CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE

INLEIDING:
 
                             

COPD is een uiterst prevalente aandoening welke de komende decennia nog zal toenemen. COPD-patiënten zijn grote consumenten van medische zorg en maken dan ook een omvangrijk kostenplaatje uit binnen de gezondheidszorg. Dit voornamelijk ten gevolge van frequente hospitalisaties en het gebruik van chronische zuurstoftherapie.

Revalidatie reduceert het gebruik van de gezondheidszorg bij deze patiënten. Wetenschappelijke studies tonen de effectiviteit van longrevalidatie (o.a. + effect op overleving, inspanningscapaciteit, symptomen, levenskwaliteit en medische consumptie) bij COPD-patiënten aan en maken dus dat het een ontzettend belangrijk aspect is binnen de behandeling van COPD.

DEFINITIE:

COPD (chronisch obstructief longlijden) is een progressief, irreversibele ziekte welke de aandoeningen chronische bronchitis en emfyseem omvat.

Chronische bronchitis:

Een continue bronchusobstructie en een chronische productieve hoest zijn gedurende minimaal drie maanden in twee opeenvolgende jaren aanwezig.

(definitie luchtwegobstructie bij COPD volgens de ERS (European Respiratory Society) “verminderde maximale expiratoire luchtstroom en een vertraagde lediging van de longen.”)

Emfyseem:

Aanwezigheid van een toegenomen longvolume (abnormale dilatatie van de luchthoudende holten distaal van de respiratoire bronchiolen), gepaard gaande met obstructie van de interalveolaire septa (zonder dat daarbij sprake is van fibrose) en bloedvaten.

De graad van luchtwegobstructie bepaalt in grote mate de ernst van COPD.

alcohol lijkt COPD te bevorderen
 
EXACERBATIES BIJ COPD:

Wanneer de klachten en symptomen van de COPD-patiënt verergerd zijn, spreekt men van een exacerbatie. (exacerbatie = plotselinge verergering van een verschijnsel of van een ziekte). Deze exacerbaties worden veelal veroorzaakt door virale luchtweginfecties, soms door bacteriële infecties. Ook blootstelling aan irriterende stoffen zoals tabaksrook kan een oorzakelijke factor zijn. Gedurende deze exacerbaties neemt het hoesten toe en wordt er meestal meer sputum opgegeven. Dyspneu, een piepende ademhaling (vnl. bij inspanning) en koorts zijn andere symptomen welke dan op de voorgrond kunnen treden.

Wanneer de ziekte voortschrijdt, nemen de symptomen toe en wordt inspannen steeds moeilijker. De negatieve spiraal waarin de patiënt zich bevindt moet een HALT toegeroepen worden. Een aanpassing of het op punt stellen van de medicatie is nu een noodzaak. Ook een (individueel afgestemd) longrevalidatieprogramma heeft hier onmiskenbaar zijn plaats.

GOLD - RAPPORT

Een werkgroep van de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) rond COPD raporteerde (www.goldcopd.com) zijn bevindingen in het ‘Gold’-rapport.

                                              

Hierin staat ondermeer de GOLD- (= Global Initiative on Obstructive Lung Disease) classificatie beschreven. Deze onderscheidt vier stadia van ernst.

GOLD-classificatie COPD

Stadia	Karakteristieken
1: Mild COPD	FEV1/FVC < 70% FEV1 > of gelijk aan 80% voorspelde waarden
2: Matig COPD	FEV1/FVC < 70% FEV1 tussen 50% en 80% voorspelde waarden
3: Ernstig COPD	FEV1/FVC < 70% FEV1 tussen 30% en 50% voorspelde waarden
4: Zeer ernstig COPD	FEV1/FVC < 70% FEV1 < 30% voorspelde waarden of FEV1 < 50% voorspeld en chronisch longfalen

                                                

                                                 Behandeling

                                                

Voor de fysiotherapie bestaan er invalshoeken in alle stadia van COPD:

- ademspierfunctie optimaliseren- diagnostiek
- mucusklaring (drainage)
- inspanningsvermogen opkrikken
- QoL (negatieve spiraal omkeren)
- medische consumptie doen afnemen
- ptn.-educatie: onderricht i.v.m. ziekte, aërosolgebruik,…

PREVALENTIE EN MORTALITEIT VAN COPD:

Prevalentie COPD => het totaal aantal lijders aan COPD dat op een gegeven tijsstip in een bevolkingsgroep aanwezig is.

