18 september 2014

Naar aanleiding van de verhoogde vraag naar euthanasie bij geïnterneerden in de Belgische gevangenissen willen wij deze open brief schrijven.

Als commissie van toezicht zijn wij onafhankelijke burgers die als vrijwilligers de opdracht hebben toe te zien op een rechtvaardige en menswaardige bejegening van al wie verblijft in de gevangenis van Merksplas : veroordeelden en geïnterneerden.

We zijn van oordeel dat de basisrechten van deze laatste groep ernstig worden geschonden. Geïnterneerden zijn personen die een misdrijf hebben gepleegd, maar niet gestraft worden omdat ze ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard. Geïnterneerden zijn ziek en de meesten van hen horen thuis in een psychiatrisch ziekenhuis waar er een goed evenwicht bestaat tussen beveiliging en medische zorg. De strafbare feiten die ze hebben gepleegd variëren van het in brand steken van een fiets, druggebruik, zedenfeiten tot moord.

In de gevangenis van Merksplas verblijven momenteel 317 geïnterneerden. 33 geïnterneerden verblijven al meer dan 20 jaar in de gevangenis. 35 onder hen is ouder dan 60 jaar. In de toekomst zullen een aantal van hen zorgbehoevend worden. In de gevangenis is er geen mogelijkheid hen aangepaste zorg te verschaffen.

Om het half jaar verschijnen geïnterneerden voor de commissie voor de bescherming van de maatschappij die op basis van hun vorderingsrapporten oordeelt wat er verder met hen moet gebeuren. In de meeste gevallen is de beslissing dat er geen vorderingen zijn en dat ze te gevaarlijk zijn om vrij te komen. De meerderheid van de geïnterneerden blijft daarom in de gevangenis zonder perspectief omdat ze niet welkom zijn in de psychiatrie of omdat er geen aangepast aanbod te vinden is.

Geïnterneerden worden in de gevangenis van Merksplas opgesloten en leven onder hetzelfde regime als veroordeelden. De meesten zitten meer dan 20 uur achter een gesloten deur, in een middeleeuwse huisvesting, zonder aangepaste zorg of aandacht, zonder perspectief.

In de gevangenis van Merksplas doet de directie haar uiterste best om voor de geïnterneerden een aangepast zorgkader te realiseren. Er is een zorgteam van 35 hulpverleners dat alles doet wat mogelijk is om activiteiten te voorzien en projecten te ontwikkelen om een leefbaarder klimaat te creëren, maar hun mogelijkheden wat betreft personeel zijn volledig ontoereikend om voor alle geïnterneerden een zorgplan uit te werken. Op dit moment krijgt 1/3 van de geïnterneerden minimale zorgondersteuning. De resterende groep (200 geïnterneerden) krijgt geen begeleiding op maat, terwijl ze daar wel recht op hebben.

Als commissie zijn we getuige van de grote detentieschade die het gevangenisregime veroorzaakt bij de geïnterneerden: ze hebben veel lichamelijke klachten, hun psychopathie verergert, ze zijn futloos, angstig, paranoïde, het leven beu, volledig geïsoleerd, eenzaam en kwijnen stilletjes weg. Als er geen zorg en begeleiding wordt geboden op maat van hun psychopathologie dan is het niet verwonderlijk dat er geen vorderingen zijn, geen herstel, geen aanzetten om positief om te gaan met hun ziekte.

Een ander punt van bekommernis is de huisvesting in de gevangenis van Merksplas : het is een oud gebouw, afgeleefd, tot op de draad versleten. Het is geen omgeving die rust, geborgenheid, veiligheid uitstraalt of inspireert tot herstel. Integendeel.

Vaak horen we geïnterneerden zeggen : “ik krijg geen medische behandeling, ik ben ziek, hoe geraak ik hier uit ?”. “Ze kunnen mij hier toch niet eeuwig houden ?” Ja, dat kunnen ze wel !

In Gent is er een nieuw forensisch psychiatrisch centrum operationeel en in Antwerpen zal er ook één komen. Dat is goed nieuws en stemt ons hoopvol. In het centrum van Gent zullen er voor de 264 patiënten 187 paramedici worden voorzien . Deze omkadering staat in schril contrast met de 35 hulpverleners voor 317 patiënten in de gevangenis van Merksplas.

