De bruggepensioneerde economiewatcher (22 Juni 2018)

KWARTDRAAI LINKS (deel 65)

Niets is wat het lijkt (o.a. Tanya Byron)

In hun strijd tegen ongelijkheid en meer asociale maatregelen van de regering schuiven de Belgische vakbonden een alternatief naar voor : Arbeidsduurvermindering. De nieuwe ABVV-voorzitter Robert Vertenueil herhaalde dit bij zijn aanstelling. ACV schuift de vierdagenweek naar voor. De eis tot arbeidsduurvermindering wordt minder duidelijk als die in de praktijk wordt ingevoerd. Dit leerden wij al bij het vernemen van het akkoord in de Duitse metaalsector dat met veel poeha de vierdagenweek invoerde, wat echter een dekmantel bleek te zijn voor inlevering en meer flexibiliteit. In Frankrijk werd de arbeidsduurvermindering naar 35 u algemeen in het jaar 2000 onder minister Aubry, toch wel een verworvenheid van het Franse socialisme. Vandaag wordt in de firma PSA-Vésoul de arbeidsduur terug verlengd in een onderling akkoord tussen directie en vakbonden. In plaats van 35 uur wordt er 37.45 u gewerkt, een verhoging van 8%, die slechts wordt gecompenseerd met een loonsverhoging van 3%. Het begin van het einde van de 35-urenweek bloklettert de Franse pers. Dekt de slogan de lading ? Wij bekijken de nuances.

PSA is een grote firma met zon 3000 werknemers. Het is een toeleveringsfirma aan de Franse automobielsector en wordt gefinancierd door een conglomeraat van Peugeot en Citroën. Er zijn meerdere vestigingen en verwonderlijk is de afdeling in Vésoul geen productieafdeling is maar een logistieke, waar auto-onderdelen verzameld en verzonden worden naar verschillende productiehuizen. De aanleiding voor het verlengen van de arbeidsduur is de recente invoering van de hernieuwde code du travail. De arbeidswet die door de huidige president Macron, in de vorige regering Hollande werd voorbereid en vorig jaar definitief werd ingevoerd. In deze wet is een clausule opgenomen over maatregelen noodzakelijk voor het functioneren van het bedrijf. Deze clausule geeft zowat onbeperkte macht om maatregelen door te voeren als blijkt dat de concurrentiekracht en/of het voortbestaan van de firma in gevaar is. Dit kan gaan tot ontslag zonder sluitingsvergoeding voor wie de maatregelen niet wil aanvaarden. De vakbond CFDT die het akkoord mee heeft ondertekent geeft toe dat één van de redenen ervoor is dat zij die clausule in de code du travail wilden voor zijn. Een tweede reden en een doorslaggevende is dat de directie ermee heeft gedreigd om het paritair comitee van de metaalsector te verlaten. Gezien de afdeling geen productie draait was dit een realistische dreiging. Productie versus distributie. Logistieke sector. Alsof onze havenbaron Huts om het hoekje staat mee te kijken. Dat PSA Vésoul in de metaalsector mag blijven lijkt één van de overwinningen van deze onderhandelingen, volgens de vakbonden, anders waren heronderhandelingen over inleveringen baremas en lonen onvermijdelijk. De dagelijkse praktijk in de firma heeft er ook toe geleid dat dit vreemde akkoord mogelijk werd. Wat blijkt : het merendeel van het personeel werkt op zaterdag in een overurensysteem. Deze overuren waren geen uitzondering, maar de constante praktijk. 35 urenweek volgens de wetgeving en zesdagenweek met 40- tot 42 uren in de realiteit. Het akkoord tussen vakbonden en directie heeft die realiteit terug een wetgevend kader gegeven. De overuren beginnen nu pas te lopen vanaf 37.45 u maar worden opgetrokken van 25% naar 40 %. Wie gewillig de overuren blijft presteren op zaterdag kan zo de loonwig van 3 naar 8% opvullen. Syndicaal cynisme.

Er worden zon 80 personen aangeworven. Het is nog onduidelijk of dit extra aanwervingen zijn of omzetting van interims in vaste contracten.

Een akkoord in een toeleveringsbedrijf aan de automobiel opent natuurlijk de poort om dit te veralgemenen naar de gehele sector. De ondertekenende vakbonden ontkennen en zullen geen dergelijke akkoorden afsluiten in andere vestigingen van PSA.