Mortaliteit COPD => sterfte tgv COPD in een bevolking (populatie) waaruit de zieke personen zijn voortgekomen.

Op de werelddag COPD in 2004 werd naar voor geschoven dat COPD een sterk onderschatte aandoening is. De cijfers van prevalentie en mortaliteit van COPD nemen alsmaar toe. Wereldwijd zou ± 10% ouder dan 40 jaar lijden aan COPD en is het nu al de 4^de doodsoorzaak. Deze cijfers nemen vandaag de dag nog toe. Zo verwacht men dat tegen 2020 COPD doodsoorzaak nummer 2 zal zijn.

De FEV₁-waarde is een goede indicator voor de prognose en de mortaliteit. Het is zo dat bij een FEV₁-waarde < 50% pred. men een mortaliteit van 50% na 5 jaar kent.

Een aantal factoren kunnen de prognose negatief beïnvloeden en zodoende de mortaliteit doen toenemen:
- niet stoppen met roken
- het ontbreken van of een geringe reversibiliteit na toediening van een luchtwegverwijder
- Ernstige hypoxemie
- Klinische tekens van cor pulmonale
- Versnelde longfunctieafname

de evolutie van de mortaliteit bij een aantal chronische ziektes:
=> mortaliteit van COPD stijgt onrustwekkend !!!

ADEMSPIEREN

Ventilatie treedt op na volumeverandering, welke ontstaat na vormverandering van thorax en abdomen. ↓↓↓

De vormverandering is het gevolg van spierwerking van zowel de primaire ademspieren (m.diafragma, mm. Intercostales externae en de mm. Intercostales internae, mm. Scaleni) als van de accessoire spieren (m.sternocleidomastoideus, mm.pectorales, buikspieren,…).

75% C-vezels (spiervezels met groot uithoudingsvermogen)

- type I – vezels (slow oxidative /”rode vezels”)

- type IIa – vezels (fast oxidative)

=> functioneren vnl. d.m.v. aërobe E-levering

25% A-vezels (spiervezels met laag uithoudingsvermogen)

- type IIb – vezels (fast glycolitic)

=> functioneren vnl. d.m.v. anaërobe E-levering

De volumeverandering van de thorax is driedimensionaal (anterioposterieur, lateraal en cranio-caudaal). De grootte en de richting van de verandering is niet voor alle delen van de thorax hetzelfde.

T.g.v. het verschil in vorm van ribben, de bewegingsas van de rib met het wervellichaam, se sternocostale verbindingen en de invloed van de musculatuur kennen we de “pump-handle” (pomphendel) beweging van de bovenste ribben (= anterieur & craniaal) en de bucket-handle” (emmerhengsel) beweging van de onderste ribben(= lateraal & craniaal).

De mate waarin de thorax bij het ademen beweegt, is niet alleen afhankelijk van de mobiliteit van de thorax. De mechanische eigenschappen van de longen, de ademmusculatuur, de neurale controle / coördinatie en de weerstand van het abdomen spelen ook een belangrijke rol.

De volumeverandering van het abdomen is in feite slechts een verplaatsing van het abdominaal volume.

Tijdens het ademen treden drukveranderingen in het abdomen op. Enerzijds zijn deze drukveranderingen het gevolg van de bewegingen van de begrenzingen van het abdomen (= diafragma, onderste ribben (6-12), WK, buikspierwand, sacrum, bekken, bekkenbodemmusculatuur), anderzijds hebben intra-abdominale drukveranderingen ook tot gevolg dat de begrenzingen van het abdomen gaan bewegen. Welke van de delen gaan bewegen is afhankelijk van de grootte van de drukverandering en van de relatieve mobiliteit van de verschillende delen van de begrenzing. (welke o.a. afhankelijk is van bv. een pathologische situatie)

