Zware interne gevolgen na harde brexit: "VK kan uit elkaar vallen"

Het is chaos troef aan de andere kant van het Kanaal nu Brits premier Theresa May een 'harde' brexit heeft aangekondigd. De scheiding met Europa heeft namelijk ook zware interne repercussies. "Het is zeker realistisch dat het Verenigd Koninkrijk hierdoor uit elkaar valt", zegt Europa-kenner Hendrik Vos (UGent).

"De regering van het Verenigd Koninkrijk kan ons niet zomaar uit de douane-unie zetten, zonder rekening te houden met de impact op onze economie, op onze jobs, op onze levensstandaard. Schotland moet de kans krijgen om te kiezen tussen die optie en een andere toekomst." Theresa May was gistermiddag amper uitgesproken, of ze had er al een probleem bij. De Schotse premier Nicola Sturgeon kondigde meteen impliciet aan dat Schotland, dat vorige zomer massaal voor Europa (62 procent) en tegen de brexit stemde, weleens een nieuw onafhankelijkheidsreferendum zou kunnen houden. In 2014 mochten de Schotten daarover al eens hun zeg doen, 55 procent stemde toen tegen. Maar toen was er van een brexit nog geen sprake. 

Banden doorknippen

Noord-Ierland, samen met Schotland, Wales en Engeland het vierde lid van het VK, reageert iets voorzichtiger, maar ook daar wordt angstvallig gekeken naar de gevolgen van een abrupt doorknippen van de banden met het Europese vasteland. Vooral omdat Noord-Ierland als enige lid van het VK een tastbare grens deelt met Europa: die met grote broer Ierland. May zegt wel dat ze wil vermijden dat er opnieuw douaneposten worden ingevoerd en dat het vrije verkeer van personen vastloopt, helemaal gerust zijn ze er daar toch niet op. Daarom dat het Noord-Ierse Sinn Fein alvast ook oproept tot een referendum, maar dan wel een om zich bij Ierland aan te sluiten. Ook in Noord-Ierland stemde 56 procent voor het "remain"-kamp. 

Het klinkt als politieke sciencefiction, maar dat is het volgens professor Europese studies Hendrik Vos (UGent) totaal niet. "Onderschat niet hoe groot de chaos is. Het VK moet nu op ultrakorte termijn nieuwe handelsakkoorden sluiten voor tienduizenden producten, terwijl ze dat al meer dan veertig jaar overgelaten hebben aan Europa. Ze hebben simpelweg de expertise niet in huis om dat te doen. Die brexit veroorzaakt zodanig veel onrust dat een Onverenigd Koninkrijk, een uiteenvallen van het huidige VK, absoluut realistisch is. Zeker de Schotten gaan nu het onderste uit de kan proberen te halen."

Niks valt uit te sluiten

Paul De Grauwe, econoom aan de London School of Economics, verwacht niet dat het zo'n vaart zal lopen. "Iedereen heeft het erover, maar volgens mij gelooft men niet echt dat het ook zover zal komen. Al valt niks uit te sluiten." Want, zo zegt De Grauwe, zeker de Schotse overwegingen hebben niks met economische maar alles met emotionele motieven te maken.

Puur economisch zou Schotland namelijk helemaal niet beter af zijn als het zich zou losscheuren en alleen lid zou blijven van de EU. Dan zouden immers ook de nettotransfers die Schotland krijgt van de rest van het VK ter compensatie van de terugvallende olie-inkomsten wegvallen. Bovendien zou zo'n onafhankelijkheid ook een behoorlijke gok zijn, want het is helemaal niet gegarandeerd dat een onafhankelijk Schotland lid zou kunnen blijven van de EU. Zeker voor Spanje, met de dissidente regio Catalonië in de rangen, is dat een te vermijden precedent. 

"Maar die argumenten spelen duidelijk niet wanneer de soevereiniteit in het gedrang dreigt te komen", zegt De Grauwe. "Dat heeft het Verenigd Koninkrijk zelf afdoende bewezen met de brexit."