd.  

De validatiestatus wordt weergegeven door middel van een aantal symbolen.

Bij elke waarneming kan je zien of deze al dan niet een beoordeling kreeg. De nog niet beoordeelde waarnemingen moeten uiteraard met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. De waarnemingen mét een beoordeling werden bekeken door het validatieteam, steeds vaker bijgestaan door een computeralgoritme. Het validatieteam bestaat momenteel uit 115 validators, het merendeel vrijwilligers, die de binnenkomende waarnemingen opvolgen. Zij bekijken de waarnemingen van een specifieke soortgroep, voor heel Vlaanderen of voor een provincie. Bij vogels is er bovendien een zeldzaamhedencommissie die de zeer zeldzame soorten behandelt. Tenslotte zijn er de regiomoderators die de waarnemingen van niet-zeldzaamheden kunnen beoordelen binnen hun werkingsgebied. Afhankelijk van de soortgroep gebeurt de beoordeling onmiddellijk of binnen een aantal dagen of weken. Sommige groepen worden echter met een lagere frequentie (bv enkel in de wintermaanden) systematisch nagekeken.

Hoe verloopt de validatie?

Na het posten van een waarneming volgt er een deels geautomatiseerd en deels manueel proces van validatie. Indien automatische validatie mogelijk is, krijgt de waarneming een grijs vinkje. Bij manuele validatie kan de validator deze onmiddellijk goedkeuren met een blauw of een groen vinkje, of meer uitleg vragen of suggesties doen via de commentaar-functie. Daarna volgt de validator deze waarnemingen op tot de soort werd gewijzigd of tot de extra informatie werd aangereikt en volgt de beoordeling. Indien nodig kan de validator ook zelf een waarneming wijzigen, maar het principe is dat aanpassingen zoveel mogelijk door de waarnemer zelf gebeuren.

Bij waarnemingen, die door de waarnemer als onzeker werden gelabeld, probeert de validator in overleg tot een zekere determinatie te komen. Als dit niet mogelijk is, kan de waarneming op onzeker blijven staan of worden gewijzigd naar een hoger taxonomisch niveau (soortengroep, genus, familie) dat wel zeker is.

Waarnemingen die niet voldoende zeker kunnen worden bewezen, maar niet onmogelijk zijn, krijgen de beoordeling ‘(nog) niet te beoordelen’ (wekker-icoontje).

Twijfelachtige waarnemingen of waarnemingen die aantoonbaar fout zijn en niet worden gecorrigeerd door de waarnemer, worden afgekeurd (rood vinkje). Deze zijn daarna nog terug te vinden in het persoonlijke waarnemingenoverzicht van de waarnemer, maar zijn niet langer zichtbaar voor anderen en worden uitgesloten van doorgave of analyse.

Validatie van foto’s

Het aandeel van foto’s gaat in stijgende lijn: van 3% in 2008 naar 13% in 2017.

Hoewel niet voor alle soorten determinatie op foto mogelijk is, lukt dit voor de meeste soorten wel, zeker voor de soortgroepen met de meeste waarnemingen (vogels, dagvlinders, libellen, nachtvlinders, planten, amfibieën en reptielen).

Het doel is dat alle foto’s worden nagekeken door een validator (of de automatische herkenningsmodule van de server). Die verifieert of de soortnaam juist is en steekproefsgewijs ook de volledigheid van de andere informatie of de locatie.

Sinds kort worden de validators bij het nakijken van foto’s bijgestaan door automatische beeldherkenning (op de server van Naturalis waarop Obsidentify draait).

Op niet zo lange termijn zal die methode een groot deel van het validatiewerk van de foto’s kunnen overnemen, waardoor zij zich meer kunnen focussen op moeilijke gevallen of op nazicht van locaties en details van waarnemingen

Validatie van waarnemingen zonder foto

Ook alle waarnemingen van soorten die als zeldzaam of zeer zeldzaam staan gemarkeerd, worden manueel bekeken. De validators schatten de waarneming in aan de hand van hun expertise, datum van inzending, locatie, kennis van de waarnemer en een aantal hulpmiddelen.

Zo is er een handige tool waarbij de validator kan zien hoeveel ervaring de waarnemer heeft met deze soort (aantal eerder goedgekeurde waarnemingen van deze soort) en of de soort gekend is uit het gebied (aantal eerdere goedgekeurde waarnemingen van deze soort in het gesignaleerd gebied).

Waarnemingen zonder foto van algemene of vrij algemene soorten worden niet allemaal door een validator nagekeken. Er gebeuren wel steekproeven, waarnemingen buiten de gekende datumgrenzen worden manueel bekeken en voor een toenemend aantal soorten staat intussen de autovalidatie op. Dat is een slimme tool die meteen na het invoeren nakijkt of er in de omgeving van deze waarneming (binnen een ingesteld perimeter en binnen een ingestelde periode) manueel goedgekeurde waarnemingen met foto bestaan van deze soort. Zo ja, wordt deze waarneming automatisch gelabeld als ‘goedgekeurd op basis van kennisregels’.

Dit bewijst niet dat een waarneming 100% zeker is, maar het bevestigt dat het niet onwaarschijnlijk is dat deze soort in deze periode op deze plek kan worden waargenomen.

Tenslotte is er nog de publieke validatie. Andere gebruikers kunnen een opmerking plaatsen bij een waarneming waarvan ze vermoeden dat deze niet juist is en de gebruikersgemeenschap is heel groot. Wie ondanks alle validatie-inspanningen toch nog een fout denkt te vinden bij reeds gevalideerde waarnemingen, kan dit melden via de functie ‘Rapporteer een mogelijke foutieve waarneming’.

Fraude

In 10 jaar tijd werden buiten een aantal 1 aprilgrappen nog maar enkele gevallen vastgesteld waarbij moedwillig foutieve waarnemingen werden ingevoerd. De intensive validatie en grote sociale controle maakt dat valsspelers meestal snel door de mand vallen.

Bij twijfel over de bon van de foto’s wordt via ‘Google image search’ vergeleken met andere online beschikbare foto’s.

Daarnaast is het grote validatieteam een sterkte. Zij kunnen de betrouwbaarheid van een waarnemer inschatten op basis van zijn hele ‘curriculum’ en overleggen over soortgroepen heen. Ze beoordelen een waarneming ook op basis van kennis van de locatie en kijken bv. of de vegetatie op de achtergrond wel overeenkomt met het seizoen of de gemelde plaats. Bij vermoedens van fraude wordt eerst uitleg gevraagd aan de waarnemer en krijgt deze een kans om de waarneming(en) te corrigeren. Zo niet wordt het waarnemersprofiel afgesloten en/of verwijderd. 

Conclusie

Waarnemingen.be is dus zeker niet zomaar een mesthoop, maar eerder een berg ruwe diamanten. Na het hierboven beschreven ‘polijstwerk’ levert die een schatkist aan waardevolle natuurinformatie op. Die wordt bovendien permanent aangevuld door een groeiende schare aan natuurliefhebbers. Moderne computertechnieken dragen bij tot het haalbaar houden van de validatieprocedure. Experts blijven nodig voor interactie met de waarnemer en om twijfelgevallen te beoordelen.

Wie er zin in heeft gekregen de waarnemersgroep te vervoegen, kan alvast een kijkje nemen.

https://waarnemingen.be/

16-12-2018 om 20:16 geschreven door birdy

Nieuwe vogelatlas: vogelstand in 40 jaar spectaculair op z’n kop

Geraadpleegde bronnen: Nederlandse Omroep Stichting (NOS) – Vogelonderzoek Nederland (Sovon)

De vogelwereld in Nederland is de afgelopen 40 jaar behoorlijk op z’n kop gezet.