De CFDT en nog een kleinere vakbond vertegenwoordigen ¾ van het personeel en hebben de cao ondertekend. Hun woordvoerder spreekt van een modern syndicalisme en een hernieuwde toekomst voor de firma. De CGT is tegen en zal een petitie organiseren onder de werknemers om de 35 urenweek te behouden.

Vroeger sprak men wel eens van Le socialisme du patron in Frankrijk. Het lijkt erop dat met deze cao Le syndicalisme du collaboration is ingeluid. Na de vermoeiende en verloren strijd tegen de regeringsmaatregelen kiezen sommige vakbonden eieren voor hun geld en gaan mee met de logica van de directie, in de verwachting een positief verhaal te kunnen schrijven.

Ideologie en praktijk : altijd een moeilijk evenwicht. Als arbeidsduurvermindering een alternatief wil zijn zal die goed moeten omkaderd worden !

Marc Boone

Is de handelsoorlog tussen de VS en de rest van de wereld een voorbode voor een nieuwe economische crisis?

De handelsoorlog tussen de VS en de rest van de wereld en vooral tegen China, neemt steeds grotere proporties aan. Er gaat haast geen week voorbij of Trump kondigt nieuwe invoertaksen aan, China en de E.U kondigen op hun beurt dan ook nieuwe hogere invoertaksen aan voor Amerikaanse producten. De financiële markten zijn er alvast niet gerust, veel beleggers kiezen het hazenpad, en kiezen het zekere voor het onzekere. Het vrijgekomen geld zoekt een andere weg, er wordt nu vooral in fiscaalvriendelijk vastgoed geïnvesteerd, waardoor het voor de gewone man steeds moeilijker wordt om een eigen huis te kopen, want door de grote vraag (investeringsvastgoed, nu al 1 op 2 transacties )) worden de huizen en appartementen steeds duurder evenals de huurprijzen. Ook private rusthuizen vooral in Duitsland vinden vandaag gemakkelijk geld om te investeren , vaste hoge huurprijzen en toenemende vergrijzing zorgen voor een stabiel inkomen. Gedaan met onnodige risicos denken veel beleggers, met 2008 in hun achterhoofd. De vraag is wanneer zal het opbod voor invoertaksen stoppen, de Amerikaanse econoom Paul Krugman is er alvast niet gerust in, hij vreest dat 10 miljoen Amerikanen op termijn hun job zullen verliezen als de invoerrechten verder escaleren. Het leed voor China en de VS kan gedeeltelijk worden gemilderd door sterke binnenlandse vraag, ons land Belgie exportland met weinig inwoners en dus weinig binnenlandse consumptie zou een verdere escalatie van een handelsoorlog en ook een harde Brexit ons serieus pijn doen. Veel beleggers vrezen dat de volgende stap van Trump hoger taksen voor Europese autos zal zijn, vandaar Bekaert een grote toeleverancier van de autosector en nog altijd goed voor 25.000 werknemers nog steeds op zoek is naar een bodemprijs, deze week moest het aandeel terug een paar procenten inleveren, evenals het aandeel Melexis die deze week ook begint lichtjes naar beneden begint te sputteren. Daimler (Mercedes) ziet de bui al hangen, en stuurde deze week een winstwaarschuwing uit, maar goed hun eigen dieselgate historie gepaard met zware boetes zijn hier ook de oorzaak van hun winstwaarschuwing. Misschien moet de Europese commissie overwegen om taksen te leggen op Facebook, het aandeel breekt elke maand nieuwe records , en Mark Zuckerberg portefeuille dikt nu al aan tot jawel 75 miljard dollar. Ik stel me de vraag in hoeverre zorgt Facebook voor tewerkstelling in de EU, en anderzijds hoeveel zullen er niet verdwijnen door Facebook en vooral in de reclamewereld. Vraag het maar aan Roularta, RTL, en andere mediakanalen zoals de geschreven pers, zij zien steeds grotere reclamebudgetten verdwijnen naar Facebook , en moeten op zoek naar nieuwe besparingen(afdankingen). Tot slot kwam het planbureau ook met een neerwaartse prognose van de economische groei, en waarschuwde onze(en volgende) regering dat ze binnenkort niet meer moeten rekenen op lage intrestvoeten, volgens het planbureau wordt besparen de enige optie, tenzij men geen bijkomende belastingen wil innen.