ADEMMECHANICA en ADEMSPIERFUNCTIE

INSPIRATIE: actief proces

Tgv spierwerking en mobiliteit in verschillende gewrichten kennen we een thoraxvergroting → borstvolume ↑ → longvolume ↑ → omdat het longvlies aan het borstvlies vastzit dmv pleuravocht → p _longen < p _buiten → lucht wordt aangezogen

• Diafragma (n.frenicus)

Bij contractie zakt het diafragma en duwt het de buikinhoud samen waardoor de thoraxruimte aan de onderzijde vergroot = onderzijdse vergroting

• Externe intercostale spieren (heffen derde tot twaalfde rib)

Bij contractie worden de ribben naar boven en naar buiten getrokken waardoor de laterale en de antero-posterieure diameter van de thoraxruimte vergroot = zijdelingse vergroting

• Hulpademhalingsspieren (vnl. tijdens inspanning)

De belangrijkste zijn de mm. scaleni (heffen de eerste en de tweede rib) en de m. sternocleidomastoideus.

EXPIRATIE: géén passief proces !!!

• Ontspannen van het diafragma
• Ontspannen van de externe intercostale spieren
• Ontspannen van de hulpademhalingsspieren
• Medewerking van de zwaartekracht
• Doordat de thorax (veerkracht van het ribkraakbeen) en de longen (veerkracht van het longweefsel) elastisch zijn, kennen thorax- en longvolume een alzijdige verkleining = alzijdige verkleining
• Tijdens expiratie bewegen de thorax en het abdomen gelijktijdig naar hunuitgangspositie terug. De inspiratiemusculatuur is gedurende 80% van de expiratietijd excentrisch actief. De functionele betekenis van deze activiteit is het verlagen van het expiratoir debiet als gevolg van de retractiekracht van de longen => expiratie is ook een actief proces.

NOTA: Expiratie bij inspanning

- Interne intercostale spieren

Bij contractie worden de ribben naar beneden en naar boven getrokken waardoor de laterale en de antero-posterieure diameter van de thoraxruimte verkleint.

- Buikmusculatuur

Bij contractie geven de inwendige organen druk op het diafragma dat dan terug opstijgt. Hierdoor verkleint de thoraxruimte aan de onderzijde.

PINK PUFFER - BLUE BLOATER


 

GUIDELINE FOR PHYSIOTHERAPY IN COPD 2008

De volgende links verwijzen naar pdf-bestanden :

PRAKTIJKRICHTLIJN

VERANTWOORDING EN TOELICHTING

SAMENVATTINGSKAART

 Masterclass 'Implementatie van de KNGF-richtlijn COPD'

 

  
Om de presentatie op te slaan in pdf klik je op het symbooltje hierboven (even wachten - processing download request-) en vervolgens klik je op 'click here to start download'.
                Je kan nu dit Adobe Acrobat document openen of opslaan en indien gewenst ook afdrukken.

ADEMSPIERKRACHT

• Patiënten met uitgesproken dyspneu, ventilatoire limitatie van het inspanningsvermogen, zwakke inspiratoire spieren (< 60% PI max pred => zie schema afhankelijk van geslacht en leeftijd) en nachtelijke desaturatie.
• Pre-operatieve voorbereiding van longtransplantatie en eventueel thoracale chirurgie bij patiënten met beperkte ademspierfunctie.
• Patiënten met hypercapnische (verhoogd CO2-gehalte (koolzuur) van het bloed) respiratoire insufficiëntie (PaCO₂ > 50 mm Hg en pH < 7.30)).
• Patiënten met diafragmaparalyse.

REFERENTIEWAARDEN:

• referentiewaarden maximale in- en expiratoire spierkracht in cmH₂O

(Rochester en Arora. Med.Clin.N.Amer. 1983; 68:573)

	9-18 jaar	19-49 jaar	50-69 jaar	>70 jaar
Mannen
Pi max (van RV)	-96 ± 35	-127 ± 28	-112 ± 20	-76 ± 27
Pe max(van TLC)	170 ± 32	216 ± 45	196 ± 45	133 ± 42
Vrouwen
Pi max (van RV)	90 ± 25	-91 ± 25	-77 ± 18	-66 ± 18
Pe max (van TLC)	136 ± 34	138 ± 39	124 ± 32	108 ± 28

ONDERHOUD THRESHOLD:

• Het toestel na ieder gebruik in warm water met vloeibare zeep reinigen. Alle delen met zuiver water afspoelen. De waterresten afschudden en het toestel aan de lucht laten drogen.
• Niet koken, niet verwarmen!

