Hij overleefde Bataclan en vertelt nu hoe hij zijn angst te lijf ging

Angst heerst na elke terroristische aanslag. Ook maandagavond weer na de aanslag in Manchester. Getwitterd werd er door jongeren die nooit meer naar een concert van popster Ariana Grande willen, door personen die aangaven niet meer naar drukke evenementen te gaan zoals Koningsdag. En door hen die sinds de aanslagen in Parijs geen voet meer in de Franse hoofdstad durven te zetten.

Angst is een natuurlijke reactie. 'Maar we moeten ons er niet door laten gijzelen', zegt Naima Ajouaau (49), een van de initiatiefnemers van het Grote Angstdebat dat woensdagavond werd gehouden in debatcentrum De Balie in Amsterdam en actief bij de campagne #fightthefear. Angst kan een samenleving verlammen en mensen tegen elkaar opzetten, zegt ze. Zelf heeft ze dat ervaren toen ze deelnam aan de ruil van 'filterbubbels'( Facebookaccounts van geestverwanten) die de Volkskrant begin maart organiseerde. Een week lang vertoefde zij in een PVV-bubbel. Ze trof daar geen tolerantie, geen inlevingsvermogen. Ze stuitte op angst. 'Om de Nederlandse identiteit te verliezen, dat Zwarte Piet zou worden afgepakt, voor terrorisme.'

Maar hoe bevecht je die angst voor terrorisme? Ferry Zandvliet (38), een van de deelnemers aan het Grote Angstdebat, overleefde de aanslag op concertzaal Bataclan in Parijs. Hoe ging hij die angst te lijf?

Als overlevende van de terroristische aanslag op 13 november 2015 op de concertzaal Bataclan in Parijs, zou het voor Ferry Zandvliet (38) een fluitje van een cent zijn om mensen nog banger en bozer te maken dan ze al zijn. Zoals zanger Jerry Hughes van Eagles of Death Metal, de band die die avond optrad, heeft gedaan. In een interview met de rechtse Canadese site Taki's Magazine vertelde Hughes over islamitische beveiligers die wellicht in het IS-complot hebben gezeten en over twee moslima's die niet zouden zijn gecheckt.

Dat de beveiligers moslims waren, was Zandvliet ook opgevallen. 'Ze waren nors en chagrijnig. Dat ze betrokken zouden zijn geweest, daar heb ik nooit aan gedacht. Een van die jongens heeft de deur opengezet en veel mensen gered die avond.' In de Bataclan vielen 89 doden.

Een open brief aan Hughes, waarin hij werd verzocht op te houden met haatzaaien, ging viral. Hughes heeft zijn excuses aangeboden. Wellicht heeft Hughes last van PTSS (posttraumatische stressstoornis). Maar dat pleit hem niet vrij, vindt Zandvliet. Hij heeft ook PTSS, hij laat zich niet meeslepen door angst en boosheid. Want, vindt Zandvliet, 'toegeven aan angst is een keuze'.

Zijn moeder was er bang voor. Dat hij, vanwege de hel van Bataclan, zijn identiteit zou verliezen. Hij was altijd 'een vrije vogel', misschien zou hij zich nu laten kooien. Niet dus. 'Ik ging naar festivals, concerten, af toe maakte ik een reisje. Dat leven wilde ik niet opgeven. Bovendien: als je thuis op de bank gaat zitten, geef je terroristen hun zin.'

Een week later

'Een week na Bataclan ben ik alweer naar een concert gegaan in Purmerend. Ik ben een Hollander, hè, had een kaartje gekocht. Dat wil je niet laten lopen. Om kwart voor tien appte ik met mijn vrienden. 'Boys, tis nu op de minuut een week later...' Er is niets gebeurd in Purmerend. Je gaat ook niet twee keer de loterij winnen. Extra emotioneel was ik wel. In het begin hield ik in de gaten waar de nooduitgang is. Dat doe ik nu niet meer. Dat heeft geen zin, dan word je zelf toch steeds weer geconfronteerd met angst.'


Hij betrapt zich er nog wel op dat hij, zoals voor dit gesprek met de Volkskrant op een terrasje, met zijn gezicht naar de straat gaat zitten. Hij wil in zijn rug gedekt zijn.


Zandvliet heeft meer last van zijn PTSS dan een jaar geleden. 'Ik zit even in een dip. Laatst was mijn zus jarig, er werd een supriseparty gegeven. We moesten wachten en dan al die mensen, al die stemmen. Al die drukte om me heen, dat is te veel.'

