Hoe de knecht van Merckx uitgroeide tot Monsieur Afrique: “Plots stond één van mijn renners aan de luchthaven van Kinshasa in plaats van aan de meet”

“Verdorie, nog altijd last van mijn maag.” Het is dag vijf van de Ronde van Rwanda en Herman Beysens heeft een pilletje gevraagd bij de wedstrijddokter. “Voor het eerst in mijn leven heb ik in Afrika rauwe groenten gegeten en ik heb het zitten.” De Afrika-kenner bij uitstek heeft gezondigd tegen zijn principes. “Stom van mij. En zeggen dat ik mijn eigen renners altijd verbood om ongekookte groenten te eten hier. Als we aan het hotelbuffet zaten en ik zag enkele Franse coureurs van de rauwe groenten eten, lachte ik in mijn vuistje. Ik zei dan tegen mijn jongens: “Je moet in de eerste etappes niet naar de Fransen kijken, die vallen binnenkort toch vanzelf weg. Twee dagen later waren ze inderdaad niets meer waard: diarree tot achter hun oren.”

23 jaar al begeleidt Beysens renners, organisatoren en VIP’s op het Afrikaanse continent. “Burkina Faso, Congo, Zuid-Afrika, Kameroen, Togo, Rwanda... overal ben ik al geweest.” Hoe komt een Vlaming die tussen 1971 en 1981 de legendarische Molteni- en Flandria-truien droeg en zich het snot voor de ogen reed in dienst van Eddy Merckx en Freddy Maertens in zwart Afrika terecht? “Héél toevallig. Ik had een frituur in Waasmunster en op een dag kwam amateur-renner Marc Laureys er een frietje eten. Hij zei: “Ik ga in Burkina Faso rijden. Heb je geen goesting om mee te gaan?” Ik had nog nooit van Burkina Faso gehoord. “Naar waar?”, vroeg ik. Dat bleek een land in Afrika te zijn. Ik draaide een curryworst om in het vet, keek mijn vrouw vragend aan voor toestemming en enkele weken later was ik weg. Sindsdien reis ik al twintig jaar op en af naar Afrika. Gisteren heeft een Duits ploegje mij nog gevraagd om ploegleider voor hen te spelen in de Ronde van Egypte. Maar ik heb bedankt voor de eer. Ik ga in die periode net verhuizen. Bovendien: als je echt eens goed ziek wil worden van het voedsel, dan moet je naar Egypte gaan.” Reisadvies, gratis en voor niets.

Chaos in de Ronde van Congo

Beysens maakte de begindagen van de Afrikaanse koersen mee, met alle dolle avonturen van dien uiteraard. “Naar de Tour du Congo ga ik niet meer. Wat ik daar allemaal heb meegemaakt... De laatste rit moest er absoluut een Congolees winnen. Maar dat was onmogelijk. Die jongen kon niet eens tegen 30 kilometer per uur fietsen. Op een gegeven moment springt die kerel toch weg uit het peloton en staken ze hem gewoon in een auto. We hebben hem pas aan de finish teruggezien. Een paar jaar geleden liep het ook helemaal mis in de rit naar Kinshasa. Niemand wist er de weg. Zelfs de koerscommissaris reed verkeerd. Kan je jezelf voorstellen wat er gebeurt als een volledig peloton verdwaalt in een stad van 14 miljoen inwoners? Overal in Kinshasa reden renners rond op zoek naar de finish. Een van mijn coureurs reed bovendien lek. Hij kende geen woord Engels of Frans. Toen hij smekend de weg naar de aankomst vroeg aan een zwaantje schoot hem enkel het woord “Arrival” te binnen. Waarop die gendarme hem doodleuk tot aan de aankomsthal van de luchthaven begeleidde. Het was toen al 19 uur en het werd donker. Die agent heeft mijn wanhopige renner met de fiets op de rug toen dwars door Kinshasa achterop zijn moto genomen en naar het rennershotel gebracht. Om 21u kwam hij toe.” Herman moet er nog altijd smakelijk om lachen.

Play Video

Het zijn toestanden die je in de Ronde van Rwanda niet zal tegenkomen. “In vergelijking met alle andere Afrikaanse wielerrondes is Rwanda een klasse apart. Dit is van hetzelfde niveau als een wielerwedstrijd in Europa. De wegen zijn beter geasfalteerd dan in België. Hier vind je geen enkel putje in de baan. De organisatie is in handen van een aantal Fransen die ook bij de Ronde van Frankrijk betrokken zijn. Er zijn hier goede hotels, het eten is lekker en - niet onbelangrijk - er is geen malaria. Ik kom hier al negen jaar en ik heb nog nooit een pilletje genomen. Er zijn hier gewoon geen muggen.”