OEFENSCHEMA:

• Respecteer de door uw arts of fysiotherapeut aangegeven waarde voor het toestel in te stellen. Deze waarde van drukbelasting werd voor u berekend en is voor iedereen verschillend.
• Het toestelletje is bestemd voor het gebruik door één patiënt.
• Een trainingssessie bedraagt 20 minuten per dag en kan als volgt ingedeeld worden: 2 minuten trainen / 2 minuten rust (=> totale duur van de sessie bedraagt nu 40 minuten)
• We trainen minimaal 5 dagen per week (alle dagen is natuurlijk ook toegestaan) aan een trainingsintensiteit van 30 à 40% van de PImax.
• Het is belangrijk dat u regelmatig en consequent traint. Daarom kan het u helpen om uw bijgevoegde trainingsdagboek in te vullen.

NOTA: Wanneer u zich tijdens of na een trainingseenheid zeer moe zou voelen, buiten adem zou zijn of uw polsslag sterk verhoogd zou zijn, onderbreekt u de training en stelt u uw arts of fysiotherapeut op de hoogte.

1. Draai de controleknop zover totdat de rode streep van het toestelletje de waarde aangeeft, die uw arts bepaald heeft.
2. Zet de neusknijper op en adem diep door de mond.
3. Plaats de lippen rond het mondstuk en adem diep in. Hierbij hoort u lucht door het toestelletje stromen.
4. Volg het oefenschema, maw u ademt verder in en uit (al dan niet 2‘ trainen / 2’ rust) en laat daarbij het toestelltje in de mond.
5. Vul het trainingsdagboek in.
   
    Trainingsdagboek threshold afdrukken

PIEKSTROOM

De piekstroom of PEF (Peak Expiratory Flow) is de maximale expiratoire luchtstroom die tijdens een geforceerde maximale uitademing ( volgend op een volledige inademing) kan gegenereerd worden. De PEF wordt bepaald door de afmetingen van de grote luchtwegen en door de kracht van de expiratoire spieren.

De piekstroom wordt gemeten met behulp van een piekstroommeter (bv. De (low-range) mini-Wright piekstroommeter) en uitgedrukt in liter per minuut of liter per seconde. Bij gezonde volwassenen bedraagt de waarde 480-600 l/min of 8-10 l/s.

Bij een snelle en krachtige expiratie wordt de piekstroom al heel snel bereikt, ongeveer binnen een tiende van één seconde. Een gezonde volwassen man zal op dat moment ongeveer één liter lucht hebben uitgeademd. Dit is lucht welke zich vnl. in de grotere luchtwegen bevindt.

Bij COPD zijn de fysiopathologische afwijkingen voornamelijk in de kleinere luchtwegen gelokaliseerd en is de meting in het begin van de expiratie weinig gestoord. Bij patiënten met een lichte tot matige vorm van COPD kan de piekstroommeting dus normaal zijn. Slechts bij gevorderd COPD is de piekstroom duidelijk gedaald. Toch is het nuttig om ook bij lichte tot matige vormen van COPD de basiswaarden van de PEF te bepalen. Een follow-up laat immers toe de evolutie van de aandoening (mate van luchtwegobstructie in de tijd)en de respons op een ingestelde medische behandeling te volgen en zo nodig bij te sturen.

Daar piekstroommetingen vooral de toestand van de grotere luchtwegen weerspiegelen kan men stellen dat de test te weinig specifiek en te ongevoelig is om als diagnostisch hulpmiddel gebruikt te kunnen worden.

mini-Wright piekstroommeter
referentiewaarden, onderhoud en noteren van de metingen.