Ook een aanvullend pensioen voor jongeren en voor werknemers met een kortlopend contract

· 75 % van de Belgische werknemers hebben een aanvullend pensioen

· De regel van minimumleeftijd 25 jaar en één jaar in dienst vallen weg, wie vroeger minder dan één jaar in dienst was gebeurden wel afhoudingen maar uiteindelijk waren ze dit geld kwijt, nu blijven ze het geld behouden, tenminste als het gaat over een minimale storting van 150

· De werkgeversorganisatie VBO is niet gelukkig met de regel, door bijkomende administratieve beslommeringen en natuurlijk de meerkost , een drogreden want de financiële instellingen nemen die administratie op zich.

· Stortingen beneden de 150 per jaar zijn nog altijd verloren voor de werknemer maar worden gebruikt als buffer om de financiële stabiliteit van de pensioeninstellingen te verzekeren.

· De regering gaat door de nieuwe regel verder dan de Europese richtlijn, die spreekt over een wachttijd van 3 jaar.

Wist ge,

· De Franse kabelfabrikant NEXANS met 5 vestigingen in Belgie kwam deze week met een zeer grote winstwaarschuwing, bij het bekendmaking van het nieuws Maandag donderde het aandeel met 17% naar beneden. Op jaarbasis al een verlies van 30%

· Bpost hield Donderdag een analistendag, het was zeker geen goednieuwsshow, ze verwachten slechts een winstgroei in 2022, maar beloven 85% van de winst verder uit te keren als dividend, zij hopen hiermee de neergang van het aandeel enigszins te counteren. Het aandeel is sinds 1 jaar gehalveerd, en er blijkbaar geen tekenen van beterschap.

· Bij Sabca in Lummen zijn 30 van de 105 banen bedreigd.

· De Banken ING,BNP Paribas, Deutsche Bank, Bank of China, en nog vele andere daar is de beurskoers de laatste maanden meer dan 20% gedaald. Het duidelijk dat de stress onderhuids sterk toeneemt.

· Het einde van Merkel ? Valt de Duitse regering na dit weekend wanneer men niet tot een Europese overeenstemming komt om het migrantenvraagstuk gezamenlijk aan te pakken? De kans is heel klein dat het lukt, laten we duimen dat er toch iets uit de bus komt, want anders staat de deur terug open om nog meer Duitse fascisten in Duits parlement na eventuele nieuwe verkiezingen. Stilaan begin ik te vrezen voor de grootste genocide uit de wereldgeschiedenis, niet tegen joden maar deze keer tegen vluchtelingen. Het vluchtelingenprobleem zal escaleren en de zogenaamde menselijkheid zal steeds verder te zoeken zijn. Een nieuwe vluchtelingenstroom komt op ons af, deze keer uit Jemen, de oorlog die moeilijk het nieuws haalt, maar daar zijn 8,5 miljoen mensen met de hongerdood bedreigd. Plechtige herdenkingen van eerste wereldoorlog 14-18 hebben naar mijn mening weinig zin, goed voor het toerisme van de Westhoek, de geschiedenis begint zich stilaan te herhalen.

· Volgens Graydon kwamen er in 2017 , 95081 nieuwe bedrijven bij in Belgie , een stijging met 5,91%, de grootste toename gebeurde in Antwerpen ,gevolgd door Oost-Vlaanderen. ( meer info in bijlage)

· De handelsoorlog tussen de VS en de rest van de wereld begint toch stilaan brokken te maken op de financiële markten, Dinsdag ll noteerde de Bel20 , 11% lager dan in Januari dit jaar, en de winst tegenover een jaar is zo goed als verdwenen.

· Panamapapers : Het Belgisch gerecht kreeg deze week 11 miljoen nieuwe documenten in handen omtrent de panamapapers, tot op vandaag kqn de Belgische fiscus door de panamapapers 11,7 miljoen belastingen claimen. Met de nieuwe documenten kan het bedrag aardig oplopen, alhoewel het wordt een enorm speurwerk van welke begunstigden achter die constructies zitten, want iedereen werkte blijkbaar met schuilnamen. Journalisten van Knack en DE TIJD komen morgen alvast met hun eerste bevindingen.