Dat blijkt uit het veldwerk van 2 000 vogelaars. In de nieuwe vogelatlas maken ze de balans op en beschrijven ze 369 vogelsoorten die in Nederland voorkomen.

Klik op onderstaande weblink om het kijkexemplaar van de vogelatlas te bekijken.

https://www.vogelatlas.nl/

De Vogelatlas van Nederland toont de veranderingen en laatste stand van zaken omtrent de vogelpopulaties. Het is een schitterend naslagwerk met fraaie foto’s, kaartjes en grafieken, waardoor je inzicht krijgt in de actuele verspreiding van broedvogels en wintergasten.

Tijdens het broedseizoen zijn er ongeveer evenveel vogels in Nederland als 40 jaar geleden. Alleen is de samenstelling van de vogelbevolking drastisch gewijzigd.

De klapekster, de duinpieper en de ortolaan zijn als broedvogel vrijwel verdwenen.

Maar vogelaars noemen de zee- en visarend, de wilde zwaan en de kraanvogel als spectaculaire nieuwkomers. Ook grote zilverreigers en slechtvalken zijn van sporadische dwaalgasten doodnormale verschijningen geworden.

Ondanks de nieuwkomers signaleren onderzoekers toch een verarming in het totaal aantal soorten. Vogelgemeenschappen in verschillende regio’s gaan steeds meer op elkaar lijken. Soorten zoals de grote bonte specht en de boomkruiper duiken overal op. Hierdoor wordt de verscheidenheid in de vogelpopulaties in Nederland kleiner.

In de atlas is goed te zien hoe de veranderde inrichting van Nederland tijdens de afgelopen 40 jaar veel effect heeft gehad op de vogels. Vogels moeten zich steeds weer aanpassen aan herschikkingen en herbestemmingen in het landschap, aan klimaatverandering en de omstandigheden tijdens de trekroutes.

Het gaat slecht met de nationale vogel

Vooral broedvogels in het boerenland hadden het zwaar de afgelopen decennia. Was in 1975 de helft van de broedvogels nog boerenlandvogel, nu is dat minder dan 20%.

De oer-Hollandse grutto – in 2015 nog gekozen als de nationale vogel – is dramatisch achteruitgegaan. Ooit waren er 150 000, nu naar schatting minder dan 30 000.

Nieuw Europees landbouwbeleid zou zijn redding kunnen zijn, maar waarschijnlijk verandert er niets dat in het voordeel van de vogel zou kunnen werken. Natuurorganisaties zijn in ieder geval zwaar teleurgesteld in de Europese Commissie die lidstaten niet verplicht om natuur te herstellen.

Ook de patrijs gedijt het best in akkerland, vooral als dat wordt afgewisseld met ruige dijkjes, slootranden en houtwallen. Maar door de schaalvergroting in de landbouw is het aantal patrijzen enorm afgenomen.

Volgens het kenniscentrum over Nederlandse vogels, Sovon, dat de atlas heeft samengesteld, is het door de enorme hoeveelheid verzamelde data over vogels en hun verspreiding mogelijk om ze in de toekomst beter te beschermen.

De vogelatlas is een bedankje aan de vrijwilligers die in hun vrije tijd vogels hebben geteld voor de atlas.

De vuursalamander, wilde kat en tuimelaar zijn allemaal dieren die in Nederland leven, maar ernstig met uitsterven worden bedreigd en er zijn nog meer dieren die kans maken om op die lijst terecht te komen.

Intensieve landbouw is boosdoener

De natuur is in Nederland sterk achteruit gegaan door intensieve landbouw van de afgelopen decennia. Dat zegt ecoloog Henk Simons van IUCN (International Union for Conservation of Nature), de internationale organisatie die wereldwijd de rode lijsten met bedreigde diersoorten opstelt. De grutto staat op die lijst en wordt aangemerkt als een soort die sterk in aantal afneemt en wordt ingedeeld in de categorie ‘bijna bedreigd/gevoelig’.

Wat voor China de reuzenpanda is, is voor Nederland de grutto. 80% van alle grutto’s broedt in Nederland. De populatie neemt per jaar met 8% af. In dit tempo is er over 30 jaar geen grutto meer.

Ook andere weidevogels gaan in Nederland hard in aantal achteruit. Veel weilanden zijn een soort woestijn geworden. Er groeit alleen maar Engels raaigras (een dichte zoden-vormende vaste plant uit de grassenfamilie); er zijn minder planten en het is droger geworden waardoor er minder bodemleven is. De patrijs, de veldleeuwerik, maar ook de kievit hebben het zwaar De kemphaan is al niet meer in Nederland te vinden en van de korhoen zijn er nog maar een paar.

Bijen

Ook het aantal bijen holt hard achteruit. Van de 539 bijensoorten staan er 181 op de nationale rode lijst: 30 zijn ernstig bedreigd en 46 zijn inmiddels verdwenen. De bijen hebben last van parasieten, infectieziekten en van de mens. Bestrijdingsmiddelen en eenzijdig voedsel door te weinig bloemsoorten zorgen er namelijk voor dat de bijenvolken verdwijnen. De hommel is één van de bekendste bijensoorten die worden bedreigd.

Om het tij te keren zeggen natuurorganisaties vooral dat er meer variatie moet komen in Nederlandse landbouwgebieden en dat het gebruik van intensieve bemesting en pesticiden omlaag moeten door bv. stukken natuur rond en langs weilanden in stand te houden.

Men is 85% van de biodiversiteit kwijtgeraakt in Nederland, zegt Gert Polet, hoofd van de afdeling ‘wildlife’ bij het Wereld Natuur Fonds.

De Marker Wadden

Toch zijn er ook succesverhalen. Met de zeehond gaat het weer beter. En ook de herintroductie van de bever en de otter mag volgens Polet een succes worden genoemd.

De dieren waren verdwenen maar aan het begin van deze eeuw zijn ze opnieuw uitgezet.

Simons noemt de ontwikkeling van de Marker Wadden, een uniek natuurgebied, een succesverhaal. De natuureilanden worden aangelegd met zand, klei, veen en slib uit het Markermeer. Dit grote project draagt bij aan het natuurherstel van het Markermeer.

Op deze nieuwe groep eilanden met natuurlijke oevers komt nieuwe natuur tot ontwikkeling, zowel onder als boven water. Terwijl de 5 eilandjes worden aangelegd, nestelen zich er de eerste vogels, insecten en bodemdieren.

De ambitie is van de Marker Wadden een grote archipel te maken van in totaal 10 000 ha, waarmee het één van de grootste natuurherstelprojecten is van West-Europa.

Met dit initiatief van Natuurmonumenten zie je dat men ook echt iets kan betekenen voor de natuur.

Natuurmonumenten is de vereniging voor mensen met een hart voor de natuur.

Ze geven de natuur in Nederland ruimte, beschermen bestaande natuurgebieden, waardevolle landschappen en cultureel erfgoed. Men dankt het succes aan de ruim 700 000 leden en donateurs, vrijwilligers en partnerbedrijven.

10-12-2018 om 20:57 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Knack – Beestenboel [Dirk Draulans]

De ruigpootbuizerd lijkt een moeilijk te determineren soort. Door zijn nauwe verwantschap met de gewone buizerd kunnen zelfs ervaren waarnemers hem soms moeilijk identificeren.

De typische kenmerken van een ruigpootbuizerd zijn: heel lichtbruine kop, een brede donkerbruine buikband, de zwarte polsvlekken op de ondervleugel, een witte staart met donkere dwarsstrepen en een eindband en de broek van witte veren op de poten, waaraan hij zijn naam dankt.

In feite is er een gulden regel voor de determinatie: als je twijfelt, is het geen ruigpootbuizerd maar een buizerd.