LONGFUNCTIE BESPREKEN

Anamnese en klinisch onderzoek zijn richtgevend in de diagnostiek van longaandoeningen. Maar om de precieze aard, ernst en prognose van de aandoening te bepalen is een longfunctiemeting essentieel. A.d.h.v. de resultaten kan men het beleid uitstippelen en de patiënt optimaal begeleiden bij het opvolgen van zijn aandoening. Spirometrie of longfunctiemeting laat ons ook toe een vroegtijdige diagnose te stellen daar deze reeds snel in de loop van de ziekte afwijkingen toont. Door deze snelle detectie kan de evolutie van de aandoening afgeremd worden mits een adequate opvolging en begeleiding. Bij COPD ligt de nadruk hoofdzakelijk op rookstop!

De absolute testresultaten moeten steeds vergeleken worden met voorspelde waarden die refereren naar normale individuen van dezelfde grootte, leeftijd, geslacht en etnische afkomst.

Obstructief longlijden

Onder obstructieve ventilatiestoornissen verstaan we elke ziekte die de integriteit van het lumen van de luchtwegen aantast. Overvloedige slijmproduktie, inflammatie, bronchoconstrictie of elasticiteitsverlies kunnen hiervoor verantwoordelijk zijn. Astma en COPD zijn de meest gekende.

          Wat zien we op het spirogram bij een chronisch obstructieve patiënt?

Restrictief longlijden

Restrictieve longaandoeningen zijn gekenmerkt door een afname van de longvolumina, t.g.v. problemen t.h.v. ‘de pomp’.(=> aantal alveolen neemt niet deel aan de gaswisseling)

          De oorzaak hiervan kan pulmonaal of extrapulmonaal zijn:

• Longafwijkingen (longoedeem, longresectie, atelectase,…)
• Pleurale afwijkingen (pleuravocht, pneumothorax,…)
• Thoraxwandafwijkingen (kyfoscoliose, Bechterew, morbide obesitas,…)
• Neuromusculaire afwijkingen (diafragmaparalyse, diverse spierziekten, ademspierzwakte ten gevolge van steroïdmyopathie,…)
  
  

  ---

   
  

  ---

  
  

SMOG EN COPD

SMOG = een combinatie van de Engelse woorden smoke (rook) en fog (mist).

Health-related quality of life (HRQoL) werd omschreven als de impact van ziekte en behandeling op beperking en dagelijks of als de impact van de door de patiënt gewaargeworden gezondheidstoestand op het kunnen leiden van een volwaardig leven.

De term ‘levenskwaliteit’ wordt momenteel uitgebreid gebruikt in de geneeskunde en onderzoek in dit domein wordt steeds belangrijker.          

Zo krijgt levenskwaliteit, gemeten aan de hand van vragenlijsten, zijn plaats in de Intenational Classification of Impairements, Disabilities and Handicaps (ICIDH). Dit model biedt de mogelijkheid om de gevolgen van een chronische ziekte in kaart te brenden op stoornis-, beperking-, en handicapniveau.

In navolging van de ICIDH kunnen we de respiratoire problematiek bij COPD vertalen in een drietal niveaus. Aangrijpingspunten voor de kinesitherapeut liggen op de verschillende niveaus:

- het adembewegingsapparaat (o.a. mucus, verandering van adembeweging, thoraxstand) met betrekking op het niveau van stoornissen.

- de algemene belastbaarheid (uithoudingsvermogen, ADL-activiteiten) met betrekking op het niveau van beperkingen.

- Quality of life (welbevinden, invaliditeitsbeleven en beheersing van klachten) met betrekking op het niveau van handicaps.

Voor kinesisten en ieder andere gezondheidwerker is het meten van levenskwaliteit een fundamentele stap in de evaluatie van een therapeutische benadering. We moeten ons wel realiseren dat veranderingen op het ene niveau niet noodzakelijkerwijs ook veranderingen op het andere niveau tot gevolg zullen hebben.