· In 2005 het jaar van de stakingen , het generatiepact van Verhofstadt II telde de Vlaamse arbeidsmarkt 250000 werkende 55 plussers

In 2016 was dat aantal opgelopen tot 447.000. In 2005 was dit 36 op 100, nu 52 op 100, toch wel een opzienbarende omslag (Luc Sels rector KU Leuven)

· Colruyt deed het tegen alle verwachtingen zeer goed in 2017, de nettowinst ging van 348 miljoen naar 374 miljoen, enkel in Frankrijk geraken ze moeilijk van de grond, daar hebben ze 78 supermarkten. De 2 speelgoedwinkels Dreamland in Frankrijk gaan in 2018 terug dicht na tegenvallende resultaten.

· Wouter De Geest (ceo BASF Antwerpen) wordt de nieuwe voorzitter van VOKA. Wouter De Geest goeie vriend van Bart De Wever en ook een sterke aanhanger van kernenergie.

· Belgie voerde in 8,7% meer bier uit. Het gaat over 15,8 miljoen hectoliter, de grootste afnemers zijn de VS, Frankrijk, en op drie volgt Nederland. In eigen land verkochten de brouwers minder bier, de verkoop klokte af op 7,6 miljoen hectoliter, 1,6 minder dan in 2016, pils verliest terrein tegenover speciaalbieren en alcoholvrije bieren zijn sterk in opmars.

· Gaan we de banken verder belasten zoals de tabak totdat er niks meer overblijft vraagt economist Geert Noels zich af, Noels vreest dat grote techbedrijven zoals Google en Amazon nog maar een kleine stap verwijdert zijn van klassieke diensten zoals kredieten en verzekeringen. Zij beschikken niet over een uitgebreid kantorennetwerk en dus ook over weinig personeel, wat een groot voordeel betekent. Schaf de bankentaks aldus Noels, en laat de banken investeren in fintechinitiatieven. Ok dit gaat ook zorgen voor personeelsafvloeiingen, investeren ze niet dan gaan de afvloeiingen nog hoger liggen aldus Noels.

· De Bank KBC was in 2008 nog de 47 grootste bank in de wereld, nu staan ze op plaats 78, Fortis is uit de top 100 verdwenen.

· In Vlaanderen staan vandaag 100 Vlaamse werkenden tegenover 136 niet werkenden, bij een gelijkblijvend beleid zal die verhouding als gevolg van de vergrijzing oplopen tot 100 werkenden tegenover 154 niet werkenden, in de maatregelen van Di Rupo en Michel 1 volop worden benut kan dit beperkt worden tot 100 werkenden tegenover 144 niet werkenden. Verontrustend is dat de ratio in het Waals gewest nu al staat op 100 werkenden tegenover 173 niet werkenden.( Luc Sels, KU Leuven)

· In Zweden is er een debat aan de gang om de pensioenleeftijd op te trekken van 67 naar 69

· De Duitse nationale bank gaat intussen vanuit dat de pensioenleeftijd op termijn naar 69 jaar moet.

· Turkije : 25 % van de Turkse bevolking is jonger dan 15 jaar

· Ook veel Trump duplicaten in de Europese Unie, Groot-Brittanië met de Brexit, Italie met de Lega Nord, Oostenrijk, Hongarije,Polen en Slovenië, overal staan de verworven principes van de democratische rechtstaat en de vrije handel onder druk. Overal regeren nationalistische en protectionistische instincten.

· Het succes van staatsecretaris Theo Francken is relatief, toen Maggie De Block staatsecretaris was van asiel en migratie, was zij ook zeer populair . Het is gemakkelijk om mensen te bespelen rond de toestroom van migranten. Want in de grond zijn allemaal angsthazen (Jan Callebaut, toonaangevend marketeer)

· Elk jaar verdwijnt 8 miljoen ton plastic-afval in onze oceanen, goed voor een vuilniswagen per minuut.

· De aanpak van zwerfvuil kost in Vlaanderen jaarlijks 155 miljoen per jaar , grotendeels gedragen door de gemeenten en steden, om statiegeld te voorkomen heeft de verpakkingsindustrie nu een bijkomend engagement genomen om jaarlijks 9,6 miljoen te investeren in opruimacties en straatvuilbakken en beloningen voor gemeenten die GAS boetes uitdelen aan overtreders.