Ondanks het goede nieuws willen wij een grote bezorgdheid uitdrukken ten aanzien van de geïnterneerden in de gevangenis van Merksplas. De nieuwe psychiatrische centra zullen ontoereikend zijn om alle geïnterneerden te huisvesten. Op dit moment verblijven er nog altijd 860 geïnterneerden in onze Belgische gevangenissen. We vrezen dat er een grote groep geïnterneerden in Merksplas niet in aanmerking zal komen om overgeplaatst te worden omdat hun pathologie onbehandelbaar is of omdat de detentieschade te groot is om uitzicht op reïntegratie te bieden. De gevangenis van Merksplas wordt nu “de vergeetput van België” genoemd. Dat moet veranderen.

Als commissie hebben we onze bezorgdheid en de schending van basisrechten van patiënten jaarlijks overgemaakt aan de centrale toezichtsraad. België is meermaals veroordeeld door het Europees hof van de rechten van de mens omwille van de schending van basisrechten van geïnterneerden. Het herhaaldelijk systematisch ontzeggen van gespecialiseerde medische zorg voor geïnterneerden werd door het Europees hof omschreven als foltering.

In maart 2014 verscheen de documentaire 9999 van Ellen Vermeulen. In deze documentaire beschrijft Ellen het leven van geïnterneerden in de gevangenis van Merksplas : het is een schrijnende prent waarin de uitzichtloosheid, de onmacht, de ontmenselijking scherp wordt getoond. De titel 9999 verwijst naar de datum van invrijheidsstelling in het dossier van geïnterneerden : 31/12/9999.

Naar aanleiding van deze documentaire hebben wij als commissie beslist in het openbaar te getuigen van praktijken die een rechtsstaat onwaardig zijn. We voelen ons in dit schrijven gesteund door de directie van de gevangenis van Merksplas die probeert al het mogelijke te doen om maximale menswaardigheid te realiseren. Maar ook zij zijn onmachtig en kunnen enkel getuige zijn van het onrecht in hun eigen gevangenis.

We hebben de volgende vragen aan de onderhandelende politici:

- Wij vragen met aandrang om verder werk te maken van de uitbouw van de forensische psychiatrie totdat de laatste geïnterneerde uit de gevangenis is geplaatst. Een patiënt hoort niet thuis in een gevangenis. De groep geïnterneerden die in de gevangenis verblijft bedraagt 8% van de gehele gevangenispopulatie. Als we aangepaste psychiatrische centra kunnen aanbieden, zal ook de overbevolking in onze gevangenissen structureel aangepakt kunnen worden.

- Verder vragen we om de patiëntenrechten te respecteren en met onmiddellijke ingang in de gevangenis van Merksplas dezelfde paramedische omkadering te voorzien als in de forensische psychiatrie in Gent. Dat we bezig zijn met het bouwen van geschikte centra is een onvoldoende argument om de geïnterneerden in Merksplas het recht op medische omkadering nu te ontzeggen. Dit fundamenteel recht op zorg voor geïnterneerden staat ingeschreven in de wet betreffende de internering van personen, ingediend door Bert Anciaux en goedgekeurd op 23 april 2014. We vragen met aandrang de uitvoeringsbesluiten op te stellen zodat dit recht op zorg toegepast kan worden.

- Tot slot vragen we om in afwachting van de bouw van de psychiatrische centra prioritair te investeren in een aangepaste infrastructuur voor geïnterneerden in de gevangenis van Merksplas die inspireert tot genezing. We vragen met aandrang om het pilootproject “de Haven” in de gevangenis uit te breiden en tijdelijk gelijksoortige eenheden te bouwen. De Haven is een aangepaste zorgsetting, een nieuwbouw met tuin en veel open ruimte. Hier worden geïnterneerden met een mentale functiebeperking opgevangen.

Als we als land de schending van mensenrechten over de hele wereld veroordelen, zijn we het verplicht kritisch te kijken naar onze eigen praktijken en is het onverdraaglijk dat we zelf deze schending organiseren in onze gevangenissen.

De commissie van toezicht van de gevangenis van Merksplas

Janssens Daniël, auteur

Mia Hillen

Koen Willebrords

Jan Hasselman

Kathleen Put

Adam Sita Lougue

Karel Byl

Tinne Cremers

Jozef Geets

Christine Brijs

De briefschrijvers eisen de uitbouw van de forensische psychiatrie in de gevangenis tot er speciale centra voor geïnterneerde; zijn gebouwd.

In de gevangenis van Merksplas verblijven momenteel 317 geïnterneerden, 33 onder hen verblijven al meer dan 20 jaar in de gevangenis. 35 geïnterneerden ouder dan 60 jaar.