COR PULMONALE

HYPERCAPNIE (= te hoog CO2-gehalte van het bloed, PaCO2 > 45 mmHg)

RESPIRATOIR FALEN (= respiratoire insufficiëntie)

Respiratoire insufficiëntie is een ademhaling waarbij de longen insufficïent (onvoldoende) werken. De belangrijkste functie van de longen is het opnemen van O₂ uit de atmosfeer en het verwijderen van CO₂ uit het bloed. Tijdens het gaswisselingsproces zal de ingeademde zuurstof zich op het hemoglobine (= Hb = ijzerhoedend eiwitmolecuul) van de rode bloedcel (=erythrocyt) binden en zo in het bloed naar alle weefsels van ons lichaam gepompt worden om deze van de nodige zuurstof te voorzien.

 

Respiratoire insufficiëntie bestaat als door een stoornis van de ventilatie de partiële spanningen van O₂ en CO₂ in het arteriële bloed niet meer binnen bepaalde grenzen kunnen worden gehandhaafd, en de zuurstofspanning (= PaO₂) beneden een bepaalde ondergrens en/of de koolzuurspanning(= PaCO₂) boven een bepaalde ondergrens komen. Voor PaO₂ wordt doorgaans 60mmHg en voor PaCO₂ 49mmHg genomen.

We spreken van ACUUT RESPIRATOIR FALEN wanneer de gaswisseling t.h.v. onze longen acuut verstoord is. Een stoornis (zowel extrapulmonaal als intrapulmonaal) kan een normale werking van het pulmonale systeem belemmeren door bv.

• afname van de ademprikkel
• afname van de spierkracht
• afname stugheid thorax
• afname longcapaciteit voor gaswisseling
• toegenomen luchtwegweerstand
• toename van de metabolische O₂-behoefte

Wanneer de insufficiëntie steeds verergert , zoals bij COPD-ptn. of bij ptn. met neurologische aandoeningen en bepaalde spierziekten, wordt dit CHRONISCH RESPIRATOIR FALEN genoemd. De longen voeren bij een chronische insufficiëntie in eerste instantie onvoldoende CO₂ af uit het lichaam. Het O₂-gehalte is dan, door een versnelde ademhaling, nog voldoende. Later kost het te veel inspanning om het O₂-gehalte in het bloed op peil te houden en neemt het af, samen met een verdere verhoging van het CO₂.

COPD is een longziekte welke vaak leidt tot beschadiging van de longen en zodoende ook tot chronische insufficiëntie. Deze ptn. zijn vaak kortademig en hebben ademhalingsproblemen. Ze gaan sneller ademen om het gebrek aan O₂ te kunnen compenseren. Andere veel voorkomende verschijnselen zijn een fluitende ademhaling en een toegenomen slijmproductie. Soms bevat het opgehoeste slijm bloedsporen. De lippen en nagels kunnen bij ernstige vormen blauw verkleurd zijn (cyanose) als gevolg van O2-gebrek in het bloed. Patiënten worden vaak snel moe bij ADL en kunnen bij toegenomen inspanning gewichtsverlies ondervinden.

De oorzaak van de ademhalingsinsufficiëntie moet worden achterhaald (o.a. bloedgaswaarden, longfunctietests,…) waarna een specifieke behandeling kan worden opgestart. Chronische ademhalingsinsufficiëntie wordt behandeld met middelen die de ademhaling vergemakkelijken. Vaak gaat het om inhalatietherapie met bronchodilatatoren. Bij ernstige gevallen moeten soms steroïden worden toegepast. Wanneer de ademhalingsinsufficiëntie wordt veroorzaakt door bacteriële infecties van de luchtwegen worden antibiotica gegeven. Bij een vergevorderde insufficiëntie kunnen patiënten een hoog koolzuurgehalte en een laag zuurstofgehalte in het bloed krijgen en moet O2 worden toegediend via een neusbrilletje, masker of beademingsapparatuur.

Chronische ademhalingsinsufficiëntie kan uiteindelijk leiden tot een riskant gebrek aan O2 in het bloed. De aandoening kan ook een lage bloeddruk en een shocktoestand met verwardheid of coma veroorzaken. Wanneer ze niet wordt behandeld, kan de ziekte uiteindelijk leiden tot hartfalen of cor pulmonale met mogelijk de dood tot gevolg.

HARTFALEN (= hartinsufficiëntie =hartziekte =decompensatio cordis)

Met de term hartfalen omschrijft men die situatie waarbij het hart niet meer in staat is voldoende bloed rond te pompen om aan de behoefte van het lichaam (=> de verschillende weefsels) te voldoen. Het hart faalt dus in zijn pompfunctie.