· Belgie heeft geen niet genoeg geld om hun infrastructuur( havens, wegen, luchthaven ) te moderniseren, dus moet er elders geld worden gezocht, vandaar dat ik denk dat privatiseren de enige optie is, via de pensioenfondsen kunnen de mensen daar misschien een graantje meepikken. ( Anton Pil , Belg topkaderlid JPM Morgan)

· Toch opvallend : in 2007 waren er 315 verplegers die zijn gestart als zelfstandige, jaar na jaar nam het aantal toe verleden jaar zijn er 1961 gestart als zelfstandige verplegers . Zelfstandige Koeriers in 2007 spraken we van 165 beginnende koeriers, ook elk jaar was dit stijgend in 2017 spreken we al 1289 startende koeriers. De groei van de zelfstandigen heeft weinig te maken met economische groei, maar vooral arbeid die vroeger in loonverband werd verricht, is nu vervangen door een zelfstandig statuut.

ABVV'ers aller landen, verenigt u!

· ALAIN CLAUWAERT - Gewezen voorzitter van De Algemene Centrale ABVV

· PAUL LOOTENS - Gewezen voorzitter van De Algemene Centrale ABVV

In de vakbondswereld ook binnen het ABVV heerst regelmatig onbegrip tussen de militanten uit het noorden en het zuiden van ons land. De kameraden lijken wel lost in translation. 'Hoe kan het dat het noorden niet meer in beweging komt bij zo'n frontale aanvallen vanuit de regering?', hoor je wel eens in het zuiden van het land. In het noorden haalt men de schouders op. 'Als wij permanent in staking gaan, riskeren wij een deel van onze achterban te verliezen en geraken wij geïsoleerd'. Waar komen die uiteenlopende reacties vandaan? De aanvallen komen nochtans van dezelfde federale regering. Als het noorden niet in beweging wil komen, moet het zuiden dan hetzelfde doen? Leven we, in de woorden van Bart De Wever, echt in twee democratieën?

Hieronder een beknopte inkijk in de syndicale noord-zuidkloof. Een beter onderling begrip is broodnodig om intenser te kunnen samenwerken. Want we hebben elkaar nodig, meer dan ooit. Om te beginnen zijn de verschillen niet zo groot als sommigen beweren. Neen, de taalgrens loopt niet gelijk met een 'stakingsgrens'. In realiteit is het vooral de asymmetrische politieke context die communautaire tegenstellingen binnen het ABVV kunstmatig opblaast. Er zijn noord-zuidverschillen, zeker, maar die hebben hun wortels in de politieke en economische geschiedenis. Wij moeten onze overeenkomsten en verschillen correct begrijpen, niet om de kloof tot een grand canyon te laten aangroeien, wel om de vakbeweging te laten floreren. Wij hebben geen keuze. Als wij sociale vooruitgang willen boeken, dan is eenheid de enige mogelijkheid.

TAALGRENS = STAKINGSGRENS?

Valt de taalgrens, om de woorden van Geert Bourgeois te gebruiken, samen met een stakingsgrens? Hoogtijd voor een fact check. Wat de vrienden van Bart De Wever ook mogen beweren, noord en zuid delen veel met elkaar. Zowel qua ideeën als qua tradities inzake sociale actie.

Wie naar de sociale geschiedenis van ons land kijkt, merkt dat de verklaringen van de Vlaamse minister-president met een flinke korrel zout te nemen zijn. De denktank Poliargus toonde al aan dat de Vlamingen de voorbije tien jaar globaal genomen meer staakten dan de Walen. Dat is normaal aangezien er ook meer werknemers in Vlaanderen zijn, zullen sommigen reageren. Als wij de cijfers herleiden tot het aantal stakers volgens het aantal werknemers, dan zien wij inderdaad dat de Waalse werknemers iets meer staken dan de Vlaamse. Maar ook daar is enige nuance op haar plaats. Want uit een analyse per provincie blijkt dat de Antwerpenaars een meer 'Waals' gedrag vertonen als het op staken aankomt en dat de werknemers uit de provincie Luxemburg eerder een 'Vlaams' gedrag vertonen. De realiteit is bijgevolg - zoals zo vaak - genuanceerder dan sommige politici ons willen doen geloven.

