Hoogopgeleiden eerder met pensioen dan laagopgeleiden: 'Is dit wel rechtvaardig?'
Laagopgeleiden gaan ruim een jaar later met pensioen dan hoogopgeleiden, hoewel zij veelal de zwaarste beroepen uitoefenen én minder lang leven dan andere Nederlanders. Terwijl hbo-plussers het bijltje er gemiddeld al enkele maanden voor hun 64ste bij neergooien, stoppen laagopgeleiden in de praktijk pas met werken als ze 65 zijn.
Dit blijkt uit onderzoek van Raymond Montizaan van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht. Voor zijn onderzoek combineerde Montizaan statistieken van het CBS over de werkelijke pensioenleeftijd met opleidingsgegevens uit de jaarlijkse Enquête Beroeps Bevolking.
Hij concludeert dat het verschil in werkelijke pensioenleeftijd tussen mensen van verschillende opleidingsniveaus steeds groter wordt. Dat verschil is ontstaan door het geleidelijk afschaffen van de vut en het prepensioen (vanaf 2006) en de verhoging van de AOW-leeftijd (vanaf 2013). In 2005, toen de gemiddelde Nederlander vlak voor zijn 61ste stopte met werken, gingen laag- en hoogopgeleiden vrijwel tegelijkertijd met pensioen. Een decennium later is de gemiddelde pensioenleeftijd in de praktijk inmiddels 64,5 jaar en blijken Nederlanders plots in twee snelheden richting AOW te rijden. Hbo- of universitair geschoolden stopten in 2015 enkele maanden voor hun 64ste, middelbaar geschoolden enkele maanden ná hun 64ste en mensen met alleen basisschool, vmbo of het laagste mbo-niveau op hun 65ste.
Luxegoed
De reden dat hoogopgeleiden zoveel eerder stoppen met werken is simpel, zegt Montizaan: zij kunnen het zich financieel veroorloven al voor de officiële AOW-leeftijd - 65 jaar en 9 maanden in 2017 - hun betaalde baan op te geven. Vroegtijdig met pensioen gaan is steeds meer een 'luxegoed' voor vermogenden, constateert hij. 'Als je eerder met pensioen wilt, moet je je vermogen aanspreken, bijvoorbeeld je spaargeld, of door je huis te verkopen. Maar laagopgeleiden hebben tijdens hun carrière over het algemeen minder vermogen kunnen opbouwen. Ook is hun aanvullend pensioen lager, waardoor ze afhankelijker zijn van hun AOW-uitkering.' En die gaat nu eenmaal steeds later in.
Extra wrang is dat laagopgeleiden een veel lagere levensverwachting hebben dan hoogopgeleiden. Mensen met een hbo- of wo-diploma leven gemiddeld 72 jaar in goede gezondheid, laagopgeleiden slechts 53 jaar, blijkt uit CBS-cijfers. 'Dit roept de vraag op in hoeverre het verschil in de pensioenleeftijd rechtvaardig is. Want een groot deel van de laagopgeleiden moet doorwerken met lichamelijke klachten en de meeste hoogopgeleiden niet', zegt Montizaan.
Extra wrang is dat laagopgeleiden een veel lagere levensverwachting hebben dan hoogopgeleiden
Hoge prijs
Vooral mensen met een fysiek zwaar beroep betalen een hoge prijs voor hun arbeid. Wie na zijn 50ste een zwaar beroep uitoefent - metselaar, timmerman of verpleegkundige bijvoorbeeld - veroudert in een jaar tijd biologisch gezien niet 12, maar 28 maanden, becijferde gezondheidseconoom Bastian Ravesteijn vorig jaar in zijn proefschrift.
Arbeidseconoom Ronald Dekker (universiteit Tilburg) vermoedde al dat laagopgeleiden langer doorwerken dan hoogopgeleiden, maar noemt het goed dat dit nu met gedegen cijfers is onderbouwd. Dekker constateert dat de armen feitelijk pensioengeld overdragen aan de rijken. Laagopgeleiden beginnen immers eerder met werken en gaan langer door, maar overlijden ook jonger dan hoogopgeleiden. De laatsten profiteren zo van de door laagopgeleiden betaalde AOW- en pensioenpremies. 'Dat zit ingebakken in ons pensioensysteem: de vuilnisman subsidieert de hoogleraar.'
Lees verder: is de flexibele AOW nou echt de oplossing?
Ook zware beroepen moeten langer doorwerken, maar wat als ze dat niet halen?
Ook personen met een zwaar beroep moeten langer doorwerken tot hun pensioen. Maar fysiek zullen zij een pensioenleeftijd van 71,5 jaar veelal niet halen. Dat heeft gevolgen, ook voor u.