Deze soort vervangt de buizerd in het hoge noorden. Zoals kan worden verwacht bij een vogel die in een koud klimaat leeft, is hij iets groter, zodat het lichaamsoppervlak in verhouding tot het gewicht kleiner is en daardoor minder warmte verloren gaat.

De lichaamslengte varieert tussen 50 en 60cm; de vleugelspanwijdte wisselt tussen 120 en 150cm en het lichaamsgewicht schommelt tussen de 600 en 1300g.

In veel opzichten gelijkt hij op de buizerd, maar de vlucht is eleganter, met een elastischere, soepelere vleugelslag. Zijn ontspannen vleugelslagen lijken meer op die van een wouw dan die van een buizerd. Hij zweeft met vlakke of iets geheven vleugels.

Hij bidt vaker en beter dan de buizerd, maar hij kan ook lange perioden bewegingsloos in een boom, op een paaltje of zelfs op de vlakke grond zitten.

De ruigpootbuizerd is een van de weinige grote roofvogels die echt kan bidden: een tijdje met stevige vleugelslag ter plekke boven een prooi blijven hangen.

Aan het gedrag van andere vogels kan je soms zien dat je met een ruigpootbuizerd te maken hebt. Een gewone buizerd veroorzaakt zelden commotie in een vogelgemeenschap. Het dier is te traag om in zijn vlucht een vogel te grijpen. Als een ruigpootbuizerd verschijnt, is er wel eens paniek onder lokale vogels. Hij is evenmin een wendbare jager, maar mogelijk schrikt zijn indrukwekkender verschijning dieren af, zeker in een gebied waar ze niet aan zijn aanwezigheid gewend zijn.

De ruigpootbuizerd is een schaarse overwinteraar in onze contreien. Hij komt uit het hoge noorden, waar hij een niet zeldzame broedvogel is.

Ook in de mensenwereld zijn noorderlingen doorgaans kloeker dan wij. Maar in ons land waren er recent winters waarin er zo goed als geen ruigpootbuizerds meer werden gezien.

In Nederland overwinterden 20 jaar geleden gemiddeld nog zo’n 200 ruigpootbuizerds, vandaag hooguit 50.

Er spelen twee factoren in de plaatselijke achteruitgang – in zijn broedtijd lijkt de ruigpootbuizerd het niet slecht te doen. Enkele jaren geleden rapporteerden wetenschappers in het vakblad Public Library of Science One dat hij door de klimaatopwarming voor hun overwintering niet zo ver meer naar het zuiden afzakt. Hij zou nu gemiddeld zo’n

300 km noordelijker overwinteren dan een halve eeuw geleden. Als je dan in een zone woont die tegen de ondergrens van zijn verspreidingsgebied aanschurkt, verlies je een soort.

Het paren vindt waarschijnlijk plaats in de winter, omdat de vogels die aankomen in het broedgebied al een paar vormen. De balts bestaat uit zweef- en duikvluchten boven het nest, maar deze worden in stilte uitgevoerd, zonder de doordringende roepen van de buizerd.

De alarmroep is langer en hoger dan die van de buizerd en buiten de directe omgeving van het nest niet vaak te horen.

’s Zomers foerageren ruigpootbuizerds op kleine knaagdieren, voornamelijk op woelmuizen en lemmingen. Ze doden ook jonge hazen en zelfs hermelijnen, maar ook jonge vogels, zoals eenden en steltlopers.

’s Winters jagen ze nog steeds op woelmuizen, maar nemen dan ook genoegen met aas, zoals doodgereden konijnen.   

In Scandinavië fluctueren de knaagdierenpopulaties in een 4-jaarlijkse cyclus en in jaren met weinig knaagdieren broeden ruigpootbuizerds niet of ze trekken ver weg totdat ze een plek vinden met een beter voedselaanbod om zich daar te vestigen. Het nest wordt op een rotsrichel of in beboste streken in een boom gebouwd. Op de open toendra kan het gewoon op een pol worden gebouwd. De 3 tot 4 eieren worden 31 dagen bebroed, grotendeels door het vrouwtje. De jongen vliegen na 34 tot 43 dagen uit, maar zijn daarna nog een paar weken afhankelijk van hun ouders.

Alle broedvogels verlaten Noorwegen en Zweden in de herfst, maar hun trektocht naar het zuiden wordt vooral bepaald door het voedselaanbod onderweg. Veel exemplaren brengen de winter door in Denemarken, Duitsland, Nederland, maar sommigen trekken naar de Balkan en de Zwarte Zee.

Voorts heeft de ruigpootbuizerd te lijden onder veranderende landbouwomstandigheden. Ondanks zijn indrukwekkende karakter eet hij vooral bescheiden muizen, maar de open landschappen vol muizen waarvan hij profiteert, zijn almaar schaarser geworden.

De ruigpootbuizerd wordt in onze streken het slachtoffer van dezelfde maatregelen die maken dat akkervogels het moeilijk krijgen.

Zo zijn groenbemesters een ramp voor vogels: een als ‘groen’ gepresenteerde maatregel van de Europese Commissie, die boeren aanmaant om in het najaar, vlak na het oogsten, hun akkers in te zaaien met planten die ze in het voorjaar in de grond kunnen ploegen als een vorm van bodemverrijking.

De maatregel heeft als gevolg dat zo’n winterakker veel minder geschikt is voor vogels dan vroeger, toen hij nog gewoon een stoppelveld was.

Het is een schoolvoorbeeld van een maatregel die zijn goede doel voorbijschiet.

Een ruigpootbuizerd heeft vogelvriendelijke plekken nodig, eventueel bezaaid met planten als luzerne. Anders blijft hij weg.

03-12-2018 om 12:22 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Beleidsnieuws Natuurpunt [Anke Geeraerts]

Vlaanderen en Nederland kampen met een heus stikstofprobleem. Er hangt een wolk boven ons land waaruit gif neerdaalt op natuurgebieden. Typische planten zoals hondsviooltje dreigen te verdwijnen en de botten van kleine vogels breken.

Wat overblijft is een eentonige natuur. Het Europese Hof tikte Nederland op de vingers omdat het de natuur onvoldoende beschermt tegen stikstof. Vlaanderen kan hier belangrijke lessen uit trekken.

Een overdosis stikstof voor de natuur

95% van de heiden en veengebieden en 70% van de duinen, loofbossen en zoete waters in Vlaanderen krijgen te veel stikstof over zich heen. In graslanden is de 40% overschreden.

Oorsprong van dat teveel: landbouw, transport en industrie.

De gevolgen van die overdosis zijn niet meteen zichtbaar. Bomen zullen niet meteen omvallen, dieren vallen niet massaal dood en rivieren drogen niet ineens op.

De impact is subtieler, maar daarom niet minder gevaarlijk. Stikstof werkt sluipend, als een vergif dat langzaam een heel ecosysteem aantast. Het sloopt de weerbaarheid van bossen, heiden, venen en graslanden.

De laatste jaren wordt duidelijk hoe verregaand de gevolgen zijn.

In bossen op arme zandgronden gaat het aantal sperwers achteruit, slakken verdwijnen er door een tekort aan calcium en daarmee ook vogels zoals de zanglijster, die slakken eet.

Bovendien breken jonge koolmeesjes door het stikstofprobleem spontaan hun poten.

Net als in Nederland wordt er gewerkt aan een Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).

Vlaanderen werkt evenwel niet met een centraal aangestuurd softwaresysteem, maar beoordeelt apart elke vergunningsaanvraag voor een activiteit die stikstof uitstoot.

De regels voor vergunningsverlening zijn wel aangepast en aan de landbouwsector wordt een extra inspanning gevraagd om de stikstofuitstoot te verminderen.

Maar de concrete uitwerking wordt ook hier net als in Nederland gebaseerd op modelmatige voorspellingen, die uitgaan van een daling van de stikstofuitstoot in de toekomst.