Wij delen ook een zeer rijke sociale geschiedenis. Want waar begon de grote staking van juni 1936, die belangrijke sociale verworvenheden opleverde zoals de eerste week betaalde vakantie, de ontwikkeling van sommige syndicale vrijheden en de veertigurenweek voor de zware beroepen? In de haven van Antwerpen! Pas daarna breidde de staking zich uit naar Wallonië en bereikte ze een mobilisatiepiek van meer dan 500.000 stakers in heel het land. Ook de stakingen tegen de Eenheidswet van de regering-Eyskens van 1960-61 begonnen in Vlaanderen, in de Antwerpse overheidsdiensten. Recenter, in 2014-15, was het vakbondsverzet tegen de regering-Michel duidelijk sterker in het zuiden van het land, maar het was wel het Vlaamse middenveld dat zich het snelst organiseerde en de meest spectaculaire acties op touw zette met Hart boven Hard (gevolgd door Tout autre Chose in Franstalig België).

En dan spreken we nog niet eens over dé kathedraal van de arbeidersbeweging in ons land: de sociale zekerheid. Deze fantastische constructie bouwt concreet de solidariteit tussen personen en groepen personen uit. De actieve bevolking is solidair met de niet-actieven, de kinderloze werknemers met werknemers die wel kinderen hebben, gezonde werknemers met zieken, enzovoort.

Wij kunnen dit ook negatief formuleren: racistische ideeën en kritiek op de vakbond zijn sterker in het noorden, maar sparen jammer genoeg ook het zuiden niet. Dat blijkt telkens opnieuw bij een vluchtelingencrisis of een staking.

DE POLITIEKE ASYMMETRIE ZET DE TEGENSTELLINGEN OP SCHERP

Tegelijk kun je ook moeilijk ontkennen dat er geen verschillen zijn, ook in onze cultuur. Uiteraard niet. Maar wij willen die verschillen wel objectief bekijken en proberen begrijpen. De politieke asymmetrie in ons land zet de tegenstellingen op scherp.

Ten eerste is er een regering die inzake taalvertegenwoordiging volledig uit balans is. MR is akkoord gegaan om in een regeringscoalitie te stappen die in het zuiden van het land sterk in de minderheid is. Ze vertegenwoordigt er nauwelijks één kiezer op vijf. Terwijl de coalitie in het noorden van het land bijna twee derde van de kiezers vertegenwoordigt. Deze situatie had een reeks dramatische gevolgen voor de verschillen tussen noord en zuid. De politieke oppositie spreekt in het zuiden uit meerdere monden. Ze krijgt er meer spreektijd in de media, kan sterker argumenteren, kan meer netwerken mobiliseren, enzovoort. Daardoor krijgen de misleidende communicatiecampagnes van de regering-Michel het veel moeilijker om bij de bevolking door te dringen. In de regering zit geen enkele Franstalige partij die structurele banden met de vakbondswereld of het middenveld heeft. In het noorden speelt CD&V wel nog de rol van doorgeefluik, maar vooral van buffer voor de sociale en vakbondsbeweging. In het zuiden vervult niemand die rol. De twee partijen die traditioneel het sociaal verzet konden kanaliseren, zitten momenteel federaal in de oppositie.

Ten tweede speelt ook de dubbele mislukking van links in het noorden van het land een rol. Sp.a is in de jaren 1990 meer naar rechts opgeschoven. Dit leidde tot verschillen met het zuiden. Die kwamen niet zozeer in de regeringspraktijk tot uiting - want die was in noord en zuid vrij gelijkaardig - maar wel in het ideologisch discours. De Vlaamse socialisten namen veel sterker het toenmalige discours van de 'Derde Weg' over, dat veel meer de volksbuurten, de arbeiders en het middenveld aan hun lot heeft overgelaten. Dit is nu nog te voelen aan de vakbondsvijandige standpunten van bepaalde sp.a-kopstukken en aan een zekere onverschilligheid of terughoudendheid van de Vlaamse socialisten als het op sociale mobilisatie aankomt. Dit is een groot verschil met het zuiden van het land, waar de socialisten van de PS actief steun zijn blijven verlenen.

Bovendien betekende de opkomst van PTB-PVDA in het zuiden van het land tijdens de laatste verkiezingen een uitlaatklep aan de linkerzijde voor de algemene gevoelens van antipolitiek en afwijzing bij een deel van de bevolking. Deze partij heeft ertoe bijgedragen dat het debat naar links is opgeschoven, zowel in de media als in de publieke opinie.