In normale omstandigheden is het hart in staat bij elke samentrekking (= contractie) 70% van de inhoud van de linkerkamer in de lichaamsslagader (= aorta) te pompen.

Bij hartfalen is het hart sterk uitgezet en kan het per contractie slechts een kleine hoeveelheid bloed uitpompen. Het evenwicht – dat onder normale omstandigheden bestaat – tussen de hoeveelheid bloed dat het hart uitpompt (=> HMV = hartminuutvolume) en de behoefte van de weefsels aan zuurstof en voedingsstoffen is verstoord. Bij veranderende behoefte van de weefsels wordt het hartminuutvolume niet meer of onvoldoende aangepast.

Oorzaken:
De hartspier heeft dus om één of andere reden onvoldoende kracht om bloed rond te pompen. Dit treedt meestal op als gevolg van aandoeningen van het hart of bloedvatenstelsel met een verminderde hartspierfunctie of een verminderde pompfunctie als gevolg.

• hartinfarct: hierdoor kan een gedeelte van de hartspier afsterven en verlittekenen waardoor een deel van de pompfunctie verloren gaat. Niet iedereen die een infarct doormaakt zal hartfalen krijgen. Veel hangt af van de grootte van het infarct en de regio waar het zich manifesteert. Een hartinfarct / hartaanval ontstaat vrijwel altijd doordat zich op de plaats van een atherosclerotische plaque in de kransslagaders een bloedstolsel vormt waardoor de toevoer van bloed, die voordien al minder was, nu opeens helemaal wordt afgesneden.
  - Nota: Wanneer de vernauwing of het afsluiten van een slagader zich voordoet in de OL spreken we van claudicatio intermittens (= ‘etalagebenen’) of perifeer arterieel vaatlijden.
• cardiomyopathie (= ziekte van de hartspier): dit is een algemene term voor heel verschillende aandoeningen van de hartspier met verschillende oorzaken:
  - stofwisselingsziekten (hierdoor kunnen uiteenlopende lichaamsstoffen zich in de spier opstapelen en de spierfunctie nadelig beïnvloeden (bv. hemachromatose = ijzeropstapeling)
  - ventriculaire hypertrofie (door de vergroting van de ventrikels van het hart wordt de hartwand minder soepel waardoor de hartkamers tijdens de hartontspanning (= diastole) minder goed gevuld worden met bloed.
  - eindstadium van een myocarditis (als eindstadium van een myocarditis kan de neiging tot stolselvorming in het hart leiden tot trombo-embolische complicaties en beschadiging van de hartspier. Een myocarditis kan op verschillende manieren ontstaan:
  § (post)infectieus (bacterieel / viraal)
  § intoxicatie (alcohol, cocaïne, bepaalde medicijnen tegen kanker,ongezonde levensstijl (roken, vet eten, …)§ onvoldoende lichaamsbeweging
• afwijking van de hartkleppen: wanneer de hartkleppen vernauwd zij of niet meer goed sluiten, moet het hart extra hard werken om voldoende bloed de kleppen te laten passeren. Dit kan tot overbelasting van het hart leiden. Klepgebreken ontstaan soms door infectie, soms door degeneratie en zijn soms ook wel eens aangeboren.
• hoge bloeddruk: bij langdurige hoge bloeddruk raakt het hart overbelast. De hartspier wordt dan eerst dikker en later ook stijver. Hierdoor gaat steeds meer pompkracht verloren.
• ritmestoornissen (= hartaritmieën):wanneer het hart langdurig te langzaam of te snel klopt kan ook hartfalen ontstaan. Bij een traag ritme pompt het te weinig bloed weg. Bij boezemfibrilleren pompt het hart snel of onregelmatig. Ook hierdoor pompt het hart te weinig bloed weg daar het zich minder goed vult.
• chronische longaandoeningen
  
  Symptomen:
  - prikkelhoest
  - vermoeidheid
  - koude handen en voeten
  - oedeem OL
  - kortademigheid
  - acuut longoedeem