Vraag is of het niet te laat gaat zijn als we merken dat de voorspellingen niet kloppen.

De vergunningen zullen namelijk al uitgereikt zijn.

De regering maakt zich sterk dat extra natuurbeheermaatregelen de immuniteit van de natuur tegen stikstof kunnen verhogen.

Dat klopt voor een stuk: je kan bv. stikstof uit de grond verwijderen door een dik stuk grond af te schrapen en af te voeren. Je kan er ook voor zorgen dat waterstanden verhogen, waardoor er meer bufferend vermogen is.

Maar die maatregelen hebben hun grenzen. Heiden of bossen op droge zandgronden kan je bv. moeilijk onder water gaan zetten. Je kan één keer een grondlaag verwijderen, maar ook geen 10 keer.

Een muur die door een storm is ingestort kan je een paar keer opnieuw opbouwen, maar je hebt steeds minder cement. En daardoor zal de muur steeds iets minder stevig staan.

Zo is het ook met herstel van natuur. Het is een lapmiddel dat vroeg of laat op zijn limieten botst.

Intussen is het duidelijk dat zonder daling in stikstofuitstoot grote zones natuur (voornamelijk op de meest verzurings-gevoelige bodems) achteruitgang onvermijdelijk is. Ook al gooi je er ettelijke miljoenen euro’s voor natuurherstel tegenaan.

Vlaanderen kiest er momenteel voor om het gezond maken van onze natuur nog even uit te stellen, zodat er nog uitbreidingen van landbouwbedrijven kunnen komen, meer wegen kunnen worden aangelegd en de industrie kan groeien.

De natuur heeft deze marges niet meer. Het lijkt wel alsof economie en natuur lijnrecht tegenover elkaar staan. En toch hoeft dat niet zo te zijn.

In natuur-inclusieve landbouw gaat voedselproductie samen met natuur binnen de grenzen van onze planeet en het gaat dan niet alleen over bio-landbouw. Door werk te maken van grote, verbonden natuurgebieden kunnen natuurlijke processen hun gang gaan, terwijl ze zorgen voor een buffering tegen invloeden van  buitenaf. En met een duurzaam mobiliteitsverhaal boeken we niet alleen winst voor onze eigen longen, maar ook voor de longen van onze planeet: de natuur.

18-11-2018 om 11:29 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Natuur in de IJsdelta [Henk Dorgelo]

Een reigerachtige in een smetteloos wit verenpak die zich sierlijk voortbeweegt en langs meer-oevers en sloten in het achterland geregeld opduikt: de Egretta alba, wat betekent glansloos zilverwitte reiger met sierveren (aigrettes).

In grootte komt de zilverreiger overeen met de blauwe reiger. Hij meet van snavelpunt tot staarteinde zo’n 85 – 100 cm. Hij is alleen slanker dan de blauwe reiger en zijn poten en hals zijn wat langer. De boven-poot – ook wel dijbeen genoemd – en het bovenste deel van de onder-poot is geelachtig; de rest van de onder-poot en de tenen zijn donker van kleur.

De snavel is het grootste deel van het jaar geel. In de broedtijd is de snavel echter zwart en zijn de schouderveren sterk verlengd.

De grote zilverreiger kan worden verward met de kleine zilverreiger, maar die is veel kleiner (55 – 65 cm), heeft het hele jaar door een zwarte snavel, zwarte poten met gele tenen en een sierlijke kuif.

In de vlucht steken de poten van de grote zilverreiger veel verder buiten de staart uit dan bij de kleine zilverreiger. De grote zilverreiger vliegt ook statiger met een langzamere vleugelslag.

Buiten de broedkolonies laten zilverreigers zich bijna niet horen. Bevinden ze zich in de kolonie, dan maken ze rauwe geluiden.

Geduldig wachtend of langzaam wadend door het water van sloten, langs waterkanten van meren en op ondergelopen land, vangt hij vissen en waterinsecten, kikkers en padden; in drogere tijden vangt hij ook kleine reptielen en zoogdieren (muizen).

Ook in het zoeken van voedsel onderscheidt hij zich van z’n kleinere broer, die veel actiever is en achter prooidieren aanjaagt; die kun je in ondiep water achter de vissen aan zien rennen.

De grote zilverreiger komt in bijna de hele wereld voor, maar vooral op het zuidelijke halfrond tot in Australië toe. In Europa is het een bedreigde vogelsoort, die evenals de kleine zilverreiger veel te lijden heeft gehad door vervolgingen in de tijd dat de verlengde schouderveren heel gewild waren in de mode-industrie. Ze werden vooral gebruikt om dameshoeden op te sieren.

In 1902 werden op een Londense markt de veren aangevoerd van 200 000 zilverreigers. Er werd dus een ware slachting onder deze prachtige witte vogels aangericht, die ze nog steeds niet te boven zijn gekomen. Er rees heel wat protest vanuit vogelbeschermingsorganisaties om zilverreigers voor uitsterven te behoeden. Gelukkig is de mode aan trends onderhevig en werd ook het vangen van deze witte vogels verboden. Tegenwoordig hebben ze nogal te leiden van rietexploitatie en drooglegging van moerassen.

Recent is de grote zilverreiger als broedvogel en overwinteraar in West-Europa toegenomen. Door het beschikbaar komen van geschikte leefgebieden heeft deze reiger zijn verspreiding inmiddels uitgebreid tot in Nederland. De Oostvaardersplassen vormen daar het belangrijkste bolwerk van waaruit inmiddels ook andere gebieden worden gekoloniseerd.

In Vlaanderen overwinteren recent meerdere tientallen exemplaren in waterrijke gebieden, vochtige graslanden en opspuitterreinen.

Een betere bescherming van de grote zilverreiger in de broedgebieden en het geleidelijk verhogen van het waterpeil in diezelfde gebieden blijken succesrijke maatregelen te zijn voor de uitbreiding van deze soort. Als men de soort ook in Vlaanderen in potentiële broedgebieden wil zien verschijnen, zal men grote, natte gebieden moeten creëren met overjarig rietland in combinatie met ondiep, helder en visrijk water. Een belangrijke factor voor een bestendige vestiging is het garanderen van rust.

Op dit moment is het natuurgebied ‘De Blankaart’ in het West-Vlaamse Woumen (tussen Oost-Vleteren en Diksmuide) dé hotspot voor de mythische reiger. Een mogelijke verklaring schuilt in het grote voedselaanbod, het zachter wordend weer en de lonende natuurinrichtingswerken. Nadat de reigers in het gebied hebben overnacht, genieten ze ’s morgens van een heerlijk gevulde ontbijttafel aan de waterkant en de slootjes. Daarna vliegen ze weg en verspreiden ze zich over de IJzervlakte op zoek naar een steviger maal. Het blijft tot nu toe echter bij overwinteringen; broeden doet de soort er nog niet.  

Wie graag een eerder verschenen artikel raadpleegt, kan via de zoekrobot in het archief een bijdrage opdiepen:

19/12/2015        De grote zilverreiger

11-11-2018 om 17:13 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel 2017 – 2

De zwarte roodstaart is een van de eerste vogelsoorten die we na de winter opnieuw te horen en te zien krijgen. Over het algemeen brengt dit vogeltje de winter door in het westelijk Middellands Zeegebied, soms ook iets noordelijker.

Een klein aantal van onze broedvogels overwintert zelfs in Vlaanderen, zonder voorkeur voor bepaalde provincies en zonder schijnbare invloed van de weersgesteldheid.

De eerste zwarte roodstaarten die elders de winter hebben doorgebracht, komen hier reeds toe of trekken door vanaf de 2^de decade van februari, maar meestal pas vanaf de 3^de decade van maart tot in mei.