In Vlaanderen was dit niet het geval. De Vlaamse vleugel van PTB-PVDA slaagde er bij ons niet in om een zetel te bemachtigen. Door deze mislukking is de radicale linkse stem vrijwel afwezig in de media. Dit had tot gevolg dat rechts er vrijwel het monopolie van het anti-establishment discours heeft gekregen. In Vlaanderen zien wij het resultaat van de afwezigheid van een Bernie Sanders om zich te verzetten tegen een Donald Trump bij de laatste Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Ten slotte spelen het Vlaamse nationalisme en de linkse regionalistische stroming in Wallonië elkaar in de kaart. De eerste stroming is aan de macht, terwijl de andere deelneemt aan het sociale verzet. De eerste gebruikt haar dominante positie om haar antisociaal gif op ruime schaal via de media uit te smeren. De tweede heeft minder invloed, maar voedt zich met de agressiviteit van de eerste om zo zelf groter te worden.

WAAR KOMEN DE NOORD-ZUIDVERSCHILLEN VANDAAN?

Naast de conjuncturele verschillen die te maken hebben met de uitzonderlijke politieke situatie waarin wij ons bevinden, bestaan er ook diverse verschillen op langere termijn.

Ten eerste is de economische situatie sterk verschillend, en dan vooral de werkgelegenheid. In Wallonië bedraagt de werkloosheid 15%; in de grote steden ligt dat cijfer nog hoger. In sommige Vlaamse provincies is er vrijwel volledige tewerkstelling. Qua economische situatie en werkgelegenheid is Wallonië eerder vergelijkbaar met Spanje. Maatregelen die de jacht op werklozen openen, komen vooral in het zuiden van het land hard aan. Er zijn veel meer mensen in het zuiden van het land die maar moeilijk werk vinden en die door elke aanval op de werklozen persoonlijk diep gekwetst worden. Zelfs wanneer zij er niet rechtstreeks door getroffen worden, want zij hebben meestal een zoon, een vriendin, een familielid, die geen werk vindt of die werd getroffen door maatregelen om werklozen uit te sluiten. Omdat er in het noorden van het land in bepaalde regio's vrijwel volledige werkgelegenheid bestaat, wordt een langdurige werkloze natuurlijk veel sneller als een profiteur beschouwd, die moet worden gestraft en verplicht om weer aan het werk te gaan.

Ten tweede is er een andere vakbondstraditie. De vakbonden in het zuiden van het land steunen op een fundamentele en brede traditie die minstens tot 1886 teruggaat (soms tot 1850), in de op één na meest geïndustrialiseerde regio ter wereld. Dit geldt zeker voor de rode bekkens van Henegouwen en Luik. De hedendaagse actiemiddelen zijn nog altijd sterk doordrongen van deze traditie van strijd. Denk aan de stakingen van de jaren 1960, de wilde stakingen van de jaren 1970, de protestmarsen van de staalarbeiders in de jaren 1980, het conflict van Forges de Clabecq in 1997, de 105 stakingsdagen van 2004 bij AGC-Splintex in Fleurus, enzovoort. In het noorden van het land speelde Antwerpen, samen met Gent, altijd een voortrekkersrol, maar dan wel in het Vlaanderen dat tot in de jaren 1950 nog vrij sterk op landbouw was aangewezen.

Ten derde ligt het politiek zwaartepunt anders in Vlaanderen en Wallonië. In het zuiden van het land worden de werknemers al meer dan een eeuw hoofdzakelijk door de socialistische beweging beïnvloed, met als referentiepunten het marxisme en de klassenstrijd. Het noorden onderging vooral de invloed van de christelijke arbeidersbeweging, die veel sterker gedomineerd werd door de ideologie van de klassenverzoening. De socialistische vakbond bevond zich altijd in een minderheidspositie, behalve in de overheidsdiensten (het onderwijs niet meegerekend). Bovendien werden de werknemers in het zuiden van het land gedurende meer dan een halve eeuw sterk beïnvloed door de communistische partij (KPB-PCB). Deze kon altijd veel sterker steunen op de populariteit van de communistische PCF in Frankrijk. De ervaring met het Front Populaire bleef er nawerken. Niet vergeten: in Wallonië waren de communisten onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog goed voor 21% van de stemmen, tegenover 5,5% in het noorden en 17% in Brussel. In de jaren 1960 ging het om 6% in het zuiden, 1,5% in het noorden en 3% in het centrum van het land.

