Meiden van halal zijn terug als milde moeders

De zussen Esmaa (36), Jihad (32) en Hajar (30) Alariachi deden heel wat stof opwaaien, toen ze tien jaar geleden voor het eerst op tv verschenen met hun praatprogramma De meiden van halal. De Alariachi's stonden symbool voor de goedgebekte, grootstedelijke, hoogopgeleide en hoofddoekdragende jonge moslimvrouw met een stevige mening. Van homoseksualiteit tot de gevolgen van de moord op filmmaker en islamcriticus Theo van Gogh: de zussen gingen beladen gespreksonderwerpen niet uit de weg.

Tien jaar later zijn Esmaa, Jihad en Hajar getrouwd, moeder geworden en milder gestemd: tijd voor een vervolgserie, vonden de zussen. Sinds 27 november zijn de Alariachi's weer op de buis met De mama's van halal - een vierdelige serie waarin ze terugblikken op hun eerste programma en hun eigen ontwikkeling in het afgelopen tien jaar.

Waarom besloten jullie een vervolg te maken op Meiden van halal?

J: 'Omdat je nu nog steeds nauwelijks programma's op televisie tegenkomt die het alledaagse leven van moslimvrouwen laat zien.'

H: 'De meeste moslims die je in de media ziet, zijn moslims die in een talkshow iets moeten verdedigen of alleen over islamitische onderwerpen mogen praten. Wij zijn in de eerste plaats mama's.'

Vlucht 1951

Jihad en Hajar Alariachi zaten in het ramptoestel van Turkish Airlines (vlucht 1951) dat op 25 februari 2009 nabij Schiphol neerstortte en waarbij negen mensen omkwamen en 117 mensen gewond raakten. Jihad en Hajar werden lichtgewond in het ziekenhuis opgenomen en kampten jarenlang met een posttraumatisch stresssyndroom. In de eerste aflevering van De mama's van halal blikken ze terug op die gebeurtenis en de gevolgen daarvan voor hen persoonlijk.

Wat zegt dat over de media in Nederland?

J: 'Dat de media in elk geval geen afspiegeling zijn van de maatschappij.'

Waar ligt dat aan?

J: 'Ik heb het idee dat het aan lef ontbreekt bij hoofdredacteuren om allochtonen aan te nemen, want ik ken genoeg talent.'

E: 'En je valt als allochtoon vaak pas op als je excelleert.'

Maar hoofdredacteuren zeggen al jaren dat ze meer mensen met een allochtone achtergrond op de redactie willen. Er zijn zelfs speciale projecten op touw gezet om dit voor elkaar te krijgen.

E: 'Ze willen misschien wel, maar ze zijn niet actief op zoek.'

J: 'Het gaat ook niet alleen om het aannamebeleid. Als medium moet je ook nadenken over een inclusieve cultuur op de redactie. Ik heb bij Amsterdamse zender AT5 gewerkt en voelde me daar niet altijd thuis. Mijn collega's gingen bijvoorbeeld vaak na werk nog even samen wat drinken. Ik ging dan niet mee omdat ik geen alcohol drink. Dan mis je al zo'n sociaal moment.'

Werd je dat kwalijk genomen?

J: 'Nee hoor. Ik had ook absoluut niet het idee dat ze me níét leuk vonden. Maar op de werkvloer werd ik zakelijk benaderd, terwijl ze onderling wel heel leuk en joviaal tegen elkaar deden. Er was gewoon geen band, omdat ik in niets op hen leek. Ik voelde me er niet thuis, terwijl Amsterdam wel echt mijn stad is - ik ben hier immers geboren en opgegroeid.'

Tegenwoordig doceert Esmaa Engels op een middelbare school, is Jihad museumdocent en doceert Hajar marketing op twee hogescholen. De laatste jaren zijn ze nauwelijks op televisie geweest.

Hoe zijn jullie veranderd, ten opzichte van tien jaar geleden?

