Een parachute of valscherm is een hulpmiddel waarmee een object in vrije val in het zwaartekrachtveld van een hemellichaam zijn snelheid kan begrenzen door wrijving met de atmosfeer.

Het woord vindt zijn oorsprong in het Frans.

1. "Para" (Grieks voor "tegen") heeft als basis "Parer", dit is afweren, iets doen tegen iets anders. In het Nederlands bestaat het woord als "pareren".
2. "Chute" is Frans voor "val".

Globaal is het dus een middel "tegen de val", om "de val af te weren" of "de val te breken".

Leonardo Da Vinci heeft reeds in 1483 een ontwerp gemaakt in de vorm van een piramide die open was aan de onderzijde. Op 22 oktober 1797 deed de Fransman Andre Jacques Garnerin de eerste parachutesprong vanuit een luchtballon. De open parachute bestond uit een mand onder een doek van zijde, versterkt met palen om hem open te houden. Een ballon bracht hem tot een hoogte van duizend meter. Daar sneed Garnerin de touwen door waarmee hij onder aan de ballon bevestigd was. De Fransman landde veilig op de grond waar een grote menigte hem een ovatie gaf.

Enkele jaren later werd een parachute ontwikkeld zonder verstijvingen om hem open te houden. De eerste sprong werd hiermee gemaakt in 1897 door de Amerikaan Tom Baldwin.

De echte oorsprong van de parachute is terug te vinden in de periode voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het was het eerste reddingsmiddel voor piloten van vliegtuigen die onklaar waren geraakt. Nadat de piloot uit het vliegtuig stapte remde de parachute de val voldoende af door middel van de luchtweerstand. Hierdoor kon de piloot relatief veilig neerkomen. Vaak ging dit toch nog met kwetsuren gepaard maar als alles goed ging was dit niet levensbedreigend. Bij de moderne jachtvliegtuigen katapulteert men de piloot met de schietstoel uit het vliegtuig. Zelfs al staat het vliegtuig op de grond dan nog is een goede opening en veilige landing met het reddingsvalscherm gegarandeerd.

Kort nadien is men het valschermspringen ook als hobby, voor de sport, gaan beoefenen. De Amerikaan, Leslie Irvin, maakte de eerste vrije val en aansluitend de parachutesprong in 1919. Dit was het eigenlijke begin van parachutespringen als sport hoewel pas na wereldoorlog II het echt als buitensport doorbrak voor het grote publiek.

Tijdens deze Tweede Wereldoorlog kwam een nieuwe toepassing van het valscherm tot ontwikkeling. Het werd aangewend voor het droppen van soldaten, voorraden en uitrustingsstukken achter het front. Deze toepassing kan de vorm aannemen van zowel kleinschalige commandoacties als van de inzet van parachutisten in het kader van grootschalige luchtlandingsoperaties.

In de jaren '60 en '70, het tijdperk van de ruimte-exploratie en tot op heden is de parachute veelvuldig gebruikt om ruimtecapsules, die niet op eigen kracht een veilige daalsnelheid kunnen bewerkstelligen, af te remmen om relatief zacht neer te komen.

Tijdens de Vietnamoorlog ontwikkelden de Amerikanen een speciale rechthoekige vorm, waardoor men tijdens het neerkomen grote horizontale afstanden kon afleggen. Neergeschoten piloten konden zich zo meestal redden door van het land weg te glijden en in de buurt van Amerikaanse oorlogsschepen neer te komen. Deze "vliegende matras", werd de voorloper van de latere parapente.

Als remparachute voor zeer snelle militaire straalvliegtuigen bij korte landingsbanen en bij de space shuttle worden ze in de staart van het vliegtuig aangebracht en geopend net na de landing om de rolafstand in te korten.

Op dit ogenblik wordt de parachute op individueel vlak enkel nog gebruikt als noodvalscherm en ook hiervoor is het einde in zicht. Soms is het valscherm nog in gebruik bij parasailing.

Bij een parachute kan je niet spreken van vliegen. Het gaat slechts over gecontroleerd vallen. Om van vliegen te kunnen spreken moet er iets meer zijn namelijk:

• Bestuurbaarheid
• Stijgen en/of hoogte kunnen behouden.

Het gebruik van de parachute als individueel middel voor buitensport is verdrongen door de parapente of glijscherm omdat net daar er wel bestuurbaarheid is. Je kan er mee zweven.

Het gebruik van de parapente als individueel middel voor buitensport wordt sterk aangevuld maar niet volledig verdrongen door de paramotor of gemotoriseerd glijschermvliegen omdat je er naast de bestuurbaarheid ook de mogelijkheid van stijgen en dalen hebt. Je kan dus van reëel vliegen spreken.

Na de vrije val zal de springer zijn parachute openen op ongeveer 3000ft (1000 meter). Vlak voor de landing remt de parachutespringer af met zijn stuurlijnen. Daarmee wordt een opwaartse kracht (liftkracht) gecreëerd. De parachute gaat dan nog langzamer, er is dan bijna geen verticale snelheid meer, maar wel een horizontale snelheid. Afhankelijk van hoe hard de wind waait stapt de parachutist dan gewoon op de grond, of moet hij nog een stukje flink hardlopen. Er wordt als alles goed gaat dan ook altijd tegen de wind in geland.

