'Goed toezicht houden is bedenken hoe je zelf was, als kind'

Henny Beekwilder (70) was 52 jaar lang badmeester en hij zegt: 'Goed toezicht houden is bedenken hoe je zelf was, als kind. Niet alleen maar lijstjes afstrepen en elkaar afrekenen.' Sinds zijn pensioen is hij manager van de Nationale Beroepsopleiding Zwemonderwijs. Die leidt jaarlijks 250 zwemleraren en 'lifeguards' (modern voor badmeester) op, ze zijn de grootste.

Omdat intimidatie en agressie in zwembaden steeds weer het nieuws haalden bezocht ik met Henny een training voor lifeguards over dat onderwerp, in een lesruimte bij het Ir. Ottenbad in Eindhoven: het zwembad waar Henny de jaren voor zijn pensioen de manager was. Intussen behandelt de Utrechtse rechtbank de zaak van de negenjarige Salam Hamada uit Syrië, verdronken tijdens het schoolzwemmen in Rhenen. Daarover moeten we het nu toch vooral hebben, want Henny noemde 'Syriërs, Albanezen en Iraniërs' bij ons eerste gesprek twee weken geleden al de mensen 'waar je in zwembaden nu echt alert op moet zijn. Omdat we ze vaak nog niet kunnen verstaan en niet weten of ze kunnen zwemmen.'

Verdronken meisje

De Syrische Salam (9) sprak geen Nederlands en kon niet zwemmen. Zijn haar juffen en meesters nalatig geweest? 'Ook ons leven staat op z'n kop.'

Verdrinkingen in zwembaden komen vaker voor, hij heeft ze zelf ook meegemaakt. Je bent hulpverlener, tien minuten later ben je verdachte en dan blijkt na autopsie vaak dat al sprake was van hartfalen of een zware epileptische aanval. Als er al ergens in Nederland straf werd uitgedeeld, dan was het aan nalatige zwembaden, die kregen volgens Henny wel eens boetes van 35 duizend euro opgelegd. In de zaak van Salam vervolgt het OM nu betrokkenen persoonlijk: drie badmeesters en twee leraren van de Ericaschool in Rhenen, wegens ernstige nalatigheid met de dood tot gevolg.

De hamvraag in de rechtszaal is nu wat precies het veiligheidsprotocol was in Rhenen en of dat werd opgevolgd. Maar Henny Beekwilder is juist helemaal geen voorstander van overdreven geloof in protocollen, waar moderne zwembaden toch al van vergeven zijn. Wel leert hij alle zwemleraren en lifeguards om, als een klas na zwemles terug is naar de kleedhokjes, altijd nog even een rondje over de rand van het bad te lopen om te controleren of er iemand op de bodem ligt - wat niet gebeurde in Rhenen, al gold hier wel net een maand een nieuw veiligheidsprotocol.

'Wie zich blindstaart op protocollen verliest al snel het individu uit het oog. Juist in zwembaden is dat levensgevaarlijk', zegt Henny. In Rhenen moest iedereen volgens de richtlijnen inderdaad de hele groep in de gaten houden en zo lette niemand speciaal op een meisje uit Syrië dat nog slecht Nederlands sprak en nauwelijks kon zwemmen. De zwemleraar van Salam zei gisteren in de rechtszaal dat hij sommige dingen zelf ook liever anders had gedaan, maar er veiligheidshalve toch voor koos het protocol te volgen. Een misschien wel dodelijke fout. Maar was het ook zíjn fout?

Neem de zogeheten 'agressierapporten' van tegenwoordig, zegt Henny Beekwilder. Nadat een persoon die zich heeft misdragen eruit is gestuurd, moeten lifeguards in veel zwembaden zo'n rapport nu volgens protocol invullen. 'Maar een agressierapport lost geen agressie op. Het verschuift alleen maar nóg meer verantwoordelijkheid naar de badmeester.'

In het Ottenbad luisterden we naar de cursisten die ervaringen uitwisselden. Ik vroeg hen een top-5 van lastpakken te geven. Op één zetten ze unaniem de Nederlandse ouders die blijven weigeren hun kinderen zonder zwemdiploma's bandjes om te doen. Iedereen vindt nu dat de badmeester maar moet opletten.

Opvallend weinig zorgen maakten de cursisten zich hier dan weer over de volgens sommige media toch terugkerende overlast en seksuele intimidatie door jongens met een Marokkaanse achtergrond. Ook een flink deel van Eindhoven en de bezoekers van het Ottenbad is intussen van allochtone afkomst, de zwembadkantine verkoopt halal kroketten, maar overlast? Dat werd 'veel te groot gemaakt'.

Vaker is het wederzijds flirten en dan nog niet doorhebben waar de grenzen van een meisje liggen, zei de één. 'En andersom komt óók voor', zei cursusleidster Karin Janssen. Ook Henny Beekwilder haalde zijn schouders op. In zijn tijd ging hij af en toe naar de moskee en zwom hij wekelijks een uurtje voor de lol met die jongens, daarna luisterden ze echt wel. En mocht hij ons even helpen herinneren aan de jaren tachtig van de vorige eeuw, toen alle Nederlandse moeders topless lagen te zonnen op de ligweides? 'En dan wilden ze ook nog topless zwémmen, en dat moest ik dan zien te voorkomen, haha.'

Niet de jongens lijken het probleem nu. Wel misschien onze bereidheid elkaar nog gewoon een beetje in de gaten te houden.

m.oostveen@volkskrant.nl