H: 'Vroeger wilden we vooral bewijzen dat we heus wel waren geïntegreerd. Kijk nou, zeiden we, we spreken goed Nederlands! We zijn hoogopgeleid! Nu zeggen we: je hebt ons maar te accepteren. Het is klaar nu. Diversiteit is een feit. Deal with it.'

J: 'We zijn niet de enigen: je ziet dat die bewustwording onder minderheden steeds sterker wordt - dat je trots mag zijn op je roots, dat je best een ander geloof mag aanhangen en dat je niet hoeft te assimileren. We zijn het normaal gaan vinden om altijd extra beleefd te reageren, omdat je niet wil dat mensen denken: 'zie je nou wel, die moslims ook altijd.' Dus dan sta je buitenshuis altijd maar weer geduldig te zijn en te glimlachen, omdat je weet dat een chagrijnig momentje gelijk aan je hoofddoek of afkomst kan worden gerelateerd.'

Klinkt alsof je al die tijd op eieren hebt moeten lopen in Nederland.

J: 'Nou ja, je raakt eraan gewend. Als ik ruzie heb in het verkeer en een middelvinger krijg, dan denk ik drie keer na voordat ik ook een middelvinger opsteek met mijn hoofddoek.'

E: 'Maar als je je belemmerd voelt om je te uiten in het verkeer vanwege je hoofddoek, dan doe je dat jezelf aan, zullen mensen zeggen. Jij kiest daar zelf voor door een hoofddoek te dragen.'

J: 'Dat kunnen ze zeggen, maar ik zou dat gevoel ook hebben als ik geen hoofddoek droeg - dit denk je gewoon als allochtoon.'

Hebben jullie daar ook last van, Hajar en Esmaa?

H: 'Die houding zit inderdaad zo diep dat je het niet eens meer door hebt. Maar als ik nu zie dat de caissière mij niet begroet terwijl ik haar dat wel heb zien doen bij de vorige klant, dan durf ik haar daar wel op aan te spreken.'

E: 'Ik ben er niet zo mee bezig, ik heb altijd wel mijn mond opengetrokken als iets werd gezegd of gedaan wat ik niet fijn vond.'

J: 'Was jij dan nooit extra voorzichtig?'

E: 'Nee, want ik reageer vaak heel impulsief - je kent me.'

J: 'En je bent altijd vrolijk. Volgens mij heb jij sowieso nooit je dag niet.'

E: 'Die dagen heb ik wel, maar ik heb gewoon een hoger schijtgehalte. In het bijzijn van mijn kinderen pas ik wel meer op mijn woorden.'

De zussen Alariachi werden ontdekt door Jan Kooyman (43), destijds producent bij AT5, de zender waar Jihad stage liep. Ze nam geregeld haar zussen mee. Kooyman, gefascineerd door hun bravoure, zag potentie in de jonge vrouwen en zocht bij de publieke omroep mogelijkheden voor een eigen tv-programma. De VARA had interesse: De wereld draait door was nog in ontwikkeling en de redactie zocht nog kandidaten voor de Jakhalzen-rubriek. Maar dat zag Kooyman niet zitten. Uiteindelijk kregen ze een eigen programma bij NPS: in oktober 2005 werd de eerste aflevering van Meiden van halal uitgezonden. Hajar, de jongste zus, was pas 18 jaar.

Wat vonden jullie ouders daarvan?

J: 'Eerst was het de bedoeling dat we een soort Big Brotherserie zouden maken.'

E: 'Ze wilden bij ons thuis camera's ophangen en ons dagelijkse leven volgen.'

J: 'Leuk en aardig, zeiden onze ouders toen, maar dat gaat mooi niet gebeuren. Ga maar buiten filmen.'

E: 'Dat was inderdaad een no-go. Thuis lopen we onder meer zonder hoofddoek en de bedoeling van een hoofddoek is juist dat vreemden je niet zonder hoofdbedekking zien. Stom, maar dat realiseerden we ons pas toen we met onze ouders gingen overleggen. '

Vinden jullie achteraf niet dat jullie een beetje te jong waren?

