Soldaten in de stad zeggen, dat de Duitsers heden in Parijs zullen zijn. Wij geloven echter, dat het Duitse legerkorps tot nu toe niet verder is geraakt dan Maubeuge. Men heeft ze vóór drie dagen gesignaleerd te St-Quentin, maar dat zal wel verkenningsruiterij geweest zijn.

Heden hoort men op de buiten nogmaals het kanon in de verte, aan de Zuidkant uit. Dat duurt reeds sedert zaterdag, maar het gerucht wordt zwakker. Men heeft hier eerst gevreesd, dat er gevochten werd bij Hoei, maar mensen uit Fexhe-le Haut Clocher die heden in de stad komen, bevestigen dat er van Waremme tot Hoei niet gevochten werd. Zou er een grote veldslag op handen zijn bezijden Namen en rond Sedan? Of zou het kanon van Charleroi tot hier kunnen gehoord worden?

Er wordt verteld, dat deze nacht een Zeppelin in de omtrek werd gezien en dat deze boven Luik werd gesignaleerd, waarna het vertreksignaal voor de Duitsers zou zijn geblazen.

Het is ongelooflijk, wat al verzinsels er rond kunnen gaan bij een bevolking die geen echt nieuws vernemen kan, en geprikkeld wordt door de herinnering aan het barbaarse verleden en de angst voor het onbekende morgen.

Men heeft heden morgen bij een afgebrand huis, op het grondgebied van Berg, het lijk uitgehaald van de vermiste Juffrouw Kuypers. Eén hand stak buiten de grond op en een soldatenmantel was boven de lijkplaats geworpen. De overheid van Berg moest bij de opgraving aanwezig zijn, daarom werd deze niet eerder gedaan.

Het is ongelooflijk hoe bestendig schoon voor dit seizoen het weder blijft.

Iemand die uit Leuven hier is gekomen, vertelt als zeker dat een derde der stad is afgebrand. Het schoonste gedeelte der stad: Statiestraat, Boulevards, Tiense Straat, Hallen met de universiteitsbibliotheek liggen plat. Het stadhuis staat nog recht.

Volgens een brief, die heden alhier is toegekomen, schijnt het, dat de burgerwacht van Tongeren, St-Truiden en deze streken gekazerneer zijn te Munster in Westfalen. Munster is een goede katholieke stad.

De soldatenkorpsen van Rijnland en Westfalen, de katholieke korpsen dus, zijn naar het Oosten tegen de Russen gezonden en zullen het dus het hardst te verduren hebben, terwijl hun gewonden het minst zullen verzorgd worden. Het waren immers, zoals we reeds schreven, de protestantse korpsen, geburen van Rusland, die hier door naar het Zuiden tegen Frankrijk en België werden gestuurd. De Russen zullen dus de meest menselijke soldaten tegenover hen krijgen, terwijl wij de minst menselijke hier hebben gehad.

Heden morgen is een gekwetste hogere officier hier binnen gebracht. Vandaag geen vervoer, geen doortrekken van soldaten, stilte. Men hoort slechte het op de zenuwen werkende zware geplof van de stiefels der soldaten die door de stad gaan, in dienst of niet in dienst. Hun gang is altoos even zwaar.

In de namiddag worden acht-en-twintig burgerwachten van Fexhe-Slins binnen gebracht, om naar Pruisen te worden gestuurd. De schepen van Fexhe-Slins die de mannen tot in Tongeren vergezelde, vertelde ons, dat de burgerwacht in zijn gemeente alleen op papier bestond, dat er wel 72 mannen ingeschreven waren, maar dat de overigen zich niet hebben willen aangeven of er vandoor zijn getrokken.

In Fexhe-Slins werden er drie personen door de kop geschoten, omdat men nabij hun huis een Duits uniform in de grond gestoken had gevonden. Waarschijnlijk kwam dat uniform van een der menigvuldige Duitsers, in de omtrek gevallen bij het beleg van Luik en ook met anderen daar begraven. Uitleg of onderzoek was er niet. Men schoot maar neer.

Dezelfde schepen verhaalde ons nog, dat te Heure-le-Romain 72 woningen afgebrand werden en 28 personen doodgeschoten, waarbij onze vriend de Weleerwaarde heer pastoor Janssen van Rekem. De burgemeester was gespaard gebleven daar hij oud en ziekelijk was en zijn broer voor hem optrad.

Te Hermée, vertelde hij verder, zijn er tussen de 140 en 150 huizen platgebrand en 13 personen werden met kogels vermoord. Te Herve werden de zusters kloosterlingen uit de vensters geworpen.

Als de soldaten van de “Keizer van de Vrede”, zoals Willem II werd genoemd, dit alles straffeloos mocht doen, wat zullen dan de soldaten van de Czaar, die zich niet de “Keizer van de Vrede” noemde, wel in Oost-Pruisen tegen de niet-strijdende burgers daaronder mogen uitrichten?

Elke avond en ook nu weer doet elk gerucht de mensen verschrikken. Het toesmakken van een deur, de stamp van een paard, welk gerucht ook in de verte, jaagt angst in het hart. De bloedige dinsdag van 18 augustus zit mij nog in de zenuwen.

Heden wordt, bij uitzondering, het bevel om slapen te gaan, in de straat getrommeld. Die trommel hoorde men ook die dinsdag. Waarom zijn we niet op de vlucht gegaan? Hoor ik kermend vragen door een gebuur.

Weinig daarna klinkt het bevel door de klaroenen, die elke avond weerklinken en men ademt vrijer. Men vreest voor een schot in de nacht, bij onvoorzichtigheid door een soldaat veroorzaakt, voor het schot van een loerjager in het gehucht van Mulken, - want daar durven nog loerjagers op het wild schieten, op gevaar af van die wildstroperij met mensenbloed en stadsbrand te doen betalen.

Oorlog! O, menselijke boosheid! O, wreedste uitspraak van de hoogmoed en de eerzucht! Hoe verbittert gij het leven van ons allen, ook van die gij het, misschien, niet ontnemen zult.

En dan komt bij ieder de vraag op vóór het slapen gaan: Nu zullen we misschien nog veilig de rust genieten, wellicht slapeloos; maar toch de rust. Maar als de Duitsers als overwonnenen of als overwinnaars hier wederkeren, wat zal het dan zijn? Waar zullen we dan vluchten?

Zo worden zelfs de inwoners van steden, die in de straal der slagvelden vallen, en door geen leger meer bezet zijn, immer gekweld door de herinnering van het geledene van gisteren en de angst voor morgen.