Je raakt in een aanslag verzeild: wat kun je doen om jezelf in veiligheid te brengen?
Aanslagen vallen niet te voorkomen, is er dan misschien een beste manier om erop te reageren? Experts zijn het over één ding eens, zegt Ebe Brons, die trainingen geeft in het omgaan met gevaarlijke situaties: 'Als je de kans hebt om te vluchten, pak die dan ook. Wegwezen.'
Tijdens zeer stressvolle momenten, zoals een aanslag als die in Barcelona van donderdag, vallen ongetrainde omstanders terug op hun primaire gedrag. Ze vluchten, gaan vechten of bevriezen. Maar verstijft blijven staan of eerst proberen uit te zoeken wat er precies aan de hand is, kan net het verschil maken tussen leven en dood.
Vooraf nadenken en praten over wat je zou doen bij een bedreigende situatie zoals een aanslag - maar ook als je met je hele gezin in de auto te water raakt - kan helpen een betere beslissing te nemen, zeggen experts.
'Spreek bijvoorbeeld met je partner af: als een van ons een situatie onveilig vindt, dan geen discussie en direct rechtsomkeert maken', zegt Brons van het Centre for Safety and Development. 'Maar het helpt al als iemand bewust is van zijn primaire reactie op het moment suprême. Dan ben je in staat sneller te bedenken of het niet handiger is iets anders te doen.'
Wat doe ik als nu een incident gebeurt?
Wat bij een aanslag het verstandigst is, hangt af van de situatie. Iemand die in een winkel op de Ramblas staat waar vanwege de aanslag de rolluiken al omlaag gaan, kan zijn drang om te vluchten beter onderdrukken. Wie blijft staan op een plein, kan zichzelf beter toespreken en wegrennen. Staat in de trein ineens een aanvaller met Kalasjnikov schietend naast je, dan zit er weinig anders op dan te vechten.
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid raadt burgers ook aan te vluchten als de mogelijkheid zich voordoet. Lukt dit niet, zoek dan een goede verstopplek en bel het alarmnummer, want wie weet beschik je over informatie die kan helpen in de zoektocht naar de verdachten.
In de lijvige terrorisme-instructie van de Britse overheid wordt opgeroepen in de openbare ruimte jezelf geregeld preventief de vraag te stellen: wat doe ik als nu een incident gebeurt? Wat is het evacuatieplan? Omstanders worden door de Britten ook nog gewaarschuwd voor de aanwezige hulpdiensten tijdens en na een aanslag: schrik niet als de politie een geweer op je richt; de kans bestaat dat ze jou als verdachte zien.
Britse tips bij terrorisme
Het Britse National Counter Terrorism Security Office heeft een uitgebreid instructiedocument voor burgers die getuige zijn van een aanslag. De tips - run, hide, tell - zijn vergelijkbaar met de Nederlandse instructies, maar het Britse document bevat een aantal praktische tips.
Zo benadrukt het alleen te vluchten als je jezelf niet in groter gevaar brengt. Als dit kan, laat dan al je eigendommen achter en druk je ook anderen op het hart met jou mee te vluchten. Kan dit niet, zoek dan dekking tegen geweerschoten en bedenk daarbij dat als jij de aanvallers kunt zien, zij jou mogelijk ook kunnen zien. Voorkom vervolgens dat je wordt ontdekt door geluid; je telefoon op stil zetten dus.
Over de schuilplaats is het Britse terrorismebureau wat dubbelzinnig. 'Zorg dat je niet ingesloten raakt', staat er, maar jezelf opsluiten achter een gebarricadeerde deur wordt weer wel aangeraden. Het gevaar van verstoppen bleek tijdens de aanslag op het winkelcentrum in de Keniaanse hoofdstad Nairobi in 2013. Toen doorzochten de aanvallers het hele gebouw op zoek naar verstopte burgers.
Verkeer je eenmaal in relatieve veiligheid, kijk dan uit naar nieuwe vluchtwegen en geef aan de politie de locatie, vluchtrichting en beschrijving van de verdachten door. Kun je niet (hard) praten, laat dan de persoon aan de telefoon instructies geven.