Overal waar stenen te vinden zijn – in eender welke vorm – kan je de zwarte roodstaart aantreffen. Waar woningen, scholen, nieuwbouwwijken of torenflats als paddenstoelen uit de grond rijzen, is dit vogeltje er spreekwoordelijk als de kippen bij om in de ruwbouw van toekomstige toiletten, vergaderzalen of slaapkamers zijn intrek te nemen.

Loodsen, kerken en kathedralen, stations ,ruïnes, stuwdammen en sluiscomplexen, molens, veestallen, forten en bunkers, krotten en sloopterreinen … Al die plekken kunnen op zijn interesse rekenen.

Van oorsprong is de zwarte roodstaart een vogel uit bergachtig gebied. Hij heeft zich de voorbije decennia sterk uitgebreid in noordwestelijke richting. Daar bezet hij nu een grote verscheidenheid aan habitats.

Door zijn vermogen om zich vlot aan te passen aan menselijke bebouwing doet de zwarte roodstaart het overal in zijn verspreidingsgebied erg goed. Hij breidt zijn broedareaal zelfs nog verder uit. Zo wordt hij in Europa broedend aangetroffen in tal van uiteenlopende biotopen van bergland op een hoogte tot ongeveer 2 500 m, waarbij schaars begroeide droge hellingen de voorkeur genieten tot laagland in allerlei soorten menselijke bebouwing op industrieterreinen, in stadscentra en dorpskernen.

Het mannetje is roetzwart met een witte vleugelvlek, heeft een nerveus trillende roestkleurige staart en een grijze kap; het oog is donker en de poten zijn zwart; het wijfje is eerder donkergrijs van kleur en mist de witte vleugelvlekken.

De roestrode staart speelt een belangrijke rol bij het baltsritueel en wordt dan door het mannetje zo breed mogelijk uitgespreid om de schitterende kleurenpracht ervan te laten zien.

De lichaamslengte reikt tot 14.5 cm; de spanwijdte varieert tussen 23 en 26 cm; het lichaamsgewicht schommelt tussen 14 en 20 g.

Zwarte roodstaarten nestelen in holten of spleten, onder een rots of op een richel in een grot of gebouw, in oude zwaluwnesten, onder bruggen en af en toe zelfs in een nestkast.

Het nest is een komvormig bouwsel – vaak los bijeengevoegd – van droog gras, mos, plantenstengels en -vezels, bekleed met haar, wol en wat veertjes.

Enkel het vrouwtje houdt zich met de bouw van het nest bezig. Jaarlijks worden meestal 2, soms 3 legsels geproduceerd. Doorgaans telt een legsel 4 tot 6 eieren, die gedurende 2 weken enkel door het vrouwtje worden bebroed. Na het uitkomen, helpt het mannetje met voeren gedurende 12 tot 16 dagen dat de jongen in het nest verblijven.

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) kent de zwarte roodstaart een ruime verspreiding, behalve in het zuiden en het noordwesten van de agglomeratie.

De soort bereikt een maximale dichtheid van 12 paren / km²; dus ook in het BHG maakt de zwarte roodstaart dankbaar gebruik van de verstedelijking.

De uitgesproken bebossing van bepaalde residentiële wijken in de regio speelt dan weer in het nadeel van de soort.

Ook in Wallonië wordt de zwarte roodstaart als een algemeen voorkomende soort beschouwd. De populatie wordt er geschat op 18 000 broedparen. Het vogeltje houdt zich voornamelijk op in verstedelijkt gebied met een maximale dichtheid in de regio Luik. In de grote bosmassieven van de Ardennen en op de Hoge Venen is het zo goed als afwezig. Het aantal geschikte nestplaatsen hangt af van het al dan niet ingrijpend restaureren en isoleren van oude gebouwen.

Dat de zwarte roodstaart wel eens ‘steenkrassertje’ wordt genoemd, heeft alles te maken met de manier waarop hij zingt. Zijn zang is relatief luid en wordt vaak bij het ochtendgloren ten gehore gebracht, altijd vanaf een hoge zitplaats. Het liedje begint met enkele fluittonen en een ratelende herhaling van dezelfde klanken, gevolgd door een pauze van ongeveer 2 sec. Dan volgt er een vreemd krassend geluid dat je met enige fantasie kan vergelijken met het leegmaken van de prullenbak op je computer. De zang eindigt weer met enkele korte fluittonen. Je kan de zwarte roodstaart tot laat in het jaar horen zingen. Hij verdedigt immers nagenoeg het hele jaar door zijn jachtgebiedje tegen mogelijke indringers.

De zwarte roodstaart is een trekvogel die ’s nachts trekt. Zwerfbewegingen en korte verplaatsingen vinden al plaats vanaf midden juni. Eerstejaarsvogels en vrouwtjes verlaten eerst het broedgebied, wat later gevolgd door de mannetjes. De eigenlijke najaarstrek komt begin september op gang en loopt tot midden november. Dat de zwarte roodstaart al vele eeuwen goed gekend is bij het grote publiek, bewijzen de talloze volksnamen die hij heeft gekregen: ovenmanneke, duiveltje, steenpikkertje, rosstaartje, zwartborstje, dakzanger, schouwvagerke, schouwschijter, muurschreeuwer, zwarte muurnachtegaal, … Allemaal namen die rechtstreeks verband houden met zijn uiterlijk of zijn geliefkoosde habitat.

De zwarte roodstaart is een insecteneter. Constant is hij in de buurt van gebouwen, kerken en fabrieksloodsen op zoek naar: kevers, dagvlinders, muggen, vliegen, nachtvlinders, bladluizen, duizendpoten, slakjes, spinnen en wormen. Meestal wordt de aanval op een prooi ingezet vanop een uitkijkpost. Dat kan een dakrand zijn, een schoorsteen, een kruisbeeld, een torenspits of een oude televisieantenne.

Herken de zwarte roodstaart met een filmfragmentje van Kees Vanger

04-11-2018 om 18:40 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: Knack-magazine / Het Parool

De 31-jarige Amsterdammer, Arjan Dwarshuis is al vanaf de wieg gefascineerd door vogels.

In 2016 vestigde hij een wereldrecord met het waarnemen van 6852 vogelsoorten in 366 dagen tijd in 40 landen.

Hij vertrok op 2 januari 2016 naar de Verenigde Arabische Emiraten voor anderhalve dag. Daarna verbleef hij 5 dagen in Sri Lanka, 21 dagen in India, 7 dagen in Thailand, 14 dagen in Maleisië en 10 dagen op de Filippijnen. En toen had hij nog tien maanden te gaan.

Vanaf anderhalf jaar voor zijn vertrek begon hij de beste reisroutes uit te stippelen. Alleen de eerste 3 maanden in Azië, Australië en Papoea-Nieuw-Guinea had hij van tevoren geboekt. De overige etappes heeft hij onderweg uitgetekend, zodat hij kon inspelen op de vogels die hij reeds had waargenomen. Het gebeurde wel eens dat hij vreesde het vooropgesteld aantal te observeren vogels niet te zullen halen, maar toch was het jaar fysiek en mentaal minder zwaar dan hij had verwacht.

Elke dag lag er een lijst klaar met de af te vinken vogelsoorten. In Ecuador kon Dwarshuis op een goede lokale gids rekenen, die hem naar de 68 te spotten zeldzame soorten moest leiden. Elke nacht vertrokken de vogelspotters om 2u om de nachtvogels te vinden en kwamen pas terug wanneer het weer donker was. Gemiddeld liepen ze 17 km per dag achter de zeldzaamheden aan.

In Zuid-Amerika, het rijkste vogelcontinent, verbleef Dwarshuis het langst, ongeveer 4 maanden. Peru was het succesvolste land met 574 soorten, waargenomen in 24 dagen.

