Mark Rutte is een van China's vele 'Nieuwe Vrienden'

Het Chinees van Karim Massimov klinkt als een goed doorgesmeerde mitrailleur. Vijf minuten lang ratelt de Kazachse premier over economische intimiteiten met de Volksrepubliek China. In foutloos Mandarijn spreekt hij op het Boao-forum, de Chinese tegenhanger van het westerseDavos. Massimovs redevoering is doorspekt met slogans over de strategie waarmee China zijn invloed wereldwijd versterkt. Donderend applaus en op naar de volgende. Met veertien speechende staatshoofden is het doorpezen.

Meer China

Lees ook de analyse van Marije Vlaskamp en Fokke Obbema over het toetreden van Nederland tot een Aziatische investeringsbank.

Mark Rutte wordt twee keer aangekondigd, voordat hij het podium opstapt. 'Sorry, ik was zo onder de indruk van mijn Kazachse collega dat ik wilde controleren of er echt Chinees op zijn blaadje stond', redt Rutte zich uit de situatie. Natuurlijk leest Massimov Chinese karakters. Die leerde hij op een Zuid-Chinese universiteit in een tijd dat westerlingen zich nauwelijk in het Rijk van het Midden vertoonden. Massimov is wat China een Oude Vriend noemt. Rutte valt in de categorie Nieuwe Vriend. Die oefenen eerst met spreekwoorden voordat ze zich in het openbaar aan Chinees jargon van zwaarder kaliber wagen. Rutte: 'Confucius zei: alle mensen zijn hetzelfde, alleen hun gewoontes zijn anders. Ik beloof dat ik volgend jaar mijn speech in het Chinees geef.' Leuk, los en sloganvrij.

Terwijl Rusland slim Boao benut als podium om de deelname aan de Aziatische Infrastructuur Investeringsbank (AIIB) wereldkundig te maken, komt de aanmelding van Zuid-Korea binnen - de zoveelste Amerikaanse bondgenoot die zich aansluit. Australië volgt. Brazilië. Als domino's gaan Europese landen om: Oostenrijk, Denemarken en Nederland. Dit zijn besluiten die wekenlang diplomatiek zijn voorbereid, maar het voelt toch alsof op een hete zaterdagmiddag op een palmeneiland in de Zuid-Chinese Zee ineens de machtsverhoudingen in de wereld verschuiven.

Schaap

Boao als brandpunt van internationale belangstelling: het is snel gegaan. Na de oprichting van dit forum in 2002 trok het jarenlang vooral Oude Vrienden zoals Massimov. Nu verdringen leiders, zakenmensen, intellectuelen en andere hooggeplaatsten uit de hele wereld zich op Boao om mee te praten over de nieuwe wereldorde. Sleutelbegrip daarvoor is het Pekingse initiatief Een Weg, Een Gordel. De AIIB financiert deze Chinese ontwikkelingsstrategie voor de komende eeuw. Met een netwerk van wegen en een gordel van havens herstelt China historische handelsroutes. Een zegening voor iedereen die begrijpt dat het tijdperk van kolonialisme en de Koude Oorlog - lees, de westerse heerschappij - voorgoed voorbij is, belooft de Chinese president Xi Jinping. 'De internationale machtsverhoudingen verschuiven in een richting die gunstig is voor vrede, op basis van de eeuwenoude Aziatische cultuur van samenwerking en correcte gedragscodes voor de verhoudingen tussen staten.'

Dat Rutte als een van de weinige regeringsleiders de Chinese lievelingswoordjes Een Weg, Een Gordel geen lippendienst bewees in zijn speech, was geen kwestie van opzettelijk negeren, zegt hij. 'Ik sprak er met Xi over. We willen wel graag dat die Weg uitkomt bij de haven van Rotterdam.'

Dit onderhoud vindt plaats in een villa op een heuvel met twee uitzichtspunten op zee. Tropisch Aziatisch minimalisme: een spiegelgladde waterpartij met zachtgele waterlelies en calligrafie met een door de zon uitgebeten dode boom. Xi praat ontspannen op het lijzige af, op een geluidsniveau dat lijkt te dalen naarmate zijn macht toeneemt. Vriendelijk gekeuvel over het feit dat Rutte geboren is onder het teken van het Schaap. Oude Vrienden weten dat het Schaap de zwakste in de dierenriem is - ziekenhuizen zitten vlak voor elk Schapenjaar propvol met hoogzwangere vrouwen, die de geboorte kunstmatig opwekken. Dan is hun kind tenminste geen Schaap. 'Onze koning is ook Schaap, met twee schapen wordt dit een superfortuinlijk jaar', zegt Rutte.

Macht

'Onze koning is ook Schaap, met twee schapen wordt dit een superfortuinlijk jaar', zegt Rutte. Achter gesloten deuren gaat het gesprek over de AIIB en de 'haken en ogen' waarmee Rutte tot zaterdagmiddag elke mededeling over toetreding tot de AIIB afhield. Nederland en andere Europese kandidaat-oprichters willen namelijk grenzen stellen aan financiering van projecten die nadelig uitpakken voor mensenrechten en milieu. 'China wil ook dat de AIIB een niveau vergelijkbaar met de Wereldbank heeft. Politieke rechten, handhaving van de rechtsstaat en een onafhankelijke rechterlijke macht dragen juist bij aan een stabiel ondernemingsklimaat', zegt Rutte. Bovendien kan Nederland niet aan de kant blijven staan, want aan de snelgroeiende Aziatische economieen is geld te verdienen. 'Als Nederland zijn welvaart wil behouden, moeten we ook hier vooraan staan en meedoen.'

Dat betekent meedoen met China, dat werkt aan een moderne versie van China's Gouden Eeuw. Die bloeide in de Tang-dynastie (618 tot 907), toen China zo invloedrijk was dat buurlanden zoals Japan en Korea het Chinese schrift en de politieke organisatie van het keizerrijk overnamen. Volgens de gerenommeerde Sinoloog Roderick MacFarquhar stamt de diepgewortelde Chinese overtuiging dat China buitengewoon is, uit dit tijdperk. Een land dat zo buitengewoon is, volgt zijn eigen weg, waarbij de spelregels die voor anderen gelden, niet opgaan. Dit exceptionalistisch denken is niet uniek. De Verenigde Staten hebben er soms nog last van, Duitsland sprak in de late jaren dertig van de vorige eeuw over de Sonderweg.

In Boao wordt volgens MacFaquhar allereerst een historische rekening vereffend, die dateert uit 1793. Toen onderhandelde een Britse gezant in Peking over de opening van een ambassade. Hij weigerde de verplichte kowtow - een knieval, zo diep dat het voorhoofd de grond raakt. De keizer van China, een land dat destijds goed was voor een derde van de totale wereldeconomie, was diep beledigd. De Britten dwongen daarna met oorlogsschepen China tot handel. Voor China was dit het begin van 'honderd jaar vernedering'.

Macfaquar: 'De financiële crisis en een sterke leidersfiguur als Xi versnellen de Chinese herrijzenis. Nu krijgt China alsnog de knieval die het westen in 1793 weigerde.'