Na nieuwe aanslagen, zoals in Manchester, Nice, Berlijn, Zaventem, Stockholm, is zijn eerste reactie : 'Oh shit niet weer. Dinsdagochtend werd ik, na een slaapmarathon wakker. Ik las de headlines. Jezus Christus, nu zijn er kinderen bij betrokken.

'Ik weet wat de mensen doormaken. Je voelt je zo verloren. Er wordt iets getriggerd in je brein, dat is niet te beschrijven. Als ik erover spreek, heb ik het over mijn reptielenbrein.

'Toen de drie terroristen gingen schieten, trok ik mijn buurman die bijna niet meer leefde, boven op me. Als een soort schild. Je schiet in een overlevingsmodus, denkt alleen aan jezelf. Als idioten kropen we over elkaar heen, over bloederige lichamen, allemaal op weg naar een deur die was opengezet. Ik heb een rossige jongen keihard in zijn gezicht geschopt. Heb ook helemaal niet aan mijn vrienden gedacht. Eenmaal buiten, ben ik een Frans café in gerend, waar ik werd opgevangen door een heel lieve Franse vrouw, Veronique. Ik ben met haar naar huis gegaan en toen pas ben ik mijn vrienden gaan zoeken. Gelukkig leefden ze nog alledrie.'

Sprakeloos

De volgende dag reden de vrienden in hun bebloede kleding naar huis. Een dag later waren ze te gast in de talkshow van Humberto Tan. Zandvliet: 'Ik werd die jongen van Parijs. Toen ik weer aan het werk ging als fysiotherapeut werd ik elk half uur met de Bataclan geconfronteerd. Moest ik aan de volgende klant weer vertellen wat me is overkomen. Dat word je soms te veel, al heb ik 'die jongen van Parijs' nu wel omarmd. Het zal altijd in mijn geheugen gegrift blijven. Later in het bejaardentehuis zal het zijn: vertel eens opa, wat heb je meegemaakt in Parijs.


'Het was vreselijk, maar de Bataclan heeft me ook veel moois gebracht. Ik ontmoet veel nieuwe mensen. Leuke mensen. Veronique. Wildvreemden op straat, die me aanspreken, me een knuffel geven. Ik praat er over in klassen, op podia.


'Laatst sprak ik op een mavo in Delft. Zat daar een donker jongetje met zijn pet schuin op zijn hoofd. Ik dacht dat hij er geen hol aan vond. Toen ik hem aansprak zei hij: 'Ik ben sprakeloos. Het komt zo keihard bij me binnen.' Een meisje uit een andere klas verwoordde zo mooi wat ik te vertellen had: 'U zegt eigenlijk dat je het negatieve moet loslaten om het positieve mogelijk te maken.''

Netwerk

De Britse politie heeft volgens Mark Rowley, het hoofd van de antiterrorisme-afdeling, een 'groot deel van het netwerk' rond de pleger van de zelfmoordaanslag in Manchester opgerold. Er worden acht mensen vastgehouden in verband met de terreuraanslag. Rowley zei te verwachten dat er meer arrestaties zullen plaatsvinden.

Karakter

Dat probeert Zandvliet nu in praktijk te brengen. Bij een andere uitzending van RTL Late Night reageerden hij en zijn vriend Bob vanuit het publiek op het verhaal van Azzedine Amimour, de vader van een van de Bataclan-terroristen. De vader vertelde dat zijn zoon Samy binnen twee weken was geradicaliseerd. Door slechte invloeden van een buurman.

'We nemen die vader niets kwalijk. Hij is ook slachtoffer, net als wij, zeiden we. Ik heb zo veel over me heen gekregen. Ben uitgescholden voor linkse kankerrat, ik zou last hebben van het stockholmsyndroom. 'Ik kom je afmaken.' Dat soort dreigementen werden vanachter een laptopje het net opgeslingerd.

'Voor Parijs werd ik ook snel boos. Als iemand me iets geflikt had, bleef ik doorzeiken. Nu probeer ik die boosheid zo snel mogelijk los te laten. Als je eraan toegeeft, word je bozer en bozer. Dat maakt het leven er niet leuker op.'

Inzamelingsactie

1,7 miljoen pond (2,1 miljoen euro) heeft de inzamelingsactie van de lokale The Manchester Evening News voor de slachtoffers en nabestaanden van de aanslag in Manchester vrijdag al bijeengebracht.