Maar ook Ecuador, Suriname en Argentinië zijn vogelparadijzen.

De top drie van de unieke vogelsoorten

De koning van de vogels, de apenarend trof hij aan op de Filippijnen, een supermooi, gigantisch beest, dat apen eet. Er zijn nog minder dan 100 paartjes. Dwarshuis lag al heel lang op de loer toen ineens een heleboel makkaken kabaal maakten en twee arenden opdoken.

Met de witnekkaalkopkraai, een unieke vogel met een schitterend verenkleed in Ghana was Dwarshuis ook erg opgetogen. Hij had tijdens de opnames een David Attenborough-momentje: toen hij voor de camera iets insprak, kwam opeens de vedette achter hem in beeld.

De hoorngoean in Guatemala vond hij ook extreem gaaf, echt een mythische vogelsoort. Daarvoor diende hij 2.5 km een bergwand van de Atitlan-vulkaan op te klimmen om dan in een ravijn op een tak een specimen rustig om zich heen kijkend te ontdekken.

Zijn favoriete vogel in onze contreien is de roerdomp, wegens zijn schitterende schutkleuren, zijn verborgen leefwijze en zijn prachtige tot op 4 km afstand hoorbare misthoornachtige geluid.

Het vestigen van dat record was zijn hele leven een droom, die hij ooit wou vervullen, maar een andere hele belangrijke reden was het ophalen van geld voor het Birdlife Preventing Extinction Programme, een programma dat zich bezighoudt met de 500 meest bedreigde vogels – en dus ecosystemen – ter wereld. Het is immers zeer slecht gesteld met de vogelstand wereldwijd. Meer dan 10% van alle vogels ter wereld is bedreigd. Enkele honderden daarvan zijn zelfs kritiek bedreigd en dat betekent dat ze binnen enkele jaren kunnen uitsterven als er niet snel iets gebeurt. Denk hierbij aan een aantal iconische vogelsoorten zoals de apenarend, de Siberische kraanvogel, bijna alle Aziatische en Afrikaanse gieren, de Californische Condor en tal van albatrossen.

Zijn missie: iedereen enthousiast maken om vogels te observeren.

Zijn eerste knuffel was een wit-zwarte vogel Pica pica genaamd, de Latijnse naam voor ekster.

Hij tekende vogels terwijl zijn klasgenootjes auto’s en kastelen tekenden. Vol bewondering observeerde hij de vogels die afkwamen op de zelf geregen pindasnoeren in zijn achtertuin.

Dat is het mooie aan vogels gadeslaan, je hoeft helemaal geen verre reizen te maken om ze waar te nemen. Vogels zijn er overal en altijd, dag en nacht. Zonder vogels zou onze wereld maar een stille bedoening zijn.

De meeste mensen hebben niet het geluk gehad om al op zo’n jonge leeftijd besmet te raken met het vogelkijkvirus.

Dwarshuis probeert iedereens enthousiasme om vogels te observeren aan te zwengelen. Mensen zullen niet van de ene dag op de andere in een professionele vogelaar veranderen, maar al snel zullen ze in staat zijn om de meeste vogels in hun eigen omgeving te herkennen. Daar is niet veel voor nodig. Gewapend met een verrekijker (8 x of 10 x vergroting) en een geïllustreerde vogelgids ben je perfect uitgerust voor de verkenningstocht.

Tegenwoordig kan je een erg goede app downloaden: de Collins Bird Guide.

Als je echt fanatiek wordt, kan je er voor kiezen om een telescoop aan te schaffen, maar het belangrijkste is dat je gewoon lol hebt om de natuur in te trekken en vogels te bekijken.

Om zoveel mogelijk mensen te motiveren om vogelaar te worden vertelt Dwarshuis geregeld op radio en televisie over de prachtige hobby vogels gade te slaan. Momenteel werkt hij aan een boek dat in mei 2018 moet verschijnen.  

De vink is een vlijtige en levendige zangvogel, gezellig, vreedzaam en vrolijk. Doorgaans is hij niet schuw maar wel voorzichtig. Hij besteedt veel zorg aan de bouw van het nest en onderhoudt het geregeld. Hij leert zijn typische zang van de oudere vogels.

Wim Dekelver wist vanuit kijkhut 8 van Glenn Vermeersch in Kalmthout de vink te strikken.

De documentaire ‘Arjan’s Big Year’ ging vorig jaar in oktober in première en inmiddels zou er ook een boek over het leren vogels kijken zijn verschenen (was voorzien in mei 2018).

Wie de man even in een interview in actie wil zien, kan dit filmfragmentje bekijken.

https://www.youtube.com/watch?v=3qGqdDAVmnc

26-10-2018 om 18:52 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: National Geographic 2018 – 10 [Peter Gwin]

Aan de horizon is de glinsterende skyline van Dubai te zien, dat door de grootvader van de sjeik is omgetoverd van een slaperig dorp in een hypermoderne havenstad. In de stad heeft sjeik Butti bin Maktoum bin Jula al Maktoum allerlei verantwoordelijkheden: managementbesluiten, onroerendgoedtransacties, aangelegenheden van de koninklijke families, …

Als vooraanstaand lid van de koninklijke familie van Dubai heeft de sjeik belangrijke veranderingen in de valkerij in het Midden-Oosten teweeggebracht met de keuze voor zelf gefokte in plaats van wilde vogels.

Hier in het verstilde landschap van zijn bedoeïenenvoorouders, vindt de sjeik rust bij zijn valken.

Het is oktober en valkeniers in de Verenigde Arabische Emiraten zijn druk bezig met het africhten van hun vogels voor de jacht en voor het valkenraceseizoen.

De sjeiks en hun gevolg staan elke ochtend om 4u00 op en rijden ruim een uur de woestijn in om hun vogels te trainen, vóór de hitte van het middaguur toeslaat.

Een dozijn valken met een huif op de kop zitten op een voetstuk.

Het zijn slechtvalken, giervalken, sakervalken en kruisingen. De vogels stammen af van voorzaten uit Europa, Azië en het noordpoolgebied. Het is maar een klein deel van de honderden vogels van de sjeik, ongetwijfeld één van de indrukwekkendste verzamelingen ter wereld ooit.

Besef dat valken door de eeuwen heen fanatiek zijn verzameld door onder anderen Assyrische heersers, Vikinghoofdmannen, Russische tsaren, Mongoolse khans en zowat elke Britse monarch.

Na de training in de woestijn worden de valken op de balken vastgezet voor de rit terug naar Dubai. De dieren hebben zulke scherpe ogen dat ze schrikken van de minste beweging of verandering van lichtinval. Daarom dragen ze een huif. Deze oude techniek, die is ontwikkeld door Arabieren, houdt de vogels rustig.

De sjeik beschikt over diverse voorzieningen, zoals gigantisch grote openluchtvolières, waar hij met zijn zoons en personeel voor een paar honderd verschillende soorten zorgt. Elk najaar kiest hij er de beste uit, meestal een 12-tal vogels, om ze af te richten voor de jacht.

De afgelopen 20 jaar hebben sjeik Butti en uitmuntend valkenier, alsook vertrouweling van de sjeik, Howard Waller (57) bijgedragen tot belangrijke veranderingen in de Arabische valkerij.

Zo hebben ze alle vogels waarmee ze werken zelf gefokt en grootgebracht – iets wat vroeger voor volstrekt onmogelijk werd gehouden.

De eerste die met succes slechtvalken in gevangenschap wist te fokken, was Renz Waller, de valkenier van nazileider Hermann Göring.

