Waarom universele regels voor Facebook een utopie zijn
"Schiet Trump neer" mag niet. "Ik hoop dat iemand je vermoordt" kan dan weer wel. De interne regels over wat wel en niet op Facebook mag, doen de wenkbrauwen fronsen. “Universele regels zijn een enorme uitdaging”, zeggen ethici.
De Britse krant The Guardian kreeg meer dan 100 interne documenten in handen met de censuurregels van Facebook. Daaruit blijkt dat moderators worstelen met de grote hoeveelheid aan omstreden berichten, maar ook met wat er nu wel en niet door de beugel kan. En dat is logisch, zeggen ethici.
“Bij controversiële zaken bestaat er vaak geen consensus in de samenleving”, zegt Mark Coeckelbergh, technologiefilosoof aan de Universiteit van Wenen. “Bovendien zijn er vaak verschillen tussen samenlevingen en culturen als het over ethiek gaat. Maar Facebook zit in de hele wereld. De Amerikaanse context is anders dan de onze of die in Azië. Universele regels zijn een enorme uitdaging, het zal nooit voor iedereen goed zijn.”
'De Amerikaanse context is anders dan de onze of die in Azië. Universele regels zijn een enorme uitdaging'
En niet alleen het culturele aspect is van belang. Berichten moeten ook worden bekeken in de context waarin ze verschijnen, zegt moraalfilosofe Katleen Gabriels (VUB en TU Eindhoven), die in het boek Onlife de ethische consequenties van ons onlinebestaan onderzoekt. “Neem nu iets als naaktheid en de censuur van Facebook op tepels. Het is begrijpelijk dat het platform geen porno en wraakporno wil promoten. Maar wat doe je met beelden van borstvoeding, of de weggehaalde foto van het napalmmeisje? Die zijn per definitie contextueel.”
Als het over geweld gaat, probeert Facebook alvast wel zo’n buffer in te bouwen, en maakt het een onderscheid tussen geloofwaardig en ongeloofwaardig. Toch is ook dat niet waterdicht. Zo wordt een boodschap als “schiet Trump neer” als geloofwaardig aangezien, en dat mag niet. Maar “ik hoop dat iemand je vermoordt” is ongeloofwaardig en mag wel.
“Het verschil zit hem in ‘de aanzet tot’ en ‘de hoop op’”, zegt Coeckelbergh. “Maar je stuit daarbij op een probleem van taaluiting. Vaak gaat het om een emotionele uiting, gedaan in een opwelling. Dat sentiment betekent niet noodzakelijk dat die persoon ernaar zal handelen.”
Vrijheid van meningsuiting
Maar elk bericht grondig uitpluizen is onmogelijk. Per minuut worden er 1,3 miljoen berichten op Facebook geplaatst. Moderators krijgen gemiddeld tien seconden om te oordelen of een bericht acceptabel is.
“Dat is onbegonnen werk”, zegt Gabriels. “Zeker in een liberale democratie waar er vrijheid van meningsuiting geldt. Maar ook het schadebeginsel, wanneer je vrijheid wordt beperkt als ze anderen schaadt, is problematisch. Dat is niet te beoordelen in tien seconden, en druist ook in tegen het kernprincipe van Facebook: het belang van delen en transparantie.”
Per minuut worden 1,3 miljoen berichten op Facebook geplaatst. Moderators krijgen gemiddeld 10 seconden om te oordelen of een bericht acceptabel is
Tegelijk mogen we niet vergeten dat het gaat om een winstgevend bedrijf, vindt Gabriels. “Onlangs lekte uit dat Facebook gegevens van ‘onzekere’ tieners doorspeelt aan adverteerders. Het wordt wel heel cynisch dat bijvoorbeeld video’s van zelfverminking kunnen om te ‘sensibiliseren’, wanneer diezelfde informatie mogelijk wordt verkocht.”
Van Facebook mogen die beelden verschijnen omdat ze “een maatschappelijk belang” dienen. Hetzelfde geldt voor beelden van dierenmishandeling, niet-seksueel kindermisbruik of terreurgeweld. Zolang het maar niet gaat om sadisme en verheerlijking.
“Het is dezelfde redenering als kranten die choquerende beelden publiceren en daarmee willen tonen wat er gebeurt in de wereld”, zegt Coeckelbergh. “Maar in de VS is er bijvoorbeeld meer tolerantie rond geweld, in schril contrast tot de enorme censuur als het over seksualiteit gaat. Dat is eigenlijk een scheefgetrokken moraal, dat zegt veel over de hele cultuur. Daarom is dit een interessant gegeven: het zegt veel over hoe mensen tegen de dingen aankijken.”