Er hangt een geurtje rond de asfaltfabriek
Er zijn te weinig controles op de uitstoot van asfaltcentrales. Als er dan toch metingen worden uitgevoerd, dan blijken ze vaak de toegelaten gezondheidsnorm te overschrijden. Vlaams minister Joke Schauvliege (CD&V) grijpt voorlopig niet in.
Onze autowegen worden steeds vaker aangelegd met gerecycleerd asfalt. Terecht, want zo wordt de afvalberg een beetje kleiner. Hoe meer bouwbedrijven de circulaire economie omarmen, hoe beter voor het milieu. Op dit moment mag een weg in Vlaanderen voor 50 procent uit afgeschraapt asfalt bestaan. Naar Nederlands voorbeeld wil Vlaanderen die limiet binnenkort optrekken tot 70 procent.
Toch is recyclage van asfalt niet altijd gezond, want daarbij komen gevaarlijke stoffen vrij. De steentjes in het asfalt zijn namelijk aan elkaar gekleefd met 'bitumen', een product dat gedistilleerd wordt uit ruwe aardolie. Als de bitumen opnieuw worden verhit om het afvalt vloeibaar te maken, dan komen er 'vluchtige organische stoffen' (VOS) en 'polycyclisch aromatische koolwaterstoffen' (PAK) vrij. Sommigen daarvan zijn kankerverwekkend.
Baby's
Toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) verwijst zelf naar 'benzeen', het kleinste deeltje dat vrijkomt in het proces. “Benzeen is een toxische stof waarvan bewezen is dat ze leukemie veroorzaakt” zegt hij. “Op zich is de stof niet verboden omdat het risico op blootstelling vrij klein is. We leggen er bijvoorbeeld geen eten op en laten er geen baby's op rondkruipen. Maar het zit wel in die typische rubberen matten met gaten die je voor deuren en in skicentra ziet liggen.”
'Benzeen is een toxische stof waarvan bewezen is dat ze leukemie veroorzaakt'
Benzeen is niet enkel gevaarlijk bij aanraking, maar ook bij inademing. Alles hangt daarbij af van de concentratie en de duur van de blootstelling. “Ook langdurige blootstelling aan kleine concentraties is kankerverwekkend voor mens en dier. Vandaar dat benzeen volledig verbannen is uit het onderwijs. Studenten mogen er niet mee in aanraking komen", zegt Tytgat.
Grimbergen
Dat is ook de reden waarom de buurtbewoners van een asfaltcentrale in Grimbergen zich zorgen maken. De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) voerde in hun buurt metingen uit op de luchtkwaliteit en stelde daarbij piekwaarden aan benzeen vast. "Die pieken gaan tot 10,28 microgram per kubieke meter, terwijl het gemiddelde voor industriële gebieden op 0,97 microgram per kubieke meter ligt", zegt Johan Declercq, voorzitter van het actiecomité in Grimbergen. De alarmdrempel in gebouwen ligt op 5 microgram per kubieke meter.
“Het probleem is dat onze wijk vijftien meter hoger ligt dan de asfaltcentrale. Als de wind tegenzit, dan waait de wolk recht in ons gezicht”, vertelt Declercq. “Soms hebben we ook geurhinder, maar binnenkort willen ze die stank camoufleren met andere chemische stoffen. Dan weten we helemaal niet meer welk vergif we inademen.”
'Er zijn pieken gemeten tot 10,28 microgram benzeen per kubieke meter. Het gemiddelde voor industriële gebieden ligt op 0,97 microgram'
Carl Van den Eynde, CEO van uitbater Viabuild!, nuanceert dat verhaal. Hij benadrukt dat de centrale er alles aan doet om de hinder te beperken. "Op dit moment ligt onze centrale stil. We maken gebruik van die stop om onze schouw te verhogen en een bijkomende afzuiging te voorzien", zegt hij. Volgens de CEO overdrijft het actiecomité bewust de negatieve milieu-effecten van de centrale. "Het is ook niet duidelijk of de gemeten waarden van onze fabriek komen, of van andere bedrijven in de buurt."
Los van Grimbergen zijn er ook heel wat andere asfaltcentrales, onder meer in Puurs, Oostende en Riemst, waar bewoners klagen over hinder. Volgens hen doet de overheid te weinig om de luchtkwaliteit te controleren.
Zelfregulering
Vlaams minister van Milieu Joke Schauvliege (CD&V) reageert dat asfaltcentrales wel degelijk worden gecontroleerd. Enerzijds via zelfregulering, want asfaltfabrieken moeten vier keer per jaar zelf hun uitstoot controleren. Anderzijds voert de Vlaamse milieu-inspectie zelf steekproeven uit in heel Vlaanderen. Vorig jaar werden negen metingen uitgevoerd, in 2015 vijf. Op een totaal van ongeveer twintig asfaltcentrales.
“Bij de zelfcontrole werden er bij twee exploitanten overschrijdingen vastgesteld van de uitstootnormen”, zegt Schauvliege in het antwoord op een parlementaire vraag van Elisabeth Meuleman (Groen). “Bij de controles door de inspectie waren er vier overschrijdingen. Telkens werden door de overheid de nodige saneringen opgelegd.” De maatregelen volstaan volgens Schauvliege om de veiligheid te garanderen.
Nederland
Maar volgens Meuleman gebeurt er te weinig. Ze verwijst naar de controles van de milieu-inspectie in Grimbergen. Die voerde vier metingen uit naar de luchtkwaliteit rond de fabriek, maar dat zou telkens gebeurd zijn op het moment dat de fabriek gesloten was. “Niet moeilijk dat ze geen overtredingen hebben vastgesteld", zegt ze.
Volgens Meuleman moet Schauvliege dringend ingrijpen. “De inwoners van Vlaanderen hebben recht op gezonde lucht. Die garantie kan enkel worden gegeven als elke fabriek minstens één keer per jaar wordt gecontroleerd." Daarnaast moet de sector onder druk worden gezet om te innoveren. "In Nederland gebeurt de recyclage bijvoorbeeld in afgesloten ruimtes. Zo worden de schadelijke emissies opgevangen nog voordat ze kunnen vrijkomen."