Ebola-epidemie te wijten aan 'één besmetting bij dier'

Vijftig onderzoekers onder leiding van de universiteit van Harvard brachten het dna in kaart van 99 virussen afkomstig van 78 ebolapatiënten die in de eerste weken van de uitbraak in ziekenhuizen in Sierra Leone werden opgenomen (bij sommige patiënten werd meermalen een monster genomen). De onderzoekers keken aan de hand van minieme verschillen in het dna van de diverse stammen van het ebolavirus waarin het verschilt van eerdere uitbraken en hoe het zich in de huidige epidemie heeft ontwikkeld. Het is voor het eerst dat de ontwikkeling van het ebolavirus in de mens zelf is gevolgd.

De analyse toont aan dat het virus in februari dit jaar opdook in Guinee, waarna het zich in mei in twee verschillende stammen verspreidde naar Sierra Leone, via de begrafenis van een kruidengenezeres die claimde ebola te kunnen genezen maar zelf aan de ziekte bezweek. Dertien aanwezigen brachten het virus naar Sierra Leone. Vandaar heeft het zich verspreid naar Liberia en Nigeria.

Vergelijking van de dna-monsters met samples van eerdere ebola-uitbraken leverden meer dan 300 genetische verschillen op, en wees uit dat het oervirus van de huidige epidemie hooguit tien jaar geleden vanuit Centraal-Afrika, waar ebola voor het eerst werd aangetroffen, naar West-Afrika is gekomen. Vermoedelijk via een dierlijke gastheer, waarschijnlijk een vleermuis.

Van mens tot mens
De onderzoekers laten zien dat alle gevallen die ze onderzocht hebben te herleiden zijn naar besmettingen van mens tot mens, en niet zoals bij eerdere uitbraken naar herhaalde introducties vanuit het dierenrijk. De huidige epidemie lijkt voortgekomen uit een eenmalige overdracht van dier naar mens, waarna het virus zich uitsluitend via menselijk contact heeft verspreid.

Het Science-onderzoek wijst ook uit dat het virus meer genetische variatie vertoont dan in eerdere uitbraken. Dat komt doordat de keten van overdracht van mens op mens ongebruikelijk lang is (sinds februari), zegt viroloog Ron Fouchier van Erasmus MC in Rotterdam, zelf niet betrokken bij de studie. Die grote genetische variatie is een nadeel omdat het onder meer gaat om gebiedjes in het genoom die gebruikt worden voor diagnostiek. Daardoor zullen sommige tests niet goed werken, aldus Fouchier. 'Dat is zorgelijk, want diagnose is cruciaal om patiënten in quarantaine te kunnen brengen.'

De snelle evolutie van het virus kan de ontwikkeling van geneesmiddelen of vaccins (zoals het experimentele ZMapp) bemoeilijken. 'Genetische variatie van het virus is zelden gunstig voor de werkzaamheid van vaccins', aldus Fouchier. 'Wat deze uitbraak ons leert, is dus in eerste instantie dat we nog harder ons best moeten doen om het zo snel mogelijk te stoppen.'

Zeker 1552 doden
De huidige uitbraak in West-Afrika zal echter eerst nog erger worden voordat er verbetering optreedt, aldus een expert van de Amerikaanse centra voor ziektebeheersing (CDC) deze week in Liberia. Bij de epidemie zijn al zeker 1552 doden gevallen, maakte de Wereldgezondheidsorganisatie donderdag bekend. In totaal zijn er 3069 mensen aantoonbaar met het virus besmet. 

Ministers van Volksgezondheid van de betrokken landen overlegden gisteren over een regionale aanpak van de crisis. Hiertoe werd besloten nadat de Afrikaanse Ontwikkelingsbank waarschuwde dat de uitbraak een enorme economische schade veroorzaakt nu buitenlandse bedrijven de regio verlaten.

Het Science-onderzoek eiste een zware tol van de onderzoekers zelf. Vier van de mede-auteurs, allen medische staf uit Sierra Leone, raakten tijdens het onderzoek met het virus besmet en stierven nog voor publicatie.