Allereerste tekst van Hugo Claus blijkt vertaald nazigedicht
Amper enkele maanden na het overlijden van Claus in 2008 dook dankzij een oud-klasgenote van de schrijver een vroege tekst van hem op. Het gedicht heette "Grauwvuur", telde amper 62 woorden, en was neergeschreven in een schoolschriftje. De 13-jarige Claus had die tekst, over de gevolgen van een mijnramp, geschreven voor de klasgenote die hij "het slimste meisje van de klas" noemde.
Bij de tekst stond, naast zijn naam "Claus Hugo" en de datum "22 zomermaand 1942" ook het verzoek "aan niemand toonen aub". De klasgenote respecteerde die wens. Onder grote mediabelangstelling werden de verzen pas na zijn dood eind 2008 geveild voor 2.400 euro. Aan de authenticiteit ervan werd nooit getwijfeld.
Nu pas blijkt dat Claus zijn klasgenote om de tuin heeft geleid met de vertaling van een Duits gedicht. "Grauwvuur" is niet meer of minder dan het gedicht "Mutter des Bergmanns" van de Duitse schrijfster Elisabeth Emundts-Draeger, die buiten de Duitse grenzen amper bekend was. Claus vertaalde de tekst enkel, en gaf er een nieuwe titel aan.
Publicatie in Duits naziblad
Hoe kwam de jonge Claus in oorlogstijd dan in het bezit van dat Duitse gedicht? Volgens onderzoeker Georges Wildemeersch van het Antwerpse Hugo Clauscentrum was de Duitse versie van de tekst in maart 1942 gepubliceerd in DeVlag, een collaboratietijdschrift. De moeder van Claus was in die tijd lid van de beweging die dat blad uitgaf. Volgens de onderzoekers is het aannemelijk dat Claus de tekst op die manier onder ogen kreeg. In die zomer van 1942 zou Claus zelf ook tijdelijk in de ban geweest zijn van het nazisme. De collaboratie van zijn familie komt ook aan bod in zijn latere succesroman "Het verdriet van België".
Wildemeersch twijfelde al langer aan de echtheid van dat eerste gedicht, omdat de teneur en het thema sterk afweken van zijn werk enkele jaren later, als puberende jongen. "Omdat de tekst gaat over een mijnramp, en bijna helemaal vanuit het perspectief van een moeder is geschreven, leek het mij bijna te straf voor een 13-jarige, ook al hebben we het dan over Hugo Claus", aldus Wildemeersch.
Grauwvuur
Ik heb je uit mijn schoot
Inde grootren schoot gegeven.
Toen was ons leven groot.
Toen stond je, werkman, in de aardeschoot,
Je licht verblindde de donkerten
En kolenaadren zongen onder je kamer
Uit eeuwigheden haalde je
rijkdom
En bracht uit stenen ons brood.
Je beminde 't leven en verstaat de dood.
Dood is nu je slaap in de groote moederschoot
Claus Hugo
22 zomermaand 1942