'Rampen zijn altijd persoonlijk én politiek'

Rampen zijn altijd persoonlijk en politiek. En net zoals in het dagelijks leven overschaduwt de politiek al snel het persoonlijke. Bij vlucht MH17 is het niet anders. De 298 onschuldige doden zijn 298 x 1 mensenleven dat op onbegrijpelijke wijze is onttrokken aan familie, vrienden, collega's en kennissen. Tegelijkertijd zijn de 298 slachtoffers een getal geworden waarover een informatieoorlog en politieke spellen worden gevoerd.

Dat spel wordt op internationaal niveau gespeeld. Dat de Boeing 777 is neergehaald door een raketinstallatie lijkt inmiddels vast te staan. Maar door wie precies en waarom? Westerse landen wijzen naar Poetin en de rebellen, de Russische president wijst naar Oekraïne. De Amerikanen zeggen spijkerharde bewijzen te hebben maar geven die nog niet vrij. Poetin grijpt de ramp ondertussen aan om een uitbreiding van zijn leger te legitimeren. Hij moet wel, heeft hij vandaag te kennen gegeven in een persverklaring, gezien de activiteiten van de NAVO in Oost-Europa. En ondertussen blijft die ene vraag maar gonzen: hoe nu verder? Meer sancties tegen Poetin? Of zelfs militair ingrijpen in Oost-Oekraïne? Wat betekent dit voor de toekomstige verhouding tussen Oost en West? Voer voor analisten en experts, voer voor evenzoveel tegenstrijdige visies.

Ook op landelijk niveau wordt het spel gespeeld. Rampen zijn immers ook een meetlat waarlangs het functioneren van politici en leiders wordt afgemeten. Niet voor niets noemt de Volkskrant de ramp een 'lakmoesproef' voor de koning en premier. Zo kreeg Rutte de eerste dagen na de ramp veel kritiek op zijn functioneren. Hij zou te afwachtend en aarzelend reageren. Hetzelfde verwijt kreeg Koning Willem-Alexander, die gisteren dan toch het volk toesprak.

Politieke spellen
Door al die politieke spellen raakt de menselijke maat al snel naar de achtergrond verdreven. Voor je het weet zijn de 298 slachtoffers, waaronder de 193 Nederlandse, niets anders dan de aanleiding voor een mondiale belangenstrijd die alle aandacht opslurpt. Mensenlevens gereduceerd tot politieke troefkaarten. Wat dat betreft was het artikel dat correspondent Olaf Koens gisteren voor de Volkskrant schreef even pijnlijk als noodzakelijk. Hij bracht een nacht door op de plek van de ramp. In zijn artikel geeft hij een uitgebreide opsomming van wat hij ziet:

'De details doen pijn. Het enige wat ik kan doen is schrijven. Alles opschrijven. Ik noteer: een pakje Goudklompje Naturel, smeerkaas. Een steeksleutel. Een cd met Afrikaanse muziek. Een instapkaart. Een pakketje luchtpost. Twee plastic zakken met oranje pennen als reclame van een accountantskantoor. Het boekje Leren schrijven met in kinderkrullen de woorden 'ananas' en 'muis'. Een babyrammelaar. Een klein hup-holland-hup-shirtje, feloranje. De Lonely Planet Bali en Lombok. Een tas met 'Hard Rock Café Penang'. Liga's. Het laatste nummer van Voetbal International. Een Friese kruidkoekreep. Een tas van Omroep Gelderland. Een kruik. Een petje.'

Stil
Zo gaat de opsomming nog een flinke tijd door. Een opsomming van alledaagse spullen, afkomstig uit een alledaagse werkelijkheid, gevangen in een gruwelijke context. De nagelaten details van 298 verloren mensenlevens. Na het lezen van het artikel was ik stil. Heel stil.

In zijn Voetnoot van gisteren bekritiseerde Arnon Grunberg de voorpagina van het NRC Handelsblad. Daarop stond een foto van de Nederlandse vlag die halfstok hing met de tekst 'Iedereen kent wel iemand.' Grunberg stelt dat ook kwaliteitskranten kennelijk niet geïnteresseerd zijn in 'het duiden van feiten', enkel 'in het oproepen van emoties en het spelen met nationalistische motieven.'

De feiten worden al geduid. Ze worden van zoveel kanten geduid dat de werkelijkheid steeds onscherper in het vizier verschijnt. En die werkelijkheid is juist persoonlijk en vol emotie. Het is de werkelijkheid die Koens beschreef: 298 x 1 mensenleven, uit het bestaan gerukt door een politiek steekspel dat al lang bezig was voordat de Boeing 777 van Malaysia Airlines opsteeg en dat ook nu gewoon doorgaat. Laten we dat niet vergeten.

_{Bart Smout is schrijver en columnist voor Volkskrant.nl.}