Howard en sjeik Butti denken dat deze aanpak belangrijke gevolgen kan hebben voor het behoud van de valken. Diverse soorten worden bedreigd door illegale handel en inkrimping van hun habitat. Verreweg de meeste valkeniers in de Verenigde Arabische Emiraten werken inmiddels met vogels die in gevangenschap zijn gefokt, maar er zijn in andere delen van het Midden-Oosten nog veel traditioneel ingestelde valkeniers die liever wilde vogels hebben.

In het wild kan een giervalk een snelheid bereiken van 100 km/u wanneer hij recht vooruit vliegt. Een slechtvalk kan in een duikvlucht zelfs 390 km/u (record) halen; het is daarmee het snelste dier op aarde. Met dergelijke snelheden kunnen deze vogels, al wegen ze amper één kilo, toch een dodelijke klap uitdelen.

Historici weten niet exact wanneer mensen voor het eerst op het idee kwamen om roofvogels te vangen en af te richten voor de jacht op dieren die ze zelf  niet met pijl of strik konden verschalken.

In het Gilgamesj-epos – vermoedelijk uit circa 2100 VC – wordt gerefereerd aan de valkerij, wat betekent dat de praktijk al 4 000 jaar geleden bekend was in het huidige Irak.

In de loop van de eeuwen zijn in allerlei culturen valken gevangen en afgericht.

Toetanchamon werd begraven met een valkenhanger om. De Grieken sloegen munten waarop Zeus met een valk staat afgebeeld. Scandinavische kooplui handelden in heel Europa in IJslandse giervalken en ooit berustte de economie van Valkenswaard bijna uitsluitend op de handel in valken.

Toen Marco Polo in de 13^de E Koebilai Khan ontmoette, had de Mongoolse heerser 60 opzichters in dienst om toezicht te houden op zijn 10 000 valkeniers.

In Europa hield rond dezelfde tijd keizer Frederik II van het Heilige Roomse Rijk zich 30 jaar lang bezig met het samenstellen van een uiterst compleet en wetenschappelijk georiënteerd boek over de kunst van de valkenjacht. Tot op de dag van vandaag wordt het beschouwd als hét standaardwerk over de geschiedenis en de techniek van de sport.

Nergens is de valkerij zo populair als in Arabië.

In Europa was de valkerij (waartoe ook het jagen met andere roofvogels, zoals haviken en arenden, wordt gerekend) grotendeels een liefhebberij van de adel en de vorsten; in de Arabische woestijn was het levensnoodzaak.

Bedoeïenen vingen de valken die als trekvogels kwamen overvliegen. Ze trainden ze om wilde dieren voor hen te vangen, onder meer kraagtrappen (lijkt wat op een gans op hoge poten met een scherpe snavel) en woestijnhazen.

In de tijd dat de bedoeïenen nog niet over vuurwapens beschikten, konden ze dank zij de valkenjacht hun gezin voeden. Voor wie in de woestijn leeft, kan een beetje eiwit het verschil maken.

Maar de snelle ontwikkeling van Dubai en de andere Emiraten leidde er in de 20^ste E toe dat de valkerij in de Verenigde Arabische Emiraten op het punt stond te verdwijnen.

Er waren nauwelijks nog kraagtrappen, want van hun leefgebied bleef er amper nog iets over waardoor de jacht werd verboden.

Alleen de rijken konden het zich veroorloven valken te houden om in Centraal-Azië en Noord-Afrika op kraagtrappen te jagen.

Aan het begin van de 21^ste E introduceerde kroonprins sjeik Hamdan bin Mohammed bin Rachid al Maktoum valkenraces als een manier om de valkerij toegankelijk te maken voor de bevolking van de Emiraten.

Bij zo’n wedstrijd worden de vogels geklokt terwijl ze over een vastgestelde afstand achter een lokaas aan jagen. Het wedstrijdseizoen is in december en januari. Het hoogtepunt is de President’s Cup, een kampioenschap waaraan wordt meegedaan door meer dan 2 000 valken en waarmee 6 miljoen euro aan prijzengeld is gemoeid.

Overal in Dubai is te zien hoe populair de valkenraces zijn. Mensen hebben massaal valken aangeschaft. In de lobby’s van hotels en in kantoorgebouwen in de stad zijn blokken en rekken waar de valken op kunnen zitten.

Valkeniers kunnen met hun zieke vogel naar het valkenziekenhuis in Abu Dhabi. Dierenartsen en assistenten behandelen elk jaar zo’n 11 000 vogels. Het is het grootste vogelziekenhuis ter wereld. Er is ook een aan de sport gewijd winkelcentrum met valkenvoer (diepvriesduif en –kwartel) en radiografische vliegtuigjes die eruit zien als kraagtrappen om jonge valken te leren jagen.

Een sakervalk beschermt haar kuikens in een nest met uitzicht over de hoogvlakte van Mongolië. Volgens de overlevering hield Dzjengis Khan honderden sakervalken voor de jacht. Vandaag de dag worden ze beschouwd als een bedreigde soort vanwege het slinken van hun habitat en de illegale handel.

De valkensmokkel in andere delen van de wereld baart nog steeds zorgen. Volgens natuurbeschermers worden saker- en slechtvalken tijdens hun migratie in Pakistan gevangen en gesmokkeld naar rijke kopers in het Midden-Oosten. Ook giervalken uit het Russische noordpoolgebied vallen in handen van de stropers.

De enige van deze soorten die op het moment als bedreigd geldt, is de sakervalk, maar de giervalk lijkt er niet veel beter aan toe.

Natuurbeschermers vrezen dat de illegale handel en de krimpende habitat door klimaatverandering, vooral in het noordpoolgebied, hun overleven op lange termijn in gevaar brengen.

Deze zorg is een van de voornaamste redenen waarom sjeik Butti hecht aan het zelf fokken  van valken.

Een paar jaar geleden besloten de sjeik en Howard om een 2^de locatie in Schotland te openen waar het klimaat meer lijkt op de omstandigheden in de herkomstlanden van slecht- en giervalken en waar ook andere gerenommeerde valkenfokkers zitten, zodat er meer mogelijkheden zijn om de vogels met andere kwaliteitsvogels te laten paren.

Elk jaar houdt de sjeik een deel van de jonge vogels zelf om ze af te richten voor de jacht; met de andere fokt hij.

Het succes van de sjeik met zijn zelf gefokte valken heeft andere koninklijke valkeniers aangemoedigd ook in gevangenschap geboren vogels voor de jacht te kopen of zelfs een eigen fokprogramma op te zetten.

Daardoor neemt de vraag naar gesmokkelde wilde valken af.

Uiteindelijk streven Howard en de sjeik ernaar giervalken die in gevangenschap zijn grootgebracht in de natuur uit te zetten. Daarmee hopen ze de populatie weer op peil te brengen in die delen van het noordpoolgebied waar de giervalkenstand achteruit is gegaan.

Een sakervalk is een grote en zwaargebouwde valk die een zomergast is in de steppe van Oost-Europa. In het filmpje van Kees Vanger kan je ze van heel nabij observeren.

https://www.youtube.com/watch?v=zK4CpxGRc0E

22-10-2018 om 17:58 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel 2014-1 /

Geen enkele vogel is in Vlaanderen zo zwaar aangepakt als de spreeuw [Dirk Draulans]

Tijdens het broedseizoen is het bij de spreeuw ‘ieder voor zich’, maar daarbuiten is deze sympathieke zangvogel bijzonder sociaal en verkiest hij de nabijheid van (tien)duizenden soortgenoten waarmee hij rondzwerft op zoek naar voedsel en een veilige slaapplaats.

En zo’n groep kan indrukwekkend groot zijn. Enkele tien- of honderdduizenden vogels die in ingewikkelde patronen door het luchtruim zwenken alvorens met een oorverdovend vleugelgedruis op de slaapplaats in te vallen, is geen uitzondering.