Lokale persjongens in een verroeste Toyota

De malariapil hebben we op advies van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen (en met de miserie voor Stefan Everts een beetje verder over de grens in Congo nog vers in het geheugen) voor alle duidelijkheid zelf wel genomen. Maar voor het overige kunnen we Beysens alleen maar gelijk geven. De “Afrikaanse toestanden” waar we vooraf hadden gevreesd krijgen we nauwelijks te zien. Een hele week lang zijn er nauwelijks incidenten of valpartijen in het peloton. De zeldzame cowboys onderweg - een politiewagen die plots voor ons in een afdaling in het midden van de weg stopt om sigaretten te gaan kopen of een stel lokale persjongens die zich in een verroeste Toyota zonder toelating bergop tussen kopgroep en peloton manoeuvreren - krijgen er van Beysens duchtig van langs. Net zoals de Rwandese koerscommissaris. “Die vent enerveert mij enorm. Al negen jaar aan een stuk is hij commissaris en al negen jaar lang leert hij niks bij.” Geen woord van gelogen, stellen we even later zelf vast wanneer de man in kwestie met de sticker “commissaire avant course” op zijn wagen zich plots twee minuten achter de kopgroep bevindt.

“De koers heeft Hutu’s en Tutsi’s opnieuw samen gebracht”

De voorzitter van de wielerbond van Burkina Faso trekt er zich vanop de achterbank in ieder geval weinig van aan. Terwijl ik vooraan heen en weer word geslingerd wanneer Herman tegen honderd kilometer per uur door de bochten van een afdaling raast, knapt de joviale wielerbobo onverstoord een uiltje. Gelukkig wordt zijn gesnurk meestal overstemd door de muur van lawaai van de honderdduizend supporters langs de kant. “Na de genocide is het de koers die de mensen hier opnieuw verenigd heeft. 25 jaar na de vreselijke massamoorden staan Hutu’s en Tutsi’s hier broederlijk naast elkaar langs de kant van de weg om te supporteren voor de Rwandese renners. Het Rwandese team bestaat ook uit Hutu’s en Tutsi’s, die nu samenwerken in de koers. Het wielrennen heeft een belangrijke rol gespeeld in de nieuwe verbondenheid van het land.”

De voorbije jaren hadden de Rwandese supporters dan ook héél wat om voor te juichen. De laatste vijf edities werden telkens gewonnen door een Rwandees. Maar dit jaar komen de thuisrijders er niet meer aan te pas. Een gevolg van de promotie van de wedstrijd naar het statuut van 2.1-koers door de UCI. Waardoor ook profs van grote Europese ploegen voor het eerst aan de start stonden. In de derde etappe reden Merhawi Kudus (Astana) en Rein Taaramäe (Diréct Energie) de verzamelde tegenstand op meer dan negen minuten. Het eindklassement lag al in een definitieve plooi nog voor de Rwandezen het goed en wel beseften. “Zo’n machtsontplooiing hadden de Rwandese renners hier nog nooit gezien. Ze hebben toen grote ogen getrokken. Er rijden hier wel wat getalenteerde jongens rond, maar het verschil met Europa is groot. Van alle Afrikanen staan de Eritreeërs het verst in hun ontwikkeling. In Eritrea - een oud-kolonie van Italië - rijden ze al zestig jaar met de fiets. Daar hebben ze meer dan 2.000 amateur-wielrenners. In Rwanda zijn ze nog maar negen jaar aan het fietsen, hier hebben ze nog tijd nodig. De Rwandezen moeten nog met een groot verzet leren rijden. En leren temporijden in de aanloop naar een col. Als een Rwandees tegen 45 kilometer per uur naar de voet van een beklimming moet knallen, is hij choco nog voor de helling goed en wel begint.”

Toch vergaat het niet alle profrenners van de Europese topploegen even goed op de Rwandese wegen. We passeren regelmatig doorwinterde coureurs die zich met de tong tussen de ketting naar boven slepen. “Vergis u niet: zo slecht is het niveau hier niet hoor. Het is niet zo gemakkelijk als iedereen zou denken. Ik zeg tegen iedereen in België: ‘Kom maar mee en dan kan je zien of het zo gemakkelijk is.’ In Rwanda vind je geen meter vlakke weg. Altijd bergop en bergaf. En de meeste cols zijn boven de 2.000 meter.”

De twee Kazachen van Astana, die in tegenstelling tot hun kopman Kudus de Rwandese hoogtemeters minder vlot verteren, laten het alvast niet aan hun hart komen. Na elke etappe sluipen ze over de nadarhekken de VIP-ruimte binnen om een frisse pint te drinken. In het gezelschap van Beysens zetten ze de schuimende kraag aan hun lippen. Hoe lang hij nog naar hier blijft komen? Herman hoeft er niet lang over na te denken. “Ik hou van Afrika. Zolang ik gezond ben, blijf ik dit doen. Als god het belieft tenminste. En mijn vrouw natuurlijk.”