Ten vierde bestaat er een verschillend investeringsniveau in de overheidsdiensten in het noorden en het zuiden van het land. De vorming van gewesten en gemeenschappen heeft de verschillen in een reeks overheidsdiensten nog meer in de verf gezet. Aangezien de financiering van veel diensten minstens voor een deel afhangt van de rijkdom van de entiteit waartoe ze behoren, leidde de federalisering tot grotere verschillen. Het Franstalige onderwijs heeft zo aanzienlijke schade opgelopen: banenverlies, lagere lonen, minder investeringen in gebouwen, enzovoort. Maar zelfs in de nationale overheidsdiensten heeft de verdeelsleutel voor de investeringen (60-40) soms tot absurde situaties geleid. Bij de NMBS heeft die bijvoorbeeld tot gevolg dat er in Wallonië minder wordt geïnvesteerd per kilometer spoor. De af te leggen afstanden zijn er immers veel groter dan in Vlaanderen. Ook in het dossier van de gevangenissen was dit deels het geval.

SAMEN STERK, ER IS GEEN ALTERNATIEF

De hamvraag voor de toekomst is: hoe kunnen we beter met de verschillen omgaan? De sociale verworvenheden worden momenteel aangevallen vanuit diverse hoeken. Denk maar aan de Europese instellingen, de multinationals, hun legers van lobbyisten, de talrijke politieke spreekbuizen die de werkgevers naar de mond praten. Ze proberen een krachtige golf van sociale achteruitgang op gang te brengen. Om het tij te keren, moeten we samen andere krachtsverhoudingen uitbouwen.

Werknemers die zelfs op niveau van ons Belgenlandje niet eensgezind zijn, zouden aan de rest van Europa een slecht signaal geven. Wallonië zal geen links eiland blijven als heel Europa naar rechts opschuift. Als wij vandaag acht uur per dag werken, als wij erin geslaagd zijn om onze sociale zekerheid uit te bouwen, als wij een einde aan de kinderarbeid hebben gemaakt, dan is dat te danken aan onze nationale eenheid en aan het feit dat werknemers in andere landen gelijkaardige eisen hadden.

Vroeger, in een wereld met veel grotere verschillen tussen regio's en landen en met veel minder economische verwevenheid, hadden de werknemers begrepen dat eenheid van cruciaal belang is. Omgekeerd hebben veel politici aan de rechterzijde de kracht van nationalisme en verdeeldheid begrepen om het sociale bouwwerk uit de 20e eeuw af te breken. Alle ideologieën die ons proberen te verdelen, dienen in de eerste plaats om het idee van het gemeenschappelijk belang, dat alle werknemers verenigt, de grond in te boren.

Vandaag gaat het er dus niet om vast te stellen dat er verschillen bestaan en zich te laten meeslepen door een trend naar verdeeldheid en sociale achteruitgang. Neen. We moeten de verschillen beter begrijpen, om ze vervolgens te overstijgen. In het zuiden moet men begrijpen dat de kameraden uit de vakbonden in het noorden in een veel vijandiger politiek, sociaal en academisch klimaat moeten functioneren en minder welwillende media moeten trotseren. Gaan kameraden en camerades schouder aan schouder verder? Of komt er een scheiding die de linkerzijde in het noorden verder verzwakt? Wie de vraag stelt, geeft het antwoord. Natuurlijk is de weg van de eenheid niet gemakkelijk, maar om voor één keer de woorden van rechts te gebruiken: there is no alternative. Wat ons verdeelt, verzwakt ons. Alleen samenwerking kan tegengewicht bieden aan de almacht van de elites. Samen sterk. Ensemble, on est plus fort.

Noot

De ondertekenaars van deze oproep:

Alain Clauwaert en Paul Lootens - Gewezen voorzitters van de Algemene Centrale ABVV

Vincent Pestieau - Regionaal secretaris ABVV-FGTB Charleroi-Sud Hainaut

Katrien Neyt - Regionaal secretaris ABVV Oost-Vlaanderen

Estelle Ceulemans - Directrice van de Syndicale diensten Algemene Centrale ABVV

Luk Vandenhoeck - Mede-coördinator van Hart boven Hard en oud-voorzitter ACOD-VRT

Jean-Marie Léonard Lid van het actieplatform Gezondheid en Solidariteit en gewezen federaal secretaris BBTK-SETCa

Foto: Filip Claus (december 2001)