Voor het geval dat de parachute niet open gaat, of zich niet volledig opent, heeft een parachutespringer altijd een reserve parachute bij zich. Hij moet dan eerst de hoofdparachute afwerpen ("choppen"), en vervolgens zijn reserve parachute trekken.

In bijna elk parachutesysteem zit tegenwoordig een automatische opener, die op luchtdruk werkt. Die automatische opener grijpt in als de parachutist te lang door blijft vallen. De reserveparachute wordt dan meestal geopend op een hoogte van ongeveer 230 meter.

Een parachute bestaat uit een doek en hanglijnen. Bij gebruik voor personen zijn er de hangriemen en het harnas. Het harnas is het draagstel voor de persoon en heeft een zak (pack) waarin de gevouwen parachute opgeborgen wordt. Het scherm is in verticale richting verdeeld in stroken en horizontale in panelen. Aan de top is een opening die oscillatie tegengaat.

De normale, automatische opening voor dropping van militairen, hobbyspringers en materiaal gebeurt door een static line, een koord die de sluiting van de zak met het vliegtuig verbindt. Deze lijn trekt het valscherm uit de zak.

De opening van het scherm bij het sportparachutespringen in vrije val gebeurt door een handgreep die de zak opent waarna een klein uittrekvalschermpje het hoofdvalscherm opent.

Het voordeel van de parachutes is dat er nagenoeg geen storingen optreden.

Een beginner in de sport wordt geleerd een para-landing fall te maken om geen breuken op te lopen. Een ervaren parachutist lukt het om de parachute zo af te remmen (flaren genoemd) dat hij gewoon af kan stappen, of slechts een paar passen hoeft te lopen.

De meest voorkomende storing ontstaat door slordig vouwen. Een van de mogelijke storingen is dat bij het openen van de parachute er een lijn over de bovenkant van de parachute loopt, "line over" genoemd, waardoor de parachute niet volledig opent. Bij de "total malfunction" of een "baglock" komt de parachute helemaal niet tevoorschijn.

Voor de meeste storingen geldt dat de hoofdparachute moet worden afgeworpen en geland moet worden met de reserveparachute. De kans dat de reserve parachute ook niet open gaat is zo goed als nihil. Dit komt omdat de "bag" helemaal afgeworpen (dit wordt "freebag" genoemd) en de reserve geplooid wordt door een specialist, de "rigger". De hoofdparachute wordt meestal gevouwen door de parachutist zelf.

Toch gebeuren er bij de parachutesport ongelukken. In Nederland was er in 2004 gemiddeld 1 blessure op op elke 1448 sprongen. In 1995 bedroeg dat 1 blessure op de 991 sprongen. Verder valt er in Nederland gemiddeld jaarlijks één dode. De ernstigste en dodelijke ongevallen gebeuren meestal doordat de parachutist op lage hoogte een "hookturn" maakt. Deze hookturn ziet er erg spectualair uit, maar is bij een verkeerde inschatting levensgevaarlijk. Tijdens de hookturn komt het lichaam van de parachutist buiten de parachute, waardoor de persoon feitelijk weer een vrije val krijgt. Als dit op te lage hoogte gebeurt, "gaat de parachutist de grond in", zoals parachutisten dit wrang noemen. Een hookturn is ook nodig voor de inzet van een zogenaamde "swooplanding".

Wellicht de grootste parachute ter wereld werd door het Russische bedrijf Parachutostroenja gemaakt voor het gecontroleerd laten neerdalen van de uitgebrande opstuwraketten van de Russische spaceshuttle Boeran. De Boeran is echter het ontwikkelingsstadium nooit voorbij gekomen waarna een nieuwe toepassing werd gevonden voor de stuwraketten van de Europese Ariane V raket. De parachute heeft een diameter van 48 meter (groter dan een flinke circustent!) en zorgt ervoor dat de uitgebrande opstuwraket die dan nog altijd een gewicht heeft van ongeveer 40 ton met een snelheid van niet meer dan 25 m/s in de oceaan plonst. Zonder parachute zou dit 200 tot 350 m/s zijn. Voordat de parachute geopend wordt zorgt een cluster van 3 kleinere parachutes ervoor dat de valsnelheid van de stuwraket zover wordt verlaagd, dat de bovengenoemde hoofdparachute geopend kan worden zonder dat de krachten te groot worden.

Een parachute krijgt de grootste belasting te verwerken gedurende de opening. In het algemeen wordt er naar gestreefd om de openingsschok te beperken tot drie maal het gewicht van de lading. Als de snelheid vóór de opening te groot is wordt er gebruikgemaakt van een reeflijn. Deze wordt door de buitenrand van de parachute geregen en is zo kort dat de parachute niet tot zijn maximale diameter kan openen. Na enkele seconden, als de snelheid voldoende is afgenomen wordt deze reeflijn met een tijdmechanisme doorgeknipt waarna de parachute zich alsnog tot zijn maximale diameter kan openen. Indien nodig kan dit proces zelfs in meer stappen plaatsvinden.


Sgt Eagle met de hulp van wikipedia