J: 'Nee, ik vond wel dat we met wel hele ernstige vragen werden geconfronteerd; vragen die een theoloog zou moeten beantwoorden, niet een meisje van 19.'

H: 'En als je zo jong bent, denk je echt nog dat je de waarheid in pacht hebt.'

E: 'We hebben voor die serie bijna nooit met leeftijdsgenoten gesproken. Het waren altijd intellectuelen en schrijvers die tegenover ons stonden: Theodor Holman, dat soort types.'

H: 'Maar ik wil niet doen alsof het ons allemaal maar overkwam. We kozen er zelf voor en we hebben goede gesprekken gehad.'

Er was veel lof voor de Meiden van halal, maar ook kritiek. Conservatieve moslims vonden jullie te vrij en rechtse autochtonen meenden dat jullie je geëmancipeerder voordeden dan in het echt het geval was. Wat raakte het meest?

J: 'Dat mensen dachten dat ik homo's haat.'

Je trok in de eerste aflevering van Meiden van halal nogal fel van leer toen iemand zei dat je islamitisch én praktiserend homoseksueel kan zijn.

J: 'Dat kwam omdat ik opeens de theoloog ging uithangen over materie waarvan ik geen verstand had. Ik herhaalde toen alleen maar wat ik vaagjes wist, namelijk dat islam en homoseksualiteit niet samengaan.'

Jullie zijn nu moeder. Wat als je kind homoseksueel blijkt te zijn?

E: 'Mijn kind blijft mijn kind. Natuurlijk heb je een ideaalbeeld voor de toekomst, maar als mijn kind daar niet aan gaat voldoen, dan heb ik daarmee te dealen.'

J: 'Ik heb ook een ideaalbeeld, maar ik heb in de afgelopen tien jaar ook meer islamitische homo's en lesbiennes gesproken. En ik realiseer me eigenlijk nu pas hoe heftig het voor hen is: die worsteling met het geloof, de loyaliteit aan hun familie en de beledigingen die ze over zich heen krijgen van andere moslims. Ik heb het echt met ze te doen als ik die verhalen hoor.'

De Alariachi's veroorzaakten later nog een controversieel tv-moment. In 2007 gingen de zussen voor het eenmalige programma Bimbo's & Boerka's in discussie met cabaretier Hans Teeuwen. Enkele maanden daarvoor grapte Teeuwen in een satirisch gedicht dat hij zich 'voor straf zou laten pijpen door de Meiden van halal'. De discussie, die Teeuwen inhoudelijk glansrijk won van de jonge Alariachi's, werd later uitgeroepen tot tv-fragment van het jaar.

J: 'Ik heb spijt van dat gesprek. Het klinkt nu misschien nep, maar eerlijk: eigenlijk voelde ik me niet eens beledigd door dat gedicht. Ik wist niet eens wie Hans Teeuwen was.'

H: 'Ik heb vooral spijt van de manier waaróp we de discussie voerden. We luisterden niet.'

J: 'Daarin zijn we wel gegroeid. In onze nieuwe serie zijn we minder uit op confrontaties en discussies en zijn we meer op zoek naar gesprekken en overeenkomsten.'

Jullie willen in de nieuwe tv-serie Hans Teeuwen weer spreken. Gaat dat lukken?

E: 'Hans heeft het heel druk in Londen, maar we houden contact. We hopen dat hij in ons programma in gesprek wil over vrijheid van meningsuiting, mocht hij binnenkort weer in Nederland zijn en tijd hebben. Hij is inmiddels natuurlijk ook vader geworden, misschien hebben we nu iets meer met elkaar gemeen.'

_{De mama's van halal (NTR) is tot 18/12 elke zondag te zien om 16.30 uur bij NPO 2.}