Meestal zijn die spreeuwenzwermen bij valavond waar te nemen in de buurt van of vlak boven opgeschoten struikgewas, een uitgestrekt rietveld of een dicht sparrenbos.

Een eerste voordeel van de spreeuwenzwerm is veiligheid. Spreeuwen maken immers voor 5% deel uit van het voedselpakket van roofvogels en uilen. Het foerageren in groepsverband houdt minder risico’s in. Allereerst geraakt de predator enigszins in de war wanneer hij met een hele bende prooidieren te maken krijgt die bovendien voortdurend in beweging is. Hij moet er tenslotte één spreeuw uitkiezen, bespieden, isoleren, achtervolgen en uiteindelijk verrassen.

Soms gebeurt het wel eens dat een door de lucht zwenkende spreeuwenzwerm zelf een slechtvalk of sperwer achterna zit om hem uit zijn winterverblijf te verdrijven.

Een ander voordeel is energiebesparing. Door het feit dat een groep foeragerende spreeuwen bestaat uit een verzameling van meerdere individuen, die elk op hun beurt even stoppen met voedsel zoeken en even opkijken, ligt de waakzaamheid een flink stuk hoger. Er is altijd wel één spreeuw die uitkijkt naar gevaar en onmiddellijk alarm slaat wanneer een mogelijke predator in de buurt wordt gesignaleerd.

Buiten het in groep zoeken naar voedsel verkiezen spreeuwen ook elkaars gezelschap om te slapen. Het verzamelen vangt in de late namiddag aan wanneer de lichtsterkte begint af te nemen. Afzonderlijk foeragerende kleine groepjes spreeuwen stoppen dan met hun activiteiten en beginnen boven hun voedselgebied rond te cirkelen. Geleidelijk verplaatsen ze zich richting slaapplaats waar ze ook de vorige nacht hebben doorgebracht. Andere kleine groepjes spreeuwen voegen zich bij de overvliegende soortgenoten en na een tijdje zwelt de groep aan tot een kolossale zwerm die uiteindelijk recht op zijn doel afstevent.

Voor sommige spreeuwen kan de slaapplaats wel 20 km of verder van hun foerageergebied verwijderd liggen. Waarom deze energieverspilling?

Er wordt aangenomen dat dergelijke slaapplaatsen fungeren als informatiecentrum: een gelegenheid voor de spreeuwen om te weten te komen – via de welgesteldheid van sommige soortgenoten – waar de beste voedselgebieden zich bevinden. Als het ochtend wordt, zullen ze die spreeuwen volgen die er het meest doorvoed uitzien. Kortom, spreeuwen in goede conditie en met een goed uitziend verenkleed zullen de anderen de weg wijzen naar de beste foerageergebieden.

Lang hebben mensen zich afgevraagd hoe al die wonderbaarlijke variaties aan vormen van spreeuwenzwermen tot stand komen.

Met gesofisticeerde wiskundige modellen tracht men het vlieggedrag met behulp van een vereenvoudigde vorm van aerodynamica te verklaren.  

Biologe prof. dr. Charlotte Hemelrijk van de rijksuniversiteit Groningen onderzoekt complex collectief gedrag als gevolg van individuele gedragingen bij onder meer vissen en vogels.

Met computermodellen toonde ze aan dat dit mysterieuze verschijnsel simpelweg ontstaat door eenvoudige gedragsregels.

De dieren worden aangetrokken tot elkaar, willen dezelfde kant op bewegen en tegelijkertijd stoten ze elkaar af, want ze willen niet botsen. Toch ziet een school vissen er heel anders uit dan zo’n vlucht vogels. Visscholen veranderen zelden van vorm en zijn langwerpig. Ook dat is simpel te verklaren. Elke vis volgt zijn voorgangers en past zijn snelheid daarop aan. Door wat af te remmen, botsen ze niet en zo ontstaat die langwerpige vorm. Bij spreeuwen werkt dit anders, want die vliegen met een constante snelheid van ongeveer 36 km / u. Voor hen is het een groot probleem om te remmen of te versnellen, want dat kost teveel energie. Het mooie is dat spreeuwen daardoor nooit botsen. Hetzelfde principe van blokrijden op de snelweg: als we allemaal even hard rijden, kunnen we ook niet botsen.

Spreeuwen draaien allemaal precies op hetzelfde moment. Zo wordt de vogel die naast je vliegt ineens je voorganger, waardoor de zwerm van vorm verandert. Als de vogels een bocht nemen, hellen ze voorover, net als een vliegtuig. Op dat moment zakken ze een beetje naar beneden en ontstaat er een verticale beweging in de zwerm.

Er is geen squadron leader; omdat een spreeuw alleen let op de 7 vogels om zich heen, verplaatst zo’n beweging zich wat vertraagd door de zwerm, vergelijkbaar met een ‘wave’.

Door toeval hellen een paar vogels wat naar links, bv door een windvlaag. Omdat ze zich allemaal razendsnel aanpassen aan die 7 buurvogels, draait ineens de hele zwerm.

Spreeuwen dansen uitsluitend boven hun slaapplaats. Vliegen ze daar voorbij, dan keren se snel weer om. Bij de grens van hun slaapplaats draaien de voorste vogels dus om, terwijl de achterste nog even doorvliegen. Vooral bij grote zwermen van zo’n 2 000 vogels krijg je op deze manier dichtheidsveranderingen, wat prachtige bewegingen oplevert in de meest ingewikkelde vormen.

Ook vandaag nog belandt de spreeuw als delicatesse op het eetbord

Volgens een recente update van de populatietrends van broedvogels in Vlaanderen blijkt dat het aantal spreeuwen fors is gedaald. De European Bird Census Council stelt dat de populatie van de spreeuw (Sturnus vulgaris) sinds 1980 met 68% is afgenomen.

In de jaren ’70 en ’80 bereikte de strijd tegen spreeuwen in Vlaanderen een hoogtepunt.

Vooral fruittelers die hun oogst verloren zagen gaan, bestreden de spreeuwen onder andere met dynamiet.

Ook consumenten joegen op spreeuwen en verkochten ze vervolgens door op de zwarte markt. Tegenover de jaren tachtig is het aantal spreeuwen vandaag gehalveerd, zegt Gerald Driessens van Natuurpunt. Door de verdwijning van vochtige graslanden door steeds dichtere bouw, zijn er ook minder broedplaatsen voor de vogels.

Op 15/05/2009 maakte het Soortenbesluit bovendien mogelijk dat er in beperkte mate mag worden gejaagd op de spreeuw. Dat kan bv. om schade aan boomgaarden en fruitbomen te voorkomen.

De spreeuw is zeker niet beter geworden van het Soortenbesluit, zegt Jan Rodts van Vogelbescherming Vlaanderen. Bovendien wordt hij ook vandaag nog als een delicatesse gezien, al wordt de vogel op kleinere schaal gegeten dan vroeger.

Dat het heel moeilijk is om de spreeuw te beschermen, beaamt Driessens.

Hoewel de bestrijding intens was, behoort de vogel niet tot de soorten die het sterkst zijn achteruitgegaan tussen 2007 en 2016.

Andere soorten, zoals de patrijs en de kievit, doen het nog slechter in Vlaanderen, zegt Koen Van Muylem van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO).

Stijldansen met spreeuwen: de mooiste video’s

https://www.plusonline.nl/spreeuwen

Wie graag eerder verschenen artikels raadpleegt, kan via de zoekrobot in het archief deze bijdragen terugvinden

01/10/2008      De slippertjes van spreeuwen

30/12/2009      Spreeuwenshow op een herfstavond

29/10/2016       Schauvliege verklaart de spreeuw vogelvrij

13-10-2018 om 18:20 geschreven door birdy