Italië stemt 'nee': dit zijn de financiële gevolgen

1. Waar is het voorspelde financiële bloedbad?

Het antwoord is hetzelfde als na de verkiezing van Trump en het Brexit-referendum: van een bloedbad op de beurzen is geen sprake. De euro zakte vanochtend vroeg even weg, maar heeft zich inmiddels hersteld. Hetzelfde geldt voor de Europese aandelenbeurzen en de obligatiemarkten. De reden ligt voor de hand: er was al rekening gehouden met een 'nee' bij het Italiaanse referendum. Geen belegger die daarvan hoeft te schrikken.

2. Conclusie: niks aan de hand, business as usual?

Nee, want het gevaar is nog niet geweken. Daarvoor moet je alleen wel wat verder kijken dan de gebruikelijke koersen. 'Italië is een grote economie met stabiele instituties. Wat er nu gebeurt, verandert daar niets aan', stelde minister Dijsselbloem vanochtend, bij aankomst in Brussel voor de maandelijkse vergadering van de Europese ministers van Financiën. Maar daarmee rekent hij buiten de Italiaanse banken. Niet voor niets komt vandaag de top van probleembank Monte dei Paschi di Siena (MPS) bijeen voor spoedoverleg.

 3. Waarover wordt bij dat crisisoverleg besproken?

Over de inhoud is nog niets bekend, maar je mag aannemen dat het gaat over het reddingsplan van MPS, de oudste bank ter wereld. Dat staat door de uitslag van het referendum op losse schroeven. Niet voor niets meldt de FT dat er ook twee investeringsbanken aan tafel zitten, JPMorgan uit de Verenigde Staten en het Italiaanse Mediobanca. Zij spelen een cruciale rol als adviseurs. De vraag is: gaat het private reddingsplan voor MPS door of niet?

4. Wat houdt dit steunplan in?

Het bestaat grofweg uit twee onderdelen. Ten eerste wil MPS een miljardenpakket aan giftige leningen verkopen aan een reeks private partijen, waaronder de andere grote Italiaanse banken. Die probleemleningen zijn dé reden dat de Italiaanse banken al jaren wankelen. Het gaat om maar liefst 360 miljard euro, oftewel de helft van alle slechte leningen in de eurozone. Daarop wordt niet, of slechts met grote vertraging afbetaald. Bijvoorbeeld omdat de betreffende bedrijven op de rand van het faillissement staan. Het duurt in Italië gemiddeld 8 jaar voordat een bank via de rechter een deel van dat uitgeleende geld terug kan krijgen.

Daarnaast hoopt de Toscaanse bank voor 5 miljard aan nieuwe investeringen op te halen. Onder meer Qatar toonde de afgelopen maanden interesse. Maar deze complete opzet dreigt nu in het water te vallen. Geen belegger die in deze onzekere situatie staat te trappelen om te investeren in MPS, of haar probleemleningen wil opkopen.

5. Wat gebeurt er als de private reddingsactie niet doorgaat?

Dan is snelle actie geboden. Voor je het weet ontstaat een bankrun. Klanten die het niet langer vertrouwen, halen dan hun spaargeld weg bij MPS. Verwacht wordt daarom dat de Italiaanse overheid klaar staat met een kapitaalinjectie van miljarden euro's. Uiteindelijk zal het de probleembank moeten nationaliseren. Dat Europa daar niets van wil hebben, en dat Italië op zijn minst zal worden gedwongen kleine beleggers mee te laten bloeden voor het fiasco bij MPS - dat lijkt dan onvermijdelijk.

6. Hoe groot is het besmettingsgevaar voor de rest van de Europese financiële sector?

Ook de grootste bank van Italië, UniCredit, heeft vers kapitaal nodig, zo'n 10 tot 13 miljard. Hoe dat moet gebeuren, daarover wil de bank volgende week meer bekend maken. Vandaag werd al bekend dat UniCredit in gesprek is met een Franse partij over de verkoop van een onderdeel.

Dat levert in elk geval alvast een aantal miljard op. Groter zullen de problemen zijn voor talrijke kleinere Italiaanse banken. In het zwartste scenario zal de onzekerheid over de Italiaanse financiële sector overslaan naar bijvoorbeeld Portugal, of zelfs Deutsche Bank. Dan gaat Europa een nieuwe ronde van de eurocrisis in.