Perfectionisme in privémuseum aan de duinen

Hij begint de rondleiding in zijn nieuwe Museum Voorlinden in de imponerende bibliotheek, waarin naast een vracht aan 'gewone' kunstboeken ook zijn collectie door kunstenaars gemaakte boeken is te zien. Meteen daarna slaat Joop van Caldenborgh (1940) rechtsaf naar de wc's. Niet voor een sanitaire stop, maar omdat ook daar kunst is te zien - zowel op de heren- als de damestoiletten.

Het is vrijdag, vier dagen voordat hij zijn zijn museum in Wassenaar voor het eerst aan de pers zal tonen. Van alles wordt er nog afgewerkt in en rond het gebouw, niettemin neemt Van Caldenborgh twee uur de tijd voor een persoonlijke toelichting. Met Wim Pijbes (1961) in zijn gevolg, zijn algemeen directeur die respectvol toeluistert, onthult hij enthousiast de vele details die perfectionisme verraden. Zoals de dakconstructie, die alleen het noorderlicht doorlaat dat schilders ook zo graag in hun atelier hebben.

Samen met artistiek directeur Suzanne Swarts (1979) heeft hij de dertig aannemers ingehuurd die het museumgebouw hebben neergezet - een hoofdaannemer was er niet. Het 112 bij 53 meter grote gebouw wijkt slechts 3 millimeter af van de bouwtekening, zegt hij trots. 'Terwijl de norm 7 centimeter is.' Toch was het bouwproces geen pretje, bekent hij: sommige dingen waren niet van de kwaliteit die hij had afgesproken. 'Het museum is anderhalf keer gebouwd.'

In zestig jaar verzameld

Van Caldenborgh, oprichter van het chemieconcern Caldic, gaf in 2011, na 41 jaar, het roer van zijn onderneming over aan een van zijn zes kinderen. Sindsdien heeft hij aan zijn museum gewerkt. Vanaf 11 september zal het in wisselende tentoonstellingen onder meer de kunst tonen die hij in zestig jaar tijd verzamelde.

Een stroom van bijzonderheden over het gebouw ('Het is zeer tegen inbraak bestand. Weerstandsklasse 4. Dat is echt heel hoog') wordt afgewisseld met verhalen over de door hem gekochte kunst. Bij een werk van Ai Weiwei: 'Dat heb ik uitgekozen toen ik bij hem was, hij zat toen nog min of meer gevangen in Peking.'

In de zalen die werk van de vorig jaar overleden Ellsworth Kelly tonen - Van Caldenborgh verzamelde hem al vroeg- vertelt hij van zijn laatste bezoek aan de Amerikaan. Diens gezondheid was toen al niet te best, maar hij wilde per se naar de opening komen.

Overweldigend

De eerste indruk van het nieuwe museum is ronduit overweldigend. Lees hier de hele recensie van Museum Voorlinden.

De ondernemer doet de broze stem van de kunstenaar na. 'Jij stuurt je privévliegtuig.' Met zijn eigen stem: 'Ik heb ja gezegd, maar heb er geen. Maar ik zou een vliegtuig hebben gehuurd.'

Hij kan zijn ingenomenheid over de bruiklenen die hij voor deze overzichtsexpositie verkreeg, nauwelijks verhullen. Tal van grote instellingen - Tate Modern in Londen, Centre Pompidou in Parijs, musea in de VS - leenden hun Kelly uit. Niettemin wil hij van een vergelijking met prestigieuze privémusea in het buitenland niets weten. 'Dat zijn namen die u in de mond neemt', zegt hij met bijna overdreven bescheidenheid. Op de website van het museum is de hele naam van Van Caldenborgh niet te vinden.

Hij was lange tijd met gemeenten en musea in gesprek om zijn collectie onder te brengen. Maar hij had zo genoten van de voorbereiding van een tentoonstelling over zijn collectie in 2011 - de Kunsthal in Rotterdam had hem carte blanche gegeven - dat hij besloot toch een eigen museum te bouwen. Hij kocht vrijwel meteen het historische landgoed Voorlinden, 40 hectare natuurgebied pal achter de duinen, voor 15,5 miljoen euro. Het daarop gebouwde museum heeft naar schatting nog eens het dubbele gekost.

Duintop

Voorlinden is het tweede landgoed van Van Caldenborgh in Wassenaar. De ondernemer woont zelf op het naburige Clingenbosch, waar hij een beeldentuin heeft aangelegd die sinds 1995 beperkt toegankelijk is. Op Voorlinden komen 'voorlopig' geen beelden te staan, zegt Pijbes. 'Daar is de natuur te mooi voor.'

Pijbes, de oud-directeur van het Rijksmuseum, leidt de gasten na de rondleiding moeiteloos naar de hoogste duintop. Hij blijkt het landgoed al ruimschoots te hebben verkend. 'Ik heb hier lange wandelingen gemaakt, ook met Van Caldenborgh, toen we over mijn aanstelling in gesprek waren.'

Het vrij toegankelijke park werd begin 19de eeuw aangelegd naar ontwerp van de tuinarchitecten Johan David Zocher en diens zoon. In 1912 liet de toenmalige eigenaar er een kopie bouwen van het landhuis waarin zijn Engelse vrouw was opgegroeid (het biedt nu plaats aan het museumrestaurant en kantoren). Rond die tijd herzag tuinarchitect Leonard Springer het ontwerp van het park.

Nu heeft zich er weer een expert mee bemoeid - de landschapsarchitect Piet Oudolf, wiens werk over de hele wereld is te bewonderen. Rond het museumgebouw heeft hij een bloemenzee aangelegd. Pijbes: 'Het is eigenlijk jammer dat de kranten geen tuinrecensenten meer hebben.'

Sinds zijn komst, twee maanden geleden, heeft hij al een paar slogans bedacht voor de kunstinstelling van zijn nieuwe baas. Zoals deze: 'Nederland krijgt er een museum bij, maar de wereld ook.'